1lMZCjPJW

Magazin za pravednije obrazovanje broj 5
ŠAHTUNG!

STRESS-
CLIPPING

BA[TA
GVOZDENE
BOJE

Sve dok obra zo va nje bu de pru ga ko jom se du -
{e tran spor tu ju iz bez bri `nos ti u rop stvo, cvje -
ta nje me |u {i na ma sma tra }e se pri je tnjom i
nas ta v ni ci }e ima ti za da }u da pli je ve ta kav
opa san ko rov. Kre ati vnost, is kre nost, hra brost i
so li dar nost ni su po `e ljne oso bi ne u sis te mu
ma so vne proi zvo dnje gla sa ~kih ma {i na.

KI^OBRAN

Za klju ~i ti da je Ze malj ski mu zej za tvo ren a Is to -
rij ski jo{ uvi jek otvo ren za to {to se ovaj dru gi
pri la go dio tu ris ti ~koj po nu di i na ci onal nom pro -
gra mu ek splo ata ci je tra ume pri li ~no je is hi tre -
no. Mo ti vi su kom plek sni ji: u skri ve nom ku ri ku -
lu mu ma so vnog za glu plji va nja i za ti ra nju svih
pros vje ti telj skih te ko vi na ne op ho dno je u~i ni ti
obje kti vne izvo re zna nja ne pris tu pa ~nim.

DJECA,
KONTEJNERI

Ras te pri ti sak zbog na jav lje ne ek ster ne ma tu re.
Me |u tim, {ta }e se i ka ko ocje nji va ti, kad is ho -
di u~e nja aktu el nim nas ta vnim pla nom i pro gra -
mom ni su ja sno de fi ni sa ni? Ko }e bi ti na do bit -
ku ma so vnim mal tre ti ra njem ~e trna es to go di{ -
nja ka, osim mo `da pri va tnih in stru kto ra ko ji }e
unov ~i ti be smi sao ci je le kam pa nje? Je li za is ta
pa me tni ji i spo so bni ji onaj ko je u sta nju da za -
pam ti i no si vi {e ne po tre bnih in for ma ci ja?

RAZREDNA
ZASTAVA

Re for ma obra zo va nja, uko li ko is kre no `e li po -
sta vi ti in te re se dje te ta za svoj gla vni cilj, mo ra -
}e se odre }i svo |e nja svi je ta u pa tri ot ske okvi -
re skro je ne po mje ra ma na ci ona lis ti ~kih eli ta.
Ne pos to je me to de, osim la `i i ob ma ne, da se
bu du }e lju de uvje ri ka ko bu du }nost izvan gra ni -
ca pa lan ke i ma ha le ne ma al ter na ti ve. Ko le kti v -
ni iden ti tet pa ra zi ti ra na oso bnom in te gri te tu.

PSE]A
POSLA
Da se pro tiv akci je za {ti te i zbri nja va nja pa sa lu -
ta li ca bu ne {in te ri, to bi bi lo ra zu mlji vo; od njih
se tra `i pro mje na na vi ka i pre kva li fi ka ci ja. Da
glas pro tes ta di `u lov ci, i to bi bi lo shva tlji vo: lju -
di os ta ju bez bes pla tnih po kre tnih me ta. Ali kad

se to me pro ti ve i ru ga ju nas ta vni ci i uni ver zi tet -
ski pro fe so ri, s ar gu men tom da na {e dru{ tvo jo{
ni je zre lo za to i da ni su ri je {e na ni pra va lju di,
on da tu sta je pa met a po ~i nje bu du }nost u ko joj
je psi ma, Ro mi ma i os ta li ma za bra njen ulaz.

14
[AHTUNG!
(POKU[AJ ^ETVRTI)
OPREZ PRI LIS TA NJU!
Mo `da ne ko vre ba!
Mo `da je za ra zno!
Mo `da se pre po zna{!
Mo `da se usu di{!
Mo `da se bi na pra vi{ pro blem...
OPREZ, KAD TI LI JE PO KA @EM!!!
Ako te jo{ za ni ma, pre po ru ~u jem: uzmi ga kad ne ma ni kog (pro -
vje ri ho dnik da ne ko ne ba hne); ~i taj u za mra ~e noj so bi (pri klju -
~aj vra ta); ne pri ~aj ni ko me (a i ko me bi); ne ra zmi{ ljaj dok ~i -
ta{ (mo `da uvi di{ da je sve is ti na i da je mno go ne re ~e nog)...
Izrazite ideje! Izrecite sud! Iska`ite kritiku! Pozovite na raspravu!
Po~nite polemiku! Reagujte! Borite se za bolje! Pobunite se protiv
gluposti i lijenosti! Obrazovanje je dijalog ravnoprav nih.
Pi{ite na: sko le gi jum @gma il.com

SADR@AJ
18 22 30 42 50
82 88 100 118
17-47 NA MJESTU LICA + 49-83 PRAKSI-
MORON + 87-113 JADNI I JEDINI + 115-
127 GAUDEAMUS RIGITUR
15

NA MJESTU
LICA
18 NEDJELJA NIJE DAN ZA SPAVANJE + 22 MRAK U
SNIJEGU + 26 EKSERNA MATURA + 30 NA ZAPADU
SVA[TA NOVO + 36 IZ KLERA U RIKVERC + 38 ALISA U
ZEMLJI ^UDA+ 42 OSNOVNO OBRAZOVANJE – ALI ZA
[TA? + 44 OBE]ANJE I RADOVANJE+ 47 BOSANSKA
KU]A

18
Na mjestu lica
Dobre pri~e za djecu i odrasle
NEDJELJA
NIJE DAN
ZA SPAVANJE
Jasmina Bajramovi}
U Do mu mla dih, 9. de cem bra,
odr`a na je Cen tral na pri re dba za
dje cu i po ro di cu, u sklo pu kam pa nje
Pro mje na po ~i nje u me ni – da svi jet bu de
do bro mjes to za sva ko di je te
Ne dje lja, de ve ti de cem bar, ju tar nji sa ti. U Sa ra je -
vu du go o~e ki va ni sni jeg. Uli ce pus te; tu i ta mo
na |e se po ko ji pro la znik. Na pla tou Sken de ri je je,
ipak, u`ur ba no; sva kih ne ko li ko mi nu ta par ki ra ju
se {a re ni kom bi ji, izla ze lju di sa igra ~ka ma, lop ta -
ma, pa no ima... Da nas se odr`a va du go na jav lji va -
školegijum prvo polugodište 2012/13.
ni do ga |aj za dje cu i po ro di cu u Do mu mla dih. U
de set sa ti, ka da je za ka zan po ~e tak ma ni fes ta ci je,
jo{ uvi jek pris ti `u sa mo do bro vo ljci, uno se ma te -
ri jal, sas tav lja ju sto lo ve; ve} se la ga no na zi re ono
{to }e, to kom da na, bi ti izvor za ba ve za mno{ tvo
dje ce, ali i ro di te lja. U am fi tea tru Do ma mla dih,
na cen tral noj po zor ni ci pos tav lje ni su ma te ri ja li za
mu zi ~ku ra di oni cu, sa mno{ tvom bu bnje va, de fo -
va, uda ra ljki... Tu su i du gu ljas ti ba lo ni za mo de li -
ra nje, za dje cu ko ja `e le sa zna ti ka ko se izra |u ju
`i vo ti nje i pre dme ti od ba lo na. Sre di nom sa le do -
mi ni ra ma li fu dbal ski sta di on, a oko nje ga im pro -

Na mjestu lica
vi zi ra na ces ta, ozna ~e na `u tom tra kom, sa ma ju -
{nim pro me tnim zna ko vi ma, se ma fo rom i dje ~i -
jim auti ma. [e tnjom kroz sa lu, mo gu }e je vi dje ti
~i tav spe ktar ra zli ~i tih ra di oni ca, od izra de i bo je -
nja lu ta ka do ple te nja, crta nja stri po va, ukra {a va -
nja sta kla, {tan da s li mu na dom ~i jom se ku po vi -
nom po ma `e SOS Dje ~i jem se lu. Mno go je pa` nje
po sve }e no ma te ri ja li ma sa ko ji ma }e dje ca ra di ti:
od ko la`-pa pi ra, do ra zno boj ne vu ne, kon ca, ve}
pri pre mlje nih kar ton skih i pa pir nih mo ti va za li je -
plje nje...
Pro mje ne si tnih ko ra ka
Do 11 sa ti pros tor }e ve} bi ti ispu njen ve li kim bro -
jem dje ce, ko ja ispo ~et ka sti dlji vo sti{ }u ru ke svo jih
ro di te lja, ali, is to vre me no, gr~e vi to dr`e ba lo ne do -
bi jene na ula zu. Na kon ne ko li ko mi nu ta, vi {e ih se
ne mo `e ni vi dje ti: odu {ev lje no odla ze od sto la do
sto la, od je dnog do dru gog vo lon te ra, po di `u re ke -
te za te nis, do ba cu ju se lop ti ca ma. Ve }i na dje ce od -
mah odla zi ka ma lom sta di onu, is prva pra te }i te ku -
}u “uta kmi cu”, a on da se uklju ~u ju. Tu do bi ja ju
svo je dre so ve, ali ne igra ju sa mo fu dba l: tu su dva
vo lon te ra ko ji su ~as su di je, ~as je dni od igra ~a.
19

20
Na mjestu lica
Kom bi ni ra ju se igre lop tom, ~u nje vi ma, dje ca ra de
u ti mo vi ma, na dvi ku ju se i ta kmi ~e. Pri mje tno je da
ne ma po dje le na “mu {ke” i “`en ske” igre. Je dna od
dje voj ~i ca je gol man na sta di onu, u ve }in skom ti -
mu dje ~a ka. Opet, dje ~a ci i dje voj ~i ce po dje dna ko
odla ze na bi nu, u “mu zi ~ku” ra di oni cu, gdje je dan
od vo lon te ra da je ri tam, a dje ca se uklju ~u ju, sva ko
na svom in stru men tu. Har mo ni ~nost ni je to li ko bi -
tna; bi tno je da se svi opus te i za ba ve. Na “ces ti”
oko sta di ona ve li ka je gu `va; dje ca u~e, na svo jim
auti }i ma, ka ko da pre po zna ju pro me tne zna ko ve. I
za is ta, sta ju na pje {a ~kim pri je la zi ma; ako se upa li
crve no sv je tlo, svi se za us tav lja ju. Ko pra vi la ne po -
{tu je, tu je i ma li pro me tni “po li ca jac” ko ji upo zo ra -
va pri jes tu pni ka i pri jes tu pni cu na gre {ke. Po ~e tni
gr~ nes ta je na kon upu ta vo lon te ra iz MUP-a; ubrzo
dje ca sa ma pre uzi ma ju ini ci ja ti vu i uka zu ju, vrlo
ozbi ljno, je dni dru gi ma na po ~i nje ne gre {ke. Na
ovaj na ~in, mo gu ne {to na u~iti, pa ~ak i ne dje ljom,
ka da se odma ra ju od {ko le – u~e nje mo `e bi ti u`i -
va nje, to po ka zu je ova pri re dba.
Obe }a nja za bu du }nost
Pro gram tra je do 15 sa ti i ~i ni se da bi mo gao tra -
ja ti mno go du `e, jer je broj po sje ti la ca, ka ko ko ji
sat pro la zi, sve ve }i. Ve li k je broj i or ga ni za to ra i
u~e sni ka: Cen tar za obra zo vne ini ci ja ti ve Step by
Step, Dje ~i ja se la SOS BiH, Mu zi ~ka so ba, Al tte -
atar, Stu dio lut kar stva Sa ra je vo, Av-Mau, Azil za
`i vo ti nje, Li fe is Li fe, Open fun foo tbal scho ol,
Spro fon do, pro Men te, MUP KS Po li ci ja u za je dni -
školegijum prvo polugodište 2012/13.
ci, Klub ple ti lja, Dne vni cen tra za dje cu, Bu di moj
pri ja telj, Fon da ci ja lo kal ne de mo kra ti je, Klub crta -
~a stri po va, Udru `e nje lju bi te lja nau ~ne fan tas ti -
ke. Akti vnos ti re ali zo va ne u Do mu mla dih sa mo
su dio kam pa nje pod na zi vom: “Pro mje na po ~i nje
u me ni – da svi jet bu de do bro mjes to za sva ko di -
je te”, ko ju re ali zu je Ko ali ci ja za pra vi ~no obra zo -
va nje, u or ga ni za ci ji Cen tra za obra zo vne ini ci ja ti -
ve Step by Step, uz po dr{ku FOD BIH. “Do bra pri -
~a”. Pri ~a ko ju su or ga ni za to ri `e lje li da is pri ~a ju,
ovom je ma ni fes ta ci jom za ~e ta: dje ca su bi la kre -
ato ri vlas ti te za ba ve, akti vno u~es tvo va li u izra di
omi lje nih igra ~a ka, a ro di te lji su bi li tu, da se upo -
zna ju sa ra dom mno go broj nih or ga ni za ci ja ko je
par ti ci pi ra ju u kva li te tnom od go ju, obra zo va nju i
u~e nju. Po sje ti oci, i ve li ki i ma li, ima li su pri li ku da
na pi {u svo je ide je ka ko pro mi je ni ti svi jet u ko me
`i ve, po ~ev {i od vlas ti te po ro di ce, ku }e, {ko le –
oko li ne. Ko li ko ih je skup in spi ri sao, vi dlji vo je po
po ru ka ma ko je su os ta vi li:
Usre }it }u dru ge ta ko {to }u uvi jek bi ti na smi ja na i li -
je po se op ho di ti s nji ma, i uvi jek po mo }i ka da je to po -
tre bno.
Po mo gla bih dje ci sa {ko lom ako ne {to ne ra zu mi ju.
Po mo gla bi ta ko {to bi im po mo gla oko {ko le.
@e lim da po mo gnem dru ga ri ci da ura di za da }u.
Po mo }i }u dje ci da ra zvi ju svo ju kre ati vnost i do bro ko -
je je u nji ma kroz mo ju bri gu, pa` nju. Bi }u im po dr{ka,
u~i ti ih i na ra vno vo lje ti.
Do ni rao sam sred stva za dje ~i je pa ke ti }e za No vu go di -
nu.

Na mjestu lica
Ini ci rao sam da sin di kat mo je fir me po klo ni odre |e ni
broj pa ke ti }a za No vu go di nu dje ci u Za vo du za dje cu
sa po se bnim po tre ba ma u Pa za ri }u.
Ja }u Me di ni po klo ni ti dar za ro |en dan.
Po mo }i }u im u ve zi sa {ko lom. Na u~i }u ih ne koj igri.
Po mo }i }u sa nov ~a nom upla tom jer su i oni dje ca kao i
mi.
Po mo gla bi sva koj dru ga ri ci da ura di za da }u. Po mo gla
bi svim `i vo ti nja ma ko je su na uli ci.
Po kre nu }u akci je, ra di oni ce za dje cu ko je }e ih po ta knu -
ti da se ba ve ra znim stva ri ma.
Odlu ~i li smo ju tros da ro va ti dan ses tri i nje nom su pru -
gu. Bu du }i da ~e ka ju jo{ je dnu be bu, sta ri jeg dje ~a ka
smo po ve li na Cen tral nu ma ni fes ta ci ju u Do mu mla dih.
Na{ bo ra vak ov dje je na {a do bra pri ~a jer ra di mo ne {to
za dru ge i u to me u`i va mo.
Vo lje la bih da dje ca bez ro di te lja ima ju dom pun lju ba vi
i pa` nje.
Ja bih do bro vo ljno po ma ga la dje ci ko ja tre ba ju po mo}.
Ja }u sa svo jom ses trom iza }i i pro ves ti vi {e vre me na sa
njom.
Ja bih svo ju ses tru izveo u {e tnju i ako tre ba ~u vao je ci -
je li dan.
Za sa di }u cvi je }e da par ko vi gdje se dje ca igra ju bu du
lje p{i.
Mo gao bih bi ti men tor iz he mi je svo jim dru go vi ma ko ji
su lo {i ji u u~e nju. �
21

22
Na mjestu lica
Reporta`a: Vare{
MRAK U
SNIJEGU
Selma Hafizovi}
Je dna {ko la – je dan krov, dvi je
{ko le – je dan krov, je dna {ko la –
dva kro va
Zim ska raz gle dni ca
Va re{... Ne ka da `iv, di na mi~an i mno go qu dan
gra di} u cen tral noj Bo sni, iz po zna va wa dru{ -
tva i geo gra fi je po znat po ru dar stvu i te {koj
in dus tri ji, da nas `ivo ta ri po red svo jih za pu -
{te nih ru dni ka i na pu {te ne `eqe za re.
Ne ka da su oni da va li eko nom sku sta bil nost
ve}ini Va re {a na i {ko le su ima le za da}u da
školegijum prvo polugodište 2012/13.
obra zu ju za na tli je, da mla de ~im pri je ospo so be
za rad i pri vre|iva we. Sko ro svi ~la no vi po -
ro di ce, otac u ru dnik, maj ka u kan ce la ri ju
`eqe za re ili ru dni ka, po to mak ili po tom ci
kao maj sto ri u li vni cu, ima li su per spe kti vu i
si gur nost. Tri pla te u ku}i – {ta vi {e tre ba?
U ta da le ka vre me na sva ko ve}e va re {ko se lo
ima lo je {ko lu ko ju su po ha|ala dje ca iz
obli`wih za se la ka, a u gra du su ra di le dvi je
osno vne i je dna sre dwa. Sre dwa – u dvi je smje ne,
prvom za vo za re, da se za vi da vra te ku}i, a dru -
gom za mje {ta ne...

Na mjestu lica
Da nas je sli ka po tpu no dru ga~ija. U de vet po d -
ru~nih {ko la je dno ili dvo je dje ce, pe te ro u
tri ra zre da... Kad sta sa ju za pe ti ra zred pre la -
ze u je dnu od dvi je grad ske osno vne {ko le – u Va -
re {u ili u Va re{ Maj da nu. Za vi si ko ja im je
bli`a se lu. Do sre di ne pro {le go di ne dje ca su
pu to va la ek spo nat skim pri mjer ci ma auto bu sa,
ko ji ma su ne kad i wi ho vi ro di te qi pu to va li.
^es to bi se de {a va lo da ti auto bu si pre ko no -
}i os ta nu za trpa ni, pa su |aci-vo za ri, u vri je -
me dok va re {ka dje ca jo{ do bra no spa va ju,
{kol ski ra dni dan za po~iwa li, umjes to sves ka -
ma i kwi ga ma, lo pa ta ma. (Ne, ovo ni je “Vlak u
sni je gu“ i ja ni sam Ma to Lo vrak.)
Ne kad, sve je dno {to se ma le ru ke slo`e, zna lo
je bi ti to li ko sni je ga da se ni {ta dru go ni je
mo glo ne go pje {i ce do {ko le. A ne da vno ~ujem
u pe ka ri u~eni ka ka ko go vo ri:
– Do bi li smo no vi auto bus. Joooooj, jest nam to -
plo.
Da se ~o vje ku srce ste gne. Kao u~eni ca, uop {te
ni sam ra zmi{ qa la u ko li ko sa ti us ta ju dje ca sa
se la da bi na kon pe tna es tak ki lo me ta ra vo`we
sti za la na nas ta vu. Ni je me se ti ca lo je su li
23

24
Na mjestu lica
gla dna i pro mrzla. Da nas, kad ih po sma tram s
ka te dre, mi slim dru ga~ije. Mo`da i za to {to
svi idu u je dnu smje nu, a i za tu je dnu ih je ma lo?
Pa je la k{e vi dje ti {ta u pra ksi zna~i ona
flos ku la iz pro gram skih ci qe va, za ko na i de -
kla ra ci ja, o to me da se svoj dje ci mo ra ju osi gu -
ra ti is ti uslo vi, is te {an se, je dnak pris tup
obra zo va wu...
Dvo {ko la
Od tri grad ske {ko le, sva ka ko je naj za ni mqi -
vi ja i naj qe p{a osno vna u Va re {u. Na ra vno,
naj qe p{a je za hva qu ju}i Ame ri kan ci ma, ko ji
su je pri je tri go di ne po tpu no re no vi ra li. I
hva la im na to me. Sre di li su je izva na i iznu -
tra pa je sva ko bom bo ni ca. Osim {to je s dva
nas ta vna pla na i pro gra ma. Pro s ti je re~eno,
{to je dvo {ko la pod je dnim kro vom.
Na je dnom spra tu su u~eni ci ko ji po ha|aju nas -
ta vu na bo san skom je zi ku, a na dru gom ka tu su
u~eni ci ko ji po ha|aju nas ta vu na hrvat skom.
Na ra vno, i nas ta vni ka len dar je dru ga~iji. Kad
dje ca po hrvat skom pla nu odu na ra spust pred
Bo`i}, dje ca po bo san skom pla nu jo{ par da na
idu u {ko lu, do No ve go di ne. Lo gi~no, prvi se
ra ni je vra}aju u {kol ske klu pe na kon zim skog
ra spus ta. U~eni ci na spra tu ima ju di re kto ra,
na ka tu je ra vna te qi ca. Ta ko je bi lo go di na ma
dok ni je sti gla de pe {a – Uje di ni te se! I uje di -
ni li su se! Ta ko {to je sad di re ktor za mje nik
ra vna te qi ce. Ili je ra vna te qi ca di re kto ro va
za mje ni ca. Do is te ka man da ta. On da }e {ko la
mo` da ima ti za mje ni cu ra vna te qa. Ili do ra -
vna te qa di re kto ri ce. Pa ko on da ne bi bio za -
do vo qan kon cep tom dvi je {ko le pod je dnim
kro vom?
Nas ta vni ci su za vr{i li {ko le u Sa ra je vu, Ze -
ni ci i Mos ta ru. Di plo me iz Mos ta ra ra de
ve}inom na ka tu. Me|utim, u ne dos tat ku nor me
nas ta vnik po vi jes ti i ze mqo pi sa s ka ta do pu -
wa va nor mu his to ri je i geo gra fi je na spra tu...
Dje ca se vi|aju u ho lu. Ko ris te is tu sa lu za fi -
zi~ki/tje le sni od goj, ali ne is to vri je me.
U maj dan skoj {ko li nas ta va se odvi ja na bo san -
skom je zi ku, ima je dnog di re kto ra i nas ta vni ke
i u~eni ke svih na ci onal nos ti, je dan je nas ta -
vnik i za geo gra fi ju i za ze mqo pis, kao i za is -
to ri ju, i za his to ri ju, i za po vi jest. U~eni ci se
ov dje u~e si no ni mi ji. Ima ih ra zli~itih na ci -
onal nos ti, is to kao i nas ta vni ka.
školegijum prvo polugodište 2012/13.
Ni su je re no vi ra li ni Ame ri kan ci ni Ja pan ci,
ali je atmo sfe ra dos ta to pli ja bez ob zi ra {to
je sto la ri ja sla ba, {to pu {e na sve stra ne, {to
ni je opre mqe na kao va re {ka. Mo gu}i ra zlog je
da se ni za po sle ni u woj, ni ro di te qi, ni dje ca,
ne sma tra ju eli tom. (A eli ta ov dje zna~i da sta -
nu je{ u gra du i da si spo so ban sre di ti sva ki
pro blem i sva ku si tu aci ju u svo ju ko rist, bez
ob zi ra na ~iju {te tu.)
Me|utim, pro blem nas ta je kad se eli tni i ne -
eli tni u~eni ci sre tnu u sre dwoj {ko lu. Ko ja
je je dna {ko la pod dva kro va. Sta ri dio otvo -
ren je 1955. go di ne, a no vi dva de set go di na po -
sli je i dva obje kta sa~iwa va ju sre dwo {kol ski
cen tar. Dvi je zgra de, dva kro va, je dna us ta no va!
Maj dan ska dje ca su ve} na vi kla da im pu {e, po -
tpu hu je, ra spu hu je sa svih stra na jer je sto la ri -
ja i u sre dwoj {ko li sla ba i sta ri ja od wih sa -
mih, i da su ra di ja to ri mla ki. Vo za ri su za do -
vo qni sve dok u auto bu su ima gri ja wa i dok ga
ne mo ra ju ot ko pa va ti ispod sni je ga. Ali ve}ina
grad ske dje ce u prvom su ra zre du sre dwe {ko le
ap so lu tno po gu bqe ne oso be. Prvo, u~eni ci sa
spra ta i sa ka ta su sad spo je ni, pod dva kro va, u
ta ko zva nu sta ru i no vu zgra du, u~e ma ter wi je -
zik pa se pi ta ju – ko ji je sad to je zik? Ne shva -
ta ju da su ri je~i hi qa da i ti su}a is to zna~ni ce
i da je to is ti broj, je dan i tri nu le. Dos ta to ga
ni je nau~eno ni u eli tnim po ro di ca ma, ni u
eli tnim {ko la ma. Na po~et ku sre dweg obra zo -
va wa pri mje tna je se pa ra ci ja dje ce, ne sje de za -
je dno, ne dru`e se na ma lim odmo ri ma, bu ne se
{to je ne ko pu to vao vla kom, a ne vo zom, po ku -
{a va ju odbi ti da sje de s ne kim ko ni je wi ho ve
na ci onal nos ti. Po ku {a va ju! U prvom ra zre du
se po~iwu su sre ta ti s na re dba ma s ko ji ma se ni -
su su sre ta li u eli tnoj {ko li i u eli tnoj po ro -
di ci. U dru gom ra zre du, onim naj za gri`eni jim
po~iwe bi va ti ja sno da ne ma ju izbo ra osim da
od se le u Po su {je ili u Za greb, da ne mu sli ma ni
ima ju slo bo dan dan za Bo`i}e, a da je os ta li ma
sje di ti u klu pi, da sre dwa {ko la ni je oba ve zna
i ne ka oda be ru pet kom se dmi ~as ili xuma ili
neo prav dan izos ta nak i da pro fe sor ne mrzi
Anu ako ju je sta vio da sje di s Mu ha re mom... U
tre}em ra zre du ve} su udru`eni u sve mu osim u
na vi ja wu za re pre zen ta ci ju. I jav qa ju se sim pa -
ti je. Odje dnom Ana `eli sje di ti s Mu ha re mom
i ni gdje dru go! ^et vrti ra zred za vr{a va ju kao
pa ro vi i na ma tur skoj ve~eri de fi lu ju ru ku pod

Na mjestu lica
ru ku dok ih apla uzom is pra}a svje ti na `e qna
pa ra de. I ro di te qi, na ra vno, ko ji su ih od
prvog osno vne po ku {a va li raz dvo ji ti. Vje ro va -
tno u tim tre nu ci ma sva ko za zi va svo ga Bo ga i
pi ta Ga {ta ih je to sna {lo i {ta su Mu to
zgri je {i li pa je wi ho vo di je te s dru gom vje rom
u ve zi... I ka ko to da je vje ro na uka za ka za la?
[ta mo gu sre dwo {kol ski pro fe so ri osim da
os ta ve do jam na mi ca te qa zna wa, ko jeg }e u~eni -
ci pam ti ti po pra ve dnos ti, du ho vi tos ti ili
stro go}i... Da ra di bo do va i pot vrda po ha|aju
se mi na re ko ji su ope ri sa ni od stvar nos ti. Jer
su ne pri mje wi vi u ra zre du u ko jem je tre}ina
u~eni ka za bi qe`ena u po li cij skoj upra vi, dru -
ga tre}ina je na ~asu za to {to ne ma nov ca za
jo{ je dnu, pe tu po re du, ka fu, a tre}a jer vje ru -
je ro di te qi ma da tre ba i}i u {ko lu iako ni sa
{ko lom ne ma ju kud, is to kao i bez {ko le.
Je su li pros vje tni sa vje tni ci za is ta nes vje sni
ras ko la izme|u wi ho ve te ori je i na {e pra kse?
Ili je pros vje tna pla ta do bar le ksi li jum za sa -
vjest. Li je po je ku wa ti u ra zre du, s uvje re wem
da smo da le ko od Ame ri ke i da ni ko ne}e upas -
ti u {ko lu s auto mat skom pu {kom ili bom bom.
Ali ko li ko da le ko? �
25

26
Na mjestu lica
Zakasnjela rasprava
EKSERNA MATURA
Namir Ibrahimovi} / Nenad Veli~kovi}
Pri log nas to ja nju da se pre du pri je de
mo gu}i i o~eki va ni ne`elje ni efe kti
is hi tre no uve de ne ek ster ne ma tu re
Je di na ta~ka Akti va pro fe so ra i nas ta vni ka ma ter -
njeg je zi ka i knji`e vnos ti u kan to nal nim osno v -
nim i sre dnjim {ko la ma odr`anog sre di nom ja nu -
ara bi la je pre zen ta ci ja Ka ta lo ga s 200 pi ta nja i po -
nu|enih od go vo ra ko ji bi po~et kom fe bru ara tre -
bao osva nu ti na web-stra ni ci Mi nis tar stva za obrazovanje,
nauku i mlade Kantona Sarajevo i ta ko
pos ta ti dos tu pan svim |aci ma IX ra zre da i nji ho -
vim ro di te lji ma kao i nas ta vni ci ma. Ka ta log je na -
prav ljen na osno vu ne pos to je}ih is ho da u~enja i
zbir je, ugla vnom, gra di va iz VIII i IX ra zre da, i
sadr`i pi ta nja ko ja ugla vnom tra`e (pre)po zna va -
nje blen ta vih in for ma ci ja – opi su je je dan od nas -
tav ni ka prvi zva ni~an su sret s ek ster nom ma tu -
rom za ko ju }e mo ra ti pri pre mi ti u~eni ke. Ni ko na
Akti vu, ka`e on, ni je ja vno go vo rio o Ka ta lo gu,
pri su tni nas ta vni ci sa mo su po pu ni li an ke tni lis ti}
iz ko jeg bi se mo`da mo gle uva`iti ne ke su ges ti je.
Ma {i ne ri ja se po kre nu la, Prosvjetno-pe da go {ki
za vod, {ko le, Mi nis tar stvo, ro di te lji, me di ji, svi se
po la ko i sva ko na svoj na~in uklju~uju u pro je kat
ko ji ima sve pre di spo zi ci je da bu de oka ra kte ri san
onom na ro dnom: Tre sla se go ra, ro di o se mi{ / Tre sla
se brda, ro di lo se ni{.
Pos to je li za is ta oprav da ni ra zlo zi za uvo|enje ek -
ster ne ma tu re? Ko li ko }e nje ni re zul ta ti pre ci zno
školegijum prvo polugodište 2012/13.
sni mi ti rad u {ko la ma? [ta mo`e uma nji ti ili do -
ves ti u pi ta nje po uz da nost i upo tre blji vost re zul -
ta ta?
Ovo su ne ka od pi ta nja ko ja je [ko le gi jum ra za slao
ne kim od akte ra obra zo vnog pro ce sa.
Zi ne ta Bo gu ni}, di re kto ri ca osno vne {ko le, ne ma
ra zu mi je va nja za pla ni ra ni po sao, iako }e u~ini ti
sve da bu de obav ljen u naj bo ljem in te re su svih
u~e sni ka. Je di ni ra zlog za uvo|enje ma tu re ove {kol ske
go di ne vi dim u ne~ijoj po tre bi da se ugle da na sve {to se
izvan dr`ave ra di. (Sad je ta kva ma tu ra in u Srbi ji i
Hrvat skoj, pa {to ne bi bi la i kod nas.)
En ver Ka zaz, pro fe sor knji`e vnos ti na Fi lo zof -
skom fa kul te tu u Sa ra je vu, ko ga je kao ro di te lja
ovaj ek spe ri ment za dla ku mi mo i{ao, oprav da va
ek ster nu ma tu ru uje dna~ava njem uslo va i kri te ri -
ja: svi u~eni ci od go va ra ju na is ta pi ta nja pod uslo vi ma
is tim u svim {ko la ma. Ali se is to vre me no pla {i da }e
i ek ster na ma tu ra bi ti po gre {no pro ve de na i da }e umjes
to po bolj {a nja zna nja re zul ti ra ti nje go vim pa dom. Ka -
zaz su mnja u da le ko se`ne do bi ti od ove no vi ne
bez de ide olo gi za ci je, de po li ti za ci je i de kle ri ka li za ci je
cje lo ku pnog obra zo vnog sis te ma. Uko li ko je to uop}e
mo gu}e izves ti. Na{ obra zo v ni sis tem je kan ce ro gen i
naj bo lje bi bi lo da se uru {i u se bi. Tek tad bi se mo gao
gra di ti no vi.
Nje gov ko le ga, pro fe sor me to di ke na is tom fa kul -
te tu, Mu hi din D`an ko, izra`ava skep su, uvje ren
da }e ek ster na ma tu ra do ni je ti broj ne pro ble me, a oni }e

Na mjestu lica
Mu hi din D`an ko / Podr`avam ini ci ja ti vu Va {e ga lis ta da se otvo -
ri ne ka {i ra ras pra va o pi ta nji ma ek ster ne ma tu re, ma da to ne
bi tre bao bi ti po sao je dnog ~aso pi sa, ve} in sti tu ci ja ko je su di -
rek tno od go vor ne za ova kvu vrstu iz mje na u na {em obra zo vnom
sis te mu. Su de}i po ra zi ni op}e upu}enos ti na {e ja vnos ti o ovim
pi ta nji ma, mo glo bi se re}i da od go vor ne in sti tu ci je tre ba ju
u~ini ti mno go vi {e ne go {to to ~ine sa da, bar ka da je po sri je di
pre zen ti ra nje osno vnih in for ma ci ja o ek ster noj ma tu ri.
se on da rje {a va ti pa u{al no, is hi tre no, kom pro mi ser ski,
{to mo`e on da do ves ti do po tpu ne kom pro mi ta ci je ci je le
te ide je i ini ci ja ti ve. Vo lio bih da ne bu dem u pra vu, ali
vri je me }e po ka za ti {ta }e se de si ti sa ovom, kao i sa broj -
nim dru gim “iz mje na ma i do pu na ma“ u na {oj {kol skoj
le gi sla ti vi i pra ksi. D`an ko `ali {to se u pro ces u{lo
bez {i re ras pra ve. Ova ko, sma tra, ek ster na }e ma tu -
ra jo{ vi {e pro du bi ti jaz u na {em obra zo vnom sis te mu i
po ja~ati tren do ve eli tis ti~kog obra zo va nja, pri mje ri ce
opre di je lje nost za gi mna zij sko {ko lo va nje, ili {ko lo va nje
u eko nom skim i me di cin skim {ko la ma, nas pram ve oma
sla be za in te re si ra nos ti svr{e nih osno va ca za {ko lo va nje
u tzv. sre dnjim te hni~kim {ko la ma. U to me smi slu,
oprav da no se za pi ta ti ka kav }e smi sao ima ti ek ster na
ma tu ra za, pri mje ri ce, elek tro pri vre dnu sre dnju {ko lu
ili za ma {in sku sre dnju {ko lu, u ko je se ina~e u~eni ci ne -
ra do pri jav lju ju na jun skim pri je mnim ispi ti ma. Ho}e li
se u te {ko le upi si va ti oni u~eni ci ko ji bu du po ka zi va li
naj mi zer ni je zna nje na ek ster noj ma tu ri? Sve su to pi -
ta nja i di le me na ko ja tre ba pra vo vre me no od go vo ri ti.
Ru bi na ^en gi}, no vi nar ka, kao i Ka zaz, vi di ko rist
od ma tu re u ~inje ni ci da }e svi u~eni ci bi ti pro vje re -
ni is tim pi ta nji ma i za da ci ma i is tim kri te ri jem oci je nje -
ni od, na da se ona, ne za vi snih ocje nji va~a ko ji ih ne
po zna ju. Sa da ima mo si tu aci ju da iz osno vnih {ko la
izla zi ogro mni broj odli ka {a ko ji u sre dnjim {ko la ma,
prven stve no gi mna zi ja ma, je dva ma knu od ocje ne 3.
Pro fe so ri iz gi mna zi ja tvrde da do bi ju biv {e odli ka {e ko -
ji sri~u ka da ~ita ju, ne zna ju gdje se pi {e ve li ko slo vo, ne
zna ju se pred sta vi ti na en gles kom, ne zna ju ka da je bio
Dru gi svjet ski rat ni ti {ta je Omov za kon. Ge ne ral no mi
se kao gra|an ki i ro di te ljki ~ini la sjaj nom ini ci ja ti va da
se sva dje ca je dnom go di{ nje ba rem iz je dnog pre dme ta
ocje nju ju na osno vu is to vje tnog tes ta, pa da Ma glaj
ocje nju je Mos tar, Te sli} Sa ra je vo, Ba nja lu ka Tu zlu i
sli~no – to bi bi lo po ti caj no i za dje cu i za nas ta vni ke, a
mo glo bi uka za ti na odre|ene ma njka vos ti u sis te mu
u~enja i pre no {e nja zna nja i tre ba lo bi bi ti pra ksa i u
osno vnoj i u sre dnjoj {ko li.
Njen ko le ga po no vi nar skom pe ru, uje dno i biv {i
nas ta vnik, Amer Ti kve {a, ek ster nu ma tu ru vi di
kao ispit obra zo vnog sis te ma za rad uvi da u nje go ve ne -
dos tat ke a s ci ljem nji ho vog ot kla nja nja. Sve to pod
uslo vom da pi ta nja bu du do bro osmi{ lje na. Pod
do bro osmi{ lje nim pi ta nji ma sma tram ci lja nje na te me -
ljne stva ri, a od go vo ri bi tre ba li bi ti u skla du sa ~inje ni -
ca ma ute me lje nim u na uci a ne na slo bo dnim in ter pre -
ta ci ja ma kva zi pe da go ga. Da po je dnos ta vim, a mo`da i
ba na li zu jem: od go vor da je me ta fo ra skra}eno po re|enje
tre ba bi ti pri hva}en kao ta~an jer je ne ko u~eni ke to me
nau~io i ubi je dio da je to is pra vno, ali is to vre me no tre -
ba bi ti di ja gnos ti ci ran kao ru pa u obra zo vnom sis te mu
i tom kon stan tnom de zin for mi sa nju po pi ta nju bi lo
~ega tre ba sta ti ukraj.
Bo gu ni} su mnja da }e sni mak sta nja bi ti re alan i
ko ris tan. Na pro tiv! Mi slim da }e po sla ti po tpu no po -
gre {nu sli ku, ne sa mo za to {to }e za da ci bi ti la k{i za
20% ne go jo{ i vi {e jer is ho di u~enja ni su de fi ni ra ni,
sma tra ona. Ka zaz di je li nje no mi{ lje nje, jer }e
u~eni ci/e pri pre ma ti ma tu ru na sa svim dru ga~iji na~in
27

28
Na mjestu lica
od ono ga ka ko to ~ine u {ko li. Na jo{ tri ji je @eljko Ma -
li no vi}, nastavnik u osnovnoj {koli: Ma tu ra bi tre -
ba la bi ti kro vni, da kle za vr{ni gra|evin ski za hvat. Ova -
ko, {to bi Ba la {e vi} re kao, ’fa sa da dr`i, a te me lji kli ze’.
Bez ~es ti tih NPP-a, ud`be ni ka, stan dar da ocje nji va -
nja... ne}e sni mi ti ni {ta!
Bla`a u pro cje ni je Rubina ^en gi}, ko ja ne u~eku -
je pre ci zan sni mak, ali su i do bre in di ci je bo lje ne -
go ni {ta. Pod uslo vom da se obja ve, i da do|u do
stru~ne ja vnos ti, ili budu pre dmet ne ke ja vne ras -
pra ve.
U kom grmu le`i kec
@e ljko Ma li no vi} kao mo gu}e ra zlo ge za ne po uz -
da nost re zul ta ta na vo di tri: ne uje dna~enost kri te ri ja
u ocje nji va nju, ne dos ta tak bi lo ka kve od go vor nos ti nas -
ta vni ka za ne rad i nes tru~nost i po ku {aj obje kti vnog sa -
gle da va nja is ho di {nih re zul ta ta...
Bo gu ni} ne sma tra mu drom odlu ku da se sva pi ta -
nja obja ve na web-stra ni ci MON KS-a. Ti me se, ve li
ona, {a lje po ru ka da se u na {im {ko la ma vre dnu je sa mo
re pro du kti vno zna nje. Ka zaz opa snost vi di u ko rum -
pi ra nos ti onih ko ji ima ju bi lo ka kav oblik mo}i, s ~im se
sla`e i ^en gi}: Mi smo ma la ze mlja, svi se po zna ju, pa
ta ko i nas ta vni ci, i pos to ji opa snost ’pro tu ra nja’ tes to va
odre|enim nas ta vni ci ma ili dje ci, odno sno ro di te lji ma.
Dru go pi ta nje je i ko }e bi ti auto ri tes to va: ako to bu du
lju di di rek tno iz nas ta ve – oni mo gu po go do va ti se bi i ra -
zre di ma ko ji ma sa mi pre da ju pri pre ma ju}i ih za test, a
ako bu du lju di izvan nas ta ve – ko li ko oni obje kti vno mo -
gu for mu li sa ti ade kva tna pi ta nja (s ob zi rom da smo svje -
do ci ka kvih pro pus ta ima u ud`be ni ci ma).
Iako me|u an ke ti ra nim ima naj vi {a o~eki va nja, a
mo`da ba{ za to, Ti kve {a se bo ji ne kom pe ten tnos -
ti sas tav lja~a pi ta nja, ne kom pe ten tnos ti ocje nji -
va~a, lo {e obra de po da ta ka na kon ma tu re i lo {e
ana li ze po da ta ka. Bo jim se mo gu}nos ti da ti po da ci
os ta nu sa mo mrtvo slo vo na pa pi ru ko je slu`i za o{ tre -
nje ko lu mnis ti~kih pe ra i sa ti ru na ko ju }e se opet gle -
da ti kao na psa ko ji la je dok ka ra va ni pro la ze. Ima mo is -
kus tva s tim: for mal no su do ki nu te dvi je {ko le pod je -
dnim kro vom, ali su {tin ski pos to je, uve de na je po li ti ka
je dnog ud`be ni ka za je dan pre dmet u je dnom ra zre du,
ali opet ne iza be ru naj bo lji... Bo jim se da i s ek ster nom
ma tu rom bu de sva {ta osim su {tin skih pro mje na nabo -
lje. Ali, ne tre ba bi ti ni skep tik, va`no ju je ima ti pa ako
bu de i lo {e pro ve de na, ba rem mo`emo in sis ti ra ti na nje -
nom po bolj {a nju.
Mo`da jo{ uvi jek ni je ka sno da se ne kim kon stru -
kti vnim pri je dlo gom do pri ne se us pje hu ek ster ne
školegijum prvo polugodište 2012/13.
ma tu re. Ali pros to ra za ta kvu akci ju ne ma mno go.
Pro pu {te na je pri li ka za {i ru ja vnu ras pra vu, sve je
pre lo mlje no nabrzi nu, i bez du bljeg sa gle da va nja
svih ra zlo ga za i pro tiv. Bo gu ni} pri`e ljku je da pi -
ta nja bu du pos tav lje na pre ma tri ni voa zna nja:
naj ni`i i naj vi {i ni vo pi ta nja po 10% da na njih mo gu
od go vo ri ti naj sla bi ji i naj bo lji u~eni ci/ice. Os ta tak pi ta -
nja za “sre di nu“. Po red to ga, pi ta nja tre ba ju bi ti pos tav -
lje na na ra zli~ite na~ine (do pu nja va nje, zao kru`iva nje,
po ve zi va nje i sl.).
Ti kve {a sa vje tu je oni ma ko ji ma tu ri ap la udi ra ju
da ne o~eku ju pre vi {e, jer bi im ra zo~are nje mo glo
bi ti pro por ci onal no us hi}enju, a oni ma ko ji u njoj
vi de ba uka da vje ru ju na dle`ni ma za nje no uvo -
|enje ka da ka`u da to ni je. U sva kom slu~aju, ni {ta
ne}e oti}i nago re, a naj go ri njen is hod mo`e bi ti sa mo
ako os ta ne sve is to kao i do sa da. D`an ko je za bri nut
za nas ta vni ke, o~eku je da }e ta mo gdje re zul ta ti
bu du lo {i i ro di te lji i {kol ske upra ve te ret ne za -
slu`eno pre ba ci ti na njih. ^en gi}, s dru ge stra ne,
ohra bru je |ake: ek ster na ma tu ra ne mo`e bi ti te`a
od tes to va ko je ima ju re do vno u {ko la ma ili od
pri je mnog za sre dnju {ko lu. Iako mo`da ka sno,
su de}i po Ka ta lo gu s po~et ka ovog tek sta, ona
upo zo ra va ti mo ve za izra du tes to va: pa met u gla -
vu, to su na {a dje ca i na kra ju de ve tog ra zre da su ma li,
po ku {aj te bi ti kre ati vni i za ba vni.
Ro di lo se, va lja ga lju ljati, je dna je od izre ka pri pi sa -
nih ina~e ne ba{ u mu dros ti do ka za nom na ro du.
Ne ma na~ina, a ~ini se ni ra zlo ga, da se od ek ster -
ne ma tu re odus ta ne. Iako }e bi ti za sve stre sna, a
iz stre sa te {ko da mo`e nas ta ti ne {to do bro, sva ko
mo`e jo{ po ne {to u~ini ti da taj stres ne bu de je di -
ni tra jan re zul tat. Za po~etak do vo ljno je pod -
sje}ati se da ni ko ne}e os ta ti ne upi san i da ni ko
ne}e os ta ti bez po sla.
A pra vi po bje dni ci bi}e oni ko ji umjes to sa ku plja -
nja ma ksi mal nih bo do va odlu~e da ne pro pus te
pra va dru gar stva i prve lju ba vi.
Odra sli, bi lo ro di te lji ili nas ta vni ci, ko ji za bo ra ve
ma kar i na tre nu tak da se ljud ske vri je dnos ti ne
mje re ocje na ma od je dan do pet, ne za slu`uju da
to bu du. �

Na mjestu lica
Lejla Kova~evi}, savjetnica federalnog
ministra obrazovanja
EKSTERNA MATURA
JE DOBRO RJE[ENJE
Ek ster na eva lu aci ja zna nja je bo san sko her ce go -
va~kom obra zo vnom sis te mu ne op ho dna, jer pos -
to je}i obra zo vni sis tem ne osi gu ra va kva li tet i
stan dar de ko ji se obi~no pri mje nju ju. Kao re zul tat
to ga, u~eni ci po za vr{et ku osno vne i sre dnje {ko le
~es to sti~u ra zli~it ni vo obra zo va nja, iako je nji hov
no mi nal ni re zul tat (ra zred) is ti, {to uzro ku je ve li -
ke pro ble me pri pre las ku na vi {i ste pen obra zo va -
nja. Vi so ke {ko le, uni ver zi te ti i po je di ni fa kul te ti
ko ji ima ju pri je mni ispit ~es to odbi ja ju bo lje ka ko
bi pri mi li lo {i je stu den te ~iji su no mi nal ni re zul ta -
ti bo lji, bez ob zi ra na re al no zna nje i kva li fi ka ci je.
Ta ko|er, vrlo je te {ko oci je ni ti i uspo re di ti zna nje
po je di nih u~eni ka sa mo na osno vu no mi nal nih
re zul ta ta, {to stva ra do da tne dis tor zi je u obra zo -
vnom sis te mu. Kao rje {e nje za ve}i dio na ve de nih
pro ble ma obi~no se pri mje nju je stan dar di zi ra ni i
pro vjer ljiv test zna nja – ek ster na ma tu ra na kra ju
osno vne i sre dnje {ko le.
Mi nis tar Ma {i} je pro {le go di ne na prvoj i je di noj
do sad odr`anoj sje dni ci Kon fe ren ci je mi nis ta ra
obra zo va nja i na uke u BiH po kre nuo ini ci ja ti vu
uvo|enja ek ster ne ma tu re u osno vne i sre dnje
{ko le u ci je loj BiH. Pre ma za klju~ku sa sje dni ce, Fe -
de ral no mi nis tar stvo obra zo va nja i na uke je za -
du`eno da pri pre mi ini ci jal ni ma te ri jal za na re dnu
sje dni cu Kon fe ren ci je mi nis ta ra, ko ja, na`alost, do
da nas ni kad ni je odr`ana, a ra zlo zi za to po zna ti su
sa mo mi nis tru Sre do ju No vi}u. Stav Mi nis tar stva
je da se ek ster na eva lu aci ja tre ba pro vo di ti na ni -
vou ci je le dr`ave, te je i pri pre mlje ni ma te ri jal o
uvo|enju ek ster ne ma tu re na tom fo nu.
Ek ster na ma tu ra je ini ci ja ti va ko ja tre ba osi gu ra ti
uspos tav lja nje traj nog sis te ma ek ster nog vre dno -
va nja u~eni~kih pos ti gnu}a. Uvo|enje ova kvog
sis te ma sli je di sa vre me ne tren do ve i po zi ti vna is -
kus tva u evrop skom obra zo va nju. Uspos tav lja nje
va lja nog, obje kti vnog i pra ve dnog ek ster nog ocje -
nji va nja zna~aj no bi do pri ni je lo una pre|iva nju
kva li te ta obra zo vnog pro ce sa, a re zul ta ti os tva re ni
na ek ster noj ma tu ri mo gli bi, po uzo ru na mno ge
dr`ave, za mi je ni ti pri je mne ispi te za upis u sre -
dnje {ko le ili na ve}inu fa kul te ta.
Uvo|enje ek ster ne ma tu re, a ti me i uspos tav lja nje
{i reg sis te ma eva lu aci je i pra}enja os tva ri va nja od -
goj no-obra zo vnog za dat ka {ko le, tre ba lo bi
zna~aj no utje ca ti na po`e ljnu tran sfor ma ci ju sis te -
ma obra zo va nja, mo ti va ci ju u~eni ka za bo lje
u~enje, nas ta vni ka za bo lje po du~ava nje i {ko la za
ve}u efi ka snost. Op}i cilj uvo|enja ek ster ne eva -
lu aci je zna nja je po bolj {a nje kva li te ta obra zo va nja
u osno vnim i sre dnjim {ko la ma i omo gu}ava nje
ra vno pra vnog i je dna kog pris tu pa obra zo va nju za
sve sta no vni ke BiH, bez ob zi ra na nji ho vo po ri je -
klo, spol, etni~ku pri pa dnost ili so ci jal ni sta tus.
Ve}ina pi ta nja iz va {e an ke te ve za na je za pla ni ra -
nu ek ster nu ma tu ru ko ja je pro is te kla iz iz mje na i
do pu na Za ko na o osno vnom od go ju i obra zo va -
nju Kan to na Sa ra je vo. Fe de ral no mi nis tar stvo
obra zo va nja i na uke ni je ni na ko ji na~in bi lo
uklju~eno u akti vnos ti ko je pro vo di Mi nis tar stvo
za obra zo va nje, na uku i mla de KS-a, ni ti je upo -
zna to s na~inom i prin ci pi ma pro vo|enja ek ster ne
eva lu aci je zna nja ko ja }e pro is te}i iz tih akti vnos -
ti, te bi bi lo ne pri mje re no da va ti bi lo ka kve ko -
men ta re ili pre ura nje ne ocje ne. �
29

30
Na mjestu lica
^itava sexiracija
NA ZAPADU
SVA[TA NOVO
Enes Kurtovi}
Po le mi ka oko uvo |e nja zdrav stve nog
od go ja u Hrvat skoj
Na kon op {tih izbo ra u Re pu bli ci Hrvat skoj odr`a -
nih de cem bra 2011. go di ne, na po li ti ~koj sce ni do -
{lo je do pro mje ne, pa je vlast od Hrvat ske de mo -
krat ske za je dni ce pre uze la ko ali ci ja stra na ka oku -
plje nih oko So ci ja lis ti ~ke de mo krat ske par ti je. Je -
dno od pre di zbor nih obe }a nja ove ko ali ci je bi lo je
i uvo |e nje pre dme ta Zdrav stve ni od goj u nas ta -
vni plan i pro gram za osno vne i sre dnje {ko le.
U skla du sa izbor nim obe }a nji ma, Mi nis tar stvo zna -
nos ti, obra zo va nja i spor ta Re pu bli ke Hrvat ske pri -
pre mi lo je ku ri ku lum (link: (www.http://
pu blic. mzos. hr/De fa ult.aspx?sec=3428) za ovaj nas -
ta vni pre dmet i do ni je lo odlu ku o nje go vom ek spe -
ri men tal nom uvo |e nju u nas ta vu u {kol skoj
2012/2013. go di ni. Zdrav stve ni od goj se pre ma ide ji
Mi nis tar stva tre ba pre da va ti kao dio pri ro de i dru{ -
tva, bi olo gi je, tje le sne i zdrav stve ne kul tu re, psi ho -
lo gi je, te kroz sat ra zre dne za je dni ce u tra ja nju do
12 sa ti i to kroz ~e ti ri mo du la: “@i vje ti zdra vo”, “Pre -
ven ci ja ovi snos ti”, “Pre ven ci ja na sil ni ~kog po na {a -
nja” i “Spol na/ro dna ra vno pra vnost i od go vor no
spol no po na {a nje”.
Bi blia cur ri cu lum est
Sa dr`aj ~et vrtog mo du la ovog pre dme ta na i{ao je
na `es to ku osu du Ka to li ~ke crkve u Hrvatskoj,
gla v nih opo zi ci onih po li ti ~kih par ti ja, te ve li kog
školegijum prvo polugodište 2012/13.
bro ja udru `e nja gra |a na, od ko jih se svo jom akti -
vno{ }u po se bno is ti ~e GROZD (Glas ro di te lja za
dje cu). In ten zi tet spo ra naj bo lje ilus tru je izja va
kar di na la Jo si pa Bo za ni }a da je “zbog Zdrav stve -
nog od go ja na ispi tu mir u Hrvat skoj”. Kam pa nju
pro tiv uvo |e nja zdrav stve nog od go ja u {ko le po
ku ri ku lu mu SDP-ovog Mi nis tar stva po dr`a li su
~ak i Kon zum i Ti sak, u ~i jim su trgo vi na ma i ki os -
ci ma gra |a ni ma di je lje ni leci Hrvat ske bis kup ske
kon fe ren ci je u ko ji ma se po zi va ju ro di te lji da se
us pro ti ve uvo |e nju “se ksu al nog od go ja” u {ko le.
U let ku se izme |u os ta log na vo di ka ko }e dje ca u
{ko li, na nas ta vi zdrav stve nog od go ja, u~i ti o por -
no gra fi ji (sa 11-12 g., u 6. ra zre du), da }e u~i ti ka ko
se “pod od go vor nim spol nim po na {a njem is klju ~i -
vo sma tra stal na upo ra ba kon do ma”, “o spol no me
~i nu kao po sve nor mal nom za pe tna es to go di{ nja -
ka, o spol no me odno su ko ji sam po se bi ne ma ni ka -
kvo zna ~e nje i ni ka kve po ve za nos ti s op}e ljud skim
vri je dnos ti ma, po put lju ba vi i vjer nosti”, “da je ho -
mo se ksu al ni ~in je dna ko pri ro dan i vri je dan kao i
spol ni ~in izme |u mu {kar ca i `e ne”, “da je mas tur -
ba ci ja sas ta vni dio ljud ske spol nos ti”, a ci je li ku ri -
ku lum je za sno van na “ro dnoj ide olo gi ji” po ko joj
se “bi olo {ki spol do bi va ro |e njem, a rod se na kna -
dno sam bi ra”. Ja vna ras pra va da je pros to ra i sta vo -
vi ma ka kve zas tu pa dr. Bra ni mir Lu k{i}: (link:
(http://www.hkv.hr/iz dvo je no/vai-pri lo zi/i-lj/lu kibra
ni mir/13839-dr-b-lu ksic-zdrav stve ni-od goj-i-ka -
to lic ka-crkva.html) “Pe do fi li ja, ho mo se ksu al nost,

Na mjestu lica
le zbij stvo su kao od stu pa nje od nor mal nog po na -
{a nja prven stve no psi hi ja trij ski pro blem. Kao psi -
hi ~ke sklo nos ti njih vje ra ne sma tra gri je hom, ne go
bo le{ }u.” GROZD (link: (http://www.udru gagrozd.hr/)
po se bnu kri ti ku upu }u je po zi ti vnom
spo mi nja nju pros ti tu ci je, ho mo se ksu ali zma i por -
no gra fi je, a sme ta im i sa dr`aj pre po ru ~e ne do da -
tne li te ra tu re, iako je ta li te ra tu ra pre po ru ~e na nas -
ta vni ci ma, a ne dje ci. U ar gu men ta ci ji pro tiv ku ri -
ku lu ma mo gu se ~u ti i izja ve ka ra kte ris ti ~ne za
crkve nu re to ri ku iz sre dnjeg vi je ka, ali i izja ve ko ji -
ma se po bi ja nje go va nau ~na ute me lje nost jer je
“spol nost pri ka za na sa mo na tje le snoj/te hni ~koj ra -
zi ni, izvu ~e na izvan cje li ne ljud ske oso bnos ti, ko ju
~i ne je din stvo ti je la, osje }a ja, in te le kta, ra zu ma, du -
ho vnos ti, od go vor nos ti, lju ba vi i sa vjes ti”, a ko je
do la ze iz Hrvat skog ka to li ~kog li je ~ni ~kog dru{ tva.
Sta tis ti ka je dnog ta bua
Mi nis tar zna nos ti, obra zo va nja i spor ta @e ljko Jo -
va no vi} na na pa de od go va ra “ka ko }e zdrav stve -
ni od goj da ti mo gu }nost ro di te lji ma da na po kon
sje dnu s dje com i raz go va ra ju o svim bi tnim pi ta -
nji ma za odras ta nje, pa i o spol nos ti, a da po da ci o
zdrav stve nom sta nju u~e ni ka, o bro ju ma lo lje tni -
~kih tru dno }a, abor tu sa i spol no pre no si vih bo les -
ti po ka zu ju da su u Hrvat skoj za ka za le i obi telj, i
{ko la, i crkva, i da je za to Zdrav stve ni od goj po tre -
ban.” U svo joj ar gu men ta ci ji Vla da na vo di sta tis ti -
~ke po dat ke i re zul ta te is tra `i va nja pre ma ko ji ma
“u Hrvat skoj mla di u pro sje ku pos ta ju spol no
akti vni sa 17 go di na, a ne ki i ra ni je, 59 % mla dih u
spol ne odno se stu pa pod utje ca jem al ko ho la, a
njih 13% pod utje ca jem dro ga, ~ak 70% mla dih
Kreatori homofobnih plakata odlu~ili su kreirati i
ud`benike.
pri zna je da im je spol ni `i vot vi so ko ri zi ~an, a kon -
do mi ma se ko ris ti sa mo njih 40%. Ras te i broj ma -
lo lje tni ~kih tru dno }a, go di{ nje ih je vi {e od 2.000,
uz slu `be no evi den ti ra nih 400 po ba ~a ja”.
Zdra vo od go je no kri ti ~ko ra zmi{ lja nje
Uvo |e nje zdrav stve nog od go ja u {ko le u Hrvat -
skoj te ma je o ko joj su se ogla {a va li i stru~ nja ci i
ama te ri, i oni ko ji su ku ri ku lum pi sa li i oni ko ji ga
ni su ni ti pro ~i ta li. U mo ru naj ra zli ~i ti jih ko me n ta -
ra is ti ~e se onaj Da li bo ra Do bri }a (link: (http://da -
nas.net.hr/hrvat ska/ddo bric/vlast-i-crkva-se-sla -
zu-zdrav stve ni-od goj-uci-dje cu-ne do pus ti vim-iopa
snim-stva ri ma) , ko ji je na izja vu je dnog od
auto ra spor nog ku ri ku lu ma, dr. Ale ksan dra [tul -
ho fe ra, “ka ko je osno vna na mje ra zdrav stve nog
od go ja da se dje cu na u~i kri ti ~ki ra zmi{ lja ti”, za -
klju ~io da je to ustva ri naj ve }a opa snost ko ju uvo -
|e nje ovog pre dme ta uno si u hrvat sko dru{ tvo.
“U~e nje dje ce kri ti ~kom ra zmi{ lja nju je ve }i kri -
men i ve }a opa snost ne go sva ro dna ra vno pra -
vnost, mas tur ba ci ja i pra va ho mo se ksu ala ca za je -
dno. Za dnja stvar ko ju si bi lo ko ja vlast smi je do -
pus ti ti i za dnja stvar ko ju bi lo ko ja crkva `e li je su
po da ni ci/vjer ni ci ko ji kri ti ~ki ra zmi{ lja ju.”
U {ko la ma u BiH dje ca }e jo{ du go u~i ti da se `i vi
zdra vo sa mo u svom na ro du, na svo joj ze mlji, u
svo joj vje ri. O ne na sil ni ~kom po na {a nju i po {to -
va nju ma nji na }e u~i ti na fu dbal skim sta di oni ma.
O ovi snos ti ma }e ih u~i ti di le ri iz {kol skih dvo ri -
{ta. O se ksu }e kao sli ka ri na iv ci o sli ka nju, u~i ti iz
vlas ti tog is kus tva. �
31

32
Na mjestu lica
^ega se konkretno siled`ije boje?
Modul za srednju {kolu
Ra zred Te ma Is hod
1 Ra zvi ja nje vje {ti na po tre bnih za od -
go vor no se ksu al no po na {a nje I. (2 sa -
ta)
Emo ci je i ko mu ni ka ci ja u ve zi (1 sat)
Me dij ski pri kaz se ksu al nos ti (1 sat)
2 Ra zvi ja nje vje {ti na po tre bnih za od -
go vor no se ksu al no po na {a nje II. (2
sa ta)
Spol no/ro dno na si lje i na si lje u ve za -
ma (2 sa ta)
3 Se ksu al na pra va i ste re oti pi (1 sat)
Se ksu al no zdrav lje i naj ~e{ }i se ksu al -
ni pro ble mi mla dih (1 sat)
Brak, ro di telj stvo i obi telj (1 sat)
Sti gma ti za ci ja i dis kri mi na ci ja se ksu -
al nih ma nji na (2 sa ta)
školegijum prvo polugodište 2012/13.
– obja sni ti SPI i ri zi ke ra nog stu pa nja u se ksu al ne odno se
– opi sa ti dje lo va nje, pre dnos ti i ne dos tat ke ra zli ~i tih me to da kon tra cep ci -
je
– ras pra vi ti ulo gu me di ja i vr{nja ~kog pri tis ka u se ksu al noj ini ci ja ci ji ado -
les ce na ta
– ras pra vi ti va `nost do no {e nja auto no mne i od go vor ne odlu ke o stu pa -
nju u se ksu al ne odno se ({to zna ~i bi ti spre man/na?)
– pre dlo `i ti na ~i ne odu pi ra nja vr{nja ~kim pri tis ci ma
– obra zlo `i ti va `nost do go vo ra o od go vor nom se ksu al nom po na {a nju s
par tne rom
– uspo re di ti ra zli ~i te sta vo ve o se ksu al nos ti i upo ra bi za {ti te
– pre po zna ti, izre }i i zas tu pa ti oso bne gra ni ce i po tre be u par tner skom
odno su
– ras pra vi ti va `nost ra vno pra vnog ko mu ni ci ra nja u par tner skom/ pri ja -
telj skom odno su
– pro tu ma ~i ti po jam i va `nost in ti mnos ti u ve zi
– obja sni ti ve zu izme |u pre dra su da pre ma `e na ma i nji ho ve dis kri mi na -
ci je u po vi jes ti
– ras pra vi ti na ~i ne pre vla da va nja spol nih/ro dnih ste re oti pa
– ana li zi ra ti pri kaz se ksu al nos ti u por no gra fi ji: ka ko por no gra fi ja pri ka -
zu je `e ne, ka ko mu {kar ce?
– ras pra vi ti ka ko por no gra fi ja utje ~e na ado les cen te
– de mon stri ra ti vje {ti nu ko mu ni ci ra nja o vlas ti tim po tre ba ma (ono ga {to
`e li{ i ono ga {to ne `e li{)
– obra zlo `i ti va `nost od go vor no ga spol nog po na {a nja (za {ti ta)
– uspo re di ti ra zli ~i te vrste za {ti te i ulo gu sta vo va pri ra zvi ja nju na vi ke
– ras pra vi ti mo gu }e po te {ko }e pri do go va ra nju o upo ra bi za {ti te
– opi sa ti obi lje `ja na sil ne ve ze
– de fi ni ra ti ra zli ~i te obli ke i mo gu }e po slje di ce na sil no ga se ksu al nog po -
na {a nja
– pre po zna ti si tu aci je u ko ji ma pos to ji ri zik se ksu al ne vi kti mi za ci je ({to
u~i ni ti?)
– obja sni ti ve zu izme |u ne dos tat ka sa mo po {to va nja i ri zi ka se ksu al ne vi -
kti mi za ci je
– po tra `i ti po mo} u slu ~a ju izlo `e nos ti se ksu al nom na si lju
– pre po zna ti va `nost po dr{ke vr{nja ci ma ko ji su pro `i vje li se ksu al no na -
si lje
– pre po zna ti {te tan utje caj al ko ho la na odno se u ve zi
– uspo re di ti ste re oti pe i dru{ tve na o~e ki va nja u kon tek stu se ksu al nos ti:
{to se o~e ku je od mu {ka ra ca, {to od `e na (ima ju li mu {kar ci i `e ne je -
dna ka se ksu al na pra va?)
– ana li zi ra ti odre dbe De kla ra ci je o se ksu al nim pra vi ma Svjet ske zdrav -
stve ne or ga ni za ci je
– de fi ni ra ti po jam se ksu al nog zdrav lja i opi sa ti naj ~e{ }e se ksu al ne po te -
{ko }e u po pu la ci ji mla dih
– de fi ni ra ti od go vor no ro di telj stvo
– uspo re di ti me di cin ska, re li gij ska i fe mi nis ti ~ka sta ja li {ta o pre ki du tru -
dno }e
– opi sa ti su vre me ne pro mje ne ve za ne uz brak (ka sni je stu pa nje u brak,
po rast ras ta va, kon tro ver ze ve za ne uz is to spol ni brak) i obi telj (ra zli ~i ti
ti po vi obi te lji)

Na mjestu lica
Modul za osnovnu {kolu
Ra zred Te ma Is hod
3 Od go vor nost i po {to va nje pre ma
vlas ti tom ti je lu (2 sa ta)
4 Ra zli ke ro dnih ulo ga u dru{ tvu/obi te -
lji (1 sat)
Ro dna o~e ki va nja me |u vr{ nja ci ma u
{ko li (1 sat)
5 Ulo ga i pri ti sak me di ja u pu ber te tu (1
sat)
Vlas ti to ti je lo u pro mje na ma* (1 sat)
6 Emo ci je u vr{nja ~kim odno si ma (2 sa -
ta)
Ulo ga me di ja u vr{nja ~kim odno si ma
(2 sa ta)
7 Ko mu ni ka ci ja o spol nos ti (1 sat)
Vr{nja ~ki pri ti sak, sa mo po {to va nje i
ri zi ~na po na {a nja (1 sat)
Pri hva }a nje ra zli ~i tos ti u se ksu al nos ti
(1 sat)
8 Va `nost sa mo po {to va nja, aser ti vnos ti
i oso bnog in te gri te ta za od go vor no
odlu ~i va nje (1 sat)
Od go vor no spol no po na {a nje (2 sat)
Ri zi ci (pre)ra nih se ksu al nih odno sa (1
sat)
– pre po zna ti po tre bu bri ge o vlas ti tom ti je lu i va `nost po zi ti vnog odno sa
pre ma nje mu
– is ka za ti {to je pri hva tljiv, a {to ne pri hva tljiv tje le sni do dir
– pre po zna ti pro mje ne ulo ga ro |e njem dje te ta u obi te lji
– opi sa ti ra zli ku izme |u spo la i ro da, odno sno bi olo {kih ka ra kte ris ti ka te
dru{ tve nih o~e ki va nja i nor mi
– pre po zna ti spol ne/ro dne ste re oti pe u me di ji ma
– ras pra vi ti spol ne/ro dne ulo ge u ra zre du i obi te lji
– ras pra vi ti ka ko me di ji i in ter net stva ra ju nor me iz gle da i po na {a nja
– ras pra vi ti {to su sti dlji vost, zbu nje nost i dru ge ne ugo dne emo ci je ko je
se po jav lju ju u pu ber te tu ve za ne uz fi zi ~ke pro mje ne
– pre po zna ti spol nost kao sas ta vni dio cje lo ku pnog ~o vje ko va `i vo ta
– obja sni ti mas tur ba ci ju kao sas ta vni dio ljud ske spol nos ti (obja sni ti po -
gre {nost ne kad ra {i re nih vje ro va nja o nje zi noj {te tnos ti)
– ra zli ko va ti poj mo ve pri ja telj stvo, za lju blje nost, lju bav, blis kost, se ksu al -
na pri vla ~nost
– ras pra vi ti ka ko se stva ra blis ki odnos izme |u dvi ju oso ba: {to nas pri -
vla ~i, ka ko ra zu mi je mo se be i svo je po tre be, ka ko izre }i vlas ti te po tre be
– opi sa ti ne ugo dne emo ci je u odno si ma s vr{nja ci ma (npr. odbi ja nje i ra -
zo ~a ra nje)
– na ves ti i ras pra vi ti po zi ti vne i ne ga ti vne pri mje re na pi sa o se ksu al nos ti
mla dih u me di ji ma
– pre po zna ti i ras pra vi ti spol ne/ro dne ste re oti pe ve za ne uz se ksu al no po -
na {a nje pri su tne u me di ji ma
– ras pra vi ti na ~in na ko ji por no gra fi ja pri ka zu je ljud sku se ksu al nost te
mu {ke i `en ske se ksu al ne ulo ge
– obja sni ti va `nost raz go vo ra o spol nos ti
– pri mi je ni ti u ko mu ni ka ci ji “ja” po ru ke
– ras prav lja ti o vri je dnos ti ma i me |u so bnim odno si ma
– pre po zna ti pri tis ke i ri zi ~ne si tu aci je u pri ja telj skim/par tner skim odno -
si ma
– pre po zna ti i odbi ti vr{nja ~ke pri tis ke i ne `e lje na po na {a nja ve za na uz
spol nost
– da ti pri mjer i dis ku ti ra ti o ri zi ~nim spol nim po na {a nji ma
– pre po zna ti i pro tu ma ~i ti ulo gu nis kog sa mo po {to va nja u ri zi ~nim spol -
nim po na {a nji ma
– pre po zna ti sli ~nos ti i ra zli ke me |u lju di ma ka da jer ri je~ o se ksu al nos ti
– ras pra vi ti po jam se ksu al nih ma nji na i nji hov po lo `aj ti je kom po vi jes ti
– pre po zna ti {to je sti gma ti za ci ja i dis kri mi na ci ja
– pre po zna ti va `nost pri hva }a nja ra zli ~i tos ti
– iz gra di ti aser ti vnost i ras pra vi ti za {to je va `na u pre ven ci ji se ksu al nih
ri zi ka
– izra zi ti i ja ~a ti oso bni in te gri tet bez ob zi ra na “po pu lar nost” (ras pra vi ti
ci je nu “po pu lar nos ti” me |u vr{nja ci ma)
– ras pra vi ti utje caj me dij skih po ru ka i iz gra di ti po zi ti vnu sli ku o vlas ti -
tom ti je lu
– de fi ni ra ti od go vor no se ksu al no po na {a nje
– vje `ba ti ko ra ke do no {e nja od go vor nih odlu ka
– obja sni ti {to zna ~i “ne” u ko mu ni ka ci ji o spol nos ti
– pre po zna ti i de fi ni ra ti ra zli ~i te obli ke na sil no ga se ksu al nog po na {a nja
(ka ko iz bje }i si tu aci je u ko ji ma pos to ji ri zik se ksu al ne agre si je)
– ras pra vi ti {to zna ~i bi ti se ksu al no bi }e i uklju ~u je li to nu `no se ksu al ne
odno se (sno {aj)
– po ka za ti na pri mje ri ma va `nost ko mu ni ka ci je s par tne rom za od go vor -
no se ksu al no po na {a nje
– ras pra vi ti ri zi ke pre ra nog stu pa nja u se ksu al ne odno se
– ras pra vi ti pi ta nje od ga |a nja se ksu al nih odno sa i po jam ap sti nen ci je
33

Preuzmite na
http://skolegijum.ba/static/pdf/studija-opt.pdf

Konkurs za |ake osnovnih i srednjih {kola!
Rado }emo objaviti Tvoj tekst na temu:
Kakva bih ja bila u~iteljica (nastavnica, profesorica) ili kakav bih ja bio
u~itelj, nastavnik, profesor...
(A to zna~i: kako bi izgledali Tvoji ~asovi. [ta bi se na njima obavezno
radilo, a {ta nipo{to ne bi. Kako bi se radilo, a kako ne bi. Za{to bi se
radilo, a za{to ne bi... Neka Tvoj sastav u~ini da nastavnice, nastavnici,
u~itelji, u~iteljice, profesorice i profesori budu bolji, i jo{ bolji.)
Svi radovi objavljeni na sajtu [kolegijuma u konkurenciji su za
nagrade.
1. Nagrada `irija 300 KM
2. Nagrada ~italaca 300 KM
Sastav treba biti napisan jezikom na kojem je objavljen tekst natje~aja
i ne du`i od 1500 rije~i. Sastav mo`e{ poslati odmah, ili kasnije, ali ne
poslije 30. marta. [to je du`e na sajtu, ve}e su {anse da dobije vi{e
glasova ~italaca i ~itateljica.
Neuredno otkucane tekstove, sa puno tipfelera i gre{aka koje smetaju
u ~itanju i razumijevanju, ne}emo objaviti.
Radove poslati kao word dokumente na e-mail adresu:
skolegijum.konkurs@gmail.com
U naslovu poruke (Subject) upi{i svoje ime i prezime.
Ne zaboravi se na kraju rada potpisati, i napisati koja si škola i razred.

36
Na mjestu lica
Histerijino pozorje
IZ KLERA
U RIKVERC
Marko Ban
Pri log po le mi ci pre ko ko m{ij ske
ogra de
Da pa tri jar hal ni cen zo ri ne spa va ju ni u Bo sni
i Her ce go vi ni svje do ~e i pri mje dbe re cen ze na -
ta ~i tan ki za 9. ra zred osno vne {ko le.
U ve zi s po glav qem u ko jem se u~e ni ci ma pred -
stav qa fe mi nis ti ~ki an ga `o va na pje sni ki wa
Ra dmi la La zi}, ta ~ni je u ve zi s ilus tra ci jom
uz we nu pje smu Li ~ne za po ves ti, re cen zen to ri
su isu ka li us kli ~ni ke i sko ~i li u od bra nu fe -
mi ni zmom na pa dnu te dje ce.
školegijum prvo polugodište 2012/13.
Na dru gom mjes tu, sli ke s mo ti vom Ka ra va |a,
Pi ka sa i Ru ben sa sma tra li su ne pri mje re nim
zbog obna `e nih le |a `e ne i tor za mu {kar ca,
iako su ilus tra ci je u ve zi s pje smom Ha na, ko ja
obi lu je erot skim mo ti vi ma i tra `i od ~i ta oca
da zna ko su Eros i Di onis.
Uz fo to gra fi ju je dnog akti vis ti ~kog per for -
man sa pro tiv trgo vi ne `e na ma mo ral na `an -
dar me ri ja ta ko |er je za ka ~i la upi tnik.
Na dru gom mjes tu (vi di: Stu di ja slu ~a ja Sve za -
me, otvo ri se) po ka za no je ka ko su po me nu ti
stru~ wa ci ra di li nes tru ~no i pris tra no. Ov -

Na mjestu lica
dje, u dru gom kon tek stu, pos ta je ja sni je za {to su
to ta ko ~i ni li.
Jer se od wih o~e ku je da u pri vi dno se ku lar nom
i gra |an skom dru{ tvu, a u su {ti ni pa tri jar -
hal nom i kle ri kal nom, sa ~u va ju uzur pi ra ni
pros tor obra zo va wa sa mo za ci qe ve i vri je -
dnos ti svo jih fe udal nih go spo da ra.
Po le mi ka oko uvo |e wa se ksu al nog od go ja (u
okvi ru zdrav stve nog) u hrvat ske {ko le, i his -
te ri ~na rea kci ja crkve, ot kri le su u ~i jim se
ru ka ma obra zo va we tre nu tno su {tin ski na la -
zi.
A za {to ono ta mo ne bi tre ba lo bi ti, i za {to
ko na ~na ri je~ o mo ra lu u {ko la ma ne bi tre ba -
la pri pas ti crkvi, iako ne pi tan o ovom kon -
kre tnom slu ~a ju, da je Sem He ris:
“Me|utim, Vatikan je organizacija koja ekskomunicira
`ene koje poku{avaju postati sve }e -
nice, ali ne radi isto sa sve}enicima koji
seksual no maltretiraju djecu. Ekskomunicira
doktore ko ji nude uslugu abortusa kako bi spasili
`ivot majke – ~ak i ako je majka devetogodi{wa
djevoj ~ica koju je o~uh silovao, a nosi
blizance – ali ne radi isto sa ~lanom Tre}eg
Rajha, optu`enim za genocid.” (Sam Har ris, The
Mo ral Lan dsca pe, New York 2010., strana 29) �
37

38
Na mjestu lica
Bosanska varijanta
ALISA U ZEMQI
^UDA
Ermina Beganovi}-Akvi}
Pri ~a je dne maj ke
Ju tros smo se (po ko zna ko ji put) mo ja k}er ka i
ja, zbrqa ne, zbu we ne, do po la po sva |a ne a od po -
la izqu bqe ne, ras ta le is pred {ko le. Ma la
Ali sa (ona iz dje ~je kwi ge) ju ri da u|e pri je
zvo na, a ve li ka (ona iz zbi qe) `u ri na po sao.
Za {to opet ne ka kon fu zi ja?!
Sve bi to tre ba lo i}i je dnos ta vno. Ona je tek
dru gi ra zred na {e baj ne de ve to go di{ we {ko le,
ma ma za po sle na u dru goj {ko li, ta ko |er osno -
vnoj. Za je dni ~ki ime ni lac u tom smi slu nam ne
fa li. Maj ka `e li sti }i i upra ti ti we ne oba -
ve ze i za do voq stva, i os tat ka fa mi li je, ta ko -
|er, ima i pod sje tnik s ure dnim po pi som te ku -
}ih, dne vnih, se dmi ~nih oba ve za, a opet, ~es to
sve iz gle da ne ka ko na ba ca no, tra qa vo.
Dru gi su uvi jek kri vi
Ili su nam opet kri vi ne ki dru gi, Ame ri npr.,
pre do zi ra ju }i nas ru `i ~as tim po ro di ~nim
fil mo vi ma u ko ji ma to sve glat ko kli zi kao po
vru }oj ki fli. Uju tro im ci je la po ro di ca na -
spa va na i na ci fra na sje di uz po zdje lu pa hu qi -
ca, dje ca po tom u trku na ba cu ju po qup ce i |a ~ke
tor be. [kol ski auto bus za us tav qa na smi ja ni
~i ko, tik pred ku }nim ula zom, i odvo zi sva ko
di je te (Dje da Mraz mu ra van ni je), dje ~i ca ma {u
po no snim ro di te qi ma, i sve ta ko. Elem, to o
auto bu si ma i |a ~kom pri je vo zu kod nas je pri ~a
školegijum prvo polugodište 2012/13.
za se be; ni vi le da nas vo za ju ne bi dje ca na nas -
ta vu sti gla na vri je me, sa mo je li do {ko le bar
je dan ki lo me tar.
Do bra je stra na (a ne ma ih ba{ ko li ko mno go)
ovih no vih vre me na {to smi sli {e, ka kav-ta -
kav, pro du `e ni bo ra vak, ko ji, is ti na, ni je pri
{ko la ma ve} pri vrti }i ma, pa ja dne te te po vaz -
dan vo da ju dje ~i cu do {ko le i na trag – sve da bi
maj ke os ta le pri pa me ti dok su na po slu, i skon -
cen tri sa ne na ono za {ta pla }u pri ma ju. To je
do bro. Do bro je i {to ta mo ima ju obrok i po -
mo} pri pi sa wu za da }a. Ni je do bro, na ra vno,
{to to ni je zaba da va, odno sno, da ne pre tje ru je -
mo, ni je jef ti no, te ve }i na ro di te qa o to me ne
mo `e ni da sa wa. Ni je do bro ni to {to dje ca,
kao ru da ri-pa tu qci iz po zna te baj ki ce, us ta ju
pri je zo re ve} od {es te go di ne, a vra }a ju se tek
uve ~er uko li ko su u {ko li dru ga smje na. Vi {e
vre me na pro ve du mi mo ku }e ne go wi ho vi ro di -
te qi, i tek u ta do ba ra por ti ra ju o si tu aci ji iz
{ko le, po nav qa ju gra di vo, u~e pje smi ce...
Ali, opet, ka da bi u ovoj ne ame ri ~koj ze mqi
pos to jao |a ~ki pri je voz ba{ kao ta kav, dje ca bi
nam se pri je osa mos ta li la u spre ma wu i u~e wu,
a ova ko se ja dna po put cri je va po vla ~e od pri je
{est sa ti sa bah-zo rom pa sve do iza ak{a ma, ka -
da zvo ni za kraj nas ta ve. S dru ge stra ne, do ka -
da }e i}i u vrti}, do pu ber te ta?

Na mjestu lica
Ma la re tro spe kti va
Ne ke ve ~e ri ma la prin ce za le `i po trbu {ke i
~i ta pri ~u naglas, uz na gla {e nu `e qu da fas -
ci ni ra vjer nu slu {a te qi cu – ma mu, ko ja spre ma
ru ~ak za su tra. Ma lo ~i ta o {ti pa qka ma na po -
vje tar cu, pa za muc ku je, pa ka `e: “Po ~ne da du ha
vje tar.” Pre ki ne ~i ta we, po di gne gla vu i ve li:
“Ov dje je ne ka gre {ka, ja }u re }i da du va.” Maj -
ka joj strpqi vo ka `e da mo ra ~i ta ti ka ko je na -
pi sa no, i ma we po zna te ri je ~i, i ako je na eka -
vi ci (kao crti }i na Mi ni maxu), i ako je pje sma
– to je ra di ri me, itd. Prin ce ze ~es to zna ju bi -
ti jo gu nas te i re }i da ta ko pri ~a ju na ne. Maj ka
je tek u prvoj ~et vrti ni (ili frta qu) prav qe -
wa ru ~ka, a du bo ko u za dwoj strpqe wa, a gwa ve
je i dje ca, i jo{ na to, uxbe ni ci. Nas tav qa se
~i ta ti sa vi dno ma we za no sa: “[ta li ra zmi{ -
qa ju ispod meh ka nog pla tna?”
Je dva se ne ka ko na go di mo da mo ra ~i ta ti ka ko
pi {e (da je to vje `ba ~i ta wa, a ne du ma wa), da
bu de po slu {na i do vr{i pri ~u – da ne bih u
pro ti vnom ku ha ~u upo tri je bi la u dru gu, edu ka -
ti vnu, svrhu.
^i tan ka i sves ka idu u ru ksak (te `ak, ina ~e,
ot pri li ke kao pre trpan kon tej ner) i va di se
Mo ja oko li na.
Ra ~u nam da }e mo sa da le `er no }a ku la ti i ure -
dno, ono ba{ li je po `en ski, po slo `i ti koc ki -
ce u gla vi. Pri ~a mo o kul tu ri, ko je ka kvim us -
ta no va ma, i ka ko ba cim po gled na za pi sa no
opet me ne ka vru }i ca obu ze. Upor no i in ten zi -
vno, uvi jek me izno va fas ci ni ra ka ko su nam
nas ta vni pla no vi do bro izba lan si ra ni i pri -
la go |e ni dje ci odre |e nog uzras ta, kao da su ih
~o ba ni (bo `e me pros ti) na pra vi li.
“Mu zej spa da u kul tur ne us ta no ve (...) u we mu su
za po sle ni: Kus tos, Kon zer va tor, Bi bli ote kar,
Nau ~ni i stru ~ni sa ra dni ci.”
Glu ho bi lo! Pa ona jo{ u svo joj {ko li ne ra -
zli ku je do bro di re kto ra od do ma ra.
Za pam ti la je sve {to je o~i ma vi dje la
K}er sam pro {le go di ne, ma ksuz, ci je li bo go -
ve tni dan vo da la po Mos ta ru. Kao pra vi tu ris -
ti iz pro spe ka ta i sa pro spe kti ma, ru ksa ci ma i
svim os ta lim, obi {le smo mu zej, Sta ri most,
pri sus tvo va le prvim sko ko vi ma sa is tog, je -
dnos ta vno smo obi {le sve zna ~aj no {to je ve za -
no za ovog qe po tana od gra da. Ali, ni gdje ne vi -
dje di je te te spe ci jal ne per so ne od upo sle ni ka,
a i da jes te, ba{ bi je za ni ma le te ti tu le i ba{
bi to za pam ti la! Iz mu ze ja jes te za pam ti la sve
{to je o~i ma vi dje la, kao {to je za pam ti la i da
je hra ni la ma lo la ne u je dnom pi to mom ri bqem
res to ra nu tik po red Sta rog mos ta. Pam ti i da
je u`i va la uz Ne re tvu ta mo gdje smo si {le da se
poi gra u pi jes ku. Za hva qu ju }i ve li koj gru pi
sre dwo {ko la ca ko ji su odne ku da do {li na cje -
lo dne vni izlet i jo{ ve }oj “gru pi” os tav qe nih
plas ti ~nih bo ca, mo gle smo hva ta ti vo du i zi -
da ti svoj vlas ti ti most.
Obi la zi le smo i foj ni ~ki ma nas tir, a do te ki -
je uma lo nam i auto ni je kre pu cnu o, ve ru }i se
po onim gu du ra ma, ali vri je di lo je. Odje dnom
39

40
Na mjestu lica
kao da smo obje bi le u ka dru iz fil ma “Ovo ma -
lo du {e” – me ni je dan od dra `ih fil mo va.
U su sje dnoj nam dr`a vi sko ro smo de hi dri ra le,
ali smo us tra ja le i obi {le du bro va ~ke zi di ne
i ku le, Po mor ski mu zej i Akva rij. Va qda je
nor mal no da joj us hi }e we iza zo vu ho bo tni ce,
{ko qke, ma ~e vi i sl., stva ri i bi }a ko ja je no -
se kao pli ma u svi jet baj ki, a da joj zna we o ka -
drov skim lis ta ma iz sli ~nih us ta no va pos tu -
pno do zi ra mo sho dno uzras tu i in te re so va wu.
^is to za frkan ci je ra di, ili da evo ci ram sje }a -
we i kom pa ri ram we go vo sa svo jim ne gda{ wim
u~e wem, upi tah si na, stu den ta – ka da je iz me -
tro po le do {ao do ma – {ta zna o oso bqu mu ze ja?
A mo je sta ri je di je te me bli je do po gle da pre ko
mo ni to ra, i shva tih: Ili da ne zna “s pi ka” od -
go vor, ili mi sli iza }i na Goo gle, Ili mi sli da
sam ma lo ot ka ~i la.
Za vr{i mo ta ko nas dvi je s “te `im” pre dme ti ma
i pre |e mo na ne {to le `er ni je: Mu zi ~ka kul tu -
ra. Haj de, re koh, da i to se kun di cu po no vi mo,
ma lo za pje vu {i mo i ko na ~no umor za mi je ni mo
kre ve tom.
Etno mu zi ko log u uxbe ni ku
Me |u tim, ne le zi vra `e. Pre ba cim ku hiw sku
krpu u dru gu ru ku pa prstom pra tim da bo qe vi -
dim {ta ka `u. A ka `u: “Ope ra je (slu {a li su
dio dje ~je ope re ’As ka i vuk’) naj ve }e mu zi ~ko-
-scen sko dje lo u ko jem su sa dr`a ni: mu zi ka,
školegijum prvo polugodište 2012/13.
ples, dram ski tek st, glu ma i scen ski izraz.”
Sre }a da u na {em gra du ne mam mo gu }nost da joj
pre do ~im ope ru, jer joj je ve} go re na ve de no do -
tu `i lo, a pri zna la mi je, ona ko po ti ho, da joj je
slu {a we ope re bi lo “mal ko do sa dno”. Pri ~am
sa ma sa so bom o ovim dra gim ~i ka ma ko ji su mi -
sli li na na {e mla de na ra {ta je i pla ni ra li
gra di vo – si gur no su se ro di li sa bar 70 go di na
sta ros ti, pa im je sve to od ro |e wa kris tal no
ja sno. Dr`im sves ku u ru ci i ispi tu jem le kci ju
u ko joj se na vo di: “Etno mu zi ko log je oso ba ko ja
se ba vi pro u~a va we i za pi si va wem mu zi ~ke
tra di ci je, u ko ju spa da...” (Maj ke mi mo je mi le.)
Di je te je 2. ra zred. Je dva izmu ca prvu ri je~, a
mo ra na bu bat re ~e ni cu na pa met. Pi tam je da li
zna uo p}e na {ta se mi sli ka da pri ~a mo o tra -
di ci ji? Ve ze ne ma. Ide mo opet u ri kverc: od
na na, okla gi ja, odje }e, sta rin ske no{ we i hra -
ne, bla, bla, do mu zi ke i kol ce ta; i kao to smo
re zi mi ra le. I ta kwi ga mo `e u ru ksak.
@e lu dac mi ve} in ten zi vno ra di, a i mo joj
umor noj k}er ci. Ona bi ra di je da {i je mo be bi
ha qi ni cu ko ju smo pri je ne ku no} za po ~e le ne -
go da se do ba cu je mo fra za ma pre ko pre tis-lon -
ca i per ni ce. A me ne strah da }e ta Bar bi ka
pri je za vr{i ti u mu ze ju ne go {to }e mo ra hat
na }i vre me na za na {e.
Elem, nas dvi je smo ure dno is ci je |e ne i po pri -
li ~no po sva |a ne. [er pe i kwi ge idu ad acta.
Jo{ je dan ra dni dan je iza nas. Brzo tu {i ra we
i jo{ br`e li je ga we. Pi tam mo ju umor nu Ali su
iz Ze mqe [kol skih ^u da ho }e li pri ~i cu za
la ku no}? Na mo ju sre }u (ne po ka zu jem joj) ka `e
da ne }e, po spa na je. U{u {kam je, i na prsti ma
iza |em iz so be, a naj ra di je bih i iz ko `e. A on -
da mi se ne {to sti sne, pa bih se po put Ali se
ku pa la u je ze ru (su za svo jih). Ili da mi je ka kav
~u do tvor ni na pi tak ko ji bri {e ne su vi sle oba -
ve ze iz oba ve znog NPiP-a, a da je vi {e va ri jan -
ti za van nas ta vne akti vnos ti.
Ni je pe da go {ki oprav da no, ali mi ba{ tre ba.
Za pa li }u dvi je ci ga re te odje dnom, ako ika ko
mo `e, otpu ha ti, sa bra ti se sa so bom, is pla ni -
ra ti oba ve ze za no vi dan, i ta ko, la ga no (par -
don, la ga hno, da me sav svi jet ra zu mi je), oko je -
dan, u glu ha do ba za spa ti. �

NAM
da ni{ta
ne znam
Pogledajte, ako ve} niste,
you-tube serijal
klikom na
http://www.youtube.com/user/skolegijum?feature=watch

42
Na mjestu lica
Poziv ~itaocima na dijalog
o {kolstvu
OSNOVNO
OBRAZOVANJE –
ALI ZA [TA?
Mirna Jan~i}-Doyle
Ka kvo zna nje, vje {ti ne i li ~ne
spo zna je o~e ku je mo da dje ca ste knu
to kom de vet go di na oba ve znog
obra zo va nja?
Okvir ni, en ti tet ski i kan to nal ni za ko ni u Bo sni i
Her ce go vi ni, kao i pe da go {ki stan dar di, ima ju re -
la ti vno po zi ti vna o~e ki va nja od oba ve zne osno -
vne nas ta ve. Me |u tim, ve li ko je pi ta nje ko li ko se
za ko ni i stan dar di pri mje nju ju u pra ksi i {ta na {a
dje ca, osim osno vne pi sme nos ti, do bi ju od de vet
du gih, oba ve znih go di na u {kol skoj klu pi.
Okvir ni za kon na ni vou BiH za hti je va da dje ca
op ti mal no ra zvi ju svoj in te lekt, mo ral i dru{ tve nu
ulo gu, kao i da do pri ne su po {ti va nju ljud skih pra -
va i eko nom skom ra zvo ju. Za kon u Re pu bli ci
Srpskoj je jo{ ek spli ci tni ji, te po dra zu mi je va “ra -
zvoj stva ra la ~kog, kre ati vnog i kri ti ~kog mi{ lje nja”
kod u~e ni ka. [ta vi {e, pe da go {ki stan dar di za os -
no vne {ko le Kan to na Sa ra je vo ja sno po zi va ju na
“bla go vre me no uklju ~i va nje osno vne {ko le u zah -
tje ve vre me na” a {to po dra zu mi je va “no ve pe da -
go {ke kon cep te, ra di kal ne pro mje ne u ra ci ona li -
za ci ji i efi ka snos ti re zul ta ta nas ta ve, no va po dru -
~ja u~e nja i sa vre me ne me to de”.
Ali da li se i {ta od ovih osno vnih pre tpos tav ki za -
is ta pri mje nju je u {ko li?
Da li dje ca to kom de vet go di na osno vne {ko le ste -
knu odre |e ne vje {ti ne i kva li fi ka ci je s ko ji ma }e
školegijum prvo polugodište 2012/13.
mo }i do bi ti po sao i da ti vlas ti ti do pri nos za una -
pre |e nje `i vo tnog stan dar da u ze mlji?
Ili }e im oba ve zno pri sus tvo u {ko li po mo }i da ra -
zvi ju kre ati vnost, iz gra de svoj stve ne oso bi ne li -
~nos ti, i pos ta nu sa mo po uz da ni, ne za vi sni lju di,
ko ji vo de smi sle ne `i vo te?
Ili }e, pak, u {ko li do bi ti odre |en pa ket zna nja, bez
ob zi ra na svrhu ko joj ono mo `e po slu `i ti? Ko
odre |u je ka kvo to zna nje tre ba bi ti, zna nje ko je je
u naj bo ljem in te re su dje te ta, za je dni ce i dru{ tva?
U svo joj knji zi “Ne za pro fit” pro fe so ri ca Mar ta
Nu sba um sa Uni ver zi te ta u ^i ka gu ubje dlji vo ar -
gu men ti ra da obra zo va nje tre ba po dje dna ko slu -
`i ti svim go re na ve de nim in te re si ma dje te ta, ~i me
bi on da slu `i lo za je dni ci kao obra zo va nje za de -
mo kra ti ju. Nu sba um po ve zu je obra zo va nje sa psi -
ho lo {kom sta bil no{ }u po je din ca i nje go vim kom -
pe ten ci ja ma, a ko ji su u di rek tnoj ve zi sa po li ti -
~kom sta bil no{ }u dru{ tva i nje go vom po ten ci ja lu
za ra zvoj na glo bal nom ni vou. Obra zo va nje da kle
tre ba da po mo gne sva kom dje te tu da ra zvi je sa -
mo po uz da nje i ne za vi snost, kom pe ten tno ra zmi{ -
lja nje “u {i ro kom ra spo nu kul tu ra”, i spo so bnost
da “za mi sli is kus tva dru gih”.
Oda kle po ~e ti, i ka kve pe da go {ke
kon cep te tre ba pri mi je ni ti?
U kon tek stu BiH, ka kvo zna nje, ka kve vje {ti ne,
ka kve mo gu }nos ti i ka kve li ~ne spo zna je o~e ku je -
mo da dje ca pra kti ~no ste knu osno vnim obra zo -

Na mjestu lica
va njem, {ta je za njih naj bo lje, i ka ko to on da dje -
lo tvor no pri mi je ni ti na nas ta vi?
Na ovo pi ta nje tre ba da od go vo ri mo mi – pros vje -
tni ra dni ci, ro di te lji, i po li ti ~a ri, i da mu pris tu pi -
mo kao od go vor nosti na {e ge ne ra ci je.
Da bi smo to ura di li, po tre bno je da se odma kne -
mo od odre |e nih pra kti ~nih pre tpos tav ki sa da{ -
njeg sis te ma i iz no ve per spe kti ve pro pi ta mo na {e
ud`be ni ke, odno se u {ko li, pi ta nja i od go vo re ko ji
se po nav lja ju iz go di ne u go di nu.
Mo `da je od kon trol nog pi ta nja Ko je za po ~eo
Prvi svjet ski rat? va `ni je Da li je Prvi svjet ski rat
bio ne iz bje `an?
Umjes to da dje ci ser vi ra mo go to ve za klju ~ke, mo -
`da je va `ni je da ih tes ti ra mo da li su na u~i li lo gi -
~ki ra zmi{ lja ti i rje {a va ti slo `e ne pro ble me. Umjes -
to ser vi ra nog za klju ~ka, ka ko to pi {e u je dnom
ud`be ni ku, Da je, una to~ sve mu, Hrvat ska sre -
dnjoeurop ska ze mlja, mo `da je va `ni je odr`a ti ~as
ko ji }e omo gu }i ti kon trol no pi ta nje Da li je mo gu -
}e i na osno vu ~e ga ut vrdi ti ko jem ci vi li za cij skom
kru gu pri pa da Hrvat ska?
I va `no je da se pres ta ne mo osla nja ti is klju ~i vo na
ud`be ni ke kao gla vni izvor ’zna nja i ra zmi{ lja nja’
za dje cu. Umjes to pa si vnog usva ja nja mi{ lje nja
auto ra je dnog ud`be ni ka da su odre |e ni te ore ti -
~a ri u pra vu ka da go vo re o glo ba li za ci ji, a dru gi u
kri vu, u~e ni ke tre ba izlo `i ti ve }em bro ju opre ~nih
tvrdnji o tom mo der nom fe no me nu. Mo `da je ve -
}a mo gu }nost da u~e ni ci ra zvi ju od go vor nost za
vlas ti to mi{ lje nje o glo ba li za ci ji ako kroz akti van
raz go vor ili de ba tu na ~a su izra ze {ta li ~no mi sle,
te s ko jim te ore ti ~a ri ma se (ne) sla `u i za {to.
Spo zna ja i do slje dna pri mje na svrhe obra zo va nja
bi uti ca la na prin cip ocje nji va nja u {ko li. U tom
kon tek stu, ugle dni bri tan ski pe da gog Sir Ken Ro -
bin son je u svom sjaj nom vi deo-za pi su o obra zo -
va nju, dos tu pnom na http://www.ther sa.org/
even ts/rsa ani ma te is ta knuo da se tre ba mo odma }i
od sta ro mo dnog kon cep ta ko ji dje cu di je li na aka -
dem ski spo so bnu i ne spo so bnu, a ~i me se po tis ku -
ju nji ho ve dru ge bri ljan tne, kre ati vne spo so bnos -
ti. Ta ko |e je va `no da se kod ocje nji va nja odma -
kne mo od pre tpos tav ke da dje ca u ta ko ra nom do -
bu ima ju is tu brzi nu ra zvo ja i is ti ni vo in te le ktu al -
ne i emo ti vne zre los ti sa mo za to {to su is to go di {te
i u is tom ra zre du.
Ka ko pro bu di ti dje cu da na{ nji ce?
Ne op ho dno je ’pro bu di ti’ dje cu da na{ nji ce, kroz
za ni mlji vo obra zo va nje ko je za hti je va nji ho vo
akti vno u~e{ }e i ra zmi{ lja nje, kroz za ni mlji vo {ti -
vo, i za ni mljiv nas ta vni ~ki me to do lo {ki pris tup.
Ro bin son na gla {a va da su dje ca da na{ nji ce izlo `e -
na do sa da naj ve }oj ko li ~i ni vanj skih uti ca ja, od
kom pju te ra, te le fo na, fil mo va i vi deo-igri ca, a sis -
tem ih ka` nja va uko li ko ne ma ju pa` nju da mir no
sje de na ~a su i pa si vno upi ja ju sa dr`aj ne kog
ud`be ni ka.
Ova kve pro mje ne i pri mje ne obra zo vnog kon cep -
ta i pris tu pa su ne op ho dne za vri je me u ko jem `i -
vi mo i za ono ko je do la zi. Iz obje kti vnih ra zlo ga,
one ne ka da zvu ~e zas tra {u ju }e i za {ko lu, i za pe -
da go {ke za vo de, i za mi nis tar stva.
Upra vo iz tog ra zlo ga je va `no da se u dis ku si ju o
to me “obra zo va nje za {ta” i “ka ko” uklju ~i mo svi.
Po zi vam sve – ro di te lje, pros vje tne ra dni ke, do no -
si oce odlu ka, da po {a lju svoj stav i pri je dlo ge, kao
i pri mje re do bre pra kse, a ko ji }e bi ti objav lje ni na
stra ni ca ma [ko le gi ju ma. �
43

44
Na mjestu lica
Sarajevski koncert Gorana
Bregovi}a i {ti}enici Doma
“Bjelave”
OBE]ANJE I
RADOVANJE
Rubina ^engi}
A dok do na ci je ne do |u, ni je zgo reg
pod sje ti ti da Za kon o obli ga ci onim
odno si ma u FBiH (~lan 296) ja vno
da to obe }a nje tre ti ra kao pre uze tu
oba ve zu i onaj ko je ne iz vr{i mo `e
do }i i pod udar su da. No, ova kva
obe }a nja, uko li ko ni su ispu nje nja,
mo gu }e je ra zu mje ti i kao zlo upo tre bu
dje ce ko joj su da ta
Bre go vi }ev kon cert je u Sa ra je vu odr`an 24. mar -
ta 2012. go di ne. Bio je to je dan od onih mu zi ~kih
do ga |a ja o ko ji ma se da ni ma po sli je pri ~a i do bro
i lo {e: ve li ka zvi jez da se vra ti la ku }i, kon cer tom
pro sla vi la 60. ro |en dan, ogro mna tor ta je spu {te -
na s pla fo na, sve D`e na ne kao ime nja ki nje Bre go -
vi }e ve su pru ge su od ge ne ral nog spon zo ra (BH
Te le com) do bi le po klon... No ka ko se u ne kim od
na ja va pro vla ~i la for mu la ci ja da je to ve li ki hu ma -
ni tar ni kon cert i ka ko se uz taj do ga |aj ~es to po -
mi njao Dom Bje la ve, os ta je di le ma da li su me di ji
ne {to po gre {no shva ti li, pa pre tje ra li s kva li fi ka ci -
jom kon cer ta kao hu ma ni tar nog, ili je ne ko iz or -
ga ni za ci je ipak ma lo pre tje rao u na ja va ma?
Upla }e no tek 3.000 KM
Do kra ja okto bra 2012. go di ne Dom za dje cu bez ro -
di telj skog sta ra nja Bje la ve (ra ni je Lju bi ca Ive zi}) ni -
je do bio obe }a ne do na ci je Go ra na Bre go vi }a i pro -
du kcij ske ku }e Hayat Pro duc ti on. No na upit iz
školegijum prvo polugodište 2012/13.
[ko le gi ju ma i na kon ne ko li ko da na ~e ka nja da se
di re ktor Pro du kci je vra ti s pu ta, 22. okto bra je sti gla
in for ma ci ja da je ba{ tog da na na ra ~un Do ma Bje -
la ve upla }e no 3.000 KM od pro da je CD-a.
To li ko je do sa da pri ku plje no od pro da je CD-a.
Ka da se opet sku pi ne {to nov ca, pre ba ci }e mo im i
to. Za dru ge do na ci je ko je je Bre go vi} even tu al no
obe }ao mi ni smo na dle `ni, ka `e Na di ra Spr`o,
gla sno go vor ni ca Mu zi ~ke pro du kci je Hayat.
Pod sje }a nja ra di, Go ran Bre go vi} je na jav lju ju }i
sa ra jev ski kon cert, ko ji je odr`an 23. mar ta 2012, i
ka sni je, pri li kom pro mo ci je CD-ova i DVD-ova
ko ja je upri li ~e na u Do mu, izja vio da se na da da }e
na kon kon cer ta bi ti ne ke ko ris ti za Dom.
Bre go vi }e vo obe }a nje
“Ko li ko god da Ahmed [vra ki} (di re ktor Hayat
Pro duc ti ona, op. a.) pro da DVD-ova i za ra di no -
vac za Dom, to li ko }u ja jo{ do da ti. Ne mam mo}
da po prav ljam stva ri u ci je lom svi je tu, ali ma kar to
mo gu u svom ko m{i lu ku. Uvi jek sam po ma gao
ko m{i ji i to mi je ve li ko za do volj stvo. Tu, na Bje la -
va ma, je mo ja ku }a i uvi jek sam imao dvi je in sti -
tu ci je s ko ji ma sam imao po se bnu ve zu. Je dna je
Me di cin ska {ko la s tim lu dim cu ra ma, u po zi ti -
vnom smi slu, a dru ga je Dom Bje la ve”, re kao je ta -
da Bre go vi} i pre ni je li me di ji.
Di re ktor Do ma Bje la ve je sre di nom okto bra po ka -
zi vao pu no ra zu mi je va nje za one ko ji su da li obe -
}a nje.

Na mjestu lica
“Znam da je Bre go vi} obe }ao no vac od pro da je
CD-a, ali za sa da na ma ni {ta ni je upla }e no. Ka sno
je po ~e la pro da ja CD-a, a ja sam u kon ta ktu s lju -
di ma iz Pro du kci je i ne da vno su mi re kli da je sku -
plje no, ~i ni mi se, oko 1.000 KM. Na ma se na da ti,
a oni mo gu i da ti i ne da ti no vac, to je do njih”, go -
vo ri Sa udin \ur |e vi}, di re ktor Do ma.
Ne ko li ko da na ka sni je, ka da su iz Pro du kci je
Hayat re kli da su upla ti li te 3.000 KM, \ur |e vi} je
ka zao da ne zna da li je no vac upla }en jer on iz vje -
{ta je o upla ta ma do bi va je dnom u 15 da na.
[ta je ugo vo re no
Dom Bje la ve je ina ~e kan to nal na in sti tu ci ja ko ja
bri ne o 99 dje ce bez ro di te lja ili ro di telj skog sta ra -
nja, od no vo ro |en ~a di do pu nih 18 go di na. Nji -
hov uku pan pri hod je oko 1,5 mi li on KM i no vac
do la zi iz bu d`e ta Kan to na Sa ra je vo. U taj bu d`et
re sor no mi nis tar stvo, u kon kre tnom slu ~a ju Mi -
nis tar stvo za rad i so ci jal nu po li ti ku, uklju ~u je i
sve na jav lje ne do na ci je, po ja{ nja va Zil ha Ade maj,
mi nis tri ca za rad i so ci jal nu bri gu u Vla di Kan to na
Sa ra je vo.
Sva ka ja vna us ta no va, pa i Kan to nal na ja vna us ta -
no va Dom za dje cu bez ro di telj skog sta ra nja Bje -
la ve u svom bu d`e tu pla ni ra i mo gu }e do na ci je, i
to na osno vu is kus tva o izno su do na ci ja u pret ho -
dnim go di na ma i pla ni ra nih pro je ka ta za na re dnu
go di nu. KJU Dom za dje cu bez ro di telj skog sta ra -
nja o pla ni ra nim do na ci ja ma in for mi {e svo je re -
sor no mi nis tar stvo, odno sno Mi nis tar stvo za rad,
so ci jal nu po li ti ku, ra se lje na li ca i iz bje gli ce Kan to -
na Sa ra je vo ta ko {to te do na ci je uvrste u pro gram
ra da i fi nan sij ski plan us ta no ve, ko ji dos tav lja ju
Mi nis tar stvu, a te do na ci je se ka sni je tro {e u skla -
du sa mje se ~nim i tro mje se ~nim ope ra ti vnim pla -
no vi ma us ta no ve, ko je oni dos tav lja ju Mi nis tar -
stvu fi nan si ja Kan to na Sa ra je vo i re sor nom mi nis -
tar stvu, a na osno vu pla ni ra nih i os tva re nih sred -
sta va od do na ci ja u bu d`e tu, po ja{ nja va Ade maj.
Na po mi nje da sve do na ci je do la ze na je din stve ni
ra ~un Tre zo ra Kan to na Sa ra je vo i ra spo re |u ju se
na bu d`et ske or ga ni za ci je ko ji ma su i do zna ~e ne,
ta ko da Mi nis tar stvo fi nan si ja Kan to na Sa ra je vo i
re sor no mi nis tar stvo u sva kom mo men tu ima ju
uvid o svim re ali zo va nim, odno sno upla }e nim do -
na ci ja ma. (Os ta je ne ja sno za {to do na ci je Do mu
Bje la ve idu u re do vna sred stva i ne po ve }a va ju
nje gov go di{ nji pri hod)
“Na mjen ske do na ci je ko je ni su pla ni ra ne u bu -
d`e tu, a os tva re se u to ku go di ne, uno se se i ra -
spo re |u ju odlu kom mi nis tra fi nan si ja i pos ta ju
sas ta vni dio bu d`e ta, a odlu ka se objav lju je u Slu -
`be nim no vi na ma Kan to na Sa ra je vo. [to se ti ~e
do na ci je go spo di na Go ra na Bre go vi }a, a na osno -
vu in for ma ci je do bi je ne iz KJU Dom za dje cu bez
ro di telj skog sta ra nja, oba vje {ta va mo vas da sred -
stva od pro da je ka ra ta za kon cert ni su ni kad upla -
}e na us ta no vi, ni ti su pla ni ra na da bu du upla }e na
od stra ne or ga ni za to ra, a sred stva od pro da je CDova
su bi la pre dmet do go vo ra, ali do 15. okto bra
2012. go di ne ni su upla }e na”, pi {e Ade maj.
Dri na: Za dom {to vi {e nov ca
Bre go vi }ev me na d`er za BiH, Fa ruk Dri na, ka `e
da ne ma spo ra oko to ga da }e Bre go vi} iz vr{i ti
svo je obe }a nje.
“Mi smo se svi, da kle i ja i Go ran i pro du kci ja
Hayat i TV FBiH odre kli svih pri ho da od tih CDova
sa `e ljom da Dom Bje la ve do bi je {to vi {e nov -
ca, i ja sam u stal noj ve zi i sa Go ra nom i sa di re kto -
rom Pro du kci je, i iz Hayata su me ne oba vi jes ti li
da su sku pi li 6 ili 7 hi lja da KM, ali da ~e ka ju Go ra -
na da do |e u Sa ra je vo da taj no vac za je dni ~ki pre -
da ju Do mu. Go ran je na ve li koj evrop skoj tur ne ji
i u Sa ra je vu ne }e bi ti pri je Mon te no vog kon cer ta
kra jem no vem bra, pa su iz Hayata re kli da }e sa da
upla ti ti dio, a dio ka da on do |e. Ja sam raz go va -
rao s Go ra nom, oba vi jes tio ga da je pro du kci ja
Hayat pri ku pi la odre |e na sred stva, a on je pi tao
ko li ko je to, 10 ili 20 hi lja da eura, da i on pri lo `i
45

46
Na mjestu lica
svoj dio. Da kle sve je sa mo pi ta nje nje go vog vre -
me na”, po ja{ nja va Dri na. Na po mi nje da ni ko ni -
ka da ni je obe }ao da }e Dom Bje la ve do bi ti dio pri -
ho da od ula zni ca.
“To ni ka da ni je bi la op ci ja jer kon cert je bio ja ko
skup i mi to ni smo obe }a li”, tvrdi Dri na i na po mi -
nje da Bre go vi} od ula zni ca ni je do bio ni di na ra.
(Pod sje }a nja ra di, za kon cert je pro da to vi {e od
10.000 ula zni ca po ci je ni od 10 i 25 KM, te ma li broj
ka ra ta po 50 KM, a sam kon cert je, pre ma dos tu -
pnim in for ma ci ja ma, od BH Te le co ma spon zo ri -
san sa 30.000 KM ko je su do di je lje ne or ga ni za to ru
kon cer ta, Dri ni i kom pa ni ji Of So und In ter na ti -
onal d.o.o. Sa ra je vo.)
To je bio spon zor ski aran `man ko ji po dra zu mi je va
da BH Te le com u okvi ru spon zo ri ra nog do ga |a ja
do bi je re kla mu, a no vac se upla }u je or ga ni za to ru,
odno sno pra vnom li cu ko je pre do ~i ugo vor sa pje -
va ~em ~i ji kon cert spon zo ri ra mo – po ja{ nja va ju
izvo ri blis ki BH Te le co mu. (Na pi sme ni upit upu -
}en BH Te le co mu sti gao je od go vor da }e tra `e ne
in for ma ci je, u skla du za Za ko nom o slo bo di pris -
tu pa in for ma ci ja ma, bi ti dos tav lje ne u ro ku od 15
da na.)
[ta ka `e za kon?
A dok do na ci je ne do |u, ni je zgo reg pod sje ti ti da
Za kon o obli ga ci onim odno si ma u FBiH (~lan 296)
ja vno da to obe }a nje tre ti ra kao pre uze tu oba ve zu
i onaj ko je ne iz vr{i mo `e do }i i pod udar su da.
No, ova kva obe }a nja, uko li ko ni su ispu nje nja,
mo gu }e je ra zu mje ti i kao zlo upo tre bu dje ce ko joj
su da ta, ci je ni Ve ra Jo va no vi}, pred sje dni ca Hel -
sin {kog ko mi te ta za ljud ska pra va u BiH i biv {a
om bud smen ka FBiH.
“Zlo upo tre ba ima na mno go stra na: u re kla ma ma,
tv-pro gra mu ko ji ni je po sve }en dje ci, bi lo je u pro -
gra mi ma ko ji po ka zu ju iz vla ~e nje bro je va za lu tri -
ju ili lo to, pa i te na ja ve do na ci ja uz kon cert Go ra -
na Bre go vi }a bi se mo gle sma tra ti zlo upo tre bom.
Kon ven ci je o pra vi ma dje te ta go vo re da to ni je pri -
hva tlji vo i da dje ca u prvom re du mo ra ju bi ti za {ti -
}e na, ali mi ne ma mo za ko ne ko ji pre dvi |a ju san -
kci je za ta kve zlo upo tre be”, po ja{ nja va Jo va no vi}.
Pod sje }a nja ra di, om bud sme ni FBiH su (ne ko li ko
go di na pri je ne go {to su se sa is to vje tnom slu -
`bom iz RS-a uje di ni li u Om bud sme ne BiH) u do -
ba ka da su sre dnjo {kol ci gos to va li u TV-emi si ja ma
u ko ji ma su iz vla ~e ni bro je vi za igru Lo to, na pra -
vi li spe ci jal ni iz vje {taj i, po zi va ju }i se na is kus tva
školegijum prvo polugodište 2012/13.
dru gih ze ma lja, ta kvu pra ksu oci je ni li kao zlo upo -
tre bu dje ce.
Zlo upo tre ba je i ka da dje cu izve du na de mon stra -
ci je, ka da ih sta ve u prvi red i da ju im da no se
tran spa ren te, ka da u {ko la ma or ga ni zu ju izbo re ili
po li ti ~ke sku po ve; postavljanje plo ~a sa ime ni ma
po gi nu lih u ra tu na zid {ko le je ta ko |e zlo upo tre -
ba dje ce, ka te go ri ~na je Jo va no vi}.
[ta ka `u om bud sme ni?
Sli ~an stav ima ju i om bud sme ni BiH, ali na po mi -
nju da ne ma ju in for ma ci ja o kon kre tnom slu ~a ju
Go ra na Bre go vi }a i obe }a nja da tih dje ci iz Do ma
Bje la ve. Na jav lji va nje ve li kih ja vnih do ga |a ja sa
hu ma ni tar nim ci lje vi ma, kao {to je ma te ri jal na
po mo} ra nji vim ka te go ri ja ma, te izme |u os ta log i
dje ci, sa mo po se bi sva ka ko ne pred stav lja zlo upo -
tre bu pra va dje ce. Me |u tim, uko li ko se pri ku plje -
ni nov ~a ni pri ho di ne do ni ra ju, ka ko je to na ja -
vom pre dvi |e no, tre ba prven stve no pos ta vi ti pi -
ta nje od go vor nos ti or ga ni za to ra. Ne su mnji vo, ta -
kvo po na {a nje pred stav lja zlo upo tre bu pra va i in -
te re sa dje ce na je dan po sre dan na ~in. Na ime, ko -
ri {te nje ta kve vrste pro mo ci je u ci lju sti ca nja {to
ve }e ko ris ti ili pro fi ta ni ka ko ne mo `e bi ti oprav -
da no i bi lo bi ve oma po `e ljno da se ta kvo po na {a -
nje san kci oni {e, sto ji u pi sa nim od go vo ri ma Vi ole -
te Ro mi}, gla sno go vor ni ce Om bud sme na BiH.
Sto ji i to da su dje ca po se bno ra nji va ka te go ri ja i
da ta kvi la ko mo gu bi ti pre dmet zlo upo tre ba.
Dje ca iz Do ma Bje la ve su do bi la dio nov ca od pro -
da je CD-ova i tre ba la bi do bi ti i li ~nu do na ci ju Go -
ra na Bre go vi }a. Tu pri ~u tre ba os ta vi ti u zo ni su -
mra ka es tra de. Ali ono {to bi se sva ki gra |a nin ove
ne sre tne ro ming-dr`a ve mo gao za pi ta ti jes te ovo:
Od ~e ga na kra ju ove go di ne BH Te le com ima po -
slo v nu ko ris t: od 30.000 ko je je dao Of so un du In -
ter na ti onal d.o.o. Sa ra je vo ili od 30.000 ko je ni je
dao Do mu Bje la ve? �

Na mjestu lica
Igra detekcije
BOSANSKA
KU]A
Enes Kurtovi}
Muharem B.
Muharem B. sa `enom i ~etvoro djece `ivi u 28
kva drata op{tinskog stana u kojem se uselio “na
divlje” jer zbog neuslovnosti stana niko drugi nije
htio u njemu `ivjeti. Niko u porodici nema stalnog
zaposlenja, niti drugih izvora primanja. Dvoje
Mu ha remove djece ide u osnovnu {kolu, dok je
drugo dvoje pred{kolskog uzrasta.
Nakon {to ste pro~itali ova dva teksta, zaklju~ite:
Da li je Muharem B. – Bo{njak?
“Bo{ nja ci su se mno go sta ra li da {to bo lje
ure de svoj dom jer ne vo le srkle ta (tjes ko be)
i ho}e da je svu da ra ha tluk i da im je pro -
stra no i li je po...“
Tekst iz ud`benika Vjeronauka 9 (Autori: Emina Grabus, Muamer
Neimarlija, Ahmedina Purkovi} i Melisa Zuki}, izdava~: El Kalem, Sarajevo)
47

PRAKSI
MORON
50 PISMA IZ HELLADE + 72 [TA RADE U^ITELJI? + 76
SADAKO HO]E @IVJETI + 80 NE SHVATITE OVO LI^NO +
82 [TO FORMALNIJE, TO NORMALNIJE

50
Praksimoron
Ekskurzija u`ivo
PISMA IZ HELLADE
Ljubomirka Nenadovi}
Ek sklu zi vno za [ko le gi jum, a
ako bo gda i za mi nis tre pros vje te,
ro di te lje i pro fe so re
Pri je po sje te ma nas ti ru na Me te ori ma, gru pa svra -
}a do pro da vni ce su ve ni ra. Na spra tu se pro da ju
iko ne, a u pri ze mlju su ki~ su ve ni ri, ugla vnom ki -
nes ki i po ne {to ori jen tal no. Ki~, ki~, ki~. Za one ko -
ji ne {to ku pe ka sni je se or ga ni zu je na gra dna igra.
Ubje dlji vo naj ve }a glu post je tzv. Ar hi me do va {o -
lja. Pro da va ~i ca zna ne ko li ko ri je ~i na {eg je zi ka i
obja{ nja va da je to izmi slio Ar hi med. Unu tar {o lje
je va ljak sa ru pom na sre di ni vi si ne. Ka da vo da
do |e do tog ni voa, po ~i nje da cu ri iz {o lje. I to je
kao zbog Ar hi me do vog za ko na. Gle dam dje cu ko -
ja ima ju pe ti ce iz fi zi ke ka ko odu {ev lje no za gle da -
ju {o lju, “jer to je Ar hi med smi slio”.
Us kim i kri vu da vim pu tem pe nje mo se do je dnog
od ma nas ti ra. Tri od {est ra zre dnih star je {i na pla -
{e se vi si ne. Ko le ga odlu ~u je da se ne pe nje u ma -
nas tir, dvi je ko le gi ni ce uz ve li ki strah, mu ~ni nu i
vrto gla vi cu ipak odla ze go re. Dje voj ~i ce pre ko
pan ta lo na ve zu ju ne ka kve su knje/ma ra me ko je
tu ris ti zo vu Lu de Ma re. To za to {to “`e ne ne mo -
gu da u|u u pan ta lo na ma”. Ni ko ne pri mje }u je da
`e ne ipak ulaze u pan ta lo na ma, sa mo {to vi tla ju
tim ma ra ma ma ve za nim oko stru ka.
Gla vna atra kci ja u ma nas ti ru je pros to ri ja u ko joj
su izlo `e ne lo ba nje mo na ha ko ji su ne ka da `i vje li
u ma nas ti ru. Lo kal na pri ~a je da su si ve lo ba nje
školegijum prvo polugodište 2012/13.
onih ko ji su gri je {i li, a `u te su pra ve dni ~ke. Ka kva
ne kro fil na si tu aci ja! Lju di vi re kroz otvor na vra ti -
ma da vi de go mi le ljud skih lo ba nja na po li ca ma i
kos ti slo `e ne na sto lu u uglu.
Ni vo ispod ove bi zar ne kos tur ni ce na la zi se pros -
to ri ja u ko joj su na iden ti ~an na ~in slo `e ni ple te ni
ba lo ni i kor pe pu ne vje {ta ~kog gro` |a. Za {to sve
{to se nu di tu ris ti ma mo ra da bu de ba nal no? Je su
li |a ci tu ris ti? Iz gle da da {ko le, tu ris ti ~ke or ga ni za -
ci je, dio pro fe so ra i dio ro di te lja mi sle da je su. Ve}
go di na ma se svi smi ju kad po nav ljam re ~e ni cu iz
za ko na – ek skur zi ja je nas ta vni pro ces!!! Da li mi
dje cu si vim i `u tim lo ba nja ma u~i mo bi lo ~e mu?
Mo ra lu, mo `da? Je su li `u te i si ve ljud ske lo ba nje
na {a nas ta vna sred stva?
Na spra tu iznad lo ba nja – opet pro da vni ca. Iko ne
ve li ke, ma le, na ma gne ti ma, na sta klu, na sta kle -
nim ku gla ma, sa led-di oda ma, svi je }e na ko ji ma
su na crta ni cvje ti }i, ma nas tir ski med iz gle da kao
ma kar ka kva ta ~ka pris toj nos ti. U ma nas ti ru za
kup ce ne ma na gra dne lu tri je, kao u pro da vni ci
su ve ni ra po dno Me te ora. Ka da slje de }i put do |e -
mo na Me te ore, mo `da nas i to sa ~e ka, kao {to su
nas sa da izne na di li ne ukim, lai ~kim izlo `ba ma o
`i vo tu lo kal nog sta no vni{ tva. Ovaj ar hi te kton ski
fas ci nan tan ma nas tir da nas je fa bri ka za pre ra du
tu ris ta. Ne ma mo vre me na za ma li, `i vo pi sni gra -
di} Ka lam ba ku ispod Me te ora. Po tro {i li smo ga u
pro da vni ci su ve ni ra.

Praksimoron
Ati na, tre }i dan
Na {a vo di ~i ca go vo ri izu ze tno in spi ra ti vno o ma -
ra ton skoj bi ci i su ko bu Per si ja na ca i Spar ta na ca,
uklju ~u ju }i i pi ta nje smi sla sva kog ra ta. Ni ko ne
slu {a. Ka da iza |e mo kod spo me ni ka Le oni di
Spar tan skom pi ta ju ko je ovaj sa ko pljem.
Vo di ~i i vo za ~i ko ris te na vi ga ci ju, pa za to lu ta mo i
du `e od dva sa ta tra `i mo ho tel. U Ati nu ula zi mo
us kim uli ~i ca ma kroz ko je se auto bu si je dva pro -
vla ~e.
Pred olim pij skim sta di onom dje voj ~i ca pa da u ne -
svi jest, svi je okru `u ju. Ni ko od dje ce ne zna ni {ta
o prvoj po mo }i. Ra zre dni star je {i na sto ji sa dru ge
stra ne uli ce i po sma tra jer “ne zna ka ko da re agu -
je”. Lje kar je u dru gom auto bu su i ve} je sti gao do
Akro po lja. Uno si mo dje voj ~i cu u taxi i pra vac
Akro polj, ra zre dni star je {i na os ta je. Moz gam za -
{to ovo ra dim, to ni je moj po sao, ja ni sam od go -
vor na za ovo di je te. Ali ona je dje voj ~i ca, ko le ga
ne zna en gles ki, ra di na 33 obrta ja, sve mu je po -
ma lo te {ko.
U ka fi }u ispod Akro po lja, dok ~e kam svo ju gru pu
i ve} opo rav lje nu dje voj ~i cu na go va ram da po je -
de ma fin, ula ze tri mom ka iz prve gru pe. Po bje gli
su od svog odje lje nja, mrzi lo ih je da se pe nju na
Akro polj. Pra ve se da nas ne pri mje }u ju, sje da ju
za sto ne da le ko od na {eg i ne vje ro va tno lo {im en -
gles kim je zi kom na ru ~u ju pi va. Pi tam gdje su os -
ta li, ka `u za vr{i li su obi la zak Akro po lja i ne zna ju
gdje su. Ubrzo do la zi nji hov ra zre dni, sje da sa nji -
ma, na ru ~u je pi vo i pris ta je da dje voj ~i ca os ta ne sa
nji ma dok sa svo jom gru pom odem na Akro polj.
Na Akro po lju je ja ko vru }e. Ve ~e pri je do las ka u
Ati nu pro vje ri la sam i znam da ula zni ca za |a ke ko -
{ta 3 eura. Obi la zak tog mu ze ja ni je pre dvi |en pro -
gra mom, iako smo to tra `i li ka da smo pla ni ra li pu -
to va nje. Mu zej je nov, izu ze tno za ni mljiv i sa dr`a -
jem i ar hi te kton ski. Zna la sam da ni je u pro gra mu,
51

52
Praksimoron
pa sam sa svo jim |a ci ma i nji ho vim ro di te lji ma jo{
pri je po las ka do go va ra la odla zak u mu zej. Za hti je -
va mo vri je me za obi la zak mu ze ja. U mom auto bu -
su 23 u~e ni ka ka `u da ho }e u mu zej. Ka da se na |e -
mo ispod Akro po lja, 18 od 22 u~e ni ka iz mog odje -
lje nja ho }e da idu u mu zej, ko le ga sa ~i jim odje lje -
njem di je lim auto bus ne }e da or ga ni zu je svo je |a -
ke, oni ne uspi ju da pri ku pe no vac, sva |a ju se me -
|u so bno i odlu ~u ju da ne idu u mu zej.
Pro vo di mo ne pu na dva sa ta u mu ze ju, do ko ga
ide mo `i vo pi snom atin skom uli com. Prvi put li ~i -
mo na ek skur zi ju ka kva bi tre ba la da bu de. Ma la
gru pa, odli ~na vo di ~i ca, svi slu {a ju, za pit ku ju, `e -
na ko ja nas vo di in spi ri sa na pa me tnom dje com.
Ni je pre vi {e vru }e. Za {to sve ek skur zi je ni su ova -
školegijum prvo polugodište 2012/13.
kve? Dok ovo mi slim, tu re ~e ni cu is to vre me no iz -
go va ra ju dvi je dje voj ~i ce ko je ho da ju po red me ne.
U mu ze ju za ti ~em dvi je ko le gi ni ce sa ma lim gru -
pa ma u~e ni ka. Svi sre }ni i smi re ni. Dje ca ko ja do -
la ze iz ze mlje u ~i jem gla vnom gra du ve} vi {e od
de ce ni ju ne ra di ni je dan ve li ki mu zej, sko ro da su
egzal ti ra na. Vra }a mo se do po dno `ja Akro po li sa i
na ila zi mo na bi jes ko le ge, lju tog {to je zbog nas
mo rao da os ta ne na Akro po lju i da gu bi to li ko vre -
me na. “Ako vas ne {to in te re su je, vi se sna |i te, a ne
da mi mo ra mo da bu de mo na Akro po lju”. Ispos -
tav lja se da je pro blem {to je al ko hol u ka fi }i ma
oko Akro po lja sku plji ne go u pro da vni ca ma u
cen tru gra da.
U pet tre ba da kre ne mo ka cen tru, ali nam ne dos -
ta ju oni mom ci {to su sje di li u ka fi }u ispod Akro -
po lja. ^e ka mo ih pe tna es tak mi nu ta i tek ta da
uspi je vam da otje ram nji ho vog ra zre dnog star je -
{i nu i ne ko li ko dru go va da ih tra `e. Vra }a ju se
kroz po la sa ta, svi vu ku ogro mne ke se iz su per -
mar ke ta. Vo za~ otva ra bun ker da se u nje ga smjes -
ti al ko hol ko ji su do ni je li. To da ra zre dni star je {i na
kao ne vi di. I moj ko le ga stvar no glu mi da to ne
vi di. Osje }am ka ko mi ras tu ma ga re }e u{i. Uve ~e,
u Ati ni, vo za~ iz dru gog auto bu sa pi ta me da li
sam naj stro `i ji pro fe sor u {ko li. Pi tam {ta to zna ~i?
Ka `e, pa vi ste ta ko stro gi, vi ima te pra vi la. Oda -
vno znam – u`a sa va ju me glu post i pri mi ti vi zam.
Vi {e pri mi ti vi zam, ali obi ~no idu za je dno.
Smje {te ni smo u ho te lu u Ma ra to nu (Jel da ka `em
da su me pi ta li – Jel ovo Ati na?!), na sa moj oba li.
Ho tel ima sop stve nu pla `u i ba zen.
Do go vor je da uve ~e mo gu da bu du na pla `i ili da
se ku pa ju u ba ze nu, ali da mi zna mo da su ta mo.
U auto bu su, u po vrat ku ka ho te lu, u`i vam u pet -
sto pu ta po nov lje noj in spi ra ti vnoj pje smi:
@e ne i Al ko hol
@e ne i Al ko hol, @e ne i Al ko hol
Sa mo mi daj te @e ne i Al ko hol,
@e ne i Al ko hol, @e ne i Al ko hol
sa mo mi daj te @e ne i Al ko hol,
Stal no mi slim o njoj to je pos ta lo na por no
Ve ~e ras ja ho }u sa mo `e ne i al ko hol
Da odmo rim gla vu to ura di }u na po kon
Sa mo mi daj te @e ne i Al ko hol
@e ne i Al ko hol, @e ne i Al ko hol
sa mo mi daj te @e ne i Al ko hol
@e ne i Al ko hol @e ne i Al ko hol
sa mo mi daj te @e ne i Al ko hol

slik&
slika
Pravda, sloboda
lo{i su tripovi.
To~ku napretka
trebaju klipovi.

54
Praksimoron
Sa mo @e ne i Al ko hol
Sa mo @e ne i Al ko hol
Sa mo @e ne i Al ko hol
Daj te @e ne i Al ko hol
Stal no mi slim o njoj to je pos ta lo na por no
Ve ~e ras ja ho }u sa mo `e ne i al ko hol
Da odmo rim gla vu to ura di }u na po kon
Sa mo mi daj te @e ne i Al ko hol
@e ne i Al ko hol, @e ne i Al ko hol
sa mo mi daj te @e ne i Al ko hol
@e ne i Al ko hol @e ne i Al ko hol
sa mo mi daj te @e ne i Al ko hol
Mi slim da }u im ka da se vra ti mo sa ek skur zi je od -
{tam pa ti do vo ljan broj pri mje ra ka pje sme i pre -
školegijum prvo polugodište 2012/13.
dlo `i ti da ovu izvan re dnu tvo re vi nu ana li zi ra mo
na ~a su knji `e vnosti.
Oko po no }i, uspi je vam da u|em u so bu iz ko je ar -
la u~u ovi ne sre tni ci {to va pe za `e na ma i al ko ho -
lom. Za ti ~em go mi lu ispo li va nu al ko ho lom, i ne -
ko li ko dje voj ~i ca. U po ku {a ju da uzmem fla {u
sko ro po pi je ne vot ke, pi ja na kre atu ra iz go va ra re -
~e ni cu: “Go spo |o, vi ne mo `e te to da mi uzme te,
ja sam to pla tio... to je mo je...” Na`a lost, ovo sam
prvi put pri je ne ko li ko go di na ~u la od ko le ge ko ji
me je pi tao ka ko mo gu da odu zi mam al ko hol od
|a ka, kad su oni sve to pla ti li. To {to je du `nost
pro fe so ra da di je te za {ti ti od upo tre be al ko ho la i
nar ko ti ka, to vi {e ni ko ga ne in te re su je. Po ne kad
mi se ~i ni da se mo je ko le ge pla {e |a ka.
No }as, dok po ku {a va mo da ih dr`i mo na oku pu i
ne ka ko sa ~u va mo `i ve do ju tra, ko le ga ma te ma ti -
~ar do la zi da nam ka `e da su dje ca izni je la sto lo ve
i sto li ce na ra vni krov na vrhu ho te la i da ta mo pi -
ju i pje va ju. Tu in for ma ci ju do no si do nas tri i
odla zi da spa va. Nas tri tra `i mo put ko jim su se
oni po pe li na krov i ka da iza |e mo go re, po tpu no
se za le di mo. Vi so ko je, neo svi je tlje no, na {ljun ku
ko jim je pre kri ven sto ima pu no pra znih kon zer vi
i ra zbi je nih fla {a, a oni su pre vi {e bli zu ivi ci.
Ko le gi ni ce uspi je va ju tek da is pre go va ra ju da se
odma knu od ivi ce. Atmo sfe ra je sva dbar ska, pje -
va ju se ne ke pos ko ~i ce i erot ske po {a li ce. Vi {e se
vri {ti ne go {to se pje va. Obe }a va ju da }e se ta gi -
ta ra ipak ~u ti i da ne }e vi {e bi ti vri {ta nja. Mu {kar -
ci iz na {e {es to ~la ne eki pe ra zre dnih star je {i na
ure dno spa va ju.
U 2:30, ka da ve} vi {e ne mo `e da se iz dr`i bu ka i
ur la nje sa tog kro va, odla zi mo da obja vi mo kraj te
`ur ke. Ve }i na se brzo raz bje `i.
Os ta je mo sa ne ko li ko dje ce i sa ku plja mo |u bre
ko je je iza njih os ta lo. Ko na ~no dje li mi ~ni mir; lu -
pa ju vra ti ma, po vre me no vri {te po ho dni ci ma, ali
ne ka ko se da iz dr`a ti. Ima pre vi {e pi ja nih.
Sa mo {to ula zi mo u so bu, zvo ni te le fon. Re cep ci -
ja. Tra `e da hi tno do |e mo do ba ze na jer je opa -
sno. Tri i de set je. Pi tam da li se ne {to de si lo. Grk
na po lu en gles kom od go va ra da je ure du, ali opa -
sno. Dok tr~i mo ka ba ze nu si gur na sam da se ne -
{to ipak de si lo, ali da ne }e odmah da mi ka `u. Ba -
zen ne ra di po sli je po no }i, is klju ~e na su svje tla i
sve je oko lo mra ~no.
U pro la zu kraj re cep ci je tra `im da pro bu de tro ji cu
pro fe so ra i ka `u im da do |u do ba ze na. Ta mo za -
ti ~e mo po tpu nu lu dni cu. Pi ja ne si lu ete ba ulja ju

slik&
slika
Okean znanja
tajnama mami
al’ {kola ra|e
na pijesku ~ami.

56
Praksimoron
kroz mrak i ba ca ju je dna dru gu u ba zen. Ne vi de
se ivi ce ba ze na i ~i ni mi se da ve} vi dim ka ko ne -
ko ra zbi ja gla vu ili lo mi ki ~mu dok uda ra u ivi cu
ba ze na. Ka da nas pri mi je te, ugla vnom se raz bje `e.
Zo ve mo dje voj ke ko je vri {te u mra ~nom ba ze nu
da iza |u. One po ku {a va ju da po bje gnu ka pla `i.
Nes vje sno se raz dva ja mo i “op ko lja va mo” ba zen
ka ko bi smo ih spri je ~i li da u mra ku ba ulja ju pla -
`om (uda ri }e u ne ki od li ge {tu la ili pre vrnu tih ~a -
ma ca). Ko le gi ni ca vi ~e, ja dr`im de snu, ona li je vu
stra nu ba ze na.
[ta ja ovo ra dim? Za {to mi sve ovo tre ba? Je sam li
ovo za mi{ lja la ka da sam ri je {i la da upi {em knji `e -
vnost? Ovo je ispod sva kog ni voa.
U mra ku pre po zna je mo li ca i zo ve mo ih ime ni ma.
Niko od dje ce ne }e da sta ne i da se okre ne. Ne ki -
ma od njih pre da jem. Je dan pro la zi po red me ne i
ne okre }e se ka da ga po zo vem. Vi ~em ne ko li ko
pu ta nje go vo ime. Pre da jem mu, ali iz gle da da vi -
{e ni to ne vri je di. Ova dje ca mi sle da su na ek -
skur zi ji oni ne ki dru gi lju di i da su sa nji ma ne ki
dru gi pro fe so ri, sa ko ji ma ne }e di je li ti u~i oni cu
ve} slje de }eg po ne dje ljka.
Mi slim na dva ni voa. Ko li ko je sve ovo opa sno za
dje cu i ko li ko je sve po ni `a va ju }e za nas. [ta ja ra -
dim ov dje? Ima li smi sla u}i u po ne dje ljak u u~i -
oni cu i go vo ri ti o Vas ku Po pi? Tre ba lo bi da s nji -
ma raz go va ram o Vas ku Po pi, za pe tna es tak da na
o Ki {u!!! Onaj dje ~ak se za us tav lja i okre }e tek
onog tre nut ka ka da mu ka `em da mi slje de }eg
ma ja ne {a lje oca u {ko lu sa pa te ti ~nom pri ~om ka -
ko njih dva `i ve sa mi i ka ko sin u~i bo go slo vi ju i
gi mna zi ju pa ra lel no, pa ako mu os ta ne je di ni ca iz
knji `e vnos ti, iz gu bi }e sti pen di ju i oni ne }e ima ti
od ~e ga da `i ve... Dje ~ak se sa da okre }e i ne {to bi
kao da obja{ nja va. Po ko zna ko ji put u ovih ne ko -
li ko da na osje }am ka ko mi ras tu ma ga re }e u{i.
Je dna u~e ni ca ur la na svo ju ra zre dni cu i pri je ti ka -
ko }e zva ti oca da mu ka `e da je pro fe sor ka mal tre -
ti ra, jer ona ima pra vo da se ku pa, a ova joj ne da.
Ovo je to li ko his te ri ~na vris ka da mi se ~i ni da bi
lje kar mo rao da re agu je. Da sam bli `e, upla {i la bih
se da }e me ugris ti. Ko le gi ca je ne ka ko ugu ra u ho -
tel. Sa ku plja mo ih oko lo i mo li mo re cep ci ona ra da
za klju ~a sve ula ze i izla ze. Bar tri de se to ro dje ce je
to li ko pi ja no da ne uspi je va da kon tro li {e sop stve -
no po na {a nje. Pi tam re cep ci ona ra gdje su ko le ge.
Je dan je, ka da su ga po zva li, po di gao slu {a li cu i
sta vio je kraj apa ra ta, blo ki ra ju }i na taj na ~in sve
dru ge po zi ve. Dru ga dva ni su re ago va li na po ziv.
školegijum prvo polugodište 2012/13.
Je dan je, po ~et kom ve ~e ri, vi djev {i dje cu na kro vu,
is pri ~ao to na ma i sma tra ju }i da je oba vio svo ju
pro fe sor sku du `nost ure dno oti {ao da spa va ka ko
bi uju tru mo gao da us ta ne i ode na pla `u da pli va.
Opet moz gam za {to je ne ko pro fe sor, a ne ko lu dak
ko ji no }u ju ri dje cu po kro vo vi ma i ba ze ni ma. U 5
uju tru ula zim u so bu, spu {tam se obu ~e na na kre -
vet i mo tam fil mo ve, pres trav lje na od mo gu }ih
sce na ri ja ko ji mi pro la ze kroz gla vu. [ta da je ne ko
pao sa kro va ili se ra zbio o ivi cu ba ze na?
To kom da na ko ji se iona ko sveo na vo` nju oko lo, jer
zbog {traj ka ni smo mo gli da u|e mo u Ati nu, a sva
ar he olo {ka na la zi {ta za tvo re na su zbog {traj ka, spa -
vam u auto bu su. Pa uza za ru ~ak u Gli fa di, pa haj de
da ih vo zi mo u ho tel, ta mo ima ju ba zen i pla `u.
Spre ma se jo{ je dna no} u Ma ra to nu.
Auto bus, pa kao
Iz Ma ra to na kre }e mo za Ko rint. Gle dam sce nu u
ko joj se sko ro 130 dje ce gu ra sa je dne stra ne mos -
ta ka ko bi sli ka lo Ko rin tski ka nal. Ni kom ne pa da
na pa met da pre |e na dru gu stra nu. Ka `u re kli su
nam da ne pre la zi mo. Ni ko ne zna da od go vo ri
za {to da ne pre la ze. Pa re kli su nam!! Za {to ka da
ka `e mo da bu du pris toj ni to ne pri hva te bez ra -
zmi{ lja nja?
Do Epi da uru sa pu tu je mo ne {to du `e od sata. Ug -
la vnom spa va ju. Vo di ~i cu slu {a de se tak u~e ni ka.
Ka da pus ti mo mu zi ku, oni naj gla sni ji iz dru ge po -
lo vi ne auto bu sa do la ze do vo di ~a i tra `e da se mu -
zi ka is klju ~i jer ne mo gu da spa va ju. Ri je ~i mo lim
i izvi ni te ne pos to je u nji ho vom je zi ku.
U Epi da uru su ne ki pi ta ju da li mo gu da os ta nu u
auto bu su. U je dnom od na ja kus ti ~ni jih po zo ri {ta
na svi je tu vo di ~i ca ne uspi je va da de mon stri ra ko -
li ko se sve do bro ~u je, jer na {i |a ci, svi u po slje -
dnjim re do vi ma, da kle na vrhu, ne pres ta ju da
pri ~a ju i vi ~u. Smi ru ju se ka da ~u ju ~u va re vu pi -
{ta ljku. Jo{ je dnom ne po ma `u ni ra zum ni raz go -
vor, sa mo dre su ra!
Na pu tu do Mi ke ne uvje ra vam se da je ovo naj bo -
lja vo di ~i ca ko ju sam sre la na svim do sa da{ njim
ek skur zi ja ma. Pri ~a za ni mlji vo, pre ci zno, bez ne -
po tre bnih di gre si ja i ba nal nos ti. Dru ga po lo vi na
auto bu sa po ~i nje da pje va, sa na mje rom da je
nad gla sa. Pljes ka ju usred re ~e ni ce i `e na pres ta je
da go vo ri. Za mo lim ko le gu da ne {to pre du zme,
jer su to nje go vi u~e ni ci, ~o vjek kao pro bu |en iz
ne ke le tar gi je, ne po mje ri se sa prvog sje di {ta u
auto bu su, sa mo se po luo kre ne i na pra vi ne ki ne -

slik&
slika
Budu}nosti se
Bosna ne boji
sve dok je {kolstvo
stub na kom stoji.

58
Praksimoron
ar ti ku li sa ni po kret {a kom li je vo-de sno ko ji bi u
sva ko dne vnoj ko mu ni ka ci ji tre bao da zna ~i ti {e.
Ni {ta se ne mi je nja, ali se ko le ga vra }a u pret ho -
dnu bla `e nu ~a uru po zi ci je ni {ta ne vi dim, ni {ta
me ne in te re su je. U po slje dnjim re do vi ma auto -
bu sa ve} je sko ro his te ri ~na atmo sfe ra.
Vra }a mo se iz Mi ke ne i po ne ko pos tav lja pi ta nje,
ne po gre {i vo o ono me o ~e mu je vo di ~i ca ve} go vo -
ri la. Ka da im to na po me ne, iz po slje dnjih re do va
se ~u je do ba ci va nje – pa pri ~aj po no vo, za to sam te
pla tio. Ne pre da jem toj dje ci ove go di ne. Pre da va -
la sam pret ho dne tri. Pre ma me ni se po na {a ju kao
da ne pos to jim. Ako im se obra tim, ne od go va ra ju
i ne re agu ju. Po ku {a vam da sa ~u vam sa mo po {to -
va nje i odlu ~u jem da im se ne obra }am. Dva ili tri
školegijum prvo polugodište 2012/13.
pu ta uza lu dno mo lim ko le gu da ne {to pre du zme.
I on ne re agu je, kao i nje go vi |a ci. Da bu dem po -
{te na, kao ve }i dio nje go vih |a ka. Ne ko li ko dje ~a -
ka i dje voj ~i ca po bje glo je u pre dnji dio auto bu sa i
s vre me na na vri je me ~u jem – pa ka da }e ovo da
pres ta ne; ovo vi {e ne mo `e da se iz dr`i.
Ka da vo di ~i ca obja{ nja va ka ko je nas tao mit o po -
~et ku Tro jan skog ra ta i do da je da je na uka ut vrdi -
la da su ra zlo zi ovog kao i svih dru gih eko nom ske
pri ro de, a da mi to vi i ide olo gi je slu `e da to pri kri -
ju/po kri ju, dru ga po lo vi na auto bu sa po ~i nje da
ur la. (Za pra vo, to je vje ro va tno tre ba lo da bu de
pje va nje ne kog ne iden ti fi ko va nog hi ta iz Grand
fol ko te ke.) Mo lim ko le gu da po ku {a da spri je ~i
ovu sra mo tu. Jo{ je dnom me igno ri {e i ta da odlu -
~u jem da ga vi {e ni {ta ne }u pi ta ti, ni mo li ti, ali da
}u ka da do |e mo ku }i po dni je ti zah tjev {ko li da se
prei spi ta po na {a nje pro fe so ra na ek skur zi ja ma.
Na{ di re ktor uvi jek ka `e da ni ko ne }e ni ka kav pri -
go vor da na pi {e na pa pi ru, pa da on zbog to ga ne
mo `e da re agu je. E, ovo ga pu ta }e mo ima ti pi sme -
ni pri go vor.
Ove ek skur zi je i ova dje ca su ova kva ne zbog ro -
di te lja ne go zbog nas. Svu od go vor nost za ka tas -
tro fal no po na {a nje na {ih |a ka sno se prven stve no
pro fe so ri, pre tvo re ni u ni {te tne ma le lju de pres -
trav lje ne pred sop stve nim |a ci ma. Oni dru gi ko ji
to vi de pre uzi ma ju na se be od go vor nost da po ne -
gdje uga se po `ar, ali se sis tem ski ne mo `e ni {ta
pro mi je ni ti.
Tra `i mo od vo di ~a da pa uzu za ru ~ak ne pra ve u
res to ra ni ma van gra da, gdje dje ca ne ma ju mo gu -
}nost izbo ra. To je pro fe so ru vo |i pu ta do vo ljan
ra zlog da na pra vi ek stre mno ne pri ja tnu sce nu, jer
se to ne ka ko ne ukla pa u nje go ve pla no ve.
Uve ~e u Del fi ma ra zu la re ni |ak iz mog auto bu sa
za ma lo {to ni je uda rio ko le gi ni cu. Ka da od nje go -
vog ra zre dnog star je {i ne tra `i da joj ka `e ime tog
|a ka, moj ko le ga iz auto bu sa ka `e – sve su to na -
{a dje ca i odbi ja da ka `e o kom se u~e ni ku ra di.
Mo `e li se ni `e i go re?
Sa da kre }e mo da lje, jo{ dva da na.
^ke beo grad ske – {kol stvo u rcu
Pre `i vje li smo no} u Del fi ma, ta ~ni je u dis ko te ci.
Ka `em svo jim |a ci ma da ne }u si la zi ti u tu ru pu,
ali da me mo gu na }i is pred izla za. Tu sje dim za je -
dno sa ko le ga ma iz jo{ je dne do ma }e gi mna zi je.
Dje ca kao ula zni cu do bi ja ju ne ka kve ku po ne ko je
mo gu da za mi je ne za je dno pi }e po izbo ru (vi no,

slik&
slika
[ta je povijest
bez smaknutih glava?
Nije {kola
ako nije strava.

60
Praksimoron
pi vo ili co ca-co la). Da pod sje tim, ovo je jo{ je dno
kr{e nje za ko na. [ko la mo ra da spri je ~i, a ne da
obe zbi je di kon zu mi ra nje al ko ho la.
Kraj vra ta dis ko te ke pri la zi nam di re ktorica gi m na -
zi je ko ju smo za te kli u Del fi ma. Prva re ~e ni ca ko ju
iz go va ra: Ovo sa ek skur zi ja ma ne mo `e ova ko vi -
{e – ili da se mi je nja ili da se uki da. Nas tav lja sko -
ro ispo vje dnim to nom, gla som ~o vje ka ko ji je ko -
na ~no na {ao slu {a oca, ko me ne tre ba sa go vor nik.
Dva na est go di na vo di ek skur zi je, ni ka da ni je bi lo
ova ko, pro {le go di ne sa mo {to su pre {li gra ni cu
ima li su dje ~a ka u ko mi, jer je po pio li tar i po vot -
ke za dva de set mi nu ta... ali sa da je do bro, do ktor
zna da tre ba da no si in fu zi ju i sve one ras tvo re...
Mi o in fu zi ji, a na vra ti ma se po jav lju ju tri mom ka
iz na {e {ko le, je dan od njih to li ko pi jan da se bo jim
da }e se sru ~i ti ako se po mje ri. Tra `i svo je ku po ne.
Mo ji |a ci su ve} u{li, ko le gi ni ca ima jo{ ne ko li ko za
svo je u~e ni ke ko ji jo{ ni su sti gli. Dru ga ko le gi ca
odla zi da u dis ko te ci pro na |e nji ho vog ra zre dnog.
Ka da ko na ~no izla zi, ispos tav lja se da ka ra ta ne ma
(“Mi smo va {e pi }e po pi li, mi sli li smo da ne }e te do -
}i”). Svi po gle di uprti u ko le gi cu ko ja ne `e li sa da
da ti kar te svo jih u~e ni ka ko ji ka sne. Izla zim da ne
gle dam ka ko se to ra zrje {a va. Bu ka je ne sno sna.
Uju tru ra no odla zi mo na ar he olo {ko na la zi {te
Del fi. Mu zej je ma li i fe no me na lan. Zbog {traj ka
ni smo bi li u Ar he olo {kom mu ze ju u Ati ni i ovo je
za to do da tno va `no. Za dva sa ta obi la zi mo sve,
or ga ni za to ri nas po `u ru ju. Ko le ga ko ji je vo |a pu -
ta sma tra da je i ovo pre vi {e, jer tre ba sti }i {to pri -
je u Pa ra li ju, gdje nam je slje de }e pre no }i {te. Ta mo
}e dje ca mo }i da se ku pa ju i da ku pu ju. Ka kva sta -
ra Gr~ka, ka kva ar he olo {ka na la zi {ta, naj va `ni ji je
{o ping u Pa ra li ji! Prvi put ga ~u jem da dje ci tu ma -
~i bi lo {ta, a on sa `a rom ek sper ta obja{ nja va gdje
se mo `e i za ko li ko nov ca ku pi ti ko `na ja kna, ka -
ko se spu {ta ci je na, gdje su naj bo lje pro da vni ce.
Pa ra li ja li ~i na ve li ki buv ljak, go mi la jef ti ne ki nes -
ke ro be na {tan do vi ma is pred pro da vni ca pro {a ra -
nih ra dnja ma na ko ji ma pi {e [U BI I FURS.
Pa uzu pra vi mo u do li ni Tem bi, po sje }u je mo crkvu
po sve }e nu sve toj Pet ki na prav lje nu tri de se tih go -
di na 20. vi je ka. Na ovom se mjes tu ek skur zi je ni -
su za us tav lja le do 2008. go di ne. Sa da je to oba ve -
zni dio pro gra ma. Ne vje ro va tna kom bi na ci ja an ti -
~kih le gen di, pra vo slav lja, pra zno vjer ja i ki nes ke
plas ti ke. Na ula zu u sve ti li {te opet go mi la tez gi,
~u dni buv ljak sa go mi lom sva ~e ga, plus iko ni ce,
krsti }i i bro ja ni ce. Moj fa vo rit je plas ti ~ni nar u ~i -
školegijum prvo polugodište 2012/13.
jem srcu je ne ka kva iko na. Ne zna ~o vjek da li da
se smi je ili da ku ka. \a ci uba cu ju nov ~i }e u rje ~i -
cu i po mi{ lja ju lju ba vne `e lje. Dvo ji ca se ta kmi ~e
ko }e du `e da dr`i ru ku u le de noj vo di. Ru ke su
im bli je de, a li ca lu do crve na. Oni su mi naj sim pa -
ti ~ni ji. Tu ko na ~no shva tam da smo ovo li ko `u ri li
ne sa mo zbog ko le gi ne `e lje za {o pin gom u Pa ra -
li ji, ve} i za to {to je dan od vo di ~a ov dje pre uzi ma
gru pu sve {te ni ka i sa nji ma odla zi da lje. Osim {to
je ne pro fe si onal no i pri li ~no be zo bra zno, to ipak
pot vr|u je moj osje }aj da smo ek skur zi ju za vr{i li u
Del fi ma, di vnom gra di }u ko ji pra kti ~no ni smo ni
vi dje li, jer smo uve ~e oti {li na ve ~e ru, pa u dis ko -
te ku... Os ta ju nam jo{ Pa ra li ja i So lun, ali to vi {e
ni je ona He la da ko ju smo do ta da obi la zi li.
Smu ca mo se po Pa ra li ji od {est po po dne, dje ca
tr~e na pla `u i ~ak ni ne pi ta ju za {to ne ma ju odla -
zak u dis ko te ku i u Pa ra li ji. Smje {te ni su u tri ho -
te la, pa za to o~e ku jem mir ni ju no}. Ka `em mo ji -
ma da u so ba ma mo ra ju bi ti u po no}. Ma lo pri je
je dan na te ra si ispod mo je so be po ~i nje vris ka, ur -
li ka nje, do vi ki va nje, pi ja no mu mla nje... Sa uli ce se
ba ca ju kon zer ve na nji ho vu te ra su. ^u jem i vi dim
je dnog svog u~e ni ka i nje ga {a ljem na spa va nje.
Ka `e da odla zi i ne {to ka sni je ~u jem ga ka ko {a pu -
}e na di je lu te ra se ko ji ne mo gu da vi dim. Ra zmi{ -
ljam da li da si |em i otje ram ga u so bu. Va gam
izme |u bla ma `e da mi se po no vo smi ju i oba ve ze
pre ma du `nos ti ko ju imam. Ka da me po no vo ~u -
ju, oni iz sveg gla sa za pje va ju pje smu ko ja je stra -
{no iri ti ra la ju ~e u auto bu su.
Hej, ~ke beo grad ske, to tal no po lu de le
sve bi ma lo ra ki je, ekse re il thc!
stvar no nis te nor mal ne
“stvar no ni smo nor mal ne”
stvar no nis te nor mal ne
“stvar no ni smo nor mal ne”
~ke beo grad ske, to tal no po lu de le
sve bi ma lo ra ki je, ekse re il thc!
stvar no nis te nor mal ne
“stvar no ni smo nor mal ne”
stvar no nis te nor mal ne
“stvar no ni smo nor mal ne”
ka `em ~ke beo grad ske, to tal no po lu de le
sve bi ma lo ra ki je, ekse re il thc!
stvar no nis te nor mal ne
“stvar no ni smo nor mal ne”
stvar no nis te nor mal ne
“stvar no ni smo nor mal ne”

slik&
slika
[kola i vjera
sporazum slave:
znanje je boje
nebeskoplave

62
Praksimoron
ka `em hej ~ko, za {to uvek mo ra to
za {to uvek al ko hol s vu tri com, ekse rom
to je zlo “ni je zlo” jes te je be ni har dco re
ja bih da se uzme mo ti bi da uzme mo
ka `em hej ~ko, za {to uvek mo ra to
za {to uvek al ko hol s vu tri com, ekse rom
to je zlo “ni je zlo” jes te je bao te kser
vi ni ka da nis te fejk, lu de ~ke beo grad ske
~ke beo grad ske, to tal no po lu de le
sve bi ma lo ra ki je, ekse re il thc!
stvar no nis te nor mal ne
“stvar no ni smo nor mal ne”
stvar no nis te nor mal ne
“stvar no ni smo nor mal ne”
~ke beo grad ske, to tal no po lu de le
školegijum prvo polugodište 2012/13.
sve bi ma lo ra ki je, ekse re il thc!
stvar no nis te nor mal ne
“stvar no ni smo nor mal ne”
stvar no nis te nor mal ne
“stvar no ni smo nor mal ne”
Dje voj ~i ce vri {te dok pje va ju re fren stvar no ni smo
nor mal ne... A on da se za ~u je krik vla sni ka ho te la
po red ko ga se, dok je sje dio na te ra si u dvo ri {tu
ho te la, sru ~i la ne ~i ja po vra }o ti na. Ne ko li ko ~a sa ka
ka sni je bu di dje cu i izba cu je ih iz so ba na uli cu.
Pa ra li ja, no}
Ho te lom se ~u je ur lik vla sni ka. Tr~i po ho dni ci ma,
uda ra u vra ta, vi ~e ma lo na gr~kom, vi {e na na -
{em: “Ovo je ho tel, ovo ni je {ta la... ovo je za lju de,
a ne za div lja ke... svi na po lje iz mog ho te la... ovo
ni ka da ni sam imao u ho te lu...” Po ku {a vam da ga
smi rim i shva tam da je ne ko po vra tio iz so be sa
ne kog spra ta i da je sve to pa lo ne po sre dno po red
~o vje ka ko ji je sje dio na te ra si u pri ze mlju. Na uli -
ci za ti ~em tri dje ~a ka iz svog odje lje nja. Otvo ri li su
vra ta svo je so be ka da je gaz da lu pao u vra ta i on
ih je izba cio. U so bi ispod mo je ne ma ni ko ga, sve
iz gle da kao da je taj fun pro {ao. Na te ra si go mi le
ne po pi je nog pi va i dru gog al ko ho la. Dje ce ne ma
ni gdje. Dok raz go va ram sa tro ji com izba ~e nih, sti -
`e i na {a vo di ~i ca. I ona ni je mo gla da spa va od
vris ke s one te ra se. Ni je pro blem re kon stru isa ti ko
je sve bio na toj te ra si, pre da va la sam tri go di ne toj
dje ci i la ko pre po zna jem gla so ve. A oni se ni su ni
kri li, na pro tiv, tru di li su se da ih pri mi je ti mo i da
po ka `u ka ko im pro fe so ri za pra vo ne mo gu ni {ta.
Sa da ih ni gdje ne ma. Vo di ~i ca po zi va lju de iz
agen ci je ko ji su u dru gom ho te lu. Vla snik in sis ti ra
da na pus ti mo ho tel. Sti `e pred sta vnik agen ci je.
Pi ta gdje je vo |a pu ta. Po ku {a va da ga zo vne te le -
fo nom, ne od go va ra. Je dan od lju di iz agen ci je
odla zi da tra `i pro fe so ra vo |u pu ta, ali se vra }a
bez ko le ge. Ne ma ga u ho te lu. Znam da je oti {ao
u dis ko te ku sa svo jim |a ci ma, jer }e ta mo bi ti
“obra ~un sa gi mna zi jal ci ma iz Vr{ca”. To sam ~u la
od |a ka, ne od ko le ge.
@e na iz tu ris ti ~ke agen ci je ka `e da ne smi je da bu -
di vo za ~e, jer oni po za ko nu mo ra ju da spa va ju
odre |en broj sa ti, na sva kih dva de set sa ti vo` nje
mo ra ju da ima ju osam sa ti odmo ra. Mi, da kle, ne
mo `e mo u ovom tre nut ku da po |e mo. Sa mo je pi -
ta nje gdje pro ves ti no} sa u~e ni ci ma ko je }e izba -
ci ti iz ho te la.

slik&
slika
Gdje {kola Darvina
obilazi }utke
~ovjek je karika
od majmuna do lutke.

64
Praksimoron
Bu dim sve u~e ni ke iz svog odje lje nja i oni do la ze
u pri ze mlje ho te la. Ne ki su za is ta spa va li, ne ki na
brzi nu obu kli pi d`a me, ka ko bi iz gle da lo da su
spa va li, ne ki se uop {te ne fo li ra ju. Ne dos ta je je -
dna ko ja svih ovih da na pra vi pro ble me. La `e,
odla zi bez jav lja nja, ne spa va u svo joj so bi... I no -
}as je u po no} bi la u ho te lu, ali je o~i to ka sni je oti -
{la. Znam i gdje, ova dje ca su vrlo pre dvi dlji va.
Ko na ~no bu de i ko le gu ~i ji su u~e ni ci na pra vi li
ovaj cir kus. On ne }e da ka `e ko je od nje go vih
u~e ni ka bio u toj so bi 102, iz ko je je nas tao ha os.
[ta god da mu ne ko ka `e ili ga pi ta, on }u ti. On da
ko na ~no tra `i od one tro ji ce “izba ~e nih” dje ~a ka
da ka `u ko je bio na `ur ci u so bi.
To je mo ral, i prin ci pi jel nost. Si no} ni je htio da ka -
`e ime dje ~a ka ko ji je na pao nje go vu ko le gi ni cu, a
sa da tra `i od dje ce su pro tno. Jo{ je dna pot vrda te -
ze da su za ova kvo po na {a nje |a ka kri vi prven -
stve no pro fe so ri.
Dje voj ~i ce iz mog odje lje nja se smrza va ju u pi d`a -
ma ma na te ra si u pri ze mlju. Go re, po spra to vi ma,
kao da ne ma ni ko ga. Ci je lo je dno odje lje nje ne
pos to ji. Mi {e vi su nes ta li. Nji hov pro fe sor ne ma
na mje ru da ih po tra `i. Brzom ek sper ti zom ut -
vr|u je mo da je po vra }a no s tre }eg spra ta, iz so ba
304 ili 305, to zna mo za to {to od vra tnih tra go va
ima na pe {ki ri ma ko ji su na spra to vi ma ispod bi li
pre ba ~e ni pre ko ogra da te ra sa. Pro fe sor odbi ja da
pre do ~i spi sak sa ra spo re dom so ba svog odje lje -
nja. Tvrdi da ne zna ko je u tim so ba ma, a i ako
zna, to ne zna ~i da su ba{ ta dje ca po vra }a la. Mo -
`e li go re, po dru gi put se pi tam gle da ju }i ko le gu.
Vo |e pu ta ni gdje ne ma, `e na iz agen ci je po zi va
te le fo nom di re kto ra. Ve} su ~e ti ri sa ta uju tru. Ni -
ko ne od go va ra. Vla snik ho te la se izvi nja va dje ci
ko ja ni {ta ni su kri va. Odlu ~u jem da svo je |a ke
pus tim da odu u so be. Ispos tav lja se da je dna to
ne mo `e, jer je ona ko ja je nes ta la odni je la klju~.
Odla zim na sprat da ri je {im taj pro blem. Po la sa ta
ka sni je nes ta la se po jav lju je u pra tnji ne kog dje ~a -
ka ko ji bi tre bao bi ti u dru gom ho te lu. Ka `u da su
bi li sa pro fe so rom i mi sle da je to sa da sve ure du.
Odlu ~u jem da odem u so bu, jer vi {e ni {ta ne mo -
gu da ura dim. ^im za tvo rim vra ta, u ho dni ci ma
po ~i nje bu ka. Dje ca iz dru gog odje lje nja su iza {la
iz so ba i po ~i nje skla nja nje sve ga {to je iza `ur ke
os ta lo po ho dni ci ma i te ra sa ma. Iza |em iz so be, ali
oni ne nes ta ju, opa snost je pro {la. Ispos ta vi lo se
da su od raz go ro pa |e nog vla sni ka ho te la bje `a li
pre ko te ra sa i da je bi lo sa svim mo gu }e da ne ko u
školegijum prvo polugodište 2012/13.
tom trku pa dne. Sre }om ni je. Ali, da li je sre }a sve
{to mo `e mo ga ran to va ti ro di te lji ma, kad nam po -
vje re svo ju dje cu?
Opet po ~i nje lu pa nje vra ti ma, vi ka i pi jan ka. Si la -
zim u hol da oba vi jes tim nji ho vog ra zre dnog, iako
sam se bi jo{ ju ~e obe }a la da mu se vi {e ni ka da ne -
}u obra ti ti.
U pri ze mlju za ti ~em dvo ji cu ko le ga (vo |a pu ta je
u me |u vre me nu pro na |en u dis ko te ci) ka ko je -
dan dru gom obja{ nja va ju da sva ko mo `e da po -
vra ti bi lo gdje, u ho dni ku, u WC-u, “ta mo gdje mu
do |e”. Po tom ~u jem onu ~u ve nu re ~e ni cu ko ju iz -
go va ra i na{ di re ktor – ali to su dje ca ko ja ina ~e ne
pi ju, ovi ko ji ima ju kon di ci ju, oni bo lje po dno se,
ni je to ni {ta stra {no...
Odlu ~u jem da se okre nem i odem u so bu. ^e mu se
~u dim? Ju ~e smo kod onog va {a ri {ta u do li ni Tem bi
sre li ne ku gru pu odra slih su gra |a na ko ji su se vra -
}a li sa Krfa, pa su svra ti li “da obi |u jo{ je dnu sve ti -
nju”. Me |u nji ma je bio i pred sje dnik {kol skog
odbo ra na {e {ko le. De set pu ta je po no vio dos ko ~i cu
ka ko je on odli ~an pred sje dnik {kol skog odbo ra ko -
ji svu da pro vje ra va ka ko fun kci oni {e {ko la, pa i ek -
skur zi ja. Odli ~no, re koh, haj de da raz go va ra mo o
ovoj ek skur zi ji. Po in to na ci ji je shva tio da ne {to ni je
ure du, od ska ku tao do slje de }eg auto bu sa i po tom
se vra ti k me ni, po nav lja ju }i ono o {kol skom odbo -
ru i pro vje ri ra da {ko le, pa i ek skur zi je. Za mo li la
sam da odmah za ka `e mo sas ta nak za slje de }u se -
dmi cu, ka ko bi smo raz go va ra li o ek skur zi ji. Ve se lo
je od glu mio da ni {ta ni je ~uo i od ge gao do slje de }eg
auto bu sa sa is tim os mije hom i is tom re ~e ni com.
Pa ra li ja, ju tro
U 6:30 bu di mo dje cu, u 7:45 tre ba da se kre ne ka
So lu nu. Svi si la ze i do ru ~ku ju u ti {i ni. Va ljda su
ipak shva ti li da se no }as pre {la gra ni ca. Va ljda. Iz -
dr`a }u jo{ ovaj dan. Skla njam se na te ra su, ali ne -
mam gdje da sje dnem. Vla snik je no }as oprao pod
te ra se, ali ni je pri mi je tio da su po vra }o ti nom uprlja
ne sto li ce. Gdje mi pro |e mo, os ta je ha os. Po jav -
lju je se no vi pro blem, so ba 102 u ko joj je bi la `ur -
ka ni je uop {te na spis ku bu ki ra nih so ba. Mom ci su
uze li klju ~e ve so be ko ja ni je nji ho va, vje ro va tno u
na di da ka da se uju tru bu du raz du `i va li klju ~e vi
ni ko ne }e pri mi je ti ti ha os u so bi ko ja “ni je ko ri{ }e -
na”. Nji hov ra zre dni pri li ~no ne mu {to obja{ nja va
da su oni do bi li taj klju~ i da je re cep ci onar ka kri -
va {to im ga je da la. Ni su oni mo gli zna ti. Opet se
pra vi na ivan ili lud.

slik&
slika
Zbornica dobrim
primjerom svijetli:
mu~i, pa ne}e{
u raj na – metli.

66
Praksimoron
U ovom smo ho te lu bi li i prve ek skur zij ske no }i i
ro oming-lis ta je os ta la ne pro mi je nje na. Svi su
smje {te ni u is te so be kao i prve no }i, da kle do gre -
{ke ni je mo glo do }i. Ne mo gu i ne `e lim da obja{ -
nja vam, skla njam se na dru gu te ra su, ko ja ni je
ispo vra }a na. Zbog ovo ga opet ka sni mo. Sa mo ~e -
kam da u|em u auto bus i za spim. Pri je po dne u
auto bu su je naj bo lje, jer oni {to su pret ho dne no -
}i div lja li ta da spa va ju. Po div lja ju po sli je prve pa -
uze, na ro ~i to po sli je ru ~ka.
Mom ci ipak pla }a ju so bu ko ju su sa mo ini ci ja ti vno
uze li i mi ko na ~no kre }e mo. Vla snik ho te la se `a -
lio da su prve no }i sve |u bre, pra zne fla {e i kon -
zer ve pre ba ci li na su sje dnu te ra su i da je `e na ko -
ja je spa va la u so bi uju tru bi la zgra nu ta. Tre ba li su
im d`a ko vi da odne su sve {to je os ta lo iza na {ih
|a ka.
Na {a vo di ~i ca opet sjaj no go vo ri o So lu nu, kao
gla vnom gra du gr~ke Ma ke do ni je. Po ka zu je skre -
školegijum prvo polugodište 2012/13.
tni cu za Ver gi nu, ar he olo {ko na la zi {te ko je je ot -
kri ve no pri je tri de se tak go di na, ali je pri je de set
go di na ure |e no za po sje te. Vje ru je se da je je dna
od ukra {e nih gro bni ca ona u ko joj je sa hra njen Fi -
lip II, otac Ale ksan dra Ma ke don skog. Mu zej i pos -
tav ka iz gle da ju fe no me nal no, su de }i po knji zi ko -
ju mi po ka zu je, a sve se to na la zi ba{ bli zu onog
buv lja ka od Pa ra li je u ko me smo ba za li ne ko li ko
sa ti, u da nu u ko me smo osim Del fa po sje ti li jo{
sa mo ono ~u dno mjes to hri{ }an skog pra zno vjer ja
i ki ~a. Pri ~u o Ver gi ni i So lu nu slu {a tro je ili ~e tvo -
ro u auto bu su, svi os ta li spa va ju. Iza nas je ipak
bur na no}.
Auto bu som se vo zi mo uli ca ma So lu na, `e na pri ~a
za is ta li je po, ali shva ta da dje cu in te re su je sa mo
{o ping. Obja{ nja va gdje se na la ze ra dnje i pi ta da
li ih in te re su ju tzv. bren do vi ili stan dar dne ra dnje.
Sku po ili nor mal no? Naj sku plje, do vi ku ju iz za -
dnjih re do va. I opet onaj iri ti ra ju }i pod smi jeh.

slik&
slika
[kolski je program
moderna sprava
za proizvodnju
staklenih glava.

68
Praksimoron
Kod crkve Sve tog Di mi tri ja, za {ti tni ka So lu na,
izla zi mo iz auto bu sa. Tu }e mo se ra zi }i sa na {om
vo di ~i com, jer se ov dje ek skur zi ja pra kti ~no za -
vr{a va. Os ta je jo{ sa mo Zej tin lik i po vra tak ku }i.
Dok im `e na lju ba zno go vo ri da na ras tan ku ho }e
da im po `e li da bu du do bri i pris toj ni lju di, da im
kao ma tu ran ti ma `e li da upi {u i za vr{e fa kul te te,
ali da to ni je uslov za sre }u, ve} li ~no osje }a nje da
se be mo `e{ uvi jek da po gle da{ u o~i... |a ci iz dru -
gog di je la auto bu sa po ~i nju da pljeskaju i pje va ju.
U dva sa ta se za vr{a va so lun ski {o ping i kre }e mo
ka Zej tin li ku. Dok ula zi mo kroz {i ro ku ka pi ju,
pre ma na ma idu dva ofi ci ra ~i je ~i no ve ne uspi je -
vam da vi dim i sko ro raz dra ga no nam ka `u da
smo za ka sni li. Ne mam poj ma na {ta se mo `e za ka -
sni ti ka da se po sje }u je voj ni ~ko gro blje. Ispos ta vi -
}e se da je to ga da na obi lje `a va na go di{ nji ca pro -
bo ja So lun skog fron ta. Ka da sam prvi put bi la ov -
dje, kao dje voj ~i ca, sre di nom se dam de se tih, hi lja -
de bi je lih krsto va su bi le tek obnov lje ne i na onom
ja kom sun cu za is ta su iza zi va le osje }aj po {to va nja
i ne ke ti he je ze. Da nas to sve iz gle da mno go dru -
ga ~i je.
^i ki ca u voj ni ~koj uni for mi, po znat kao de da \or -
|e, go vo ri is to {to i pri je ~e ti ri go di ne, {to i pri je
osam go di na... sa mo je sa da mr{a vi ji i ti {i. Pri je ~e -
ti ri go di ne sam bi la bi je sna i lju ta, sa da mi tra gi ko -
mi ~no iz gle da to na bra ja nje ko li ko ima mrtvih En -
gle za, ko li ko Fran cu za, ko li ko Ru sa, a ko li ko nas.
Na ovom voj ni ~kom gro blju sa hra nje na je 21.000
voj ni ka stra da lih na So lun skom fron tu. Od to ga
8000 Srba, 8000 Fran cu za, 3000 Ita li ja na, 2000 En -
gle za i 400 Ru sa. “E, ali nas je bi lo ma nje ne go Fran -
cu za, a po gi nu lo je is to kao njih... zna ~i mi smo vi -
{e iz gi nu li...” sko ro da li ku je ~i ki ca ka da to go vo ri.
Ne ka da smo |a ke vo di li na Krf, pa smo i ta mo sa
ne kom lu da ~kom stra{ }u go vo ri li o bro ju stra da -
lih. ^i ka \or |e jo{ dva pu ta po no vi ovu mor bi -
dnu sta tis ti ku, ne znam da li sa mo za to {to je ja ko
star ili za to {to `e li da za di vi |a ke. Na kra ju do da -
je: “Evo ja ov dje imam raz gle dni ce sa sti ho vi ma
pje sni ka Vo ji sla va Ili }a Mla |eg, pa mo `e te to da
ku pi te, a imam i ra ki ju... lo zu za Crno gor ce i pre -
pe ~e ni cu za na {e... a sad mo ram da idem.”
Va di se zas ta va i sva odje lje nja se sli ka ju na ste pe -
ni {tu spo men-kos tur ni ce. Ka da me mo je odje lje -
nje po zo ve, odbi jam. Ni su me zva li na Akro po lju,
ni smo se sli ka li u Epi da uru su ili Mi ke ni, kraj Ko -
rin tskog ka na la. Za {to bih se sa da sli ka la, na gro -
blju? Da li je gro blje vrhu nac na {e ek skur zi je?
školegijum prvo polugodište 2012/13.
Dio na {ih |a ka ve} se oku pio oko sto ~i }a sa fla {a ma
ra ki je. Je dan od vo di ~a im ka `e da mo gu da pi ju, ako
se pro fe so ri slo `e. Sa mo sam ja u bli zi ni, pa da kle ne -
ma pro fe so ra ko ji bi se slo `io, ali oni ure dno kru `e
oko ra ki je, kao oko ol ta ra. Oni ko ji ma ne pre da jem
ve} su kod dru ge ili tre }e ~a {i ce. Ka `u, pi ju za po koj
du {e. ^i je, pi tam. Ne od go va ra ju. Ka da je dnog od
njih vo di~ na go va ra da u|e u krip tu, od go va ra da je
ve} ra ni je bio. Na sto lu su i ne ke jef ti ne ci ga re, Dri -
na. I oko to ga se tis ka ju dok ih sve ne po ku pe.
Pe tna es tak me ta ra da lje od spo men-kos tur ni ce
na la zi se spo me nik ko me ni ko ne pri la zi. Oko nje -
ga je ve li ki red obi lje `ja ko ja ni su krsto vi. Spo me -
nik stra da li ma u Dru gom svjet skom ra tu. Ti lju di
vi {e ni ko me ni su va `ni. Kraj tog spo me ni ka ne ma
mno go vi je na ca, kao svu da oko lo. Mu ~an osje }aj
da ni mrtvi ni su je dna ko va `ni. Ula zi mo u auto -
bus i kre }e mo ka gra ni ci. Ali pri li ka za spa va nje
odla zi u ne po vrat kad iz za dnjih re do va do la zi je -
dan |ak do vo za ~a i da je mu CD. Sve smo ve} slu -
{a li, ali po ~i nje mo iz po ~et ka:
Jo{ je dnu tu ru, za lo {u cu ru
a ve ~e tek je po ~e lo
ona kraj te be, ja van se be
mno go me za bo le lo
Le po ni je, kad `e na pi je
al’ ove no }i ta ko je
opet te ki lu i so
opet za moj sto
bi }e ma nje bol ni je...
Ni je mi do ko le na
tvo ja no va ma le na
du pla skor pi ja
mo ja lo {a ko pi ja
Vo lim to {to ra di{
to {to ra di{ ni je nor mal no
vo lim to {to ra di{
be zo bra zno me ma mi{
to {to ra di{ ni je mo ral no
To {to ra di{ ni je nor mal no
to {to ra di{ ni je mo ral no
Ja bih da pi tam te ka ko to ra di{, bo ni ta
ka ko mrda{ tu gu zu, chiquita
ni si is ta k’o sva ka dru ga
ja te ho }u ku }i, ni sam za dru ga
a zna{ ti do bro {to si tu
haj de pri |i mi i uga si `ar
Do |i go re, nek se te lo uvi ja, uvi ja
pla ti }e ti ~i ka do bro, tvo ja sam lu tri ja

slik&
slika
Nikoga da se
pitanjem drzne:
za{to se du{a
u {koli mrzne?

70
Praksimoron
haj de no }as za je dno da do ta kne mo dno
ne zna lju bav, ne zna lju bav ko je ko
jer ona igra ta ko ne nor mal no do bro da
mo ro sam da pi tam na ko jim je dro ga ma
ona ka `e mi da ni je pro ba la to
ka `e da joj tre bam sa mo ja i al ko hol
ona ho }e al ko hol
njoj tre ba al ko hol
i sa mo al ko hol
njoj tre ba al ko hol
ona `e li al ko hol
i sa mo al ko hol
ona ho }e al ko hoool
No }as ni {ta me ne za ni ma
si paj u ~a {u tu ga da me pro |e
školegijum prvo polugodište 2012/13.
kraj te be mi se ni kad ne spa va
sve bih da la da ski ne{ me do ko `e
No }as ni {ta me ne za ni ma
si paj u ~a {u tu ga da me pro |e
sa to bom ne pos to ji gra ni ca
ura di sve {to `e li{, ako ho }e{.
Ko na ~no po pe tna es ti put slu {am:
Lu tao sam, lu tao
Zo ru s na dom ~e kao,
S mi rom ni sam spa vao,
Al se s ve rom bu dio.
Sva ku no} sam koc kao,
Dru go ve iz gu bio,
Bez di na ra os tao,
I pi ja nac pos tao.
A on da si do {la ti,
U ka fa ni pri {la,
Re koh }ao ja sam Gnju rac,
Do |i da mi vi di{... o~i!
Ne bi teo da te sma ram,
Sa mo ho }u da te... vo lim!
I po sve tu da se smu cam,
Sa mo ho }u da te... lju bim!
Ne bi teo da te sma ram,
Sa mo ho }u da te... vo lim!
I po sve tu da se smu cam,
Sa mo ho }u da te...
Sa mo ho }u da te...
Sa mo ho }u da te... lju bim!
Sva ku no} sam pi ja na,
Go di ne po tro {i la,
Sva ki put sa dru gi ma,
Ne po zna tim lju di ma.
I te no }i eto te be,
Eto ko }e da me `e ni,
Re ko ja sam Mi ra Ko bra,
i bi }u ti `e na do bra.
Ne bih hte la da te gu {im,
Sa mo ho }u da ti... ka `em,
Ne moj ni kad da me va ra{,
Sa mo do bro da me... ~u va{!
Ne bih hte la da te gu {im,
Sa mo ho }u da ti... ka `em,
Ne moj ni kad da me va ra{,
Sa mo do bro da me...
Sa mo do bro da me...
Sa mo do bro da me... ~u va{!
Ve} smo na gra ni ci. U po ne dje ljak tre ba da ra di mo
^e ho va, Po pu i Ki {a. �

slik&
slika
Podoban kadar
u~ionu
pretvori u~as
u pu{ionu.

72
Praksimoron
Pismo iz Tuzle
[TA RADE
U^ITEQI?
Tixa Hrasnica
^i ta te qka [ko le gi ju ma i
pros vje tna ra dni ca ko ris ti ovu
pri li ku da izra zi svo je mi{ qe we o
sta wu u obra zo va wu u Tu zlan skom
kan to nu
Bi lo je uza lu dno uka zi va ti sa mo vo qnim stra -
na ~kim gla va ma upo sle ni ka Pe da go {kog za vo da
Tu zla da za odlu ke ko je do no se tre ba ju ~u ti i
mi{ qe we onih ko jih se one ti ~u, ja lov je po sao
bio sla ti im do pi se, ogla {a va ti se pre ko Ak -
ti va di re kto ra i ra zre dnih vi je }a, mo li ti za
glas ra zu ma. Ako je ovo je di ni na ~in da se os -
vrnu i na nas, po da ni ke svo je u obli ku ~o vje ko -
li kih kwi {kih mo qa ca za trpa nih pa pi ri ma
zbog ko jih nam ve} oda vno trpi nas ta va, on da
do bro: tra `i li ste – ~i taj te!
Opis po slo va
@e li mo upo sle ni ke Pe da go {kog za vo da Tu zla,
ali i ci je we ne ro di te qe na {ih dra gih u~e ni -
ka, pod sje ti ti {ta spa da u opis po slo va u~i te -
qa (onih ko ji po du ~a va ju): izvo |e we nas ta ve,
pri pre ma we nas ta ve, ugo va ra we po sje ta za
izva nu ~i oni ~ku nas ta vu, de `ur stva, se kci je,
do pun ska nas ta va, pri pre ma we i izvo |e we pri -
re dbi, in for ma ci je, ro di teq ski sas tan ci, pre -
gle da we kon trol nih ra do va i pi sa nih vje `bi...
Ovo je ono {to ve }i na zna. Ono {to zna tek po -
ne ko je: li ~no i ko le kti vno usa vr{a va we (pra -
školegijum prvo polugodište 2012/13.
}e we pe da go {ke li te ra tu re, pri sus tvo va we se -
mi na ri ma, pri pre ma we te ma od zna ~a ja za od goj
i obra zo va we...), pri sus tvo va we sje dni ca ma
nas ta vni ~kog vi je }a, ra zre dnog vi je }a, stru ~ -
nih akti va, izra da pri la go |e nih pro gra ma za
u~e ni ke s po se bnim po tre ba ma, u~e{ }e u ra zli -
~i tim ko mi si ja ma na ni vou {ko le, men tor stvo
pri pra vni ci ma...
Ono {to jo{ sto ji u pra vil ni ci ma, i u opi su je
na {eg po sla, jes te i vo |e we odje qew ske kwi ge
za re do vnu nas ta vu, dne vni ka ra da za os ta le vi -
do ve nas ta ve, kwi ge evi den ci je slo bo dnih akti -
vnos ti, pro pi sa nih evi den tnih lis to ve za nas -
ta vni ke i u~e ni ke i dru ge ta be lar ne pre gle de,
evi den ci je o re ali za ci ji pla na sta `i ra wa pri -
pra vni ka, izra da go di{ weg pla na i pro gra ma
ra da re do vne nas ta ve po pre dme ti ma, ispi si va -
we |a ~kih kwi `i ca i ma ti ~ne kwi ge...
A u odje qew sku kwi gu tre ba upi sa ti: nas ta vni
ka len dar; ra spo red ~a so va; pre gled pre dme ta i
nas ta vni ka ko ji izvo de nas ta vu; ime nik u~e ni -
ka, op}e po dat ke o u~e ni ci ma, ocje ne po pre -
dme ti ma i us pjeh po po lu go di {ti ma i na kra ju
{kol ske go di ne; dne vnik ra da na ~a so vi ma re -
do vne nas ta ve, kao i izos tan ke; po dat ke o sa ra -
dwi sa ro di te qi ma; za pi sni ke s ro di teq skih
sas ta na ka; pre gled us pje ha po po lu go di {ti ma;
pre gled os tva re wa mje se ~nog i go di{ weg fon -
da pla ni ra nih sa ti po nas ta vnim pre dme ti ma.

Praksimoron
I, da, na kraju dana, nastavnici slu~ajno ne bi
stigli uputiti koju toplu rije~ vlastitoj dje -
ci, da ne bi mogli oti}i u pozori{te ili, ne
daj, Bo`e!, pozvati nekoga k sebi na kahvu, tuz -
lanska vladaju}a obrazovna oligarhija pobrinu
la se dodav{i u arsenal svog oru`ja protiv
“dje ce u centru pa`we” jo{ dva obrasca: Ob ra -
zac broj 16-A-1 i Obrazac broj 16-B-1.
73

74
Praksimoron
U prvi se ponovo prepisuju godi{wi plan i
pro gram rada po predmetima, a u drugi, svake
sed mice, za svaki predmet, svaki ~as: nastavna
tema, tematska jedinica, ciqevi i zadaci i o~e -
kivani rezultati.
I k to mu jo{
Me |u tim, da bi smo na pre do va li u stru ci, sve
ovo ni je do vo qno. Za to, izme |u os ta log, tre ba -
mo za do vo qi ti stav ke iz Pra vil ni ka o ocje wi -
va wu i vre d no va wu ra da nas ta vni ka, te: pri pre -
ma ti u~e ni ke za ta kmi ~e wa, objav qi va ti stru -
~ne ra do ve u ~a so pi si ma, su dje lo va ti u is tra -
`i va wi ma iz oblas ti od go ja i obra zo va wa, bi -
ti men to ri stu den ti ma na pe da go {koj pra ksi,
dr`a ti pre da va wa na stru ~nim sku po vi ma na
op}in skom, kan to nal nom, fe de ral nom, dr`a -
vnom, me |u na ro dnom ni vou, u~es tvo va ti u ra du
ko mi si ja ko je ime nu je Mi nis tar stvo, izra |i va -
ti bro {u re i pu bli ka ci je iz oblas ti obra zo va -
wa i od go ja.
Ako ste (po {to va ni ro di te qi) mi sli li da je
to sve, ni je. Ima to ga jo{: izra da spe ci ja li zi -
ra nih softvera, (ko)autor stvo uxbe ni ka, pre -
vo di uxbe ni ka, pri pre ma i re ali za ci ja okru -
školegijum prvo polugodište 2012/13.

Praksimoron
glog sto la, pre zen ta ci je i ja vne tri bi ne u {ko -
li, pre dvi |e ne go di{ wim pro gra mom ra da
{ko le, or ga ni zi ra we ta kmi ~e wa i su dje lo va we
u ra du or ga ni za cij skog odbo ra za ta kmi ~e wa,
su sre te i smo tre, objav qi va we zbor ni ka ili
is tra `i va ~kog ra da ko ji do pri no si una pre |i -
va wu od goj no-obra zo vnog pro ce sa.
For mu la ri, for mu la ri, for mu la ri...
A sad – spe ktakl! Pre ma Pra vil ni ku o iz mje na -
ma i do pu na ma Pra vil ni ka o sa dr`a ju i na ~i nu
vo |e wa do ku men ta ci je i evi den ci je u us ta no va -
ma osno vnog od go ja i obra zo va wa, objav qe nom u
Slu `be nim no vi na ma br. 8, od 12. 7. 2012. (hiw -
ski, dok su u~i te qi na ko le kti vnom go di{ wem
odmo ru) od nas se za hti je va da vo di mo i Pe da go -
{ki kar ton, ~i ji di je lo vi (!?) iz gle da ju kao na
sli ci 1. Ta ko |er, po obras cu (sli ka 2) mo ra mo
izra |i va ti Pri la go |e ni pro gram za u~e ni ke
ko ji ima ju po se bne obra zo v ne po tre be. Na kra -
ju ba la de, ra zre dnik po pu wa va jo{ i list pro -
fe si onal ne ori jen ta ci je (sli ka 3).
Na je dno dne vnim obu ka ma, ko je su upo sle ni ce i
su ra dni ce Pe da go {kog za vo da odr`a le ne bi li
po du ~i le u~i te qe i u~i te qi ce u ovom ta mnom
obra zo vnom vi la je tu ka ko da {to bo qe po ne su
no vo bre me ko je im je na to va re no, su ge ri sa no je
da se me naxment {ko la sna |e u ve zi sno {e wa
tro {ko va za no vu do ku men ta ci ju. Je dan od wi -
ho vih pri je dlo ga bio je i da ra zre dni ci ko ji
ima ju ma wi broj u~e ni ka do ku men ta ci ju ku pe od
svo je pla }e. Je li ovo crni hu mor ili zbi qa, ne
znam.
^as di le ma u ra spo re du nas ta ve
I, na kon cu di je li mo s va ma i ne ke od di le ma:
Ho }e li se u~i te qi ma u osno vnim i sre dwim
{ko la ma iz da ti ne ka kav aneks na di plo me, s
ob zi rom na to da }e ra di ti po sao qu di ko ji su
za to za vr{i li fa kul te te: rad sa dje com s po se -
bnim po tre ba ma, pe da go {ko–psi ho lo {ka pro -
cje na, sni ma we so ci jal ne kar te po ro di ce u~e -
ni ka...?
Za {to na {e op ser va ci je uop {te ne oba ve zu ju,
npr., cen tar za so ci jal ni rad (ako se ut vrdi da
je di je te za ne ma re no), sre dwe {ko le (ako pre -
po ru ka bu de da se di je te upi {e u odre |e nu {ko -
lu), edu ka to re i re ha bi li ta to re (ako je di je te s
po se bnim po tre ba ma), po li ci ju (ako se po su -
mwa na zlos tav qa we), li je ~ni ke (ako se pri mi -
je te ka kvi psi ho-fi zi ~ki ne dos tat ci), dr`a vu
(ako je di je te u sta wu so ci jal ne po tre be)...?
Do bro, na vi kli smo mi na po slu {nost, po pu wa -
va }e mo pe da go {ke kar to ne. Ali, ako smo ve} i
odlu ~i li na ovaj na ~in pra ti ti u~e ni ke to kom
{ko lo va wa, za {to ti do s jei idu u ru ke ro di te -
qa, a ne po slu `be noj du `nos ti u {ko lu u ko ju
}e di je te bi ti upi sa no?
Ko }e to sti snu ti pe tqu pa ro di te qu ko ji je po -
la `i vo ta pro veo u za tvo ru i go di na ma oso bqu
{ko le pri je ti da }e si lo va ti (jer je to ve} ~i -
nio) i ubi ti, da ti u ru ke kar ton u ko je mu je na -
pi sa no da je we go vo “di je te za ne ma re no”, da je
pre ti lo, ili pot hra we no, da je ne ure dno i ne ma
usvo je ne hi gi jen ske na vi ke...?
Ka da }e se u~i te qi ba vi ti nas ta vom? �
75

76
Praksimoron
^as kojim se ponosim
SADAKO HO]E
@IVJETI
Melisa Ismi~i}
Me li sa Ismi~i}, JU “Prva osno vna
{ko la“, Ma glaj, VII ra zre di, 24. 2. 2012.
NA GRA DA @IRI JA
Ka da sam na stra ni ci [ko le gi ju ma pro~ita la va{
kon kurs, ni sam ima la dvoj be: odmah sam zna la o
ko jem ~asu }u pi sa ti. Sje}am se da sam do {la iz
{ko le (ne mam obi~aj re}i da idem na po sao: kad
me pi ta ju gdje sam, ka`em da sam u {ko li; kad me
pi ta ju gdje }u, ka`em da }u u {ko lu – mo`da se
bra nim od go di na, a mo`da je u pi ta nju ne {to dru -
go)... Bi lo je to ne ka ko brzo na kon ovo go di{ nje ne -
pla ni ra ne zim ske {kol ske pa uze: 24. fe bru ara 2012.
go di ne. Da kle, sje}am se da sam taj dan do {la iz
{ko le i po ma lo pro mrzla zbog mi nu sa i po ma lo
na pu ha na zbog ven ti la ci je u bo san skom na ci onal -
nom autu, jo{ pod doj mom u{la u ku}u i re kla ma -
mi: “Eh, da nas je bio moj naj bo lji dan u {ko li.“ Ne -
mam ja pu no ra dnog is kus tva, tek ne {to vi {e od
go di nu da na i jo{ s odu {ev lje njem pro`iv lja vam
sve i di je lim to sa svi ma ko ji su mi u bli zi ni. Nis te
tra`ili mno go: te mu, me tod, re zul tat i opis ~asa.
Te ma
Ne odu {ev lja vam se ide jom ana li ze odlo ma ka
knji `e vnih dje la i ne ra du jem im se pre tje ra no. Tu
fra gmen tar nost do`iv lja vam kao po vr{nost i odo -
bra va nje da se dje li ma mo`e ba vi ti ta ko, a ba{ i ne
mo`e; da se u `ivo tu i mo`e ta ko, a ba{ i ne mo`e;
ako se ne}emo la ga ti.
školegijum prvo polugodište 2012/13.
I evo sad da odmah de man tu jem sa mu se be: ~as
ko jim se ja naj vi {e po no sim bio je onaj na ko jem
smo se ba vi li odlom kom iz ro ma na Kar la Bru kne -
ra “Sa da ko ho}e `i vje ti“.
Me tod
O me to da ma ne mo ram ne {to po se bno. One stan -
dar dne pri ana li zi tek sta: tek st-me to da, me to da
usme nog izla ga nja, di ja lo {ka me to da, me to da de -
mon stra ci je, olu ja moz ga, he uris ti~ka me to da...
Ubje dlji vo, mo ja omi lje na me to da je he uris ti~ka i
ka da god mo gu bi ti sa mo po ti caj u~eni ci ma na pu -
tu do zna nja, ja to ra dim i bes kraj no u`ivam u to -
me kad oni ne {to po ve`u bez mo je po mo}i, pa ma -
kar to bi la i mo ja gre {ka. I ve} zna ju da }u ja, kad
se to de si, re}i: pa lo gi~no, i da }emo se na smi ja ti
svi, ili bar oni ko ji su shva ti li.
Jo{ je dan mo me nat ko ji me ja ko ra du je jes te to ka -
da se na tren po ka`e da je ne ko pri prav lje nju nas -
ta vnog pla na i pro gra ma po ku {a vao da ti u~eni ci -
ma pri li ku da po ve`u zna nja iz ra zli~itih pre dme -
ta, pa kad se, kao na ovom ~asu, uka`e pri li ka da
se ko ris te po zna va nja his to ri je, fi zi ke, geo gra fi je,
li ko vne kul tu re, vje ro na uke, in for ma ti ke...

Praksimoron
Opis ~asa
U~eni ci su ra ni je do bi li za da tak da se pri sje te onog
{to zna ju o atom skom ra tu, da pi ta ju o to me nas -
ta vni ce his to ri je i fi zi ke, ali i svo je ro di te lje.
Na ~as sam kre nu la sa za da ci ma: iz gra|iva nje i
for mi ra nje per cep ti vnih, men tal nih, ko mu ni ka ti v -
nih, stva ra la~kih spo so bnos ti kroz: sadr`aj nu ana -
li zu; ka ra kte ri za ci ju li ko va, obja{ nja va nje i mo ti -
va ci ju pos tu pa ka li ko va; ana li zu obli ka ka zi va nja,
sta ti~nih i di na mi~nih mo ti va; po ka zi va nje prin ci -
pa nas tan ka i fun kci oni ra nja his to rij skog/po vi je -
snog ro mana, stav lja nja u me|uo dnos fa kta i fi kci -
je, po ve zi va nja i uvi|anja ka ko fun kci oni ra ju u
ovom ro ma nu; te mu, ide je, te ra zvi ja nje ras pra ve
i izri ca nje su da na te mu ra ta i atom ske bom be: rat
kao uvi jek una pri jed iz gu blje na bor ba za sve stra -
ne, kao i ar gu men ti ra na ras pra va o ba ca nju atom -
ske bom be: ne – jer je po gi nu lo to li ko lju di; da –
jer je za vr{en rat; pre dla ga nje dru ga ~i jih rje {e nja;
ra zu mi je va nje ljud skog po na {a nja u te {kim tre nu -
ci ma, ra zvi ja nje em pa ti je...
Ne ra dim to kad god se uka`e pri li ka, ni je mi to
na mje ra, ali na ovom ~asu sam ima la pri mar ni cilj
da u~eni ke {o ki ram ne pot cje nju ju}i ih. Po la zni
stav je bio slje de}i: ako ima ju `elu dac za igri ce i fil -
mo ve pu ne na si lja i ubi ja nja, za {to ne bi ima li `e -
lu dac za atom ske bom be u Hi ro {i mi i Na ga sa ki ju;
ovo se de si lo u Ja pa nu, ono {to oni gle da ju i ono
~ime se oni igra ju, ne mo ra se vi {e ni kad de si ti, a
ipak de {a va se.
Pla ni ra no je da se ovim tek stom ba vi mo dva nas -
ta vna sa ta.
U uvo dnom di je lu prvog ~asa raz go va ra mo o
onom {to je bi lo za za da}u. [ta je nu kle ar ni rat?
[ta je to atom ska bom ba? Ko li ka je nje na ra zor na
mo}? Ka da je pa la atom ska bom ba na ja pan ski
grad Hi ro {i mu? Ka ko sve ubi ja nu kle ar na bom ba?
Ka kve su po slje di ce nje ne ek splo zi je? Ko ga ona
ubi ja? Za {to ona ubi ja?
Po da ci ma vla da ju, pri pre mljen je pa no sa ni zom
in for ma ci ja i fo to gra fi ja: ~ita mo po dat ke o ra zor -
noj mo}i, ali i one o `rtva ma; po ka zu je mo fo to gra -
fi je gra do va pri je i na kon pa da atom ske bom be.
Ne po ka zu jem im fo to gra fi je `rta va, po ka zu jem
im fo to gra fi je crte`a `rta va: ona ko ka ko su o~evi ci
ama te ri na crta li tre nut ke ne po sre dno na kon pa da
bom be. [ok, ne vje ri ca, u`as; je dna u~eni ca tra`i
da ne po ka zu jem da lje, os ta li `ele vi dje ti. Ka`em
joj da ne}u jo{ du go i da se okre ne.
^ude se mom pi ta nju: ko ga ubi ja atom ska bom ba;
ka`u pa sva ko ga ko se na|e na pu tu. Ne do zvo lja vam
im to obja{ nje nje: ni su lju di ne pri ro dno na pu tu bom -
bi, ne go je bom ba ne pri ro dno na pu tu lju di ma. Nau~ili
su ve} na mo je pro vo ka ci je, kon tri ra nja, okre ta nja
nji ho vih ri je~i. Obi~no to nas tav lja de se ti nom
izner vi ra nih ru ku u zra ku, ko je tra`e ri je~ da bi mi
obja sni li i za vr{i smi je hom, jer zna ju da su u pra -
vu i da na mjer no pro vo ci ram. Ovog pu ta ne ma
ru ku, ne ma smi je ha, ozbi ljni su, za bri nu ti, ~ak i
ono dvo je ko ji ma uvi jek tre ba do da tni po ti caj da
bi pra ti li ~as.
Osim uvo dnog raz go vo ra o atom skom ra tu, prvi
~as je go to vo ci je li pro {ao u ~ita nju tek sta. Obi~ no
to ne ~inim, ali on da uvi jek is ti u~eni ci pro~ita ju, a
is ti ne pro~ita ju tek st. Sa da sam me|utim `elje la vi -
dje ti (ispos ta vi lo se i ~uti) rea kci je pri ~ita nju. Is ti na,
odlo mak iz ^itan ke 7 (1) ko jom se slu`e u~eni ci ni je
od go va rao mom ci lju, ali je bio do bar za po~etak.
On go vo ri o tre nut ku pri je ba ca nja atom ske bom be
i po slu`io je kao kon trastna sli ka za odlo mak iz
(1) Azra Verla{evi} i Vesna Ali}, ^itanka 7 (Ud`benik za sedmi razred devetogodi{nje osnovne {kole), NAM Tuzla i Vrijeme Zenica,
2010. godina, str. 107-111.
77

78
Praksimoron
~itan ke Sve za me, otvo ri se! (2) ko ji go vo ri o tre nut ku
pa da bom be i dje voj~ici nom kra ju.
Za ka~ila sam im na sta lak fo to gra fi ju Sa da ko Sa sa -
ki, ne re kav {i im ni {ta. In ter pre ta ti vno ~ita nje tek -
sta, a za tim emo ci onal no-in te le ktu al na pa uza da
u~eni ci sre de doj mo ve o tek stu. U u~ioni ci ta jac.
Na pi ta nje da li im se do pao odlo mak, tek ne ko li -
ko ti hih od go vo ra da je tek st do bar, ali da je sa -
dr`aj tu`an, `alos tan i da ne ma ju ri je~i za po dat ke
iz tek sta. Pi tam ih za {to su se ras tu`ili? Je li uop}e
is ti na ovo o ~emu go vo ri tek st? Da li se tre ba ras -
tu`iti na ne {to {to ni je bi lo, ali je mo glo bi ti ili nas
smi je ras tu`iti sa mo ono {to se za is ta de si lo? O to -
me tre ba ju ra zmi sli ti do na re dnog ~asa.
Uve~er vi dim da je na na {oj fa ce bo ok gru pi Bo san -
ski je zik i knji`e vnost (VII) objav lje no mno go sa -
dr`aja: pro na {li su fo to gra fi ju dje voj~ice, spo me ni -
ka, fo to gra fi je gra do va pri je i na kon bom bi, fo to -
gra fi je stra da lih, nji ho ve odje}e, ali i sve ga onog {to
se de {a va lo go di na ma ka sni je. Pro na {li su i emi si ju
Hi ro {i ma – dan po sli je Na ti onal Geo grap hi ca.
U uvo dnom di je lu dru go ga ~asa na vo di mo sve po -
je di nos ti iz odlo ma ka ko je su ~inje ni~ne, a za tim
školegijum prvo polugodište 2012/13.
one ko je ni su: one ko je autor ni je mo gao za si gur -
no zna ti, ko je su fi kci ja, auto ro va na do gra dnja. Da -
kle, ovo je his to rij ski/po vi je sni ro man. Ro man u
ko jem pi sac te mom, fa bu lom i li ko vi ma pri ka zu je
ne ki his to rij ski do ga|aj iz bli`e ili da lje pro {los ti
zo ve se his to rij ski/po vi je sni ro man. On da je po vi -
je snu sli ku je dnog vre me na, a to me do pri no se i
po vi je sne li~nos ti kao li ko vi, po vi je sni do ga|aji,
po vi je sna mjes ta... Ra zu mje li su. Me|utim, ka da ih
pi tam ka ko to fun kci oni ra: da li to mo ra bi ti do slo -
van, obje kti van, 100% vje ro dos to jan opis `ivo ta,
ni su ba{ si gur ni ka ko to fun kci oni ra. Raz go va ra mo
o his to rij skom okvi ru, am bi jen tu, li ko vi ma, ali i re -
kre ira nju tog svi je ta u umje tni~ki svi jet knji`e vnog
dje la. Ni sam uvje re na da su ra zu mje li. Ne ~udim
se, ne ra zu mi ju mno gi! Po je dnos tav lju jem: ona ko
ka ko vi u pi sme nim vje`ba ma pi {e te di je lom is ti nu, a di -
je lom to ma lo preo bli ku jete, ta ko ra di i pi sac. Ja sni je!
Vra}amo se za tim sadr`aj noj ana li zi. Raz go va ra mo
o `ivo tu pri je pa da atom ske bom be. Na gla {a va ju
da su sta no vni ci `i vje li mir nim, sva ko dne vnim `i -
vo tom bez ika kvih slu tnji. Sa da ra zu mi ju mo je pi -
ta nje ko ga ubi ja i za {to ubi ja atom ska bom ba. U~e -
ni ci mi sle da su se lju di u tim gra do vi ma za is ta pi -
ta li: ako `ivim svoj `ivot i ne ~inim ni ko me zlo, za -
{to bi ne ko htio me ni zlo. U stvar nos ti, za pra vo sva -
ko dne vno, zna ju to ve} i 13-go di{ nja ci, mno go ne -
du`nih stra da jer se i u ovom tre nut ku vo de su ko -
bi, mo`da i me|u na ma, u ko jim na ovaj ili onaj
na~in stra da ne ko ne du`an od ne kog ko je osi liv {i
se uzeo se bi za pra vo ne {to na {ta ne ma pra vo.
Ipak, zna ju da je vlast Sje di nje nih Ame ri~kih
Dr`a va ba ci la bom be da bi za vr{i la Dru gi svjet ski
rat i mno ge to do vo di u ne do umi cu. Obe}am da
}emo o to me jo{ go vo ri ti. Is ti na, ne vo lim di kti ra ti
ri tam ~asa i pu {tam da ga, u okvi ru te me, u~eni ci
di kti ra ju i da nas vo de ta mo gdje oni `ele, gdje su
nji ho vi in te re si.
Vra}amo se na knji`e vni tek st i raz go va ra mo o Sa -
da ko Sa sa ki i nje nim pos tup ci ma: `ivo tu pri je
atom ske bom be, `elji za `ivo tom, nje nom ho}u,
sla bos ti, bor bi, po dr{ci naj bli`ih, ali i onih dru gih.
Raz go va ra mo o mo}i i ne mo}i na uke, o mo}i i ne -
mo}i vje re. Ka`em da mi se po ne kad ~ini da mo} -
ne svjet ske si le ula`u vi {e na po ra u to ka ko da se
me|uso bno uni {ti mo umjes to u to da se me|uso -
bno po ma`emo i na do pu nju je mo i da ja ne ra zu -
(2) Namir Ibrahimovi} i ostali, Svezame, otvori se!: ~itanka za 7. razred devetogodi{nje osnovne {kole, Sezam, Sarajevo, 2010. godina,
str. 92-96.

Praksimoron
mi jem za {to. Tra`im da mi oni obja sne. Ne mo gu,
ali se sla`u sa mo jim sta vom.
Uvi|ate li kon trast u po gle du stru ktu re: sta ti~ni, a po -
tom je sve vi {e di na mi~nih mo ti va, er-for ma, pri~anje,
opi si va nje, unu tar nji mo no log? Ali to ih ne za ni ma
pre tje ra no, `ele raz go va ra ti o sadr`aju, do pu {tam
im.
Idej no pri zna ju stav da je rat naj ve}e zlo ~o vje~an -
stva, jer stra da ju uvi jek oni ne du`ni i uvi jek je
una pri jed iz gu blje na bor ba za sve u~e sni ke i ~ude
se sa moj po ja vi ra ta. Po ku {a va mo osmi sli ti ra zlog
zbog ko jeg vri je di ubi ti ne~ije di je te, ne~iju maj ku
ili oca, bra ta ili ses tru. Ne mo`emo se sje ti ti i ni je
nam ja sno ot ku da to li ko ra to va, a mi ne mo`emo
smi sli ti ni je dan do bar ra zlog za ubi ja nje.
Idej no do`iv lja va ju i ono ho}e iz na slo va. Ni je da
`eli, ni je da po ku {a va, ni je da mo ra, ne go ona ho}e
`i vje ti. Ka`u da Sa da ko i `ivi. (^ini mi se ne po tre -
bno da po no vo na me}em raz go vor o odno su zbi -
lje i ma {te, ali uvi|am da im to ba{ i ni je naj ja sni -
je; iz gu bi li su se, a u ovom dje lu to i ni je ta ko te -
{ko.) Raz go va ra mo o spo me ni ku u Hi ro {i mi ko ji
su na pra vi la dje ca Ja pa na svo jim pri lo zi ma i ko ja
ga po sje}uju do no se}i na hi lja de {a re nih pa pir nih
`dra lo va i ti me sla ve Sa da ko i sve `rtve i pod -
sje}aju na po gu bnost ra ta.
Po ka zu jem im svog prvog `dra la na prav lje nog
pre ma uput stvu sa in ter ne ta. Sa op}avam da ni -
sam us pje la iz prvog po ku {a ja, tje {im se da je sni -
mak bio lo{ i da ni sam do bro vi dje la. Tre ba lo mi je
go to vo po la sa ta za to i ne bih ni pri bli`no zna la to
po no vi ti. Ipak, obja{ nja vam im prin ci pe ori ga mi -
ja. Na na {oj fa ce bo ok gru pi obja vi la sam link,
obe}ava ju da }e i oni po ku {a ti. Pi tam ih ho}e li za -
mi sli ti `elju, ni su ba{ si gur ni. Ka`em da sam u
pre dnos ti, me ni tre ba jo{ sa mo 999 `dra lo va. Smi -
jeh.
Obja{ nja vam da pos to je dva sta ja li {ta, za atomsku
bombu i protiv nje: oni ko ji su za tvrde da je ti me
okon~an Dru gi svjet ski rat i da je ta ko sma njen
broj `rta va; oni ko ji su pro tiv ne mo gu ni~im
oprav da ti ta kav oblik ubi ja nja ci vi la. Ka kav je va{
stav? Izne na|uju}e, ras pra va je `us tra, ar gu men ti
kva li te tni: ova ko su stra da li lju di na obje stra ne,
`rtve su `rtve, ne ma stra na, ko ima pra vo pre su di -
ti na ta kav na~in, ko ima pra vo po bi ti ne du`ne da
za {ti ti svo je voj ni ke, mo`da bi bi lo vi {e `rta va da
se rat nas ta vio, a mo`da i ne bi, broj `rta va i ona -
ko ni je ko na~an, lju di u Ja pa nu jo{ ima ju po slje di -
ce... Jo{ je dan {ok i ne vje ri cu iza zi va u~enik ko ji
pre no si po da tak da je na kon ba ca nja ovih bom bi,
na prav lje na bom ba B53 i da je pre ma Ame ri~koj
nau~noj fe de ra ci ji ova bom ba ~ak 600 pu ta ja~a od
one ba~ene na Hi ro {i mu.
Na kra ju, po ku {a vam u~eni ke u`ivi ti u ra zli~ite
ulo ge: {ta bis te u~ini li u ovoj si tu aci ji da ste pred -
sje dnik Ame ri ke, pi lot ko ji tre ba ispus ti ti bom bu,
pred sje dnik Ja pa na, maj ka ~ija su dje ca na igra li -
{tu? Te {ko je, sve su ma nje odlu~ni, a ar gu men ti
su sve sla bi ji.
Gla sa mo: ba cit }emo ili ne}emo ba ci ti nu kle ar nu
bom bu u da toj si tu aci ji?
Re zul ta ti
Mi slim da se i u~eni ci ma i me ni do pa la ~inje ni ca
{to je ovo te ma ko ja ih ne pot cje nju je, ve li ka i od -
go vor na. U~eni ci su odlu~ili da ne}emo ba ci ti
bom bu: u tri odje lje nja se dmih ra zre da u~eni ci su
gla sa li 39:32. Mo`da ni je ide al no, ali je re al no.
Po no sna sam na ~inje ni cu da mo ji u~eni ci ne bi ba -
ci li bom bu, po no sna sam na ~inje ni cu da je u nji -
ho vim gla va ma to bio pro ces, kal ku la ci ja, em pa ti -
ja: ova ko stra da va ju une do gled i je dni i dru gi i
tre ba lo je ima ti hra bros ti za vr{i ti s ti me, a s dru ge
stra ne gu bi tak ma i je dnog `ivo ta ni~im se oprav -
da ti ne mo`e. Po no sna sam na ~inje ni cu da su kao
79

80
Praksimoron
ar gu ment izni je li stav da je `ivot `ivot i ko sam to
ja i ko si to ti da ga odlu~imo iz bri sa ti.
Da. Bi lo je eufo ri~no i za njih i za me ne: to li ko su
pi ta li, to li ko su ~ita li, raz mje nji va li bi lje {ke, lin ko -
ve, fo to gra fi je, a ni sam to tra`ila.
I tu je su {ti na: u~ili su sa mi o ne~emu do ~ega im
je sta lo, o ne~emu {to ih je za ni ma lo, po ve zi va li su
zna nja iz ra znih oblas ti, ko ris ti li is kus tvo i osje }a -
nje i suo sje}anje. I ja sam tu, go to vo ne po tre bna,
bi la po no sna.
Eh, onaj do`iv ljaj kad ih is pra ti{ iz ka bi ne ta, a oni
za pri~ani me|uso bno izla ze i ko men ti ra ju je dni s
dru gi ma: “Pa ka ko da ba cim bom bu, je si li svjes tan
{ta sve ti me...“ I ne mi sle sa mo na ma te ma ti ku, en -
gles ki ili his to ri ju ko ju eto ba{ slje de}i ~as pi ta.
Ne dos ta tak
Po sli je sam ut vrdi la da ni sam ispu ni la ne ke za dat -
ke, da u~eni ci ni su ba{ naj bo lje shva ti li odnos fa -
kta i fi kci je u knji`e vnos ti, kao i to da se uop}e ne
sje}aju auto ra ro ma na, ali da se pri~e sje}aju ja ko
do bro. �
školegijum prvo polugodište 2012/13.
Post fes tum
REZULTATI
KONKURSA
^AS KOJIM SE
PONOSIM
U dva na vra ta je re da kci ja On lis ta za {kol sku pra ksu [ko le -
gi jum ra spi sa la Kon kurs za naj bo lji rad na te mu ^as ko jim se
po no sim, te obe}ala tri na gra de u izno su od po 300 KM (na -
gra da re da kci je, na gra da `iri ja i na gra da ~ita te lja). Na prvi
rok je sti glo sve ga ne ko li ko ra do va, dok ih je do ter mi na
odre|enog po nov lje nim po zi vom sti glo tri de se tak. O ~emu
su, i ~ime se auto ri po no se, pro~itaj te na www.sko le gi jum.ba.
A evo {ta sam ja, kao admi nis tra tor kon kur sa, za pa zio.
Dvi je tre}ine pris ti glih ra do va ni su pi sa ni na mjen ski za kon -
kurs, ne go su sa mo copy-pas te pri pre me ~aso va, ~ime je u
prvi plan iza {lo ono lo {i je, bi ro kra ti zo va no li ce na {eg obra -
zo vnog sis te ma. Una pri jed pri pre mlje ne ta be le, ure dno po -
pu nje ne, po svim ta~ka ma i svim pi ta nji ma.
Ne ko li ko mi nu ta na kon {to je objav ljen po ziv za gla sa nje
pre ko fa ce bo ok pro fi la (na gra da ~ita te lja) u ru bri ci za ko -
men ta re ve} je bi lo ne ko li ko de se ti na gla so va. Os ta je otvo -
re no pi ta nje da li su ~ita te lji za is ta ima li vre me na pro~ita ti
sve ra do ve, ne pris tra no i ar gu men to va no pro ci je ni ti nji hov
kva li tet i po sla ti ko men tar. Na{ pro pust je da ni smo tra`ili i
ar gu men ta ci ju uz glas.
Na gra da `iri ja: Me li sa Ismi~i}
@iri u sas ta vu: D`ena na Trbi}, Ra dmi la Ran ge lov-Ju so vi},
Ne nad Ve li~ko vi}, oda brao je rad Me li se Ismi~i}, nas ta vni ce
u Prvoj osno vnoj {ko li Ma glaj, za tek st “^as ko jim se po no -
sim”, uz obra zlo`enje da tek st od go va ra kri te ri ji ma po zi va,
ja sno je ut vr|en me tod obra|iva nja nas ta vne je di ni ce, i ja -
sno se vi di ka ko je cilj nas ta ve os tva riv. Ova kav rad u ra zre -
du u~eni ci ma os tav lja mo gu}nost sa mos tal nog pro su|iva -
nja i do no {e nja za klju~aka.
Na gra da re da kci je: Ta rik Ha sa ni}
Ta rik Ha sa ni} je pe da gog u O[ “Ma glaj”, a na kon kurs se
pri ja vio sa tek stom “Ano re ksi ja, bu li mi ja i go ja znost”. Re da -
kci ja u sas ta vu Na mir Ibra hi mo vi}, Edin Sal~ino vi} i Osman
Zu ki} odlu~ila je da rad od go va ra ci lje vi ma i nas to ja nji ma
On lis ta za {kol sku pra ksu i slu`i kao pri mjer ka ko se mo`e
odr`ati je dan ~as.
Na gra da ~ita la ca: Ma ksu da Mu ra to vi}
Ma ksu da Mu ra to vi}, pro fe so ri ca u Gi mna zi ji @ivi ni ce, na
kon kurs je pri ja vi la pri pre mu pod na zi vom “Di sper zi ja svje -
tlos ti”. ^ita te lji su gla sa njem na Fa ce bo ok stra ni ci [ko le gi ju -
ma odlu~ili da je tek st “Di sper zi ja svje tlos ti” naj kva li te tni ji i
naj za ni mlji vi ji.
^es ti ta mo do bi tni ci ma i za hva lju je mo u~e sni ci ma.
Osman Zuki}

Praksimoron
Nenad Veli~kovi}
NE SHVATITE OVO
LI^NO
[ta se sve mo `e sa zna ti iz je dne
dvo re dne ta be le – iz vje {ta ja o
re zul ta ti ma kon kur sa za pri jem na
ra dno mjes to nas ta vni ce?
Tek st pre uzet s por ta la dw.de
Da bi na mjes to nas ta vni ce hrvat skog je zi ka u {ko -
li No vi [e her pri mi la Hrva ti cu, ko mi si ja je pro tiv -
kan di dat ki nji, ne hrva ti ci, ko ja ima vi {e bo do va po
osno vu stru ~ne spre me, stru ~nog ispi ta i ra dnog
sta `a da la iz in ter vjua – 0 (slo vi ma: nu la) bo do va.
Da se ovo de si lo u Nje ma ~koj 1937. i da je pro tiv -
kan di dat ki nja bi la Je vrej ka, sva ko me bi bi lo ja sno
da su ~la no vi/~la ni ce ko mi si je Hi tle ro vo izbor no
ti je lo, da su ga svo jim ku ka vi ~lu kom, egoi zmom,
drsko{ }u i glu po{ }u do ve li na vlast omo gu }iv {i
mu da une sre }i ci je lu Evro pu, a svo ju ze mlju naj -
vi {e.
Ali po {to se to de {a va u ne za vi snoj i su ve re noj Bo -
sni i Her ce go vi ni, ja dnoj i je di noj, ko jom vla da ju
de mo krat ske stran ke, ni ko me ne pa da na pa met
da ova kve stva ri po ve `e s na ci zmom. Ne go je ovo
nor mal na i za ko ni ta pro ce du ra, pro tiv ko je ni in -
spe ktor, ni sud, mi mi nis tar stvo ne mo gu u~i ni ti
ni {ta. Kao da pro go ni i de por ta ci je u Tre }em Raj -
hu ta ko |er ni su bi li pret ho dno le ga li zo va ni.
Ka ko je iz gle dao taj in ter vju, na ko jem mla da i
obra zo va na `e na, s ra dnim sta `om i is kus tvom,
an ga `o va na, pra vi ~na, hra bra i po {te na, do bi je 0
(slo vi ma: nu la) bo do va.
Ka kva su to bi la pi ta nja, da od mo gu }a tri bo da ne
do bi je ni de se ti nu je dnog, ko li ko joj je, uz sve dru -
ge kva li te te, bi lo po tre bno da do bi je ra dno mjes -
to? Ko je bio po mo }ni su dac na uta kmi ci Bo ra i
Crve ne zvez de u Ku pu Mar {a la Ti ta 1968? Ili ne {to
ma lo vi {e u ve zi s ra dnim mjes tom: U ko joj uli ci je
`i vio pos to lar Au gus ta [e noe?
Ili ljud ska po gan {ti na ni je ovo li ko kre ati vna, ne go
pros to upi ta ka ko se zo ve te, i on da za klju ~i da je
od go vor po gre {an, jer ime ni je hrvat sko? I jo{ su -
}u tno po ta p{e kan di dat ki nju po ra me nu i ka `e da
ne shva ti odlu ku li ~no.
Ko joj je kriv kad ni je kva li fi ko va na za pi ta nja ko -
ja no se vi {e bo do va? Na pri mjer, je li bo lje bi ti po -
{ten ili Hrvat? Hrvat. Odli ~no, je dan bod. Je li bo -
lje bi ti hra bar ili Hrvat? Hrvat, odli ~no, jo{ je dan
bod. Je li bo lje bi ti pra ve dan ili Hrvat? Hrvat, odli -
~no, tri bo da!
Te ci, Bo sno, Dri no, te ci,
Nit’, Ne re tvo, si lu gu bi,
Svi nja mo re svi je tu re }i,
Da svoj na rod Hrvat lju bi.
Bo je li se Bo ga, ako vje ru ju u nje ga, ~la no vi i ~la -
ni ce ova kvih ko mi si ja?
[ta bi u~i ni li da ne ko nji ma drag i do bar ~e ka na
bu breg, ili je tru, ali ni ka ko da do |e na red, jer na
in ter vjuu da je po gre {ne od go vo re. Iako je prvi na
lis ti, i naj du `e na ~e ka nju. Pi ta ju ga {ta }e mu bu -
breg, pa ne sa ~e kav {i od go vor za klju ~e da mu je
le ktor po tre bni ji.
Za {to je te {ko, ako ni si u du {i i pri ro di fa {is ta, ne
po tpi sa ti ova kve iz vje {ta je i ne di za ti ru ku za njih?
Za {to je la ko us ta ti uju tru i po gle da ti se u ogle da -
lo, na kon {to zna{ da si u~i nio ne prav du, da si
o{te tio ~o vje ka, da si pos tu pio na sil ni ~ki, da si u
vlas ti ti li ~ni opis do dao oso bi nu – olo{?
Za {to je nor mal no da na kon sve ga ta kvi ne ~i joj
dje ci tu ma ~e {ta su to po {te nje, prav da i ~ast? �
81

82
Praksimoron
Dnevnik nastavnika
[TO
FORMALNIJE,
TO
NORMALNIJE
Namir Ibrahimovi}
Za ma gli pa vla daj
U bu du }oj BiH `e lim da se go vo ri o lo {im
stra na ma obra zo vnog sis te ma.
Fe de ral no mi nis tar stvo obra zo va wa i na uke
(FMON) ra spi sa lo je kon kurs za u~e ni ke os -
no vnih i sre dwih {ko la Bu du }nost ka kvu `e -
lim u Bo sni i Her ce go vi ni – je dan krov za sve
nas. Na slov je u skla du s Pro gra mom po dr{ke
pro ce su i pro gra mi ma uje di we wa od goj noobra
zo vnih us ta no va ko je fun kci oni ra ju kao
dvi je {ko le pod je dnim kro vom.
Kom pli ci ran na ziv te me, kom pli ci ran na ziv
pro gra ma. [ta tre ba |ak na pi sa ti ka da otvo ri
pra zan list pa pi ra? [ta tre ba nas ta vnik re }i
u~e ni ci ma da pi {u kad mu di re kto ri ca pro sli -
je di e-ma il Fe de ral nog mi nis tar stva? Dra gi |a -
ci, u BiH pos to je {ko le kao {to je va {a, ~e ti ri
su zi da, je dan je krov, dva su ula za. Vrlo je va `na
na ci onal nost dje ce (ili wi ho vih ro di te qa) u
oda bi ru ula za u {ko lu... I tu sta jem. Umjes to
u~e ni ka pi {em ja. Znam da ne ispu wa vam uvje te
kon kur sa (ni sam ni osno vac ni sre dwo {ko lac),
ali je la k{e pi sa ti ne go obja{ wa va ti.
Bu du }nost ka kvu `e lim u Bo sni i Her ce go vi ni
umno go me se osla wa na obra zo va we, {ko le i
kro vo ve. U ne koj bu du }oj dr`a vi ne `e lim da
u~e ni ci pi {u o pro ble mu ko ji ne bi tre bao
pos to ja ti – Odlu ka Su da je ja sna – dvi je {ko le
pod je dnim kro vom ne smi ju pos to ja ti. Ko ja je
svrha tro {e wa u~e ni ~kog i {kol skog vre me na
školegijum prvo polugodište 2012/13.
na pi sa we o pro ble mu ko ji zva ni ~no ne pos to ji,
osim ako ni je pro da ja ma gle da ne ka stru ~na ti -
je la u FMON-u ne {to ra de?
U bu du }oj BiH `e lim da se go vo ri o lo {im
stra na ma obra zo vnog sis te ma – je dna od wih je i
na gla {a va we je dnog (dvi je {ko le pod je dnim
kro vom) da se ne bi go vo ri lo o dru gim, mno go
va `ni jim pro ble mi ma: nas ta vnim pla no vi ma i
pro gra mi ma, ci qe vi ma i is ho di ma u~e wa, uxbe -
ni ci ma, re cen zen ti ma, edu ka ci ji nas ta vni ka,
nas ta vni ~kim fa kul te ti ma, kon kur si ma za
pri jem upo sle ni ka, in for ma ti za ci ja ma {ko la
i uvo |e wu sa vre me ni jih nas ta vnih me to da,
u~es tvo va wu na me |u na ro dnim pro vje ra ma zna -
wa u~e ni ka osno vnih i sre dwih {ko la...

Praksimoron
U bu du }oj BiH vo lio bih da se u~e ni ci ne do sa -
|u ju u {ko li, da se je dna ka pa` wa po sve ti sva -
kom dje ~i jem ta len tu, umi je }u i zna wu. Da nas -
ta vni ci u zbor ni ca ma svo je vri je me tro {e na
raz go vor o to me ka ko po boq {a ti nas ta vu i nas -
ta vne me to de, da pre po ru ~e tek objav qe nu kwi -
gu o {kol skoj pra ksi ko ju je na pi sao ne ko od na -
{ih ko le ga, a ne pre pri ~a va ju sa dr`a je te le vi -
zij skih se ri ja i ta kmi ~e wa pje va ~a ama te ra. U
toj ne koj da le koj BiH dra go bi mi bi lo da sva -
ka {ko la ima bo ga te bi bli ote ke i ~i ta oni ce
ko je }e bi ti cen tral ni dio sva ke {ko le, gdje }e
i u~e ni ci i nas ta vni ci za je dno u~i ti.
Ispod tog je dnog kro va za sve nas ne bi bi lo va -
`no no se li u~e ni ci ke ce qu ili ne, ka kvu fri -
zu ru ima ju i je su li im ro di te qi do zvo li li
piercing ({to je sa da omi qe na te ma zbor ni ~kih
si je la) i ne bi se u~e ni ci ma kao je di ni izbor
pre dme ta nu di la vje ro na uka ili dru{ tvo/kul -
tu ra/re li gi ja. Ispod tog je dnog kro va u~e ni ~ki
sta vo vi i mi{ qe wa bi se ci je ni li i po ti ca li,
a ne sje kli u ko ri je nu i obi qe `a va li kao
kr{e we dis ci pli ne.
U bu du }oj {ko li ni kad se ne bi de si lo da u~e -
ni ci pi {u o pro ble mu ko ji je Sud ve} ri je {io
ni ti bi kon kurs ra spi si va la ti je la ko ja je Sud
pro gla sio ne us ta vnim.
U~i i ne gri je {i
[kol ski sis tem u ko jem se ne vre dnu ju vje {ti ne,
zna wa i odnos pre ma dru gi ma za sno van na po {ti -
va wu qud skih pra va omo gu }a va ko le ga ma i ko le -
gi ca ma for ma lis ti ma da pa ra zi ti ra ju u u~i oni -
ca ma, na me }u }i vlas ti te vri je dno sne sta vo ve.
Je dni od tih ri jet kih, ko ri snih i po tre bnih
~a so va edu ka ci je nas ta vni ka/nas ta vni ca
odr`a li su se pro {le {kol ske go di ne – de se ci
pros vje ta ra sa ra jev skih osno vnih {ko la u~i li
su (i to na vi {e od 60 sa ti pre da va wa) ka ko in -
te gri ra ti dje cu s po se bnim po tre ba ma u sva ko -
dne vni rad u u~i oni ci. (Ri jet kost je da stru ~no
usa vr{a va we nas ta vni ka tra je vi {e sa ti, vi {e
da na i da se odvi ja izvan {kol skih pros to ri ja.)
Na je dnoj od ra di oni ca, nas ta vni ca, ko ja je mno -
ge go di ne os ta vi la u u~i oni ci, pri mi je ti la je
vrlo opa snu i smi{ qe nu akci ju pro fe so ri ce
ra zre dne nas ta ve, i u ovom slu ~a ju pre da va ~i ce
– pro pus ti la je uka za ti u~e ni ku 4. ra zre da da je
za bo ra vio per si ra ti je. (Na ve la je pri mjer u~e -
ni ka ko ji je ja vno pro go vo rio o po ro di ~nom
pro ble mu u tre nut ku kad su se u~e ni ci pri pre -
ma li za po ~e tak nas ta ve. U~e ni kov pro blem –
otac ko ji se stal no opi ja – va `ni ji je od na ~i na
ka ko je to sao p}io – ni je per si rao u~i te qi cu).
U tom pro pus tu gwe vna nas ta vni ca pro na {la je
kqu~ za ka sni ju ma lo qe tni ~ku de lin kven ci ju i
sva zla ko ja }e taj i ta kvi u~e ni ci ~i ni ti vri -
je dnim i na pa }e nim nas ta vni ci ma/nas ta vni ca -
ma u sta ri jim ra zre di ma. Rea kci ja ma weg bro ja
pri su tnih pros vje ta ra i me ne na wen izqev be -
smi sle nih i po gre {nih za kqu ~a ka sa mo ju je do -
da tno ra zja ri la, ta ko da je do kra ja pre da va wa
(na re dna 4 sa ta) sa mo pro vo ci ra la i do ba ci va -
la, odbi ja ju }i bi lo ka kvu raz mje nu ar gu me na ta.
No, ni je prvi put da su sre }em ko le ge i ko le gi -
ce ko ji/ko je mno go pa` we po sve }u ju for mal -
nos ti ma u od go ju i obra zo va wu |a ka. La ko }e
oni pre }i pre ko dje ~i jih pro ble ma, stra ho va,
po gre {nih ko ra ka (ne }e ih za ni ma ti), ali }e
uvi jek pje ni ti ako |a ci ne per si ra ju, ako dje ~a -
ci ima ju du `u ko su, dje voj ~i ce na la ki ra ne no -
kte ili ako ~u ju `ar go ni zme na ~a su; iz ci pe la
}e ih izba ci ti |a ~ka pri mje dba na po gre {ke
to kom pre da va wa; sva ko dje ~i je pi ta we na ko je
ne mo gu da ti smi slen od go vor pro gla sit }e
drsko{ }u; fo to gra fi sa we ta ble na ko joj su za -
da ci iz fi zi ke, na pri mjer, atak je, sma tra ju, na
te me qnu |a ~ku spo so bnost – pre pi si va we.
[kol ski sis tem u ko jem se ne vre dnu ju vje {ti -
ne, zna wa i odnos pre ma dru gi ma za sno van na
po {ti va wu qud skih pra va omo gu }a va ko le ga ma
i ko le gi ca ma for ma lis ti ma da pa ra zi ti ra ju u
u~i oni ca ma, na me }u }i vlas ti te vri je dno sne
sta vo ve, ko ris te }i mo} ka te dre za dis ci pli ni -
ra we sva ke |a ~ke po se bnos ti. Ide olo gi ja je -
dnou mqa mo `da jes te zva ni ~no na pus ti la bh.
dru{ tvo, ali jo{ uvi jek pre `iv qa va u po je di -
nim u~i oni ca ma gdje se |a ci ma ne do zvo qa va da
mi sle, go vo re i u~e ka ko u tom tre nut ku sma tra -
ju da tre ba. U ta kvim u~i oni ca ma di je te ne smi -
je po gri je {i ti jer }e po sli je trpje ti mo} nas -
ta vni ka/nas ta vni ce. A ako di je te ne smi je po -
gri je {i ti, on da ne }e ni na u~i ti.
^uvam, ne po du~avam
Sve go di ne {ko lo va wa i go di ne ra dnog is kus -
tva u obra zo va wu ne po ma`u kad nas ta vnik po -
gnu te gla ve stra`ari na za~equ ko lo ne dje ce
ko ja idu gle da ti fil mski spe ktakl. Ni je gla va
po gnu ta {to je s u~eni ci ma i {to pa zi na wih
83

84
Praksimoron
dok pro la zi gla vnom sa ra jev skom uli com, ve}
{to i ovaj put pris ta je u~es tvo va ti u glu pom
pro je ktu kao ~uvar dje ce.
Mi nis tar stvo unu tra{ wih po slo va (MUP)
Kan to na Sa ra je vo za bri nu lo se za svo ju sli ku u
o~ima ma li {a na – ne pre po zna ju u wi ma si gur -
nost, bo je ih se, ne do jav qu ju im po vjer qi ve in -
for ma ci je... Ka ko to po boq {a ti, pi ta li su se
slu`be ni ci (a mo`da i mi nis tar) kan to nal nog
MUP-a. Wi ho ve mu ke tra ja le su da ni ma dok im
u po mo} ni su pritr~ali upo sle ni ci fir me
Tro pik d.o.o. i po nu di li rje {e we: svi osnov ci
od V do IX ra zre da tre ba ju po gle da ti film “As -
te riks i Obe liks u Bri ta ni ji“.
– Film go vo ri o pro ble mu odno sa po li ca ja ca i
|aka u En gles koj ili mo`da o ma lo qe tni~koj
de lin kven ci ji ili o ba ca wu pe tar di za pra zni -
ke? – nai vno su pi ta li mu pov ci.
– Ma ne, ka ko ste smi je {ni – uz vra ti li su dis -
tri bu te ri fil mo va, to je jo{ je dna fil mska
epi zo da o dvo ji ci sla vnih strip-ju na ka ko ji
ovaj put mal tre ti ra ju ja dne Ri mqa ne u Ve li koj
Bri ta ni ji.
– Ali ka kve to ve ze ima s na {im pro je ktom? –
upor ni su slu`be ni ci MUP-a.
– Pa, ne ma ni ka kve, ali pri je pro je kci je fil ma
vi mo`ete uze ti mi kro fon, obra ti ti se u~eni -
ci ma, pus ti ti im ne ka kvu pre zen ta ci ju, za hva -
li ti se i oti}i.
– Odli~no, ka ko se to ga ni smo ra ni je sje ti li;
sa mo, ko li ko }e to da ko {ta?
– Po {to je ovo 3D pro je kci ja, je dna kar ta je 6 KM
po |aku.
– Ali mi ne ma mo to li ko, da je 4 KM, pri hva ti -
li bi smo.
školegijum prvo polugodište 2012/13.
– Su per, vi da te to {to ima te, dje ca pla te ra -
zli ku.
I ta ko je nas tao pro je kat “S po li ci jom u ki no“.
Ra dno is kus tvo nas ta vni ka/nas ta vni ca ne bi tno
je u oda bi ru sadr`aja ko ji dje ca tre ba ju gle da -
ti. Obra zo vni sis tem dras ti~no se pro mi je nio:
nas ta vnik je ~uvar dje ce dok gle da ju fil mski
spe ktakl, a sve u ci qu da shva te {ta to kan to -
nal na po li ci ja ~ini da bi `ivot |aka bio si -
gur ni ji. Pri je pro je kci je po li ca jac je poz dra -
vio dje cu, po ka zao im dje~iju ru ku u ko joj je ek -
splo di ra la pe tar da. Ja i mo je ko le gi ce i ko le -
ge smo smi ri va li dje cu dok su ne dos ta tak za ba -
ve na fil mskom pla tnu po ku {a li na do mjes ti ti
ga|awem ko ki ca ma. Nas ta vnik s nao~ari ma za
gle da we 3D fil ma bu qi i pra ti ra dwu ko ja ne
pos tav qa ni je dno bi tno pi ta we |aci ma, ne os -
tav qa ni naj ma we mo gu}nos ti za raz go vor o po -
gle da nom fil mu na ne kom od na re dnih ~aso va.
Ka dro vi ma le te Ri mqa ni na sve stra ne, Obe -
liks ot kri va da u bu re tu mo`e bi ti i vi no (ne
sa mo ~aro bni na pi tak, ka ko je odu vi jek mi -
slio), Fran cu zi se smi ju bri tan skim obi~aji ma
i to je to. Ma gi ja kul tnog stri pa sve de na je na
glu ma~ko umi je}e Ge rar da De par dieua, hu mor je
i{~ezao, a po vr{no po ve zi va we rim skog pe ri -
oda s pop-kul tu rom je gro tes kno. Ako |aci i ne -
kad vi de strip, vje ro vat }e da je ne ko ko pi rao
film.
Ni je dan ciq ni prin cip obra zo va wa (Po gle da -
ti Slu`be ne no vi ne Kan to na Sa ra je vo; go di na
XVI – broj 31; 1. 12. 2011.) ni je os tva ren sla wem
i ~uva wem dje ce na pro je kci ji fil ma “As te -
riks i Obe liks u Bri ta ni ji“. To nas ta vni -
ci/na s ta vni ce zna ju i tre ba ju re ago va ti. No,

Praksimoron
bi ra ju {u twu i po ko zna ko ji put sa mi po -
ni`ava ju svo ju pro fe si ju.
Ako se pro jekt zo ve “S po li ci jom u ki no“, on da
dje cu u ki no, na fil mski spe ktakl vo de po li -
caj ci i ro di te qi, ne nas ta vni ci – oni ta mo ne -
ma ju {ta tra`iti.
Obra zu je mo |ake, proi zvo di mo
kra dqiv ce
– Vi ra di te u ovoj Umje tni~koj {ko li? – pi ta
pro da va~ica ma le sa mo po slu ge u Uli ci bra ni -
la ca Sa ra je va.
– Ne; ra dim u {ko li, ali osno vnoj; is ta uli ca,
sa mo bli`e Mi qac ki. [to pi ta te?
– Vi|ala sam vas oko Umje tni~ke {ko le pa po -
mi sli la da mo`da ra di te tu. Ne zna mo vi {e
{ta da ra di mo s u~eni ci ma iz te {ko le. Za vri -
je me ve li kog od mo ra u|u i kra du ro bu. Po ku {a -
le smo ko le gi ca i ja sve, za tva ra le ra dwu, a oni
ba ca ju ru ksa ke u sta klo; opo mi wa le ih kad uzmu
ro bu s po li ca, ali ni {ta ne po ma`e. Da ~uje te
{ta nam sve psu ju, me ne stid i po no vi ti {ta
ka`u. U|e wih de se tak, je dno je na ka si, ku pu je
ne {to si tno, a os ta li kra du, sve se li je po vi di
na snim ci ma. Po li ci ju ne za ni ma, a gaz da od nas
pro da va~ica na pla ti svu {te tu, ka`e: ne spo so -
bne ste.
Pro da va~ica se na krat ko po na da la da je pro fe -
sor tih u~eni ka u{ao u ra dwu i da bi mo gao ri -
je {i ti wen pro blem. [ta je o~eki va la – da }e
os ta le upo sle ni ke {ko le oba vi jes ti ti o
kra|ama, da }e po ku {a ti sa zna ti ko ji su to
u~eni ci, da }e ih, ako pro na|e, ka zni ti i da vi -
{e kra|a u pro da vni ci ne}e bi ti? U dru{ tvu
gdje in sti tu ci je po li ci je i pra vo su|a ne re a gu -
ju, pro da va~ica o~eku je da pro fe so ri i nas ta v -
ni ci ri je {e pro blem. I u pra vu je. Sa mo {to se
to ne rje {a va sni`ewem vla da wa i pri sil nim
pre od go jem, ve} du go go di{ wim obra zo vnim sis -
te mom ko ji po du~ava je dna kos ti ma, pra vi ma,
qud skim vri je dnos ti ma...
Ge ne ra ci je ko je pro|u kroz obra zo vne sis te me u
BiH nau~e da pri vi le gi je ima onaj ko naj bo qe
pa zi na ~asu i ko do bi ja do bre ocje ne; da je hi je -
rar hij ska po slu {nost ja ko bi tna ako `eli{
dru{ tve ni sta tus, da je dru{ tve ni sta le` ro -
di te qa ne iz mjer no va`an u os tva re wu us pje ha u
{ko li; da onaj ko ji je ja~i (ka ko nas je Darvin
u~io) op sta je i uzi ma ko li ko mo`e i `eli; da je
re pro du ci ra we zna wa na u~enog na ~aso vi ma
naj va`ni ja stvar u {ko li; da mi{ qe we vlas ti -
tom gla vom ~es to bu de zdro bqe no u ko ma de pred
na mrgo|enim nas ta vni~kim li ci ma, da je ma lo
stvar nih `ivo tnih stva ri ko je za ni ma ju su di -
oni ke u obra zo vnom pro ce su i da se o qud skim
vri je dnos ti ma go vo ri tek usput – iz go va ra ju ri -
je~i do bro ta, ra vno pra vnost, je dna kost, prav da,
a da im se ne po sve}uje sva ko dne vna pa` wa. Ne -
va`no je da li }e sadr`aj ne ke le kci je ta~no
re}i kra dqiv ci iz pro da vni ce ili |aci ko ji ma
to ni kad ne bi pa lo na pa met, ocje na }e bi ti is -
ta.
U~eni ci iz Umje tni~ke {ko le kao i gaz da pro -
da vni ce sa mo ra de ono {to ih je nau~io obra zo -
vni sis tem (i dru{ tvo ko je ta kav obra zo vni
sis tem gra di i odr`ava) – tla~e sla bi je ga, ne
po ka zu ju}i ni trag em pa ti je, ne po ku {a va ju}i
ra zu mje ti pro da va~icu ko ja svo ju skro mnu
pla}u mo ra da va ti gaz di kao po rez na pro pus te
obra zo va wa gra|ana u ovoj ze mqi. �
85

JADNI I
JEDINI
88 DEVETI KRUG PAKLA + 99HISTORIJSKA FACIJALNA
EKSPRESIJA + 100 DRU@E TITO, MILOSTIVI, SAMILOSNI,
MI TI SE KUNEMO... + 102 DRAGI \ACI DEVETACI,
^ESTITAMO! + 113 ]UTANJE JE ODOBRAVA NJE

88
Jadni i jedini
DEVETI
KRUG
PAKLA
Enes Kurtovi}
Ana li za ud`be ni ka
za de ve ti ra zred
školegijum prvo polugodište 2012/13.

Jadni i jedini
Je smo li na pre do va li? Ni smo!
Bi olo gi ja 9 / Iz da va ~ka ku }a Bo san ska knji ga, Sa ra je vo / Auto -
ri ce: Ja smin ka Ha li lo vi} i Ame la Be gi} / Re cen zen ti: Mid had Ci -
ko ti}, Men su ra Ho d`i}, Mu ha med Ome ro vi}, Se ada Ku{ tri}, Ir -
ma [a ri} Ka di} / Ci je na: 9 KM
Kao u~e nik osmog ra zre da u {kol skoj 1983/84. go -
di ni o gra |i ljud skog ti je la u~io sam iz ud`be ni ka
bi olo gi je, ko ji je bio je din stven za sve u~e ni ke u
BiH. Da nas mi je u ru ka ma ud`be nik bi olo gi je za
de ve ti ra zred, po ko jem }e prva ge ne ra ci ja “de ve -
ta ka” u~i ti bi olo gi ju ~o vje ka. I ovaj ud`be nik je je -
di ni, ali sa mo za ne ke kan to ne u Fe de ra ci ji BiH.
Dok lis tam ovaj ud`be nik, evo ci ram uspo me ne na
svo je osno vno {kol ske da ne i sti ~em uti sak kao da
se ne ke stva ri i na kon 28 go di na ni su pu no pro mi -
je ni le. Na ime, ud`be nik ko ji da nas dr`im u ru ka -
ma ne ra zli ku je se pu no od ud`be ni ka iz ko jeg
sam u~io ta mo ne kad, za vri je me Olim pi ja de.
Znam da se ljud sko ti je lo u tom pe ri odu ni je pro -
mi je ni lo, da su kos ti jo{ uvi jek kos ti, mi {i }i su mi -
{i }i, `e lu dac i da lje va ri hra nu, a ~u la je jo{ uvi jek
pet. Pa ipak, o~e ki vao sam, ako ni {ta dru go, bi tnu
ra zli ku u pre zen ta ci ji tih is tih in for ma ci ja. Sva ta
di gi tal na te hni ~ka ~u de sa va ljda su mo gla sni mi ti
za ni mlji ve de ta lje o unu tra{ njos ti na {ih ti je la i ko -
ri {te njem sa vre me nih {tam par skih te hni ka pred -
sta vi ti ih no vim ge ne ra ci ja ma u~e ni ka na pri vla -
~an na ~in. Na `a lost, na ta kvo ne {to }e dje ca u BiH
mo ra ti ~e ka ti mo `da jo{ 28 go di na.
Sli ka je 1000 ri je ~i
Pra te }i smjer ni ce iz Nas ta vnog pla na i pro gra ma,
auto ri ce su sa dr`aj ud`be ni ka po di je li le na cje li ne,
pa na kon Uvo da sli je de: Ge ne ti ka, Evo lu ci ja, Na -
uka o ~o vje ku, ^o vjek i `i vo tna sre di na i Bi olo {ko
po ri je klo i pro mjen lji vost ljud ske vrste. Po se bno
se cje li na o ge ne ti ci is ti ~e do mi na ci jom tek sta, lo -
{im ilus tra ci ja ma i obja{ nje nji ma ko ja su po ne kad
na ni vou za stu den te bi olo gi je, kao kod obja{ nje -
nja do mi nan tno-re ce si vnog ti pa na slje |i va nja: “U
je dnoj vrsti in te ra kci je ge na alel ’A’ je u po tpu nos -
ti do mi nan tan nad ale lom ’a’ pa alel ’A’ na zi va mo
do mi nan tni, a alel ’a’ re ce si vni.” Do bra ilus tra ci ja
ovog na ~i na na slje |i va nja bi la bi pu no ko ri sni ja
od opi sa u 87 ri je ~i: “Uko li ko je alel ’A’ za du `en za
stva ra nje `u te bo je cvi je ta kod ne ke bi ljke, a alel
’a’ za bi je lu, nji ho vim kom bi no va njem do bi ja mo
tri pa ra ge na ’AA’, ’Aa’ i ’aa’. U prvom pa ru ge na
’AA’, oba ale la proi zvo de pi gmen te, pa }e bo ja cvi -
je ta bi ti `u ta. U dru gom ge net skom pa ru, tj. he te -
ro zi go tu (’Aa’) sa mo alel ’A’ proi zvo di pi gment, s
ob zi rom na to da je alel ’A’ do mi nan tan, oso bi na
89

90
Jadni i jedini
he te roz igo ta bit }e `u ta bo ja cvi je ta. U tre }em ge -
net skom pa ru, ’aa’, na la ze se nea kti vni ale li pa }e
bo ja cvi je ta bi ti bi je la.” Shva ti li ste od prve?
Ne do sl je dnost/Ne ko nzis ten tnost
Za ci je li ud`be nik je ka ra kte ris ti ~na ne kon zis ten -
tnost u upo tre bi je zi ka. Po pi ta nju pi sma ni je bi lo
di le me, jer ne ma }i ri li ~nih sa dr`a ja. Ali za ne ke
ter mi ne ko ri {te ni su pa ra lel no bo san ski i hrvat ski
izra zi, me |u tim – ne za sve i ne uvi jek. Ta ko po ne -
kad ima mo “}e li ju/sta ni cu”, a ima mo sa mo “}e lij -
sko je dro” i ni kad “sta ni ~nu jez gru”. U na slo vu
ima mo “Sis tem/Sus tav”, a u po dna slo vu sa mo
“sis tem”. Ko ri {te nje ko se crte po ne kad zbu nju je
jer ni sam si gu ran da li izraz “ve zi vno/po tpor no
tki vo” upu}uje na terminolo{ke razlike izme|u
bo san skog i hrvat skog jezika ili sa mo tki vo ima i
ve zi vne i po tpor ne oso bi ne. Bro je }i ko li ko pu ta su
ko ri {te ni izra zi “ner vi”, a ko li ko pu ta “`iv ci”, iz gu -
bio sam i `iv ce i ner ve. Na is toj stra ni ci u je dnom
re du pi {e “me nar ha ili mje se ~ni ca”, a dva de set re -
do va ni `e “me nar ha ili men stru aci ja”.
Darwin, ipak
Ina ~e, ado les cen ti ma su ti di je lo vi bi olo gi je o pol -
nim or ga ni ma i on to ge net skom ra zvo ju ~o vje ka
naj za ni mlji vi ji, jer su im dru gi izvo ri in for ma ci ja o
ovim te ma ma ogra ni ~e ni (izu zme mo li por no gra -
fi ju na in ter ne tu). Na `a lost, ni u ovom ud`be ni ku
ne }e pro na }i ono {to im tre ba: te me o se ksu al nom
va spi ta nju su za ne ki dru gi pre dmet. Za vje ro na -
uku, mo `da? U bi olo gi ji pos to ji sa mo je dna re ~e -
ni ca o “re pro du kti vnom odno su” pri li kom ko jeg
se “sje me na te ku }i na sa sper ma to zo idi ma izli je va
u ro dni cu `e ne.” O kon tra cep ci ji pos to je ~ak tri re -
~e ni ce i je dna sli ka. Od dru gih, po zi ti vnih, stra na
ud`be ni ka iz dva jam to {to su auto ri ce be zre zer -
vno po dr`a le te ori ju evo lu ci je u ra zvo ju ljud ske
vrste i {to su u uvo du ohra bri le u~e ni ke da o bi olo -
gi ji tra `e vi {e in for ma ci ja na in ter ne tu, te le vi zi ji,
en ci klo pe di ja ma i pri ru ~ni ci ma. Na dam se da }e
ih u~e ni ci po slu {a ti i ta ko za vo lje ti bi olo gi ju.
školegijum prvo polugodište 2012/13.
Ze mlja iz sno va
Geografija 9 / Iz da va ~ka ku }a: Vri je me, Ze ni ca i NAM, Tu zla /
Auto ri: Da mir D`a fi} i Sa lih Ku le no vi} / Re cen zen ti: Stu den
Uro{, Se na da Ne zi ro vi}, Edin Ja hi}, Se na da Ko to ri} i Ta tja na
Ser da re vi} / Ci je na: 8 KM
U uvo dnoj ri je ~i, auto ri na jav lju ju da je ud`be nik
sa dr`aj no po sve }en “geo graf skim obi lje `ji ma na {e
ze mlje Bo sne i Her ce go vi ne”. I, mo ra im se pri zna -
ti, odr`a li su svo ju ri je~. “Ze mlja Bo sna i Her ce go -
vi na” tre ti ra se u ovom ud`be ni ku kao je din stve -
na ge olo {ka, re lje fna, kli mat ska, ali i de mo graf ska,
eko nom ska, kul tur na – cje li na. Geo graf skoj pri ~i
pret ho di i krat ki (H)is to rij ski pre gled s akcen tom
na sre dnjo vje ko vnoj bo san skoj dr`a vi i ZA VNO -
BiH-u.
Uni ted Bo snia
Tre nu tno dru{ tve no-po li ti ~ko ure |e nje de fi ni {e se
kao “ne za vi sna dr`a va sa slo `e nim dru{ tve nim
ure |e njem”, na kon ~e ga sli je di re ~e ni ca da “u sas -
tav BiH ula ze Fe de ra ci ja BiH, Re pu bli ka Srpska i
Dis trikt Br~ko.” Tek st pra ti i “admi nis tra ti vna” kar -
ta da na{ nje BiH, na ~i joj su le gen di ispi sa ni na zi vi
kan to na Fe de ra ci je BiH. I to je sve {to }e u~e ni ci
de ve tih ra zre da na u~i ti o ge opo li ti ~koj stvar nos ti
u ko joj `i ve.
Kao {to su dje ca u Is to ~nom Ber li nu, u ta da{ njem
DDR-u, u {ko la ma u~i la da pos to ji sa mo “ein gros -
ses Ber lin” (je dan ve li ki Ber lin), ta ko se i u~e ni ci -
ma u Fe de ra ci ji BiH, ko je u~e po bo san skom NPP,
igno ri sa njem pos to ja nja Re pu bli ke Srpske i broj -
nih kan to na, `e li stvo ri ti sli ka ka ko `i ve u je din -
stve noj i cje lo vi toj “ze mlji Bo sni i Her ce go vi ni”,

Jadni i jedini
ze mlji “zna ~aj nih pri ro dnih re sur sa”, u ko joj je
obra di vo ze mlji {te “zna ~a jan pri ro dni re surs”, u
ko joj su {u me “do bra osno va ra zvo ja drvo pre ra |i -
va ~ke in dus tri je, te in dus tri je ce lu lo ze i pa pi ra”, u
ko joj je vo da “ve li ko pri ro dno bo gat stvo”, a ru -
dno-mi ne ral na bo gat stva su “ra zno vrsna”. Ze mlja
za po `e lje ti, re klo bi se.
De mo graf ska sli ka ze mlje u ko joj u~e ni ci `i ve
pred stav lje na je kroz pri kaz po pi sa sta no vni{ tva
od 1879. do 1991. go di ne, ali auto ri ma se po pi ta -
nju stru ktu re sta no vni{ tva BiH u~i ni lo bi tni jim da
po ja sne spol nu, sta ro snu, eko nom sku i obra zo vnu
stru ktu ru sta no vni{ tva, dok je na ci onal na stru ktu -
ra po slje dnja u ni zu, sa po da ci ma iz po pi sa 1991.
go di ne. Pre ma lo za ze mlju u ko joj sve fun kci oni {e
na prin ci pu na ci onal nog klju ~a i u ko joj se pre bro -
ja va ju krvna zrnca ge ne ra ci ja ma una trag.
Kad su ve} odlu ~i li da iz pri ~e o BiH izba ce kan to -
ne i en ti te te, auto ri su se odlu ~i li na po dje lu BiH
na geo graf ske re gi je. U ze mlji u ko joj je is crta va nje
kara ta na ci onal ni sport broj je dan, i na {i geo gra fi
su se bi da li stva ra la ~ku slo bo du. Oni su BiH po di -
je li li na ~e ti ri ma kro re gi je, unu tar ko jih pos to je
me zo re gi je. Ta ko ima mo Pe ri pa non sku re gi ju, ko -
ja u svom sas ta vu ima Un sko-san sku, Po sav sko-
-do njovrbas ko-do njo bo san sku i Po sav sko-spre -
~ko-ma je vi ~ko-do njo drin sku me zo re gi ju, Pla nin -
sko-ko tlin sku ma kro re gi ju, ko ja obu hva ta Gor njo -
vrbas ko-pliv sku, Gor njo vrbas ko-la {van sku i Gor -
njodrin sku me zo re gi ju, Ma kro re gi ju bo san sko -
her ce go va ~kog vi so kog kr{a ko ja se sas to ji od me -
zo re gi je kra {kih po lja i po vr{i ju go za pa dne Bo sne
i pla nin ske Her ce go vi ne, te Me di te ran sku ma kro -
re gi ju u ~i ji sas tav ula ze Za pa dno her ce go va ~ka,
Is to ~no her ce go va ~ka i Ne re tvan ska me zo re gi ja.
Auto ri se ni su po tru di li da ovu po dje lu na re gi je
pred sta ve kar tom, ve} su taj za da tak os ta vi li da
ura de sa mi u~e ni ci: “Na crtaj kar tu, a on da po vu ci
gra ni ce izme |u me zo re gi ja na {e ze mlje.” Oku {aj -
te se i vi u is crta va nju gra ni ca Po sav sko-spre ~ko-
-ma je vi ~no-do njo drin ske me zo re gi je, a mo `e te i
mje ri ti ko li ko }e vam vre me na tre ba ti da upam ti te
ovu po dje lu.
Lju bi nje ili Lju blja na
U~e ni ci }e na kon za vr{et ka de ve tog ra zre da zna ti
da u BiH pos to je Sa ra je vo, Ba nja Lu ka, Tu zla,
Mos tar, Ze ni ca i Bi ha}. Za dru ge gra do ve ni je bi lo
mjes ta u ovom ud`be ni ku, pa nas ne tre ba ni ~u -
di ti da na kon za vr{e ne osno vne {ko le ima mo dje -
cu ko ja ni kad ni su ~u la za Gru de, Po su {je, Lo pa re,
Od`ak, Bi le }u, Kre {e vo, Foj ni cu...
Ovaj, 100% la ti ni ~nim pi smom pi san ud`be nik
nu di sa mo pu no sta tis ti ke, da kle ta ~an zbir ne ta -
~nih po da ta ka. Ne ma u nje mu na mje re da se Bo -
sna i Her ce go vi na upo zna kao ze mlja ko ja ima do -
bre, ma nje do bre i ru `ne stra ne, ve} se nje nom
glo ri fi ka ci jom stva ra sli ka o “ze mlji iz sno va”. O~i -
to iz bje ga va nje ko ri {te nja pos to je }e ge opo li ti ~ke
po dje le BiH pred stav lja po li ti ~ki stav kre ato ra
Nas ta vnog pla na i pro gra ma, ko ji su auto ri ud`be -
ni ka pre po zna li i pre to ~i li u naj bo lji ud`be nik
geo gra fi je za 9. ra zred.
Geo gra fi ja za hi mno fi le
Geo gra fi ja 9 / Iz da va~: Za vod za ud`be ni ke i nas ta vna sred stva,
Is to ~no Sa ra je vo / Auto ri: ^e do mir Crno go rac, Go ran Trbi} i Si -
be la Jef ti} / Re cen zen ti: Go ran Mu ta pd`i ja i Mir na Lu ke ta / Ci je -
na: 8,49 KM
U fi zi ~kom smi slu, geo gra fi ja }e de ve ta ci ma u Re -
pu bli ci Srpskoj bi ti te `ak pre dmet. Ud`be nik je,
na ime, te `ak 580 gra ma, a bro ji im po zan tnih 246
stra ni ca.
Dej ton ska BiH
Te `i na i obim po slje di ca su zah tje vnog nas ta vnog
pla na i pro gra ma, ko ji je pred u~e ni ce i u~e ni ke
de ve tog ra zre da sta vio za da tak da upo zna ju i ze -
mlje okru `e nja i Bo snu i He ce go vi nu; i to – oba
nje na en ti te ta i Dis trikt Br~ko. Za ra zli ku od fe de -
ral nog ud`be ni ka, ko ji je fo ku si ran is klju ~i vo na
BiH i tre ti ra je kao je din stve nu dr`a vu, ud`be nik
po ko jem }e se geo gra fi ja izu ~a va ti u Re pu bli ci
91

92
Jadni i jedini
Srpskoj ra zli ku je se u to me {to da je i osno vne in -
for ma ci je o ze mlja ma sa ko ji ma gra ni ~i BiH, a ve -
}i na in for ma ci ja o sa moj BiH da ta je kroz pri zmu
nje ne en ti tet ske po dje le. I dok je u fe de ral noj geo -
gra fi ji sa mo je dna kar ta BiH po di je lje na na en ti te -
te, u ovom ud`be ni ku ih ima de set. En ti tet ski ne -
po di je lje ni os ta li su re ljef, kli ma, vo de i bi ljni i `i -
vo tinj ski svi jet, o ko ji ma se go vo ri na ni vou BIH.
Go to vo do bar dio ud`be ni ka
Ra di la k{eg izu ~a va nja, te ri to ri ja BiH po di je lje na
je na re gi je po “no dal no-fun kci onal nom prin ci -
pu”, pri ~e mu je RS po di je lje na na Ba nja lu ~ku,
Do boj sko-bi je ljin sku, Is to ~no sa ra jev sko-zvor ni -
~ku i Tre binj sko-fo ~an sku, a FBiH na Sa ra jev sko-
-ze ni ~ku, Tu zlan sku, Mos tar sko-li vanj sku i Bi ha } -
ku re gi ju. Dis trikt Br~ko je po se bna le kci ja. Da kle,
po dje la je sli je di la ka ko admi nis tra ti vno-po li ti ~ke,
ta ko i eko nom ske, te re lje fno-kli mat ske ka ra kte ris -
ti ke. Sva ka re gi ja pred stav lje na je ma pom, a tek st
o njoj pra te fo to gra fi je naj va `ni jih gra do va ili dru -
gih lo ka li te ta ka ra kte ris ti ~nih za tu re gi ju. Tek st
sa dr`i ja ko pu no in for ma ci ja, da se sti ~e uti sak da
školegijum prvo polugodište 2012/13.
ni ti je dna ri je~ sa {kol ske kar te BiH u ud`be ni ku
ni je izos tav lje na. Po red ova ko po da ci ma na bi je -
nog gla vnog tek sta, u ud`be ni ku se po vre me no
na ila zi i na “in for ma ti vne tek sto ve” i “pod sje ti mo
se” tek sto ve ko ji da ju do da tne in for ma ci je o gla -
vnom tek stu, {to }e se svi dje ti sva kom ve li kom za -
lju blje ni ku u geo gra fi ju. Pro blem je {to je ta kvih
me |u u~e ni ci ma ma li broj i {to }e se ve }i na po gu -
bi ti u mo ru to po ni ma, ali vri je di po hva li ti trud
auto ra u nas to ja nju da pred sta ve sva ki ku tak BiH.
Jo{ da su ih di zaj ne ri pra ti li gra fi ~kim na gla {a va -
njem va `ni jih in for ma ci ja i iz dva ja njem in for ma -
ti vnih tek sto va u po se bne okvi re, ovaj dio ud`be -
ni ka bio bi sa svim pris to jan.
Bil da nje pa tri oti zma kroz pje smu i
sta tis ti ku
Na `a lost, ud`be nik ni je imun na na ci onal no-po li -
ti ~ko-pa tri ot sku gro zni cu u po glav lji ma o is to rij -
sko-geo graf skom ra zvo ju BiH i nje noj de mo gra fi -
ji. Ilus tra ti vna je re ~e ni ca: “Re pu bli ka Srpska je
na s ta la na di je lu geo graf skog po dru ~ja BiH 1992.
go di ne, na kon gra |an skog ra ta (1992-1995. god.)

Jadni i jedini
Go di na po pi sa
vo ljom srpskog na ro da i os ta lih na ro da ko ji `i ve
na te ri to ri ji BiH”. Po red pro ble ma da je ne {to nas -
ta lo 1992., na kon ne ~eg {to se za vr{i lo 1995., ima -
mo i pi ta nje da li je “vo lja os ta lih na ro da” eufemizam
za etni ~ko ~i{ }e nje? U nas to ja nju da se stvo ri
sli ka o lje p{oj i bo ljoj pro {los ti, ne ki “de ta lji” su
gur nu ti pod te pih.
U pri ka zu na ci onal ne stru ktu re sta no vni{ tva uze -
ti su po da ci iz po pi sa sta no vni{ tva 1961. i 1991. go -
di ne. Po da ci iz 1991. go di ne su tu, jer se ra di o za -
dnjem po pi su, iako oni na kon 22 go di ne ima ju
ma lo ve ze sa tre nu tnim sta njem, ali za {to izbor
po pi sa iz 1961. go di ne, a ne i 1953., 1971. ili 1981.?
U ovo li kom ud`be ni ku mo glo se na }i pros to ra i za
jo{ tri re da u ta be li na stra ni 134., ka ko bi se iz bje -
glo se le kti vno ko ri {te nje sta tis ti ~kih po da ta ka kao
po dlo ge za naj ra zli ~i ti je in ter pre ta ci je.
Za ni mlji vost ovog ud`be ni ka je da u nje mu ne ma
gra fi ~kog pri ka za ni ti je dne zas ta ve ili grba ni je -
dne dr`a ve, en ti te ta, dis tri kta. Pa ipak, svo je mjes -
to u ud`be ni ku na {ao je tek st hi mne Re pu bli ke
Srpske, kao va ljda jo{ je dna, bi tna geo graf ska ~i -
nje ni ca.
Etni ~ke gru pe (pre ma izja{ nje nju gra |a na, po da ci u %)
Srbi Mu sli ma ni Hrva ti Ju go slo ve ni Os ta li
1953 44,4 - 23 31,32 1,34
1961 42,9 25,7 21,7 8,4 1,34
1971 39,6 37,2 20,6 1,17 1,43
1981 37,5 32,0 20,4 7,91 2,19
1991 31,4 43,7 17,3 5,5 2,1
Ima tu ne ke he mi je
He mi ja 9 / Iz da va ~ka ku }a Sa ra je vo Pu blis hing, Sa ra je vo /
Auto ri ce: Na ta {a Mi li }e vi} i Me di ha Mu si} / Re cen zen ti: Aida
Crnki}, An ka Kra ji na, Di ka Ma ko ta, Edi na Ho d`i} i Sa mir Bur -
zi} / Ci je na: 9 KM
Na pra vi ti ud`be nik he mi je ko ji }e bi ti u~e ni ci ma
ra zu mljiv i za ni mljiv, a is to vre me no ispo {to va ti
sve {to je pre dvi dio Nas ta vni plan i pro gram za
ovaj pre dmet – pra vi je iza zov. Ovom iza zo vu po -
ku {a le su od go vo ri ti auto ri ce ud`be ni ka ko ji je Fe -
de ral no mi nis tar stvo iza bra lo kao naj bo lji ud`be -
nik he mi je za de ve ti ra zred i po ko jem se izvo di
nas ta va u {est kan to na Fe de ra ci je BiH.
He mi ja na {a sva ko dne vna
Gra di vo obra |e no u ovom ud`be ni ku na do ve zu -
je se na gra di vo iz pret ho dnog ra zre da, u ko jem
su se u~e ni ci upo zna va li sa osno va ma he mi je i ne -
me ta li ma, pa u de ve tom ra zre du nas tav lja ju u~e -
nje o me ta li ma, or gan skim je di nje nji ma i o te ma -
ma ve za nim za za {ti tu oko li {a. Za ko ri {te nje ovog
ud`be ni ka za to je po tre bno odre |e no pred zna nje
ko je su u~e ni ci tre ba li usvo ji ti u osmom ra zre du,
jer ne ke vrste po nav lja nja o gra |i ato ma, mo le ku -
la, va len ci ji i he mij skim ve za ma – ne ma.
Sva ka le kci ja obra |e na je kroz osno vni, tek stu al ni
dio, ko ji ni je pre trpan in for ma ci ja ma, a pra }en je
ve li kim bro jem ilus tra ci ja. Do bra ide ja je da se ne -
ke he mij ske rea kci je ili poj mo vi pred stav lja ju sce -
na ma iz obi ~nog `i vo ta, jer se na taj na ~in he mi ju
nas to ji pri bli `i ti u~e ni ci ma kao dio nji ho ve sva ko -
dne vni ce. Npr., le kci ju o uglju pra ti sli ka ro {ti lja ili
de na tu ra ci ju pro te ina sli ka pe ~e nog ja je ta. Na
mar gi na ma ud`be ni ka mo gu se na }i i po da ci o po -
zna tim he mi ~a ri ma, ali je os ta lo pros to ra u ko jem
su mo gle bi ti smje {te ne za ni mlji vos ti ve za ne za
he mi ju, ko je u~e ni ci ra do ~i ta ju.
93

94
Jadni i jedini
[ta je po kus bez la bo ra to ri ja?
Po se bnost ud`be ni ka je ve li ki broj opi sa nih i fo to -
gra fi ja ma ilus tro va nih de mon stra ci onih ogle da
ko ji se mo gu odra di ti u {kol skom la bo ra to ri ju. Iz -
da va~ je u pri pre mi ud`be ni ka an ga `i rao Ve snu
Ma ri}, sa ra dni cu na izve dbi la bo ra to rij skih ogle -
da. Na ra vno, da bi se ovi ogle di ura di li u to ku nas -
ta ve, {ko le bi tre ba le ima ti la bo ra to rij, te po tre bnu
apa ra tu ru i ma te ri jal, a to u pra ksi ~es to ni je slu ~aj.
Na kra ju sva ke le kci je na la ze se “Pi ta nja i za da ci”,
ko ji slu `e ut vr|i va nju gra di va. Bi lo bi do bro kad
bi u~e ni ci u sa mom tek stu le kci je ima li pri mjer ri -
je {e nog za dat ka, ka ko bi la k{e mo gli ura di ti one
za da te. Ova ko, mo ra ju po tra `i ti rje {e nja na kra ju
knji ge i tra `i ti do da tno obja{ nje nje od nas ta vni ka
ili ro di te lja, ka ko se do tog rje {e nja do |e. Ima u
tek stu i pri mje ra za dis ku si ju, kao npr. ko ri {te nje
ter mi na “op}a he mi ja” (ako se do slje dno ko ris ti
ter min “he mi ja”, za {to ni je “op {ta he mi ja”?) ili “za -
pra {i va nje vo} nja ka” kao ilus tra ci ja uz sli ku na ko -
joj se vo} njak pr{}e, ali to su ve} fi ne se.
I po red ma njih ne dos ta ta ka, ovaj ud`be nik, uz
ma lu po mo} nas ta vni ka i nas ta vni ca, ima po ten ci -
ja la da ra zvi je “he mi ju” izme |u u~e ni ka i sa me
na uke.
U po tra zi za bo ljom pro {lo{ }u
His to ri ja 9 / Iz da va~: Vri je me, Ze ni ca i NAM, Tu zla / Auto ri:
Izet [a bo ti} i Mir za ]e ha ji} / Re cen zen ti: Ni ko la ^i ~a, Ar na Da -
gu da-Tor la ko vi}, Mu min Ka ri}, Mid hat Spa hi} i Adnan Ve la gi}
/ Ci je na: 8 KM
Sva ka obje kti vna ana li za {kol skih ud`be ni ka za
Is to ri ju / His to ri ju / Po vi jest, ra |e na od ra ta na -
ova mo, po ka za la je da auto ri ud`be ni ka sli je po
sli je de upu te kre ato ra nas ta vnih pla no va i pro -
gra ma iz re sor nih mi nis tar sta va u nji ho vim nas -
to ja nji ma da se pro {lost nji ho vog na ro da pred sta -
vi dje ci u {to bo ljem i lje p{em svje tlu. Se le kti vna
pre zen ta ci ja ~i nje ni ca, na gla {a va nje po `e ljnih
mo mena ta i pre }ut ki va nje ili mi ni mi zi ra nje onih
ma nje po `e ljnih, stan dar dne su me to de ko ji ma
auto ri pri bje ga va ju u pri pre mi ta kvih ud`be ni ka.
Po is toj li ni ji nas tao je i odli ~an ud`be nik bo{ nja -
~ke his to ri je za de ve ti ra zred autor skog dvoj ca
[a bo ti}-]e ha ji}. Dru go je pi ta nje da li ovoj ze mlji
i ovom sis te mu obra zo va nja tre ba ju odli ~ni
ud`be ni ci bo{ nja ~ke his to ri je, srpske is to ri je i
hrvat ske po vi jes ti i {ta u zbi ru ti ud`be ni ci do no -
se bu du }nos ti ove ze mlje.
školegijum prvo polugodište 2012/13.
Di zajn za 5
Ono ~i me se ovaj ud`be nik iz dva ja u po re |e nju sa
dru gi ma iz {kol ske tor be de ve ta ka sva ka ko je ve -
oma za ni mljiv di zajn i stru ktu ra ud`be ni ka. Sva ka
nas ta vna cje li na obra |e na je kroz osno vni tek st,
ko ji ni je pre dug i pre trpan in for ma ci ja ma, a tu su
i po pra tni tek sto vi (ci ta ti iz knji ga i do ku me na ta),
kao i mno{ tvo fo to gra fi ja i ka ri ka tu ra. Za bo lje
shva ta nje sa dr`a ja po je di nih le kci ja auto ri da ju i
pre po ru ke za fil mo ve i in ter net ske stra ni ce, pu -
tem ko jih bi u~e ni ci mo gli do bi ti ja sni ju i po tpu ni -
ju sli ku o do ga |a ji ma iz pro {los ti. Zna ~e nje ma nje
po zna tih ri je ~i da to je uz sa mi tek st, {to }e do da -
tno u~e ni ci ma po mo }i da ra zu mi ju pro ~i ta no. Fa -
ti ma Zi mi}, di zaj ne ri ca ovog ud`be ni ka, za slu `u je
po hva lu za atra kti van iz gled unu tra{ njos ti ud`be -
ni ka. Je di na pri mje dba mo gla bi bi ti upu }e na na
ra spo red le kci ja, po ko jem su do ga |a ji u svi je tu
od po ~et ka XX vi je ka do da nas obra |e ni do stra ni -
ce 120, a za tim sli je di pre gled do ga |a ja u BiH u is -
tom pe ri odu. Ova kvim raz dva ja njem gu bi se ve za
izme |u lo kal nih i glo bal nih do ga |a ja, {to je za
ovu na uku ite ka ko bi tno.
Bo{ nja ci vs Mu sli ma ni vs mu sli ma ni
Ka ko se ra di o ud`be ni ku ko ji do ga |a je iz XX vi je -
ka po sma tra iz ra kur sa bo{ nja ~ke stra ne, lo gi ~no

Jadni i jedini
je da auto ri ko ris te ter mi ne “Bo{ njak” i “bo{ nja -
~ki” i u obja{ nje nju do ga |a ja iz vre me na ka da se
taj ter min ni je ko ris tio, pa to do vo di do odre |e nih
ne do slje dnos ti. Ta ko je Edu ard Wa gnes kom po ni -
rao mar{ “Die Bo sni aken kom men”, ko ji auto ri
pre vo de sa “Bo{ nja ci do la ze”, a ko ji je na pi sa n u
~ast “Bo san ske re gi men te”. Ta ko |e, “naj ja ~a bo{ -
nja ~ka stran ka je “Ju go slo ven ska mu sli man ska or -
ga ni za ci ja (JMO)”, na 1. za sje da nju ZA VNO BiH-a,
bi li su pred sta vni ci “Srba, Bo{ nja ka i Hrva ta”, ko ji
su tom pri li kom de fi ni sa li da “BiH ni je ni srpska,
ni mu sli man ska, ni hrvat ska, ve} i srpska i mu sli -
man ska i hrvat ska”, itd. Vrhu nac ove kon fu zi je sa
ime nom na ro da na la zi mo pod na slo vom “Na ci -
onal no pri zna nje Mu sli ma na/Bo{ nja ka i Us tav iz
1974. go di ne”, gdje pi {e “Bo{ nja ci su de fi ni ti vno
pri zna ti kao na ci ja pod ime nom Mu sli ma ni.” De -
fi ni ti vno!?
Is ti na pi {e na zi du
Pi ta nja ko ja auto ri pos tav lja ju u~e ni ci ma uz fo to -
gra fi je, ~es to su su ges ti vna i na vo de na `e lje ne za -
klju ~ke. U ne kim slu ~a je vi ma se tra `i da se po sma -
tra njem li ca oso ba na fo to gra fi ja ma iz vla ~e za klju -
~ci o do ga |a ji ma u ko ji ma ta li ca u~es tvu ju, {to je
upi tna nau ~na me to da. Auto ri su u pri pre mi
ud`be ni ka ko ris ti li obi mnu li te ra tu ru, od dje la po -
zna tih his to ri ~a ra kao {to su En ver Re d`i}, Mus ta -
fa Ima mo vi}, Du {an Bi lan d`i ja..., do na slo va “In -
for mbi ro i sje ve ro is to ~na Bo sna” De ni sa Be }i re vi -
}a. Re ~e ni ca sa stra ni ce 155 “Upo re do sa zlo ~i ni ma
us ta {a nad srpskim `iv ljem za po ~e li su i zlo ~i ni ~e -
tni ka nad Bo{ nja ci ma i Hrva ti ma.”, ne odo lji vo
pod sje }a na re ~e ni cu Zi ja da [e hi }a iz ud`be ni ka
His to ri je za 4. ra zred gi mna zi je: “Pa ra lel no sa zlo -
~i ni ma us ta {a nad srpskim `iv ljem za po ~eo je ge -
no cid ~e tni ka nad Mu sli ma ni ma.”
Naj bo lji mo me nat u ud`be ni ku na la zi se na stra -
ni ci 22, gdje auto ri da ju za da tak u~e ni ci ma da
upo re de tek sto ve sa sa da{ nje i pre dra tne plo ~e
ko ja obi lje `a va mjes to Sa ra jev skog aten ta ta. Od
u~e ni ka se tra `i da ra zmi sle i od go vo re za {to se za
is ti is to rij ski do ga |aj ko ris te ra zli ~i te for mu la ci je.
Ako ne ko u~e ni ci ma po mo gne da to shva te, on da
}e shva ti ti i da je ci je li ovaj ud`be nik, kao i svi
ud`be ni ci Is to ri je/ His to ri je/ Po vi jes ti iz ko jih u~e
dje ca u BiH, is to ta ko sa mo plo ~a iz je dnog vre me -
na i u nje mu aktu el nog po li ti ~kog sis te ma.
Ich bin nur ein ud`be nik
Nje ma ~ki je zik kao dru gi stra ni je zik 9 / Iz da va ~ka ku }a Dje -
~i ja knji ga, Bo san ska ri je~, Sa ra je vo /Auto ri ca: Zla ta Ma glaj li ja /
Re cen zen ti ce: Me mnu na Ha sa ni ca, Me li ha Hur ti}, Amra Or -
han, Lej la Vu ~i jak i Mo ni ka Diz da re vi}.
Ud`be nik za nje ma ~ki je zik kao dru gi stra ni je zik
do {ao je u mo je ru ke u pa ke tu sa dru gim {kol skim
ud`be ni ci ma ko ji su na na slo vni ci no si li broj 9. Ka -
ko ne go vo rim nje ma ~ki je zik, za ana li zu ovog
ud`be ni ka ni sam kom pe ten tan i ne mo gu pi sa ti o
nje go vom sa dr`a ju.
Li ebe Schüler, li ebe Schüle rin
Pa ipak, iz ~is te ra do zna los ti, otvo rio sam ovaj
ud`be nik i pre lis tao ga. Ve} na 3. stra ni ci do ~e ka lo
me ne ugo dno izne na |e nje. Uvo dni tek st u ko jem
auto ri ca po ja{ nja va ka ko ud`be nik ima “de vet no -
vih cje li na ko je }e ti po mo }i da upo zna{ `i vot u
ze mlja ma nje ma ~kog go vor nog po dru ~ja, ali i da
na u~i{ go vo ri ti o svo joj ze mlji”, na slov ljen je sa
“Dra gi u~e ni ~e”. Ovo obra }a nje auto ri ca i auto ra
ud`be ni ka u~e ni ci ma sa mo u mu {kom ro du, ve}
je oda vno ozna ~e no kao kla si ~ni pri mjer ro dne
dis kri mi na ci je i ve }i na auto ra i auto ri ca pa zi na taj
de talj. U ovom ud`be ni ku ni po ve }a ni font slo va,
ni ti nji ho va crve na bo ja, ni su bi li do vo ljno upa -
dlji vi da bar je dna od pet re cen zen ti ca ovog ud` -
be ni ka pri mi je ti gre {ku. Na kra ju uvo dnog tek sta
sto ji da je tek st na pi sa la auto ri ca, a ne autor, {to
po ka zu je da se ro dno sen zi ti vni je zik ko ris tio, ali
ne do vo ljno do slje dno.
95

96
Jadni i jedini
Un se re He imat
Ovaj de talj me mo ti vi rao da u ud`be ni ku po tra -
`im jo{ ne ki tek st pi san na na {em je zi ku. Na 87.
stra ni ci, pod na zi vom Ein Ge dic ht, na la zi se tek st
pje sme “Bo sna” Ne d`a da Ibri {i mo vi }a. Sa ma pje -
sma {tam pa na je na na {em je zi ku, dok ispod pje -
sme sli je de pi ta nja i za da ci o pje smi, ko ji su na nje -
ma ~kom. Auto ri ca je iza bra la ovu pje smu, ~i ja je
fun kci ja u ud`be ni ku da u~e ni ke “na u~i da go vo -
re o svo joj ze mlji”. Ono {to bi se mo glo o~e ki va ti u
ud`be ni ku nje ma ~kog je zi ka bio bi pre vod ove
pje sme sa na {eg je zi ka na nje ma ~ki je zik. Za u~e -
ni ke i u~e ni ce bi lo bi in te re san tno da upo re de tek -
st u ori gi na lu sa pre vo dom ka ko bi ana li zi ra li na -
~in na ko ji je pre vo di lac/pre vo di te lji ca pre veo/pre -
ve la tek st. Ko rist bi bi la vi {es tru ka. Bez to ga, tek st
u ud`be ni ku slu `i sa mo za ja ~a nje pa tri ot skih
osje }a nja u~e ni ka i u~e ni ca. Is ti tek st sa is tom fun -
kci jom u~e ni ci i u~e ni ce de ve tih ra zre da na }i }e i u
ud`be ni ku vje ro na uke. “Eine kle ine per ver si on” –
re kli bi Na dre alis ti.
Jaz(z) na{ za je dni ~ki
Muzi~ko 9 / Iz da va ~ka ku }a: Vri je me, Ze ni ca i NAM, Tu zla /
Autor: Re fik Ho d`i} / Re cen zen ti: Afro di ta Obu }i na, Di ja na [o -
{e, Dra gan Di vjak, Mu be ra Mu mi na gi}, Sel ma Po ro bi} /
Muzi~ko 9 / Iz da va ~ka ku }a: Za vod za ud`be ni ke i nas ta vna
sred stva Is to ~no Sa ra je vo / Auto ri ce: Bi lja na Man di} i Du brav -
ka Lon co vi} / Re cen zen ti ce: Ira Pro da nov Kra ji {nik i Iva na Ce -
ro vi}
Od ove {kol ske go di ne u~e ni ci de ve tih ra zre da u
{est kan to na Fe de ra ci je BiH pje va ju i svi ra ju po is -
tim no ta ma. Umjes to {a re ni la ud`be ni ka u ni `im
ra zre di ma, de ve ta ci ma je ud`be nik mu zi ~ke kul -
tu re oda bra lo na dle `no mi nis tar stvo. Ka `u da je
naj bo lji od po nu |e nih.
A {ta nu di? Nu di sa svim do vo ljno ra zlo ga da se
pre dmet Mu zi ~ka kul tu ra svrsta u na ci onal nu
gru pu pre dme ta. Ali ni je to do Re fi ka Ho d`i }a i
nje go vog ud`be ni ka. Nas ta vni plan i pro gram za
ovaj pre dmet ba zi ran je na sev da lin ci, ko ja se glo -
ri fi ku je kao naj ve }e i naj vre dni je dos ti gnu }e u
mu zi ~koj is to ri ji BiH. Za to, od 18 kom po zi ci ja ko -
je se obra |u ju u ud`be ni ku, njih 6 su sev da lin ke.
Ako to me jo{ do da mo da je na go di{ njim ta kmi ~e -
nji ma hor skih se kci ja oba ve zna pje sma obi ~no
sev da lin ka, {ta re }i ne go: “Aman, aman!” Fa rah Ta -
hir be go vi} je u je dnom svom tek stu opi sa la Bo snu
kao ze mlju “u ko joj sva ki der nek po ~ne Me ta li -
školegijum prvo polugodište 2012/13.
kom, a za vr{i sa Him zom Po lo vi nom”. Ali ipak,
da ti to li ko pros to ra sev da lin ci u nas ta vnom pre d -
me tu ko ji bi dje cu tre bao upo zna ti sa mu zi ~kom
kul tu rom ra zli ~i tih epo ha i ra zli ~i tih ze ma lja, ni je
ni {ta dru go do svo |e nje {a re ni la mu zi ~ke du ge na
je dno boj nu na ci onal nu fre kven ci ju. Ilus tra ci je lju -
di sa fe so vi ma i `e na u di mi ja ma tu su da upo tpu -
ne ugo |aj der ta, me ra ka i sev da ha.
U RS-u je dan ud`be nik za je dan ra zred pos to ji ci -
je lo vri je me, a {to se mu zi ~ke kul tu re ti ~e, je dan
ud`be nik ko ris ti se za dva ra zre da: osmi i de ve ti.
U ud`be ni ku se mo gu na }i ra zno li ke mu zi ~ke for -
me, te ve lik broj na ro dnih pje sa ma ra zli ~i tih na ro -
da, kao i autor ska mu zi ~ka dje la od po ~e ta ka ko ri -
{te nja no tnih za pi sa do sa vre me ne pop i rok mu -
zi ke. Pa ipak, da se ne bi od stu pa lo od bh. obra zo -
vnih stan dar da, prve dvi je pje sme u ud`be ni ku su
“Hi mna RS” i “Hi mna Sve tom Sa vi”. Tek to li ko da
se zna {ta su pri ori te ti u obra zo va nju. Ne dos ta ju
sa mo jo{ na vi ja ~ke hi mne fu dbal skih klu bo va Bo -
rac i Le otar. U ud`be nik su uvr{te ne i dvi je sev da -
lin ke: “U li je pom sta rom gra du Vi {e gra du” i “@u -
te du nje” za ko ju se kao autor na vo di Da vo rin Po -
po vi} (!?).
Je di na pje sma ko ja se na la zi u oba ud`be ni ka je
crna ~ka du ho vna pje sma “Oh, when the sa in ts
mar ching in” (Kad sve ci mar {i ra ju), ta ko da bi je
u~e ni ci iz dva en ti te ta, ako se ne kad i sre tnu, mo -
gli za je dno pje va ti. Me |u tim, svi zna mo da, ako i
kad do ova kvog su sre ta i do |e, na {i }e u~e ni ci za -
je dni ~ki i bez uvje `ba va nja per fek tno ot pje va ti
sve pje sme Ce ce, Sel me Baj ra mi, Sto je, Da re Bu ba -
ma re... Edu ka ci ju iz oblas ti mu zi ~ke kul tu re pre -
uze li su ma so vni me di ji i tu bit ku je {kol stvo iz gu -
bi lo.

Jadni i jedini
Ov dje po ~i va knji `e vnost
^i tan ka za de ve ti ra zred osno vne {ko le / Iz da va~: Za vod za
ud`be ni ke i nas ta vna sred stva, Is to ~no Sa ra je vo / Auto ri: Sve to
Li ~i na, Lu ka [e ka ra, Vo ji slav Ga ko vi} i Ste van Ste fa no vi} / Re -
cen zen ti: prof. dr. Mir ko [in di}, mr. Dra go Ra do va no vi} i Bo -
go ljub Ma ri} / Ci je na: 11,46 KM
“Vi, ko ji otva ra te ovaj ud`be nik, os ta vi te sva ku na -
du.” To je na tpis ko ji bi tre bao bi ti {tam pan kru -
pnim slo vi ma na ko ri ca ma ove knji ge, ba{ kao {to
se {tam pa ju i upo zo re nja o {te tnos ti pu {e nja na ku -
ti ja ma ci ga re ta. ^i tan ka, po ko joj o knji `e vnos ti u~e
de ve ta ci u Re pu bli ci Srpskoj, be zna de `an je slu ~aj,
de pre si vna i tu ro bna knji ga, zbog ko je }e mno gi
u~e ni ci za mrzi ti knji `e vnost do kra ja `i vo ta.
Ka non na{ na su {ni
U sa mom uvo du, auto ri nam sa op {ta va ju da se ra -
di “o do pu nje nom i izmi je nje nom iz da nju” do ko -
jeg je mo ra lo do }i zbog “pro gram skih pro mje na”,
ali da su auto ri ipak nas to ja li da sa ~u va ju “di da kti -
~ku kon cep ci ju ra ni je ^i tan ke”. Da kle, ne ko je
pro pi sao da se ne {to pro mi je ni, a mi se tru di mo da
sve os ta ne is to. (To je uos ta lom i mo to uvo |e nja
de ve to go di{ nje {ko le u ci je loj BiH, zar ne?)
Di da kti ~ka kon cep ci ja dr`i se ka no na, kao pi jan
plo ta, pa su u izbor ove ~i tan ke u{la sa mo ime na
pro vje re nih knji `e vnih ve li ~i na, a to zna ~i da se
ra di o pis ci ma ro |e nim pri je sto ti nu ili gotovo
toliko go di na. Vuk, Nje go{, An dri}, ]o pi}, Ko ~i},
Zmaj, Mak, Me {a..., ime na sa ko ji ma su se u~e ni ci
sre li u ~i tan ka ma iz pret ho dnih ra zre da. U ^i tan -
ku su uvr{te ni tek sto vi tri de set oso ba, od ko jih su
sa mo dvi je jo{ `i ve: Do bri ca ]o si} i Du {an Ko va -
~e vi}. Po to nji je ro |en 1948. go di ne i naj mla |i je
me |u uvr{te ni ma, a to je uspio kao pi sac sce na ri -
ja za film “Bal kan ski {pi jun”. Da je ko jim slu ~a jem
Pro ta Ma te ja Ne na do vi} pi sao sce na ri je u XIX vi -
je ku, ni Du {a na Ko va ~e vi }a ne bi bi lo u ovom
izbo ru.
XXI ili XIX?
Od sa vre me nos ti u ovom ud`be ni ku ima mo sa mo
go di nu iz da va nja. Ni {ta dru go nam ne uka zu je da
se ra di o ud`be ni ku iz XXI vi je ka. Ne ma mla dih
pi sa ca, ne ma mo der nih tek sto va, ne ma te ma za ni -
mlji vih no vim na ra {ta ji ma ko ji bi ih pri vu kli knji -
`e vnos ti, na vi ci ~i ta nja, bi bli ote ka ma, ra zmi{ lja nju
o pro ~i ta nom.
Ali svi se mo ra mo za mi sli ti nad onim {to pro ~i ta -
mo na stra ni ci 40 ove ~i tan ke. Na ro dna izre ka
“PO [TE NJE JE ^ES TO UZROK SI RO MA[ TVU”
jes te na ve de na u kon tek stu Ma ta vu lje va “Pi li pen -
de”, ali tre ba mo li se za pi ta ti ka ko je per cep i ra ju
dje ca u kon tek stu svog odras ta nja u tran zi ci ji ka
li be ral nom ka pi ta li zmu, da nas i ov dje?
Ro dna je dna ko pra vnost je “le pa sa mo dok se ~e ka”.
Ud`be ni ci ko je iz da je Za vod iz Is to ~nog Sa ra je va
ri jet ko ko ris te ro dno sen zi ti van je zik. Auto ri se
ugla vnom obra }a ju u~e ni ku i nas ta vni ku. U ovom
ud`be ni ku je ma nji pro blem to {to u uvo du auto -
ri tvrde ka ko su “nas ta vni ku i u~e ni ku os ta vi li vi {e
slo bo de...” u uspo re dbi sa ~i nje ni com da je po red
dva de set i de vet auto ra uvr{te na sa mo je dna
auto ri ca – De san ka Ma ksi mo vi}. A i o njoj, u “po -
da ci ma o pis cu”, mo `e mo sa zna ti da je bi la “pje -
snik, pu to pi sac, pri po vje da~ i pre vo di lac”. ^e tvo -
ri ca auto ra i tro ji ca re cen ze na ta ni su u ovom vi dje -
li ni {ta spor no.
97

98
Jadni i jedini
Pa pir na ta gro bni ca
Li ko vno-gra fi ~ku opre mu ura dio je Ate lje Ra iz
Beo gra da, ~i ji su di zaj ne ri us pje li upo tpu ni ti mor -
bi dnu atmo sfe ru ud`be ni ka pu nog mrtvih pi sa ca
i sta rih tek sto va sa ka tas tro fal nim izbo rom crno-
-bi je lih ilus tra ci ja. Mi ni ma lis ti ~ki crte `i, kro ki ji i
ski ce, po ne kad li ~e na obi ~ne {vrljo ti ne. ^ak ni
ume ta njem pet sli ka u bo ji ni su us pje li ra zbi ti si vi -
lo i mo no to ni ju, ko ji do mi ni ra ju ud`be ni kom i
kre ira ju atmo sfe ru gro blja, u ko jem se do bro osje -
}a ju sa mo du ho vi pro {los ti, vam pi ri `e dni krvi i
po hle pni gro ba ri.
Me ha tro ni ka za ta blu i kre du
Te hni ~ka kul tu ra 9 / Iz da va~: Vri je me, Ze ni ca i NAM, Tu zla /
Auto ri: ]a mil Ahme to vi}, Su ada Nu mi} i Na hid Ku le no vi} /
Re cen zen ti: Sal ko Kri `e vac, Emir Me ka ni}, Sa bi na Kes kin,
Enes Hu se ina gi} i Ma ida ^o ho dar Hu si} / Ci je na: 8 KM
U de ve tom ra zre du, iz ud`be ni ka te hni ~ke kul tu -
re, pre ma Nas ta vnom pla nu i pro gra mu, dje ca tre -
ba ju u~i ti o me ha tro ni ci, dis ci pli ni ko ja obje di nja va
ma {in stvo i elek tro te hni ku. Po red me ha tro ni ke,
ud`be nik sa dr`i i po glav lja o auto ma ti ci i sis te mi -
ma uprav lja nja, te obnov lji vim izvo ri ma ener gi je.
Ka bi ne ti su opre mlje ni sa mo u
mi nis tar stvi ma
Ve }i dio uvo dnog di je la auto ri su po sve ti li po ja{ -
nje nji ma o pra vi li ma u ra du u ka bi ne tu, o hi gi jen -
sko-te hni ~koj za {ti ti i mje ra ma za {ti te u to ku izvo -
|e nja nas ta ve. Pre dmet te hni ~ka kul tu ra za svo je
pra vil no izvo |e nje za hti je va ka bi net sku nas ta vu,
tj. izvo |e nje nas ta ve u za to po se bno opre mlje noj
u~i oni ci. Ima ju li osno vne {ko le u Fe de ra ci ji BiH
ka bi ne te ko ji su ade kva tno opre mlje ni za izvo |e -
nje nas ta ve o me ha tro ni ci, auto mat skim sis te mi -
ma uprav lja nja i obnov lji vim izvo ri ma ener gi je?
Te le fon skom an ke tom u 15 {ko la u FBiH, do la zi mo
do po dat ka da {est od pe tna est {ko la ne ma po se -
ban ka bi net za izvo |e nje nas ta ve te hni ~ke kul tu -
re, a od de vet {ko la ko je ka bi net ima ju, u pet {ko -
la ocje nju ju nje go vu opre mlje nost kao “sre dnje
opre mljen” i u ~e ti ri kao “sla bo opre mljen”. Uz
ovu sta tis ti ku ide i na po me na da se pod “sre -
dnjom opre mlje no{ }u” po dra zu mi je va ju ste ge,
pi le, osno vni alat, a ne pne umat ski i hi dra uli ~ni
sis te mi, elek tro mo to ri i si gnal ni ure |a ji, {to je gra -
di vo ko je se obra |u je u de ve tom ra zre du. Po pi ta -
školegijum prvo polugodište 2012/13.
nju nas ta vnog oso blja ko je izvo di nas ta vu iz Te h -
ni ~ke kul tu re, u tri na est {ko la su izja vi li da ima ju
kva li fi ci ra no oso blje, dok u dvi je {ko le ovaj pre d -
met izvo de nas ta vni ci dru gih nas ta vnih pre dme ta
(ma te ma ti ka i in for ma ti ka).
Uza lud vam trud, svi ra ~i
Ud`be nik Te hni ~ka kul tu ra 9 nas to ji pri bli `i ti dje -
ci sa vre me ne te hno lo gi je kroz mno{ tvo ilus tra ci ja
i in ter netskih lin ko va, na ko ji ma se mo `e na }i vi {e
in for ma ci ja o te ma ma ko je se u ud`be ni ku obra -
|u ju. S ob zi rom na brzi ra zvoj te hni ke, tih te ma je
mo glo bi ti ja ko pu no, ali su se auto ri odlu ~i li da sa -
dr`a jem, po go to vo te orij skim obja{ nje nji ma, ne
pra ve od pre dme ta Te hni ~ka kul tu ra – ba uka. Za
je dan ~as se dmi ~no, ko li ko im je pros to ra os ta vio
Nas ta vni plan i pro gram, u ud`be ni ku je od go va -
ra ju }a ko li ~i na gra di va. Ud`be nik pra ti i Dne vnik
ra da (8KM), ko ji je pre dvi |en za ut vr|i va nje gra -
di va kroz ra dne za dat ke, od go va ra nje na pi ta nja,
crta nje she ma, kviz-pi ta nja i sl.
Ovaj ud`be nik je za obra zo vni sis tem u ko jem se
ko ris ti i do bar, ali sa mo ako se po nje mu nas ta va
izvo di u ka bi ne tu opre mlje nom ure |a ji ma, ala tom
i ma te ri ja lom za pra kti ~an rad i od kva li fi ci ra nog
nas ta vnog oso blja za ovaj pre dmet. Te oret sko u~e -
nje de fi ni ci ja o CNC ma {i na ma ili crta nje ro bo ta u
ra dnim sves ka ma, na ~a so vi ma ko ji slu `e sa mo za
po pu nja va nje nor me – okru `e nje su u ko jem }e i
naj sa vr{e ni ji ud`be nik bi ti sa mo hrpa pa pi ra.
(Za hva lju jem se na sa ra dnji osno vnim {ko la ma u
Ora { cu, Pe }i gra du, Ba no vi }i ma, D`a ku la ma, Ra in -
ci ma Gor njim, Ka knju, Ma gla ju, Te {a njci, Ka li bu -
na ru, Tor la kov cu, Vi te zu, Bu ci ma, Pod zviz du, Sla -
dnoj i Vi{ }i.) �

Jadni i jedini
HISTORIJSKA
FACIJALNA
EKSPRESIJA
Enes Kurtovi}
Facijalna ekspresija postala je
standardna nau~na metoda u
prou~avanju historije & istorije
& povijesti u obrazovnom sistemu
BiH.
Po gle daj de vet li ca na crte`u i
pre po znaj {ta go vo re. Sva kom
slo vu pri dru`i od go va ra ju}i
broj:
a) Bez ibre ta ne ma se la me ta.
b) Gla saj te za me ne.
c) Do bro ve~e, dra gi gleda oci.
d) Ko se za dnji smi je, glu pan.
e) Ko, je l’ ja?
f) Ko ti da de vo za~ku!
g) Li je po pri~a, sa mo ga ru`no
slu {at.
h) Kra ljev stvo za Do nat.
i) Ko te be ka me nom, ti nje ga
kru hom iz za mrzi va~a.
1 2 3
4 5 6
7 8 9
Primjeri su uzeti iz ud`benika Historija 9, autori Izet [aboti} i Mirza ]ehaji},
Izdavaè NAM, Tuzla – Vrijeme, Zenica.
99

100
Jadni i jedini
SDPjeronauka
DRU@E TITO,
MILOSTIVI,
SAMILOSNI, MI TI
SE KUNEMO...
Enes Kurtovi}
Obrazovanje za ~ovjeka: Vjeronauka
9, El Kalem, Sarajevo.
De kla ra ti vnim za la ga njem za “sa vre me ni obra zo -
vni pro ces kom pa ti bi lan evrop skim i svjet skim
stan dar di ma”, a su {tin skim ne dos tat kom po li ti ~ke
vo lje, sna ge, no vih ide ja, mu da... SDP-ov ska obra -
zo vna vlast do ve la nas je u si tu aci ju da nam u
osno vnim {ko la ma dje ca u~e iz ud`be ni ka ko ji vri -
je pri mje ri ma {to otvo re ne {to pri kri ve ne dis kri -
mi na ci je po ra znim osno va ma.
Mul ti kul ti bo{ nja ci zam
U svom po li ti ~kom pro gra mu SDPBiH se u se kto -
ru obra zo va nja za la `e za “mul ti kul tu ral nost BiH i
o~u va nje na ci onal nih i kul tu ro lo {kih iden ti te ta,
ko ji se mo gu odr`a ti je di no po zna va njem i po {to -
va njem ’dru gih’, {to se ne pos ti `e is klju ~i vo{ }u
nas ta vnih pro gra ma, a po go to vo ne pro gra mi ma
ko ji po ten ci ra ju ra zli ~i tost”. Pa ipak, mi nis tar stva
obra zo va nja ko ja vo de ka dro vi ove stran ke do -
zvo lja va ju da dje ca u de ve tom ra zre du osno vne
{ko le u~e ka ko se “Bo{ nja ~ki na ci onal ni iden ti tet
za sni va na islam skom kul tur nom na slje |u, evrop -
skom etni ~kom po ri je klu, osje }a nju pri pa dnos ti
do mo vi ni Bo sni i Her ce go vi ni i je zi ~koj po se bnos -
ti. Na{ iden ti tet ka ra kte ri zi ra tro zna men kas to obi -
lje `je: po dr`av ljan stvu smo Bo san ci, po na ci onal -
noj pri pa dnos ti Bo{ nja ci, a po vje ri mu sli ma ni.
Ma ti ~na dr`a va Bo{ nja ka je Bo sna i Her ce go vi na,
školegijum prvo polugodište 2012/13.
me |u tim, na{ na rod je u ve li koj mje ri pri su tan
izvan dr`a vnih gra ni ca, u di ja spo ri. Bo{ nja ci pred -
stav lja ju ve }in ski bo san sko her ce go va ~ki na rod.
Za ra zli ku od ne kih dru gih na ro da, ~i je su ze mlje
do bi le na ziv po nji ma sa mi ma, Bo{ nja ci izvo de
svo je ime iz na zi va do mo vi ne.” Da se ne la `e mo
in ter pre ta ci ja ma – ud`be nik pre ci zno na vo di gdje
je mjes to oni ma ~i je se ime ne izvo di iz na zi va ove
do mo vi ne, i to je va ljda u skla du sa onim pro -
gram skim “po zna va njem ’dru gih’“. Pri mje tan je i
ovaj ni po da {ta va ju }i ton u ne ime no va nju “dru -
gih”, kao da je ispod ~as ti na pi sa ti u ud`be ni ku ri -
je ~i Srbi i Hrva ti. Osim to ga ud`be nik su ge ri ra
dje ci “da je li je po zna ti ka ko je pre ma naj no vi jim
sa zna nji ma, do bi je nim na osno vu is tra `i va nja ge -
net skog ko da u {vi car skom in sti tu tu za DNK Ige -
nea, Bo{ nja ci su auto hto no evrop sko sta no vni{ tvo
sa preo vla |u ju }im ilir sko-got skim etni ~kim ele -
men ti ma. Re zul ta ti na ve de nih ge net skih ana li za
po ka zu ju da u na {oj ge net skoj stru ktu ri ilir skogot
ska kom po nen ta do mi ni ra sa 60% udje la.”
Ova kve tvrdnje nas vo de u vri je me bli `e ka me -
nom do bu ne go “sa vre me nom obra zo vnom pro -
ce su, kom pa ti bil nom evrop skim i svjet skim stan -
dar di ma”. Pre bro ja va nje krvnih zrna ca i bro ja nje
is pra vnih i ne is pra vnih ge na uspos tav lja se kao le -
gi ti mna me to da ra zli ko va nja “nas” i “njih”. Sli ~ne
ide je u svo jim ra sis ti ~kim izja va ma pro mo vi ra la je
i Bi lja na Plav {i}, osu |e ni ca za ra tni zlo ~in pro tiv

Jadni i jedini
~o vje ~nos ti pred Me |u na ro dnim su dom za ra tne
zlo ~i ne u Den Ha gu.
Mu`:`e na, konj:ko bi la, IVZ:SDP (Sve je
stvo re no u pa ru)
U bor bi za “po {ti va nje je zi ~kih, kul tu ro lo {kih,
vjer skih i svih dru gih pra va i slo bo da” SDP BIH
do zvo lja va da se u ud`be ni ku otvo re no dis kri mi -
ni ra `e na. (“Mu {ka rac je pas tir u svo joj po ro di ci i
od go vo ran je za svo je sta do; `e na je pas ti ri ca u
ku }i svo ga mu `a i od go vor na je za svo je sta do”.)
Pri mje ri iz svi je ta `i vo ti nja ko ris te se u ud`be ni ku
i za ilus tra ci ju ka ko su se ksu al ne ra zli ~i tos ti ne pri -
ro dne, a su ge ri ra se ~ak i da su uzrok eko lo {kih
po re me }a ja u svi je tu, jer na kon ho mo fo bi jom na -
bi je nog tek sta “Sve je stvo re no u pa ru”, sli je di za -
da tak: “Is tra `i uzro ke eko lo {kih po re me }a ja.” Li je -
po je zna ti i da “po vi jest mu sli man skih na ro da bi -
lje `i broj ne pri mje re to le ran ci je i do bro ~in stva
mu sli man skih vla da ra spram ma njin skih za je dni -
ca”. Je li to “tra di ci ja BiH i Evro pe na ko joj tre ba bi -
ti za sno van sis tem obra zo va nja i od go ja”? Ve li ko -
du {na ma jo ri za ci ja. Ne, hva la!
Ud`be nik se odli ~no uklo pio u tsu na mi tur skih sa -
pu ni ca {to sa TV ekra na {to iz Mi nis tar stva vanj -
skih po slo va BiH, pa se glo ri fi ka ci ja Osman li ja
(“Osman ska ca re vi na ni je ugro zi la i ni je za trla ma -
te ri jal nu kul tu ru sta no vni{ tva sre dnjo vje ko v ne
bo san ske dr`a ve.”) pre ta ~e u izja ve ti pa: “po dr{ka
Tur ske ne }e izos ta ti” ko je da je li der SDP BIH.
Ova ko se u pra ksi re ali zi ra po li ti ~ki cilj “po ve zi va -
nja mla dih u Bo sni i Her ce go vi ni me |u so bno i sa
svi je tom”.
Ud`be nik iz ko jeg su pre uze ti ze le ni ci ta ti za vr{a -
va re ~e ni com “Bo san sko-mu sli man ska kul tu ra
`iv lje nja po dra zu mi je va to le ran tan stav pre ma
kul tu ri `iv lje nja dru gih i dru ga ~i jih – {to su Bo{ -
nja ci pra ksom pot vrdi li kroz his to ri ju a po ka zu ju
i da nas.” Re ~e ni ca ko ju de man tu je sam ud`be nik
na ~i jem kra ju se na la zi. Li ce mjer je je to ra vno li -
ce mjer ju po li ti ke stran ke iz ~i jeg po li ti ~kog pro -
gra ma su pre uze ti crve ni ci ta ti, a ko ja je `rtvo va la
ide ju so ci jal ne de mo kra ti je za par mi nis tar skih fo -
te lja. Va ljda ti me po ka zu je ka ko su u svom pro gra -
mu za mi sli li “per ma nen tnost u~e nja i obra zo va -
nja odra slih.” �
101

102
Jadni i jedini
Vrijeme NAM-a
DRAGI \ACI
DEVETACI,
^ESTITAMO!
Nenad Veli~kovi}
Za sa mo 8 KM pos ta li ste bez pra va na
rei zbor po no sni vla sni ci je dne i je di ne
~i tan ke od ~i jih smo auto ri ca pri je
ne ko li ko go di na mo gli na u~i ti da
Po zor ni cu ~i ne glum ci ko ji se kre }u i dru gi
pre dme ti ne op ho dni za pred sta vu.
školegijum prvo polugodište 2012/13.
Dra gi |a ci de ve ta ci, ^ES TI TA MO!
Za sa mo 8 KM pos ta li ste po no sni vla sni ci je dne
i je di ne ~i tan ke u ko joj }e te sa zna ti da su stari
Grci go vo ri li la tin skim je zi kom!
Ako `e li{ pos ta ti pro fe so ri ca knji `e vnos ti i auto -
ri ca ~i tan ke, na u~i na pa met slje de }e gr~ke izre -
ke:
a) Ep pur si mo uve!
b) Alea ac ta est!
c) My kin gdom for a hor se!
d) That’s one small step for a man, one gi ant le -
ap for man kind!
e) Пролетарии всех стран, соединяйтесь!

Jadni i jedini
Dra gi |a ci de ve ta ci, ^ES TI TA MO!
Za sa mo 8 KM pos ta li ste po no sni vla sni ci je dne
i je di ne ~i tan ke u ko joj }e te pro ~i ta ti da se ovnuj -
ski rog pra vi od ko zi jeg ro ga!
Ako `e li te pos ta ti pro fe so ri knji `e vnos ti, od go -
vo ri te na slje de }a pi ta nja:
Od ~e ga se pra vi krav lji sir?
a) od ov ~i jeg mli je ka
b) od krav ljih ja ja
Ko ja ri je ka te ~e ispod }u pri je na Dri ni?
a) Bo sna
b) Her ce go vi na
Na {ta ra di plin ski {po ret?
a) na drva
b) na stru ju
Ko je drvo ra |a {lji vu?
a) vi no va lo za
b) lo za Ko tro ma ni }a
Ko je autor Nu {i }e ve auto bio gra fi je?
a) Jo van Sker li}
b) wiki pe di ja
[ta bi ovno vi da ne ma ko za?
Dra gi |a ci de ve ta ci, ^ES TI TA MO!
Za sa mo 8 KM pos ta li ste po no sni vla sni ci je dne
i je di ne ~i tan ke u ko joj }e te ot kri ti da su va {i ro -
di te lji pla ti li ono {to se mo gli pro ~i ta ti d`a ba na
in ter ne tu.
Sa je di nom i naj bo ljom ~i tan kom na tr`i {tu na -
u~i te ka ko se pre pi su je!
PRO NA \I RA ZLI KE :-)
103

104
Jadni i jedini
Dra gi |a ci de ve ta ci, ^ES TI TA MO!
Za sa mo 8 KM pos ta li ste po no sni vla sni ci je dne
i je di ne ~i tan ke iz ko joj }e te na u~i ti {ta je do bar
stil!
Pro ~i taj te tek st iz ~i tan ke i u tek stu iz broj te ko ja
se ri je~ u tek stu po nav lja pet pu ta.
Od go vo ri te na slje de }e pi ta nje:
[ta te ma ti zi ra Zmaj od Bo sne:
a) his to rij ska zbi va nja u ve zi s po vi je snom li -
~no{ }u
b) po vi je sna zbi va nja u ve zi s his to rij skom li -
~no{ }u
c) po vi je sna zbi va nja u ve zi s po vi je snom li -
~no{ }u
d) his to rij ska zbi va nja u ve zi s his to rij skom li -
~no{ }u
e) po vi je sna zbi va nja u ve zi s pri po vi je snom li -
~no{ }u
d) pri po vi je sna zbi va nja u ve zi s po vi je snom li -
~no{ }u
e) pri po vi je sna zbi va nja u ve zi s pri po vi je snom
li ~no{ }u
f) pri po vi je sna zbi va nja u ve zi s his to rij skom li -
~no{ }u
g) his to rij ska zbi va nja u ve zi s pri po vi je snom li -
~no{ }u
Ot krij ko je va `no pi ta nje ne dos ta je.
školegijum prvo polugodište 2012/13.
Dra gi |a ci de ve ta ci, ^ES TI TA MO!
Za sa mo 8 KM pos ta li ste po no sni vla sni ci je dne
i je di ne ~i tan ke u ko joj }e te sa zna ti da ko mu ni -
ka ti vnoj raz go v je tnos ti po ezi je Ab du la ha Si -
dra na do pri no si i slo bo dni stih ko ji mu pru `a
kom for za is ka zi va nje mi sli i osje }a ja!
Ka kva je for ma so net u ne slo bo dnom sti hu?
a) ne ko mu ni ka ti vna
b) ne raz go vije tna
c) ne kom for na
d) ti je sna
f) sa pe ta
e) fuj

Jadni i jedini
Dra gi |a ci de ve ta ci, ^ES TI TA MO!
Za samo 8 KM postali ste ponosni vlasnici jedne
i jedine ~itanke u kojoj }ete saznati {ta komedija
osvjetljava!
Nakon {to pogledate isje~ak teksta iz ~itanke od -
govorite na pitanja:
[ta gra|ani, malogra|ani, seljaci, intelektualci,
ofi ciri i politi~ari na svojim intimnim slikama
bri`no skrivaju:
a) rupu na ~arapi
b) fleku na ga}ama
c) tutu ispod kreveta
d) }elu na tjemenu
e) otkop~an {lic
f) crno ispod noktiju
g) `uto iza u{iju
Dra gi |a ci de ve ta ci, ^ES TI TA MO!
Za sa mo 8 KM pos ta li ste po no sni vla sni ci je dne
i je di ne ~i tan ke u ko joj }e te sa zna ti {ta su po vi je -
sni do ku men ti!
Pro ~i taj te tek st iz ~i tan ke i pre po znajte po vi je sne
do ku men te u re ~e ni ci:
Osman-ka pe tan, otac Hu se inov, bio je na o~it ~o -
vjek, imao je o~i, nos, us ta, brko ve, bra du i gus -
tu ko su.
[ta Osman-ka pe tan, otac Hu se inov, pre ma po vi -
je snim do ku men ti ma, ni je imao:
a) u{i
b) ~e lo
c) obrve
d) }e lu
105

106
Jadni i jedini
Dra gi |a ci de ve ta ci, ^ES TI TA MO!
Za sa mo 8 KM pos ta li ste po no sni vla sni ci je dne
i je di ne ~i tan ke u ko joj }e te sa zna ti da usme -
na/na ro dna knji `e vnost ima rod dra mu kao i pi -
sa na/umje tni ~ka knji `e vnost!
Ri je {i te slje de }i test:
Dra mu Smrt Ome ra i An ti go ne je stvo rio/stvo ri -
la:
a) Vuk Ka ra d`i}
b) Av do Me |e do vi}
c) Sli je pa @i va na
Autor/ica dra me Po ~e tak bu ne na Ha mle ta je:
a) Av do Me |e do vi}
b) Ku ni na Zla ti ja
c) Mrdu {a Do nja
Na ro dnu dra mu Tri ses tre Le ke Ka pe ta na is pje -
vao/is pje va la je
a) Fa ta Av da gi na
b) [a ban Baj ra mo vi} Ve li ~an stve ni
c) El vir & sons
Za mo li te va {eg nas ta vni ka ili va {u nas ta vni cu da
vam na bro ji ne ko li ko dra ma ko je je stvo rio na -
rod.
školegijum prvo polugodište 2012/13.
Dra gi |a ci de ve ta ci, ^ES TI TA MO!
Za sa mo 8 KM pos ta li ste po no sni vla sni ci je dne
i je di ne ~i tan ke iz ko joj }e te pu no nau~iti o ra zli -
~i tos ti ma!
Po gle daj te ko la` sli ka iz ~i tan ke i od go vo ri te na
pi ta nja:
a) Ima li vi {e tur ba na ili fe so va?
b) Ima li vi {e ko nja ili `e na?
c) Iz ko jeg vi je ka je ovaj ud`be nik?

Jadni i jedini
Dra gi |a ci de ve ta ci, ^ES TI TA MO!
Za sa mo 8 KM pos ta li ste po no sni vla sni ci je dne
i je di ne ~i tan ke u ko joj }e te sa zna ti da vi zi ja zna -
~i sli ka ~o vje ko ve ma {te bez stvar ne po dlo ge,
fan ta zi ja!
Ako ne zna te {ta zna ~i ri je~ vi zi ja u pi ta nju Ka kva
je Uje vi }e va vi zi ja pje sni{ tva ko ris ti te se obja{ nje -
njem i pos ta vi te pi ta nje je dnos ta vni je: Ka kva je
Uje vi }e va sli ka ~o vje ko ve ma {te bez stvar ne po dlo ge
pje sni{ tva?
Ka ko se zo ve ~o vjek ko ji ima sli ku ~o vje ko ve ma -
{te bez stvar ne po dlo ge, fan ta zi ju?
a) fra zer
b) fan ta zer
c) amor ti zer
Ka ko se zo ve ~o vjek ko ji ima sli ku ~o vje ko ve ma -
{te bez stvar ne po dlo ge, fan ta zi ju?
a) vi zi onar
b) vi zir
c) vi zon
Dra gi |a ci de ve ta ci, ^ES TI TA MO!
Za samo 8 KM postali ste ponosni vlasnici jedne
i jedine ~itanke u kojoj }ete odgonetati narav po -
veznice!
Nakon {to pogledate isje~ak teksta iz ~itanke od -
gonetnite narav poveznice:
Narav poveznice izme|u tragi~nog ozra~ja je
a) te{ka
b) prijeka
c) blaga
d) baladi~na
e) budali~na
107

108
Jadni i jedini
Dra gi |a ci de ve ta ci, ^ES TI TA MO!
Za sa mo 8 KM pos ta li ste po no sni vla sni ci je dne
i je di ne ~i tan ke u ko joj }e te na u~i ti {ta je oko sni -
ca ro ma na?
Sli je di uput stva iz ~i tan ke i od go vo ri na pi ta nja:
Ko je gla vna oko sni ca u Dne vni ku Ane Frank?
a) Je vre ji
b) Ho lan |a ni
c) Ni jem ci
Ko je gla vna oko sni ca u ro ma nu Gim pel Lu da?
a) Je vre ji
b) gim pe li
c) lu da ci
Ko je gla vna oko sni ca u ro ma nu Ze le no bu se -
nje?
a) Crve ni Kme ri
b) pla vi {lje mo vi
c) crni la bu do vi
školegijum prvo polugodište 2012/13.
Dra gi |a ci de ve ta ci, ^ES TI TA MO!
Za sa mo 8 KM pos ta li ste po no sni vla sni ci je dne
i je di ne ~i tan ke u ko joj }e te sa zna ti da su ave ni -
ja i drvo red je dno te is to!
Na kon {to po gle da te isje~ak teksta iz ~itanke od -
go vo ri te na pi ta nja:
Em pi re Sta te Bu il ding na la zi se na ras krsni ci 34
uli ce i ko jeg drvo re da?
a) ~et vrtog
b) pe tog
c) Vil so no vog
[o ping-cen tar u Za gre bu zo ve se:
a) Drvo red-mall
b) Kloc-cen tar
c) Bal veny-mall
Od Ili d`e do Vre la Bo sne sti `e se
a) Ave ni jom pla ta na
b) Vil so no vom ave ni jom
c) fi ja ke rom na drva
^u ve ni par fem zo ve se:
a) Fif th ele ment
b) Fif th aman dman
c) Fif th drvo red

Jadni i jedini
Dra gi |a ci de ve ta ci, ^ES TI TA MO!
Za sa mo 8 KM pos ta li ste po no sni vla sni ci je dne
i je di ne ~i tan ke u ko joj }e te sa zna ti da su me mo -
ari is to {to i ro man!
Pro ~i taj te Is tan bul Or ha na Pa mu ka, po gle daj te
isje ~ak teksta iz ~itanke, i od go vo ri te na pi ta nja:
[ta je Tol sto jev Rat i mir?
a) pu to pis
b) ha iku
c) so net
Od ~e ga se sas to ji Nje go {ev Gor ski vi je nac?
a) od so ne ta
b) od pa pri ka
c) od bi je log lu ka
[ta su Me mo ari Vin sto na ^er ~i la?
a) pus to lo vni ro man
b) is to rij ski ro man
c) psi ho lo {ki ro man
Dra gi |a ci de ve ta ci, ^ES TI TA MO!
Za sa mo 8 KM pos ta li ste po no sni vla sni ci je dne
i je di ne ~i tan ke u ko joj }e te sa zna ti da su i mi sli
i osje }a ji u pje smi me |u so bno ~vrsto is pre ple -
te ni!
Po gle daj te pa` lji vo isje~ak teksta iz ~itanke i od -
go vo ri te na pi ta nje: Ka ko se zo ve lir ska pje sma u
ko joj je naj ~e{ }a po ja va da su i osje }a nja i mi sli
me |u so bno ~vrsto is pre ple te ni.
a) 2 u 1 strong
b) is pre ple ton
c) lir sko klup ko
d) ~vrsto pjev
e) ma kra me ta te za
109

110
Jadni i jedini
Dra gi |a ci de ve ta ci, ^ES TI TA MO!
Za sa mo 8 KM pos ta li ste po no sni vla sni ci je dne
i je di ne ~i tan ke u ko joj }e te sa zna ti da se vo ka ti -
vom je dni ne na gla {a va blis kost i lju bav!
Po gle daj te pa` lji vo isje~ak teksta iz ~itanke i od -
go vo ri te na pi ta nja:
Ako Mu jo Fa ti ka `e: @e no, pa zi, sto ji{ mi is pred
te le vi zo ra! {ta je stil ski mar ki ra nim vo ka ti vom
je dni ne na gla sio:
a) lju bav i na klo nost pre ma Fa ti
b) lju bav i na klo nost pre ma Li gi {am pi ona
c) lju bav i na klo nost pre ma stil ski mar ki ra nom
vo ka ti vu
Ako Fa ta ka `e Mu ji: ^o vje ~e, pus ti vo du za so -
bom! {ta je stil ski mar ki ra nim vo ka ti vom je dni ne
na gla si la:
a) lju bav i na klo nost pre ma Mu ji
b) lju bav i na klo nost pre ma vo do ko tli }u
c) lju bav i na klo nost pre ma sa moj se bi
školegijum prvo polugodište 2012/13.
Dra gi |a ci de ve ta ci, ^ES TI TA MO!
Za sa mo 8 KM pos ta li ste po no sni vla sni ci je dne
i je di ne ~i tan ke u ko joj }e te sa zna ti da pa tri ot ske
pje sme is ka zu ju do `iv ljaj do mo vin ske lju ba vi!
Po gle daj te pa` lji vo isje~ak teksta iz ~itanke i iza -
be ri te je dan ili vi {e ta ~nih od go vo ra:
a) pje sma u ko joj pje snik is ka zu je lju bav pre ma
maj ci izra `a va maj ~in sku lju bav
b) pje sma u ko joj pje snik is ka zu je lju bav pre ma
`e ni izra `a va `en sku lju bav
c) pje sma u ko joj pje snik is ka zu je lju bav pre ma
bo gu izra `a va bo `an sku lju bav
d) pje sma u ko joj pje snik is ka zu je lju bav pre ma
ti je lu izra `a va tje le snu lju bav
e) pje sma u ko joj pje snik is ka zu je lju bav pre ma
go to vi ni izra `a va go to vin sku lju bav
f) pje sma u ko joj pje snik is ka zu je lju bav pre ma
tu fa hi ja ma izra `a va tu fa hij sku lju bav

Jadni i jedini
Dra gi |a ci de ve ta ci, ^ES TI TA MO!
Za sa mo 8 KM pos ta li ste po no sni vla sni ci je dne
i je di ne ~i tan ke u ko joj }e te sa zna ti da je fle gma
trom i ra vno du {an ~o vjek!
Na kon {to po gle da te isje~ak teksta iz ~itanke i
pro ~i ta te u rje ~ni ku stra nih ri je ~i da fle gma na
gr~kom zna ~i sluz, a da se njo me ozna ~a va la na -
vo dno slu zas ta krv ko ja je bi la ra zlog za mlak,
trom, ra vno du {an tem pe ra ment, od go vo ri te na
pi ta nja:
[ta je sti gma?
a) vrsta mli ta vog gra ni ta
b) slu zer
c) trom i ra vno du {an ~o vjek
[ta je sme gma?
a) pi hti je od hla de ti ne
b) skr. na di mak od Sme gme di na
c) trom i ra vno du {an ~o vjek
[ta je ma gma?
a) is to {to i flo gis ton sa mo dru ga ~i je
b) u`a re na slu za
c) trom i ra vno du {an ~o vjek
Dra gi |a ci de ve ta ci, ^ES TI TA MO!
Za sa mo 8 KM pos ta li ste po no sni vla sni ci je dne
i je di ne ~i tan ke u ko joj }e te sa zna ti da je Mo li jer
`i vio u 19. sto lje }u!
Po gle daj te pa` lji vo isje~ak teksta iz ~itanke i od -
go vo ri te na pos tav lje na pi ta nja:
Ka ko se zo ve Mo li je ro va ko me di ja o fran cus kom
dru{ tvu 19. sto lje }a?
a) fran cus ka ko me di ja
b) ljud ska ko me di ja
c) bo `an ska ko me di ja
Ka ko se zo ve Mo li je ro va ko me di ja o rus kom
dru{ tvu 19. sto lje }a?
a) Srat i mir
b) Bra }a Ka ra maz go vi
c) Zlo ~in i ha zna
Ka ko se zo ve Mo li je ro va ko me di ja o srpskom
dru{ tvu 19. sto lje }a?
a) Ro do {up ci
b) Me |u ja dom i med zlom
c) Pop [mi ra i pop @mi ra
Ka ko se zo ve Mo li je ro va ko me di ja o bo san skom
obra zo va nju 21. sto lje }a?
a) Skle pi no
b) Nam da ni {ta ne znam
c) ^i tan ka za 9 ra zred
111

112
Jadni i jedini
Dra gi |a ci de ve ta ci, ^ES TI TA MO!
Za sa mo 8 KM pos ta li ste po no sni vla sni ci je dne
i je di ne ~i tan ke u ko joj }e te sa zna ti da po ema
Ha na do ~a ra va “ras prska va nje” lju ba vi!
Po gle daj te pa` lji vo isje~ak teksta iz ~itanke i pre -
po znaj te is ti tek st u tri slje de }a pri mje ra:
a) Po ema u ne obi ~nim ima gi na ci ja ma do ~a ra va
“ras prska va nje” lju ba vi spa ja ju }i me |u so bno
vrlo uda lje na zna ~enj ska po lja i ta ko obo ga -
}u ju }i pros to re aso ci ja ci je.
b) Po ema u ne obi ~nim aso ci ja ci ja ma do ~a ra va
“ras prska va nje” lju ba vi obo ga }u ju }i me |u -
so bno vrlo uda lje na zna ~enj ska po lja i ta ko
spa ja ju }i pros to re ima gi na ci je.
c) Po ema u ne obi ~nim aso ci ja ci ja ma do ~a ra va
“ras prska va nje” lju ba vi spa ja ju }i me |u so bno
vrlo uda lje na zna ~enj ska po lja i ta ko obo ga -
}u ju }i pros to re ima gi na ci je.
Ali to ni je sve!
[ta do ~a ra va po ema Na pra vi sam ti put, maj ko,
iza {o?
a) ra spu hi va nje lju ba vi
b) u{ pri ca va nje lju ba vi
c) ras ki se lja va nje lju ba vi
d) ras pr{i va nje lju ba vi
e) vrca nje lju ba vi
školegijum prvo polugodište 2012/13.
Dra gi |a ci de ve ta ci, ^ES TI TA MO!
Za sa mo 8 KM pos ta li ste po no sni vla sni ci je dne
i je di ne ~i tan ke iz ko je }e te na u~i ti {ta je ide ja
knji `e vnog dje la!
Po gle daj te pa` lji vo isje~ak teksta iz ~itanke i pre -
po znaj te is ti tek st u tri slje de }a pri mje ra:
1. Ide ja knji `e vnog dje la je mi sao sa dr`a na u
te mi, do ga |a ji ma i li ko vi ma dje la prot ka na
ona ko ka ko je to sam pi sac dje la odre dio te -
me ljem svo je odlu ke.
2. Ide ja knji `e vnog dje la je te melj te me dje la
prot kan smi slom li ko va i do ga |a ji ma u dje lu
ona ko ka ko je to sam pi sac dje la smi slio u mi -
sli ma o dje lu.
3. Ide ja knji `e vnog dje la je te me ljna mi sao dje -
la ko jom je prot ka no dje lo ~i ji je smi sao dje la
sa dr`an u te mi, do ga |a ji ma i li ko vi ma dje la
ona ko ka ko je to sam pi sac dje la odre dio.

Jadni i jedini
]u ta nje je
odo bra va nje!
Ima ju li nas ta vni ci pra va
na gra |an sku ne po slu {nost?
Ima ju li nas ta vni ci pra va na gra |an sku ne po slu {nost?
Da li je mi nis tar stvo ra dnom knji `i com ku pi lo nji ho vo }u ta nje?
Ko me pri je svih tre ba bi ti okre nu ta nji ho va lo jal nost – vlas ti ili
dje te tu?
[ta tre ba u~i ni ti nas ta vnik i ro di telj kad mu na re de da ko ris ti ne -
kva li te tan ud`be nik, ~itanku u ko joj se ovnuj ski rog pra vi od ko -
zjeg, u ko joj se tu |i tek sto vi po dme }u kao vlas ti ti, ~i ji je stil aljkav,
~i je su ilus tra ci je po ni `a va ju }e za in te lekt ~e trna es to go di{ -
nja ka, u ko joj se dje ca tre ti ra ju kao fi ku si, u ko joj se da ju ne ta ~ni
is ka zi, u ko joj de se ti ne ne po zna tih ri je ~i ni su obja{ nje nje ili su
obja{ nje ne po gre {no, u ko joj ne ma ni ti je dne auto ri ce?
Za {to stru ~an i sa vjes tan i obje kti van nas ta vnik mo ra ko ris ti ti
~i tan ku oda bra nu od ne sa vje snih, nes tru ~nih i pris tra nih
re cen ze na ta?
Za {to da lju di ko ji se ne `e le ba vi ti ro dnim pi ta nji ma, ko ji ne ra -
zli ku ju edu ka ci ju i in dok tri na ci ju, ko ji se sa pli }u o uni ver zal ne
ljud ske vri je dnos ti i ko ji ospo ra va ju ne do gmat sko
obra zo va nje ima ju ek sklu zi vno pra vo
na {oj dje ci pred stav lja ti
knji `e vnost? �
113

GAUDEAMUS
RIGITUR
116 ZNANJE NA VISOKOJ K NOZI + 124 OBRAZOVNI =
STVARA LA^KI PROCES

116
Gaudeamus rigitur
[kljocam i zvocam
ZNANJE NA
VISOKOJ K NOZI
Nenad Veli~kovi}
Izbor iz ko lu mni u ve zi s te mom
vi so ko {kol stvo objav lje nih na por ta lu
www.dw.de
Hop sa hop sa da
Tu ris ta opi jen Ba{ ~ar {i jom, u po tra zi za naj bo ljim
}e va pi ma u Sa ra je vu, na i}i }e, pri je ili ka sni je, na
pu to kaz pre ma war-exhi bi ti onu. Pu to kaz je ne na -
oru `a na lut ka-voj nik u mas kir noj uni for mi, s ~i -
zma ma i {lje mom, s mas kom i fi {e kli ja ma. Opre -
mlje na, da kle, bo lje ne go ve }i na bo ra ca Ar mi je
BiH, u ra tu ko ji je tra jao od apri la 1992. do no vem -
bra 1995. go di ne.
Bu du }i da su tu ris ti opu {te ni lju di, s te {kom gla -
vom na la ga nim no ga ma, bez ve li kih in te le ktu al -
nih zah tje va, pra kti ~no ov ce ko je tre ba po mus ti i
pos tri ga ti, la ko je oprav da ti pre du zi mlji vog ga le -
ris tu ko ji je u va tru ro {ti lja i rer ni gur nuo po ziv za
exhi bi ti on. [ta je lo gi ~ni je ne go za je dno s }e va pi -
ma i pi ta ma pro da va ti i ono {to se da nas stru ~no
zo ve kul tur no pa m}e nje.
Na ra vno, da umjes to lut ke-voj ni ka s gas-mas kom
na kal drma vom asfal tu sto ji lut ka u ~ip kas tom ru -
blju i s hal te ri ma, i s po zi vom na sex-exhi bi ti on,
ve} bi se na {ao ne ko da ka `e ka ko je to neu mje sno
i ka ko vri je |a mo ral i ka ko to na {a dje ca ne tre ba
da gle da ju. Ne ka ko je pos ta lo nor mal no da nas u
ja vnom pros to ru vi {e stra {i ~ip kas to ru blje od
mas kir ne uni for me. [ta dru go i o~e ki va ti od dru{ -
tva ne spo so bnog da se ksu al nost uve de u {ko le, od
školegijum prvo polugodište 2012/13.
dru{ tva u ko jem re ktor Uni ver zi te ta tri pu ta ur gi -
ra da mu ba rem je dan nas ta vnik, ili sa ra dnik, ili
stu dent Fi lo zof skog fa kul te ta po {a lje pri log za pu -
bli ka ci ju 1479 da na: sje }a nja iz op sa de Uni ver zi te -
ta u Sa ra je vu.
(“Ova pu bli ka ci ja `e li sa ~u va ti od za bo ra va su ro ve
i te {ke da ne naj du `e op sa de u his to ri ji ~o vje ~an -
stva. Pu bli ka ci ja bi sa dr`a va la tek sto ve nas ta vni ka
i sa ra dni ka ko ji pred stav lja ju sje }a nja na da ne ra -
da, pre `iv lja va nja i `e lje za op stan kom u Sa ra je vu
i na Uni ver zi te tu, za vri je me agre si je na BiH u pe -
ri odu 1992-1995. go di ne.” Pi smo, s ozna kom “Pre -
dmet: III UR GEN CI JA” po tpi su je re ktor s.r.)
Pro je kat, smi{ ljen kao u naj bo ljoj tra di ci ji ku mro -
va ~ke par tij ske {ko le, ne ma na mje ru, me |u tim, da
spa {a va pro {lost od za bo ra va, ne go da pro {lost
pri la go di svo jim po tre ba ma. Za to se u po mo} i po -
zi va knji `e vnost a ne na uka, za to se tra `e sje }a nja
a ne sta tis ti ke i is tra `i va nja.
Uni ver zi tet je nau ~na in sti tu ci ja, pa bi se od nje, i
od lju di ko ji je pred stav lja ju, a od re kto ra pri je svih
dru gih, o~e ki va lo da se u ja vnom dje lo va nju ne
uda lja va od ra zu ma i ~i nje ni ca. Me |u tim, to je o~e -
ki va nje u ovom do pi su iz Re kto ra ta izne vje re no.
Ka ko je, na ime, Re kto rat do {ao do bro ja 1479 u na -
slo vu svo je pla ni ra ne pu bli ka ci je? Jer, 1479 po di je -
lje no sa 365 do vo di nas do re zul ta ta 4,052 i do ot -
kri }a (nau ~nog?) da je naj du `a op sa da u his to ri ji
~o vje ~an stva tra ja la ma lo vi {e od ~e ti ri go di ne. To
je u su pro tnos ti s pe ri odi za ci jom agre si je na vri je -

Gaudeamus rigitur
me 1992-1995. Re ktor Uni ver zi te ta ~i ni se zna vi {e
od ve }i ne onih ko ji ra ~u na ju da je rat u Sa ra je vu
po ~eo 4. apri la 1992. i tra jao do po tpi si va nja Dej -
ton skog spo ra zu ma u no vem bru 1995. Mo gu }e je
da da ni pod op sa dom u agre si ji su bje kti vno tra ju
du `e, ali on da bi ih u uku pnom zbi ru bi lo ma nje!
A mo gu }e je i da su su bje kti vno tra ja li kra }e, jer su
lju di bez te le vi zi je ra ni je i{li na spa va nje i zbog
hla dno }e ka sni je us ta ja li iz pos te lja. Ali, su bje kti v -
no, mo `da op sa de ni je ni bi lo, jer se s op sje da te lji -
ma trgo va lo i po slo va lo, raz mje nji va li su se gra |a -
ni kao da su ra tni za ro blje ni ci, ku po va la se pa pre -
pro da va la hra na, naf ta, ka fa...
Su bje kti vno, sje }a nja na op sa du Uni ver zi te ta mo -
gu iz gle da na pi sa ti i stu den ti ko ji su u to vri je me
ima li dvi je go di ne. Su bje kti vno, sli ~nu pu bli ka ci ju
mo `e mo us ko ro o~e ki va ti i od os ta lih grad skih in -
sti tu ci ja. 1492 da na: sje }a nja iz op sa de Ka fi le ri je u
Sa ra je vu. 1853 da na: sje }a nje iz op sa de }e va bd`i -
ni ce @e ljo. 12.352 da na: sje }a nje iz op sa de sa ra jev -
ske Pi va re. 36.549 da na: sje }a nje iz op sa de [i pa da.
47.212 da na: sje }a nje iz op sa de Ma hi ro ve pe ka re.
128.827 da na: sje }a nje na op sa du Mo me i Uze ira.
Is ti na, je dan ljud ski vi jek ne mo `e tra ja ti 128.827
da na, pa ta ko ni sje }a nje, ali su bje kti vno, kul tur no
pa m}e nje ima pra vo na amne zi ju, je dna ko kao {to
Re ktor Uni ver zi te ta ima pra vo tra `i ti od aka dem -
ske za je dni ce da u~es tvu je u fal si fi ko va nju is to rij -
skih ~i nje ni ca.
U toj za je dni ci mo gu }e je tro {i ti vri je me, no vac i `iv -
ce na be smi sle ne pu bli ka ci je, is to vre me no `mi re }i
na ~i nje ni cu da se stu den ti u do mo vi ma tek je dnom
se dmi ~no mo gu obje kti vno opra ti to plom vo dom.
Ba vi ti se op sa dom, me |u tim, na ~in je da se ne ba -
vi se mes tri ma.
Re for mi sa ti pro {lost je pu no la k{e ne go re for mi sa -
ti Uni ver zi tet. Jer re for mi sa ti Uni ver zi tet zna ~i
pos ta vi ti nez go dna pi ta nja u ve zi s ola ko ste ~e nim
zva nji ma, mu nje vi tim na pre do va nji ma, su mnji -
vim kom pe ten ci ja ma, kom pli ko va nim nos tri fi ka -
ci ja ma, ki la vim bo lonj skim pro ce som, za kr`lja lim
stu den tskim pra vi ma, zas tar je lim obli ci ma nas ta -
ve i ne ra zli ko va njem na uke od vje ro na uke.
Ova s.r. po tpi sa na ur gen ci ja, naj zad, ne ra zli ku je
se po svom pa ra zi ti ra nju na tra umi od po zi va tu -
ris ti ma na war-exhi bi ti on. Na taj na ~in, me |u tim,
i Uni ver zi tet se izje dna ~a va s ~ar {i jom, stu di ra nje
s tu ri zmom, a stu den ti s ov ca ma.
[i pak se okre }e
Ocva lom ma gis tru ko ji pro vo di po de set sa ti dne -
v no ra de }i na do ktor skoj te zi umor ~es to umjes to
sna do ne se no }ne mo re. Sa nja on ta ko da je nje go -
va di ser ta ci ja do {la na dne vni red Uni ver zi te ta, ali
117

118
Gaudeamus rigitur
kao ta ~ka na kon ras pra ve o po ~a snim do kto ra ti -
ma. A ras pra va se odu `i la, odlu ~u je se o pri je dlo -
gu Fa kul te ta za is to ri ju da se ne ka kav pla ni nar
pro gla si po ~a snim do kto rom za izu ze tan do pri nos
u oblas ti pa tri oti zma, jer je pro na {ao tra go ve hal -
ki na Pe ru nu i Ro ma ni ji.
Tra go vi su, ve li se u obra zlo `e nju, si gu ran do kaz o
pos to ja nju hal ki, a hal ke opet si gu ran do kaz da su
se tu ne ka da ve za li bro do vi, {to je opet si gu ran
do kaz da je Bo sna bi la po to plje na is tim ta la som
ko jim i Atlan ti da, a {to je on da si gu ran do kaz da
smo mi Bo san ci po tom ci dre vnih na ro da i da ba -
{ti ni mo nji ho vu su pe ri or nu in te li gen ci ju. Do da -
nas, ve li se u obra zlo `e nju, hal ke su bi le sa mo hi -
po te za, ali s pro na las kom tra go va one su ~i nje ni ca
ko ju na uka vi {e ne mo `e igno ri sa ti. Tra go va, ve li
se da lje u obra zlo `e nju, ima ne ko li ko, u na zi vi ma
to po ni ma: za {to bi se ne ko se lo na 1500 me ta ra na -
dmor ske vi si ne zva lo Lu ke ako tu ni su ne kad pris -
ta ja li bro do vi, za {to bi se se lo zva lo Sko mor je, ako
tu ni je bi lo us ko mo re, za {to bi se za se lak zvao La -
|i ce, ako tu ni su pris ta ja le la |e?
Za {to bi se Vu ji ca zva la Al ka ako ne ma hal ki i u
oko li ni [u ice? Ovo je ne ko do ba cio, na na ~in ko ji
je ispod dos to jan stva Uni ver zi te ta, i zbog ~e ga je
na kra ju sje dni ca pre ki nu ta. Ocva li ma gis tar bu di
se vas u zno ju i bez da ha, nje go va ta ~ka os ta la ne -
ri je {e na, otva ra us ta kao ri ba na vrhu pla ni ne, kre -
vet se pod njim lju lja kao du {ek na ta la si ma...
...Ta la sa se mo re pred njim, a on ni je si gu ran da li je
na oba li Ne um kod Kle ka ili Ulog kod Ka li no vi ka.
Sa mo vi di da ka ko no sa~ avi ona ula zi na ri kverc u
školegijum prvo polugodište 2012/13.
za liv, ~la no vi Bo san skog po mor skog dru{ tva ~e ka ju
na ve zo vi ma da pri hva te ko no pe i ve `u ih za hal ke,
ali on da (kao da je sam {ej tan pre ba cio san na dru -
gi ka nal!) iz bro da ne izla ze ma rin ci ne go ov ce krat -
ko po d{i {a ne, a na sje dni ci se na ta ~i ta se pri je dlog
da se po ~a sni do kto rat na uka do di je li ne ka kvom
me sa ru za izu ze tan do pri nos iz pa tri oti zma. U nje -
go voj je ru ci, ve li se u obra zlo `e nju, no` pe ro. On
je hi rurg ko ji ov ca ma smrt ~i ni la k{om od `i vo ta, a
lju di ma `va ka nje la k{im od va re nja. Ipak se okre }e
ni su ri je ~i Ga li le je ve o Ze mlji ne go nje go ve o ra` -
nju. On mo ~u pre tva ra u mi ro i ~i ni da kre zu bim
os mije si za blis ta ju. Nje mu je po sve }en Slu `be ni
put Ali je \er ze le za. O nje mu je film Kad ja ga njci
uti hnu. As ka i muk. La k{e je pra znoj gla vi s pu nim
us ti ma. Bez pe ke ne ma na uke. E=wc2...
Ocva li ma gis tar pre vr}e se pod pe ri nom kao na
gra de la ma, ali umor je mo }an se da tiv, i on pro pa -
da opet u ko {mar...
Cvr~i me so na ro {ti lju, se nat po sje dao oko nis kog
sto la, pred sva kim vi lju {ka za bo de na u ste on so -
mun, a je dan glas obra zla `e pri je dlog da se mi nis -
tru za pa tri oti zam do di je li ti tu la po ~a snog do kto -
ra na uka zbog otva ra nja Mu ze ja }e va pa, u ko jem
evo ima mo izlo `bu ]e vap na tlu Bo sne i Her ce go -
vi ne od pra is to ri je do da nas. A u po li ca ma bi bli -
ote ke na slo vi: Na pra vi sam ti }e vap, maj ko, na -
i{o... ]e vap slje zo ve bo je... Evli ja ]e va pli ja... Ko je
ko u }e va pa... ]e va po va ku }i ca... Na Dri ni le pi -
nja... A iz }o {ka ~u je se ti ha pje sma: ^u dna ja da ko
s }e va pa stra da... Dva }e va pa u so mu nu ra sla...
Ma gis tar se bu di u go loj vo di... Trlja o~i, zo ra sa mo
{to ni je pu kla... Uklju ~u je ra dio, kad ta mo Uni ve ri -
zi tet ra zma tra pri je dlog da se fu dbal ski tre ner ]i ro
Bla `e vi} pro gla si za po ~a snog do kto ra, jer je, ka ko
sto ji u pra vi li ma Uni ver zi te ta, dao zna ~a jan do pri -
nos... Ba{ ta ko. Ni su se sje ti li {ej ta ni da ga pro gla se
za po ~a snog na vi ja ~a Vrba nju {e, ali evo jes te uni -
ver zi tet da pre dlo `i za po ~a snog do kto ra na uka.
Ni ko me se (me |u pet mi li ona Bo sa na ca i {est mi li -
jar di lju di) ni je ta nau ~na us ta no va na kra ju 2009.
go di ne po `e lje la pri je po klo ni ti u Mi ner vi no ime
ne go uva `e nom }i ro pra kti ~a ru. Jer je pred sta vio
Bo snu na naj bo lji na ~in... uje di nio re pre zen ta ci ju...
Odveo u Afri ku, da sa di mo pa pri ku, ~u je se glas sa
stra ne, ali ga za glu {i ja uk o~aj nog ma gis tra, ko ji
po la ko shva ta da se jo{ uvi jek ni je pro bu dio.
I da mo `da ni kad ne }e, jer ne ma bu |e nja iz ove
mo re u ko joj je te ori ja lop ta nja na uka a te ori ja
evo lu ci je lu pe ta nje.

Gaudeamus rigitur
Fla jer ska po sla
Ci je lo lje to su {a je pi la Mi ljac ku dok se na kra ju
ko ri tom ni su zi ba le sa mo smrdlji va ze le na skra ma
i ra zno boj na mu tna pje na. Be ton ske kas ka de izbi -
le su na vaz duh kao ko ri je nje zu ba na pa dnu tih
pa ra den to zom. Od za da ha iz grad skog de be log
cri je va opa da lo je pri je vre me na li{ }e s li pa na
oba la ma ri je ke. Iz du bi ne su na svje tlo da na izbi li
po to nu li pre dme ti ko zna ka kvom bu ji com do va -
lja ni i tu na su ka ni. Me |u nji ma i pra kti kabl-ste pe -
ni {te s tri drve na ste pe ni ka.
Is to vre me no, prvog da na no ve uni ver zi tet ske
{kol ske go di ne sa ra jev ske bru co {e je do ~e kao na
ula zi ma fa kul te ta in for ma ti vni pa ket – ma la fas ci -
kla sa slje de }im sa dr`a jem fla je ra i bro {u ra:
– Bo lonj ski na ~in stu di ra nja
– In for ma ci oni sis tem stu den tskih slu `bi UN SA
– Uni ver zi tet ski te le-in for ma ti ~ki cen tar
– Pro mo ci ja aka dem skih vri je dnos ti UN SA
– www.stu dent.ba
– Aka dem ski ka len dar 2011/2012
– 60 go di na UN SA (Poz dra vna ri je~ Re kto ra)
– Stu den tski par la ment SPUS – Go di{ nji ka len dar
2012
– Blok-bi lje `ni ~i ca [tam pa ri je Foj ni ca.
– D`e pni ka len dar ~i} za 2012.
Ci je li in fo-pa ket otu `no pod sje }a na ja dne no vo -
go di{ nje pa ke ti }e za dje cu si ro ma {nih sin di ka ta,
pu nu jef ti nih slat ki {a i plas ti ~nih ki nes kih igra ~a -
ka. Ne ma ra zu mnog obja{ nje nja za {to je ne ko tro -
{io vri je me i no vac na ova ka ve be smi sle ne proi -
zvo de, osim ako ide ja ni je bi la da se stvo ri pri vid
pa pir no-ga lan te rij skog bla gos ta nja. Po la te `i ne
pa ke ta odno si se na pro mo ci ju in for ma ti ~kih re -
sur sa Uni ver zi te ta, ma da bi u du hu vre me na bi lo
jef ti ni je i efek tni je da je sva ki bru co{ do bio na mo -
bi tel ili u in box {i fru za svo ju no vu stu den tsku
web-adre su, i ta mo sve po tre bne po dat ke i lin ko -
ve. Me |u tim, to ni je ura |e no jer bi po pu lis ti ~ki
ape ti ti Re kto ra ta os ta li ne za si }e ni; bri ga za bru co -
{e os ta la bi sa mo efi ka sna, ali ne vi {e i vi dlji va. A
ni je ta ko ura |e no jer je ci je la ta opri ~a na i na hva -
lje na in for ma ci ona mre `a za ve }i dio Uni ver zi te ta,
a po go to vo za pro fe so re s je dnom no gom u pen -
zi ji Po tem ki no vo se lo. Bru co {i }e vrlo brzo ot kri ti
da }e bi ti po ku sni ku ni }i za on-li ne pri jav lji va nje
ispi ta, ali da su on-li ne pre da va nja ili po la ga nje
ispi ta bli `i znan stve noj fan tas ti ci ne go nau ~noj
pra ksi. Ot kri }e, ta ko |e, da }e ih, ako odu kra jem
sep tem bra 2011. na pre po ru ~e ni sajt www.stu -
dent.ba do ~e ka ti svje `a vi jest iz 25. fe bru ara is te
go di ne. (Do bro je, ni je od 30. fe bru ara!)
^i ja je pa met gur nu la d`e pni ka len dar u in fo-pa -
ket mla dim lju di ma kad je to ve} go di na ma osno -
vni pa ket opre me nji ho vih mo bi te la? Da se ba rem
ne ko du ho vit u re da kci ji ove pa pir ne do bro do {li -
ce sje tio da taj ne sre tni kar ton ~i} u~i ni za ni mlji -
vim (pa mo `da i ko ri snim) ta ko {to bi ga za po ~eo
sep tem brom, i da lje bo ja ma pra tio aka dem sku go -
di nu i va `ne da tu me u njoj.
Ko me bi tre ba lo da po slu `i ve li ka ma sno pa pir na
ma pa Sa ra je va sa ozna ~e nim fa kul te ti ma? Ho }e li
or jen ta ci oni kros pos ta ti dis ci pli na bru co {i ja de?
Ka kvu ko rist bru co {i mo gu ima ti od fo to gra fi je Re -
kto ra (dvos tru ko ve }e ne go sve ~e ti ri sli ~i ce zgra da
mu zi ~ke i li ko vne aka de mi je, pra vnog i fa kul te ta
islam skih na uka |u tu re) u fla je ru do bro do {li ce?
Ru ga li se ne ko bru co {i ma kad im aka dem ske vri -
je dnos ti pred stav lja kao da su ne pi sme ni, pi kto -
gra mi ma na ko ji ma su pre crta ni ci ga re ta i bo ca?
(Va ljda al ko ho la? Ili se to odno si i na meh ki je vu
BH20?) Da li to zna ~i da je dro ga do zvo lje na (ne -
ma pi kto gra ma s pre kri `e nom {pri com)? Je li seks
ispod ka te dre ok (ne ma na crta nih pa pre crta nih
pro fe so ra/pro fe so ri ca na/pod stu den ti ma/stu den -
ti ca ma)? Smi ju li se uvo di ti psi, smi je li se ula zi ti
na rol {u ama i u ku pa }em kos ti mu i sa sla do le dom,
k tom, da pros ti{? Za {to bi je dan ve li ki Uni ver sity
Mall poz dra vio svo je mu {te ri je s ma nje pi kto gra -
ma ne go bi lo ko ji dru gi pro sje ~ni {o ping-cen tri}?
Jer, kad se adre na lin od upi sa ma lo sle gne, bru co -
{i }e ot kri ti da je taj in fo-pa ket bes pla tan za to {to
119

120
Gaudeamus rigitur
ga pla }a ju nji ho ve ko le ge sa sta ri jih go di na, ko ji }e
pri ja vu i da lje pla }a ti 0,5 KM i uz nju za sva ki ispit
tzv. ispi tne ma te ri ja le. (A {ta je to: for mu lar-dvo li -
sni ca A4 for ma ta, s ma nje-vi {e is tim sa dr`a jem
kao i ma la pri ja va, i u dvo li sni ci par ovje re nih lis -
to va pa pi ra za pi sa nje od go vo ra na ispi tna pi ta -
nja. To da kan di da ti ne bi pre pi si va li.)
[ta }e spri je ~i ti aka dem sku me na d`e ri ju da ni zom
no vih ispi tnih pra vi la po ve }a pro fit ek splo ata ci jom
aka dem ske si ro vi ne – stu de na ta, s per spe kti vom da
do go di ne bru co {i u znak do bro do {li ce do bi ju sli ku
Re kto ra u pri ro dnoj ve li ~i ni? Na ime, za {to ve} ove
go di ne uslov za izla zak na ispit ne bi bi li:
1. Jas tu ~i}, sa zna kom Uni ver zi te ta. Stu den ti ne
mo gu po la ga ti ispit bez pri ja ve, bez ispi tnog ma -
te ri ja la i bez jas tu ~i }a za pod gu zi cu, sa zna kom
Uni ver zi te ta, ko me je svrha sa ~u va ti in ven tar od
ha ba nja.
2. Ma ra mi ce, sa zna kom Uni ver zi te ta. Stu den ti ne
mo gu po la ga ti ispit bez pri ja ve, bez ispi tnog ma -
te ri ja la, bez jas tu ~i }a za pod gu zi cu i bez pa ke ti }a
ma ra mi ca sa zna kom Uni ver zi te ta, ko ji ma je svrha
da stu den ti/stu den ti ce ne po su |u ju sred stva li ~ne
hi gi je ne i ne ome ta ju ta ko je dni dru ge.
3. Na liv-pe ro i tin ta. Stu den ti ne mo gu po la ga ti
ispit bez pri ja ve, bez ispi tnog ma te ri ja la, bez jas tu -
~i }a za pod gu zi cu sa zna kom Uni ver zi te ta, bez
pa ke ti }a ma ra mi ca i bez na liv-pe ra i tin te, ko ji ma
je svrha da stu den ti/stu den ti ce ne po su |u ju pri -
bor je dni od dru gih i ne ome ta ju ta ko je dni dru ge.
(Ta ko |er, bo ja tin te mo `e se mi je nja ti od ter mi na
do ter mi na ispi ta.)
4. Pro vi dna ke sa s pa tent-za tva ra ~em iz de-ema za
za mrzi va~, sa zna kom Uni ver zi te ta. Stu den ti ne
mo gu po la ga ti ispit bez pri ja ve, bez ispi tnog ma te -
ri ja la, bez jas tu ~i }a za pod gu zi cu sa zna kom Uni -
ver zi te ta, bez pa ke ti }a ma ra mi ca i bez na liv-pe ra i
tin te, i bez pro vi dne ke se s pa tent-za tva ra ~em iz
de-ema za za mrzi va~, u ko ju kan di dat/kan di dat ki -
nja pri je ispi ta odla `e mo bi tel, klju ~e ve, ci ga re te
(vi di pi kto gram!), bo ce (pi kto gram) kon do me i sl. i
os tav lja ih kod de `ur nog asis ten ta na ~u va nje.
5. Pa pir ni po dme ta~ (kao u expres-res to ra ni ma) sa
zna kom Uni ver zi te ta. Stu den ti ne mo gu po la ga ti
ispit bez pri ja ve, bez ispi tnog ma te ri ja la, bez jas tu -
~i }a za pod gu zi cu sa zna kom Uni ver zi te ta, bez
pa ke ti }a ma ra mi ca i bez na liv-pe ra i tin te, bez pro -
vi dne ke se s pa tent-za tva ra ~em iz de-ema za za -
mrzi va~ i bez pa pir nog po dme ta ~a ~i ja je na mje na
da sa ~u va klu pu od prlja nja i {a ra nja.
školegijum prvo polugodište 2012/13.
Na ra vno, i grb Uni ver zi te ta tre ba lo bi re di zaj ni ra -
ti. Ono ste pe ni {te na su ka no usred Mi ljac ke ~i ni se
kao do bro rje {e nje. Sim bo li ~no, bru co{ izra nja iz
skra me je dnog dru{ tva bez vi zi ja, ide ala i vri je -
dnos ti, pre la zi tri ste pe ni ka aka dem skog obra zo -
va nja, da bi na kra ju za ko ra ~io u pra zno, i za vr{io
u is tom gli bu iz kog je iza {ao.
Bo lonj ska je dna ~i na
Pri va tni fa kul te ti osva ja ju pred gra |a.
Di plo me u`i va ju sta tus pi ja ~ne ro be.
Aka dem ske ver ti ka le op tu `u ju bo lo nju da zbog
nje hu ma ni zam iz di {e na sred pu ta kao An dri }ev
Ali ho d`a, u krat kim trza ji ma.
Kao da je taj hu ma ni zam ika da imao stvar ne ve ze
s uni ver zi te tom, kao da ni kad ni je dan hram zna -
nja ni je bio na bu d`e tu i pod stro gom bri gom vla -
da ju }e ide olo gi je.
Ha la bu ka na bo lo nju, me |u tim, ne do la zi iz bri ge
za uni ver zal ne vri je dnos ti, ne go iz stra ha za aka -
dem ske pri vi le gi je. Ismi ja va se bi ro kra ti za ci ja ali
se po {tu je ra ~u no vod stvo. Jer ko me bi uos ta lom
kre ma hu ma ni zma ima la da po la `e ra ~u ne? Par tij -
skim vo |a ma, taj kun skim me di ji ma, ko rum pi ra -
nim ko le ga ma?
Pi ta nje je za {to ne sa ma se bi? Za {to se ne bi, umjes
to {to la men ti ra nad gre {nim bo lonj skim pro ce -
som, upi ta la ko od to ga {to oni ra de ima stvar ne
ko ris ti i o ka kvoj se ta ~no ko ris ti ra di? Gdje su
pred svo jim stu den ti ma po vu kli gra ni cu izme |u
nau ~nog me to da i ide olo gi je ko ja ih pla }a?
S olim pske vi si ne {prda ju se s et cs bo do vi ma i bra -
vu ro zno do ka zu ju da se zna nje ne mo `e mje ri ti. Su -
pe ri or ni nad ka ri ka tu ra ma ko je proi zvo de, ne po -
mi{ lja ju da ti bo do vi nu de i dru ga ~i je per spe kti ve.
Na pri mjer, per spe kti vu do zvo lje nog op ti mal nog
op te re }e nja stu den ta.
Ono, ta kvo op te re }e nje, ne mo `e bi ti ve }e od 40
sa ti se dmi ~no. To je pra vo za ga ran to va no sva kom
gra |a ni nu. Hu ma ni zam se za la `e za je dna kost.
Te orij ski. Pra kti ~no, stu den ti su va ljda ni `a bi }a, i
ure du je da ra de du plo. Ho mo (stu dent) ho mi ni
(pro fe so ru) asi nus (ma ga rac).
Pre tvo re no u et cs bo do ve, to op te re }e nje stu de na -
ta de fi ni {e i za kon o vi so kom obra zo va nju. Stu -
dent ne smi je u to ku je dnog se mes tra ra di ti vi {e od
750 sa ti. Mo `e ako `e li, ali se to od nje ga ne mo `e
tra `i ti, i ne smi je se ka` nja va ti ako to ni je u~i nio.
Ako je dan pre dmet u se mes tru vri je di 4 et cs bo da,
to zna ~i da stu dent u tom se mes tru, za taj pre -

Gaudeamus rigitur
dmet, ne mo ra po tro {i ti vi {e od 100 sa ti. (U bo lonj -
skoj ma te ma ti ci, je dan bod zna ~i 25 sa ti op te re }e -
nja stu den ta.)
Hu ma ni zam, me |u tim, pje ni na kal ku la ci je ove
vrste. Hu ma nis ti (ina ~e vje {ti s bo do vi ma kad se
ti ~u nji ho vih pla tnih lis ta) ne vo le bo do va nja ko ja
ba na li zu ju sve ti nju zna nja. Iako se ov dje ne ra di o
zna nju, ne go o po {te nju.
Sva ki hu ma nis ta i pro fe sor du `an je (opet pre ma
tom pro kle tom bo lonj skom za ko nu!) na po ~et ku
se mes tra obja vi ti u tzv. si la bu su {ta pla ni ra pos ti }i,
ko jim sred stvi ma i u ko jem vre me nu. (I jo{ ko je -
{ta, ali ovo je za na {u je dna ~i nu bi tno.) Uko li ko
nje gov pre dmet ima 4 et cs bo da (100 sa ti!) stu dent
ne smi je do bi ti za dat ke ko ji }e ga op te re ti ti vi {e.
Kad se sa be ru ~a so vi pre da va nja, vje `bi, se mi na -
ra, pra kti ~nog ra da, ~i ta nja li te ra tu re, pi sa nja se -
mi nar skih ra do va, su ma tre ba bi ti 100. Pros to ko
pa sulj. Je dan et cs bod = 25 sa ti ra da. 30 et cs bo do -
va u se mes tru = 750 ra da. ^i ta nje s ra zu mi je va -
njem i pa m}e njem (u~e nje) je dne stra ni ce knji ge
= 10 mi nu ta.
Ali je dna ~i na, iako ne ma ve ze s pa su ljem, smrdi.
In te res je pro fe so ra da zbog nor me ima vi {e ~a so -
va pre da va nja.
In te res je asis te na ta da zbog nor me ima ju vi {e ~a -
so va vje `bi.
In te res je pre dme ta da li te ra tu ra bu de re spe kta bil -
na, i obi mom i zna ~a jem.
In te res je fa kul te ta da svi pro fe so ri ima ju nor mu.
Itd. I kad svi upi {u svo je in te re se, zbir da le ko pre -
ma {i do zvo lje nu ci fru.
Ho }e mo li otpu {ta ti vi {ak aka dem skih ra dni ka?
Ne.
Ho }e mo li sma nji va ti nor me pro fe so ra? Ne.
Ho }e mo li svo di ti na uku na kurs opi sme nja va nja?
Ne.
[ta nam on da os ta je?
Da op te re ti mo stu den te i oprav da mo se pri ru -
~nom hu ma nis ti ~kom em pa ti jom: i mi smo bi li is -
to pre op te re }e ni.
[ta on da os ta je stu den ti ma?
Da se po bu ne? Ne, jer se bo je i jer ni su ima li od
ko ga na u~i ti da se hra brost is pla ti.
Da tra `e pra vnu za {ti tu? Ne, jer ni su ima li od ko -
ga na u~i ti da pra vo da je re zul ta te.
Ba ka la ri su po tro {ni ma te ri jal u aka dem skom na -
pre do va nju.
Bu du }i da ne mo gu zna ti sve, jer sve {to se od njih
tra `i ne mo gu }e je zna ti (i {to ne zna ni ti je dan
pro fe sor, jer ga ne za ni ma, jer je za bo ra vio, jer ni -
je ni va `no), stu den ti ma os ta je da bu du ra ja s pro -
fe so ri ma i da ma njak upu }e nos ti na do kna de vi -
{kom po slu {nos ti.
Ta ko uni ver zi tet, kao fa bri ka ide olo {kih ka dro va,
pos ti `e svoj cilj, za ko ji ga nov cem po res kih ob ve -
zni ka pla }a eli ta na vlas ti.
S et cs bo do vi ma ili bez njih, s bo lo njom ili bez nje,
di ja gno za bo les ti izra zi va je je dna ~i nom:
PxO=750 (pri ~e mu je P broj pre dme ta a O vri je -
me po tre bno da stu dent sa vla da sve {to je po tre -
bno za je dan pre dmet).
Uni ver zi tet, uko li ko ne `e li bi ti od go vo ran za de -
ge net ski in `i nje ring, mo `e ili tra `i ti iz mje ne za ko -
na po ko me }e se ra dna se dmi ca po ve }a ti na 80 sa -
ti za gra |a ne ni `eg re da (stu den te) ili s pro ce sa
bo lo nja ka nja pre }i na bo lonj ski pro ces u skla du sa
za ko nom po ko jem pri ma pla tu.
Sta blo id
Stra nac i tu ris ta u Bo sni, pri je ili ka sni je, ugle da }e
na ne kom zi du pos ter na zvan Bo san ska di nas ti ja
Ko tro ma ni }a, ko ji se kao vi rus u ne ko li ko pro te -
klih go di na pro {i rio {ko la ma i dru gim ja vnim us -
ta no va ma. On ne mo ra zna ti da je taj sta blo id ka -
ri ka tu ra lan ne sa mo po te hni ci ne go i po odno su
pre ma ~i nje ni ca ma. Stra nac ko ji ne ra zu mi je na{
je zik ne mo ra se pi ta ti ka ko to ne ki ban mo `e is to -
vre me no bi ti i ne po zna tog ime na i Ko tro ma ni}.
Pre pu {ten in tu ici ji, slo bo dno }e za klju ~i va ti da
pos ter oka ~en u Po {ti pro mo vi {e ne ke po {tan ske
mar ke, izlo `en u ga le ri ji na jav lju je izlo `bu nai vne
121

122
Gaudeamus rigitur
umje tnos ti, a da vi si u res to ra nu jer se gaz da pre -
zi va Ko tro ma ni}.
Ako is ti taj stra nac slu ~aj no za lu ta u hol ne ke
osno vne {ko le, on ne mo ra zna ti, kao {to vje ro va -
tno ne zna ju ni pros vje tni ci u zbor ni ci, da prin ce -
za Ka ta ri na (dru ga odoz go de sno) pred stav lje na
na sli ci ne ma ve ze sa XIV vi je kom. Iako bi tim pe -
da go zi ma ipak tre ba lo bi ti ~u dno {to je dna dva na -
es to go di{ nja ki nja (po red sli ke pi {e: 1349-1361) iz -
gle da umor no kao po sli je tre }e smje ne u bor de lu.
Ne ko bi od njih mo `da mo gao obja sni ti u~e ni ca -
ma za {to je de kol te nji ma za bra njen a }er ki \u r |a
Bran ko vi }a (~i ji se lik za pra vo na la zi na mra mor -
nom re lje fu s kon ca 18. sto lje }a, da nas u Po kra jin -
skom mu ze ju u Ce lju) ni je. Naj zad, gdje su svi ti
nas ta vni ci his to ri je i po vi jes ti da pi ta ju na glas {ta
}e Bran ko vi }ka me |u Ko tro ma ni }i ma?
Ali ako do bro na mjer nog stran ca put na ne se u Re -
kto rat Uni ver zi te ta u Sarajevu, pa pri je ne go i{ta
dru go jo{ kroz sta kle na vra ta vi di is ti pos ter, {ta
mo `e za klju ~i ti?
Da se ra di o na ja vi ne kog nau ~nog sku pa, ko ji }e
oku pi ti pod je dnu ku po lu nau ~no is tra `i va ~ki
esta bli {ment sa svih grad skih fa kul te ta?
Ve} ~u je na ja ve izla ga nja...
Fi lo zof ski fa kul tet: Jo sip Broz Ko tro ma ni}; ek spli -
ka ci ja De blo-Pon ti je ve me to de
Pri ro dno ma te ma ti ~ki fa kul tet: Pe rio dni sis tem po -
ro di ce Ko tro ma ni}
Fa kul tet za ugos ti telj stvo i tu ri zam: Od ba ni ce do
gi ba ni ce; re cep ti na ste }ci ma
školegijum prvo polugodište 2012/13.
Aka de mi ja scen skih umje tnos ti: Bo bo vac kao in -
spi ra ci ja Vol ta Di zni ja
Me di cin ski fa kul tet: Prin ce za Ka ta ri na i ra no ot -
kri va nje doj ke
Ma {in ski fa kul tet: Hi dra uli ka bal va na
Kri mi na lis ti ka: Naj no vi ji pri lo zi te zi da se Da bi {in
i Je le nin sin ne po zna tog ime na zvao Gru ba ~a i da
je bio k}er ka Da bi {i nog bra ta od tet ke Pri je zle
[u mar ski fa kul tet: Ne ki aspe kti opra {i va nja i pri -
hra ne po ro di ~nih sta ba la s po se bnim os vrtom na
sta blo Ko tro ma ni }a
Gra |e vin ski fa kul tet: Tvrtkov ko efi ci jent kao kon -
stan ta u sta ti ci de bla
Sao bra }aj ni fa kul tet: Re gu la ci ja sao bra }a ja svje tlo -
snom si gna li za ci jom u do ba Ko tro ma ni }a
Eko nom ski fa kul tet: PDV u sre dnjo vje ko vnim bo -
san skim po ve lja ma
Ve te ri nar ski fa kul tet: Po ro di ~no sta blo hrto va di -
nas ti je Ko tro ma ni }a, od hrta ne po zna tog ime na
948 do hrta Ka ra ma na
Ar hi te kton ski fa kul tet: Plas ti ka }er pi ~a u XIV vi je -
ku
Far ma ci ja: Ste }ci i lje ko vi to bi lje
Elek tro te hni ~ki fa kul tet: Bo gu mi li i elek tri fi ka ci ja
Pe da go {ki fa kul tet: Fun kci ja baj ke u cje lo `i vo -
tnom u~e nju
Ve li ka je vje ro va tno }a da }e tu ris ta os ta ti za glu {en
zvu ~no{ }u te ma i da ne }e ra zu mje ti pra vi smi sao
sli ko vni ce kao re pre zen ta Re kto ra ta. Ta ko mno ga
dru ga pi ta nja u ve zi s pos te rom ne }e bi ti pos tav -
lje na. Na pri mjer: Ko odlu ~u je o to me {ta }e vi si ti u
Re kto ra tu? Je li pra vi lo: ko kre ~i taj ka ~i, ili ima ne -
ka pro ce du ra? Pos to ji li ne gdje ne ki za pi snik s
obra zlo `e njem ka ko se do {lo do to ga da ba{ ovo
de blo naj bo lje re pre zen tu je vri je dnos ti Sa ra jev -
skog uni ver zi te ta? A ima i te `ih pi ta nja: Gdje su
sa ku plje ni i objav lje ni, ka da i ka ko nau ~no od bra -
nje ni ar gu men ti ko je zas tu pa ovaj zos ter-pos ter?
Igra ju li zve kir o sin d`i ru i uop {te sre dnjo vje ko v -
no kos ti mi ra nje re kto ra i de ka na ne ku ulo gu u fe -
uda li za ci ji na uke? Naj zad: Je su li u ve zi ova crta ri -
ja na ula zu u Re kto rat i za tvo re na vra ta Ze malj -
skog mu ze ja?
Bi }e da je su; jer ~e mu, za is ta, ono li ka zgra da i
ono li ko ze mlji {te, ako 700 go di na mo `e sta ti na je -
dan pa pir for ma ta B0?
Za kon o se gre ga tnom sta nju
“Pod je dna kim uvje ti ma iz ovih Kri te ri ja, pre dnost
ima ju: dje ca bo ra ca-bra ni te lja BiH, dje ca ra tnih

Gaudeamus rigitur
voj nih in va li da, dje ca {e hi da i po gi nu lih bo ra ca –
bra ni te lja i umrlih ra tnih voj nih in va li da, dje ca or -
ga ni za to ra otpo ra, dje ca ve te ra na – prvo bo ra ca i
dje ca no si la ca naj vi {ih ra tnih pri zna nja.”
Od ri je ~i do ri je ~i, ta ko se pri li kom upi sa na fa kul -
tet po {tu je i pri mje nju je Za kon o do pun skim pra -
vi ma bo ra ca-bra ni te lja BiH, pre ~i{ }e ni tek st, Sl.
no vi ne Kan to na Sa ra je vo, broj 9/07.
Ko lu mnis ti pro fe si onal cu i pra vni ku ama te ru ni je
ba{ naj ja sni je za {to bi se pra va bo ra ca pre no si la na
nji ho vu dje cu. Ka kve pra vne (i me di cin ske) ve ze
ima to {to je otac bio bol ni ~ar na Hla di vo da ma s
tim {to di je te `e li bi ti lje kar na Ko {e vu? Ali pra vo
je na uka i ne trpi ama te ri zam. Pra vni ci ma je si gur -
no ta ve za ja sna, i nji ma je sa mo ra zu mlji vo ono
{to ko lu mnis tu zbu nju je.
Zbu nju je ga, na pri mjer, ima ju li pod je dna kim
uvje tima iz ovih kri te ri ja is ta pra va dje ca in va li da
i dje ca po gi nu lih. Ili dje ca in va li da s ra zli ~i tim pro -
cen tom in va li di te ta? Ho }e li fa kul tet i tu na pra vi ti
ra zli ku, pa pri mi ti kan di da ta ko me je ro di telj ve }i
in va lid? Ima li ve ze ka ko je bo rac po gi nuo: pu ne -
}i ci jev ili pra zne }i gra nap? Je su li bra ni te lji i oni
ko ji su ru {i li Fer ha di ju, i Sta ri most, i crkvu Sve te
tro ji ce na Bje lu {i na ma, i ~i je bi di je te, u me |u so -
bnom obra ~u nu, ima lo pre dnost pri upi su na ar hi -
te ktu ru? Je li upi snim ko mi si ja ma sve je dno da li je
ro di telj kan di da ta gra bio grah iz ka za na ili ba cao
lju de u Ka za ne?
(Ko lu mnis ta se s mu kom uz dr`a va od re |a nja
ova kvih pi ta nja une do gled, oprav da no se pri bo ja -
va ju }i mo gu }nos ti da ~i ta oci mor bi dnost pri pi {u
nje mu a ne Za ko nu i Kri te ri ji ma ko ji ne ra zli ku ju
prav du i pri vi le gi je.)
Pra vni ci ma je u ovih ne ko li ko re da ka sve ja sno; da
ni je, mo `da bi ne ka nji ho va udru ga, ili ko mo ra,
za ko no dav cu pos ta vi la po ne ko lai ~ko pi ta nje. Na -
pri mjer, ko su or ga ni za to ri otpo ra, i na ka kav se
otpor i ko me otpor mi sli: voj ni ~ki ili gra |an ski? Je
li otpor pri sil nom ko pa nju i mo bi li za ci ji u uli ~nim
ra ci ja ma ta ko |er bio otpor? Pra vi li za kon ra zli ku
izme |u ono ga ko se opi rao voj noj po li ci ji i ono ga
ko se opi rao us ta {a ma i ~e tni ci ma?
I ko bi pre ma ovom za ko nu bi li prvo bor ci? Oni ko -
ji su prvi uze li oru `je ili oni ko ji su prvi do bi li
akre di ta ci je? Je li smrt na li ni ji s vre }om ja bu ka na
prsi ma ju na ~ki ja od smrti pred pi va rom s ka nis te -
rom na le |i ma?
Me |u tim, po {to je sve ja sno, la ika ~u di da ovaj za -
kon ni je pre ras tao u obi ~aj no pra vo; ne go se jo{
uvi jek si tni ce po put upi sa na fa kul tet mo ra ju re -
gu li sa ti ne ka kvim kri te ri ji ma. I s oprav da nom za -
bri nu to{ }u pi ta se po kri va ju li sli ~ni pra vni akti i
dru ge oblas ti `i vo ta; napri mjer, ako dje ~i ji di span -
zer ne ma do vo ljno va kci na, ho }e li be be prvo bo -
ra ca prve osje ti ti ubod zdrav lja? Ima ju li po tom ci
bra ni te lja pre dnost u re du za lju lja {ke i to bo ga ne?
Ho }e li nji ho vo po ri je klo, u ne sre }a ma, bi ti kri te rij
tri ja `e? I naj zad, za {to bi be ba ma dje ce prvo bo ra -
ca us kra }i va li ro di telj ska pra va?
Zar ne bi i u tram va ju ne gdje tre ba lo pi sa ti: “Pod
je dna kim uvje ti ma iz ovih Kri te ri ja, oba ve zu da
us ta nu sta ri ji ma prvo ima ju dje ca ne bo ra ca-ne -
bra ni te lja BiH?” Obrne li se stvar na ovu stra nu,
ve} bi ro dne lis to ve tre ba lo ne ka ko obi lje `i ti (be -
zbol ni je je ne go te to vi ra ti dje cu) da svi ma uvi jek i
svu gdje bu de la ko i je dnos ta vno zna ti ko ja dje ca
pod je dna kim uslo vi ma ima ju MA NJA pra va – sa -
mo za to {to su nji ho vi ro di te lji umrli pod to ~ko vi -
ma pi ja nih vo za ~a, ili za to {to su os ta li in va li di na -
kon ne ade kva tnih me di cin skih tre tma na, ili za to
{to su, ne `e lje ni, ra sli u do mo vi ma, ili s tet ka ma?
Iz ove per spe kti ve za kon ute me ljen na ~is tom po -
ri je klu (go to vo da je sve je dno {to se ne ra di o ra -
snom ne go o ide olo {kom) mo gao je bi ti umjes to u
Sa ra je vu sa ~i njen u Nir nber gu. U su {ti ni, on ni je
tu zbog ra tom une sre }e ne dje ce ne go zbog eli te
ko ja si tnim us tup ci ma to pov skom me su skre }e
pa` nju s ra` nja na ko jem ve} dvi je de ce ni je vrti
ma san i de beo ra tni pli jen. �
123

124
Gaudeamus rigitur
Biblioteka
OBRAZOVNI =
STVARALA^KI
PROCES
Namir Ibrahimovi} / Osman Zuki}
Re da kci ja [ko le gi ju ma pre po ru~uje
knji ge za {kol ske zbor ni ce.
[ko la opa snih
na mje ra
Mic ha el W. Ap ple, Ide olo gi ja i ku ri ku lum, Fa bri ka knji ga, Beo -
grad, 2012., pri je vod: \or|e To mi}
“^inje ni ca da su za ko ni prvo
mo ra li bi ti pre kr{e ni na uli ci da
bi ih su do vi po ni {ti li obi~no se
ne na gla {a va u ku ri ku lu mi ma
dru{ tve nih na uka. A upra vo
kroz ta kve akti vnos ti os tva ren je
ve li ki dio na pret ka“, pi {e Ap ple
u sjaj noj i na na {e je zi ke ko -
na~no pre ve de noj knji zi “Ide -
olo gi ja i ku ri ku lum“.
Prvo iz da nje objav lje no je jo{
1978. go di ne i sas to ja lo se od 8
po glav lja u ko ji ma je autor go -
vo rio o ide olo {kom dje lo va nju
ja vnog i skri ve nog ku ri ku lu ma,
ra zlo zi ma osni va nja ja vnih {ko -
la, ka ko ob ra zo vne in sti tu ci je
osi gu ra va ju eko nom sku i kul -
tur nu re pro du kci ju ko ja ne do -
vo di u pi ta nje kla snu po di je lje nost dru{ tva. U pri -
je vo du ~ita mo tre }e iz da nje knji ge iz 2004. go di ne
ko je osim osno vnih 8 po glav lja sadr`i jo{ dva –
školegijum prvo polugodište 2012/13.
auto rov tek st o ide olo gi ji i obra zo va nju u Ame ri ci
na kon 11. sep tem bra te op{ir nim in ter viewom u
ko jem Ap ple izla`e svo je sta vo ve o {kol skim pra -
ksa ma na po~et ku XXI sto lje}a.
Na vi {e od 400 stra ni ca prei spi tu je se obra zo vna
te ori ja i pra ksa pri su tna u ve}ini ze ma lja na svi je -
tu – da obra zo va nje slu`i odr`ava nju dru{ tve nih
ne je dna kos ti.
Kla si fi ka ci ja je
se gre ga ci ja
Vri je dnost ove knji ge je u to me
{to kao nas ta vnik po~inje te prei -
spi ti va ti vlas ti te po gle de i sta vo -
ve ve za ne za obra zo vne te ori je i
pra kse ko je ste usvo ji li u~e}i i
pre da ju}i u obra zo vnim us ta no -
va ma. Ap ple vas “tje ra“ da prei -
spi ta te obra zo vne aksi ome: {ko -
la je us ta no va u ko joj sva ki
u~enik ima je dna ke {an se za us -
pje {no u~enje, nas ta vni ci i upra -
va {ko le su po li ti~ki neu tral ni te
aksi om da obra zo va nje nu`no
mo ra pra ti ti eko nom ske po li ti ke
dru{ tva u cje li ni. Ar gu men ti ko -
je autor nu di u knji zi do vo de u
pi ta nje sve na ve de ne tvrdnje i nu`no su di oni ci ma
obra zo vnog pro ce sa otva ra ju dru ga~iji po gled na
cje lo ku pnu obra zo vnu akti vnost. Na ime, is -

Gaudeamus rigitur
tra`iva nja ko ja su ra|ena u Ame ri ci se dam de se tih
go di na pro {log sto lje}a ne dvoj be no uka zu ju na to
da obra zo vni sis tem odre|uje `ivot ve}ini |aka,
kla si fi ci ra ju}i ih u gru pe ko je je su ili ni su spo so -
bne ne {to u~ini ti i/ili usvo ji ti. Us prkos svim po ka -
za te lji ma, obra zo va nje se ni je mno go mi je nja lo, a
ka da is kre no po gle da te {ko le u ko ji ma ste ra di li ili
ra di te, shva ti te da je to sta nje u va {em ne po sre -
dnom okru`enju i da nas.
Ap ple pre dla`e da {ko le ne bu du mjes ta u ko ji ma
}e se u~eni ci ma ser vi ra ti go to va zna nja iz pri ro -
dnih i dru{ tve nih na uka, ve} }e ih se u~iti o su ko -
bu mi{ lje nja i sta vo va ko ji su do ve li do ne kih
nau~nih ot kri}a ili te ori ja u dru{ tve nim na uka ma,
upu}iva}e ih se na kon tek st nas tan ka te ori ja, na
ot kri}a ka ko bi ih se na ve lo da i sa mi stva ra ju, a ne
sa mo re pro du ci ra ju. Ta ko se |aci na vi ka va ju da
su kob ni je ni {ta lo {e i da nu`no vo di ka no vim ot -
kri}ima, ori gi nal nim ide ja ma ko je po bolj {a va ju
`ivot za je dni ce i ~o vje~an stva op}eni to. Tre nu tno
{ko le u~e |ake da bu du po slu {ni, da po {tu ju hi je -
rar hi ju u dru{ tvu i da pri hva te mjes to ko je im je
una pri jed odre|eno.
Je su li u {ko li svi je dna ki?
“Htje li mi to pri zna ti ili ne, ku ri ku lum i os ta li
va`ni pro ble mi iz sfe re obra zo va nja odu vek su bi -
li blis ko po ve za ni sa is to ri jom
kla se, ra se, ro da i ver skih su ko -
ba, ka ko u SAD-u ta ko i u dru -
gim ze mlja ma“, pi {e Ap ple. Kad
kao nas ta vnik po gle dam |ake
ko ji ma sam pre da vao vi dim ka -
ko dje ca u bh. dru{ tvu ko ja pri -
pa da ju vla da ju}oj ili imu} noj
kla si os tva ru ju mno go bo lje re -
zul ta te u {ko li od onih ko ji ne -
ma ju pri vi le gi ju do da tnog obra -
zo va nja, `ivo tnih po go dnos ti,
pu to va nja i su sre ta s te hno lo -
{kim no vi te ti ma. Pro blem je {to
ja vna {ko la ni {ta ne ~ini da svim
u~eni ci ma omo gu}i da usvo je
po tre bne vje {ti ne, zna nja, eti ku,
ko ja }e ta ko omo gu}iti i na pre -
dak dru{ tva. Ap ple po se bno na -
gla {a va pro tje ri va nje eti ke iz obra zo va nja na u{ trb
zna nja ko je je je di no mje ro da vno tes ti ra nji ma i ja -
ko je sred stvo dis ci pli ni ra nja nas ta vni ka i |aka.
Na ne ko li ko mjes ta u knji zi autor na gla {a va da je
vrlo te {ko prste ide olo gi je uhva ti ti na kon kre tnom
dje lu – de se tlje}ima se os tva ru ju ci lje vi ko je su za -
crta li kre ato ri oba ve znih ja vnih {ko la (osi gu ra va -
nje po slu {nog sta no vni{ tva ko je ne do vo di u pi ta -
nje ne je dna kos ti u dru{ tvu) – si tu aci ja je mno go
slo`eni ja, edu ka to ri su pres ta li pos tav lja ti pi ta nja i
sli je de ono {to su nau~ili to kom svog obra zo va nja
i ta ko {to po {tu ju tre nu tne obra zo vne po li ti ke.
Tri ra zlo ga za {to nas ta vni ci i nas ta vni ce u BiH tre -
ba ju pro~ita ti ovu knji gu:
1) Ap ple, pi {u}i o obra zo vnoj pra ksi u Ame ri ci se -
dam de se tih go di na pro {log sto lje}a, kao da go -
vo ri o bh. {ko la ma da nas
2) Ap ple po ka zu je ka ko mi nas ta vni ci nes vje sno
u~es tvu je mo u odr`ava nju se gre ga ci je u dru{ -
tvu
3) Ap ple za go va ra vra}anje pro tje ra nih te ma iz
{kol skih ku ri ku lu ma: su kob i po bu na jer ta ko
}e |aci ma nje re pro du ko va ti, a vi {e stva ra ti.
Namir Ibra hi mo vi}
Vo di~ kroz so ci olo gi ju obra zo va nja
[e ron Ge virc, Alan Krib, Ra zu me va nje obra zo va nja – so ci olo {ka
per spe kti va, Fa bri ka knji ga, Beo grad, 2012.
Obra zo va nje je pro ces ko ji je
mo gu}e sa gle da ti iz ra zli~itih vi -
zu ra, ~es to, na`alost, za ma glje -
nih par ti ku lar nim in te re si ma.
Nau~no gle di {te, na ro~ito so ci -
olo {ko, mo`e do pri ni je ti ra zu -
mi je va nju ovog fe no me na ka ko
bi se te ori ja usa gla si la sa pra -
ksom i pos ti gao do go vor ko ji je
pri mjen ljiv na obra zo vni sis tem.
U tom je klju~u i stu di ja “Ra zu -
me va nje obra zo va nja – so ci olo -
{ka per spe kti va“ auto ra Ala na
Kri ba i [e ron Ge virc, u iz da nju
beo grad ske Fa bri ke knji ga.
Osno vni cilj stu di je je iz bje}i
uobi ~aje nu des krip ci ju so ci olo -
gi je obra zo va nja, s pu nom svi -
je{}u o no vim pris tu pi ma (ka kvi
su pos tmo der nis ti~ki), ko ji su uni je li raz dor u
stan dar di zi ra na tu ma~enja i do ve li u pi ta nje
odnos so ci olo gi je obra zo va nja i dru{ tve nih vri je -
dnos ti. Unu tar ove oblas ti, na mje ra je auto ra pro -
125

126
Gaudeamus rigitur
na}i kon kre tna po lja dje lo va nja, ime no va ti ra -
zli~ite pro ce se i in sti tu ci je unu tar ko jih se obli ku ju
obra zo vni fe no me ni. U ve li koj je mje ri is ta knu ta
nor ma ti vna di men zi ja ovog so ci olo lo {kog us mje -
re nja, ko ja je, u pri ja{ njim ra do vi ma, bi la za ne ma -
ri va na iz bo ja zni (ne)po zva nos ti so ci olo ga da do -
no se ne ga ti vne i po zi ti vne ocje ne onih po ja va ko -
je se ti~u obra zo va nja.
Sis te ma ti zi ra nje zna nja
Knji ga se sas to ji od tri te mat ske oblas ti: u prvom
se di je lu obra|uju osno vne odli ke {i reg po lja so ci -
olo gi je obra zo va nja. Opi sa ni te orij ski sta vo vi od -
ska~u od kla si~nog nau~nog rje~ni ka, te se na vrlo
plas ti~an na~in – kroz ra zli~ite si tu aci je, me dij ske,
kao i znan stve ne na pi se o slu~aje vi ma ko ji se ti~u
obra zo va nja – po ja{ nja va, ali i re de fi ni ra sam po -
jam obra zo va nja kao do men us ko ve zan za {ko lu
i {kol stvo. Uka zu je se i na stan dar dne obra zo vne
ma tri ce ko je u~eni ke odva ja ju od sa vre me nih to -
ko va dru{ tva i one mo gu}ava ju im upo zna va nje
dru ga~ijih (pri mje ri ce, he te ro se ksu al na obra zo -
vna ma tri ca), te se, jo{ je dnom, pod vla~i pri su -
tnost obra zo va nja u to ko vi ma mo}i, nje go va eko -
nom ska vri je dnost kroz pri va ti za ci ju i sa mim tim,
opa snost zlo upo tre be i ma ni pu li sa nja. Dru gi se
dio (“Klju~ ne te me“) ti~e ~eti ri po lja u ko ji ma se,
po je di na~no, fo ku si ra ju svi obra zo vni aspe kti:
dru{ tve na re pro du kci ja, zna nje i nas ta vni pro -
gram, iden ti tet i rad nas ta vni ka. Vr{i se odmak od
sta ri jih i kon zer va tiv ni jih tek sto va ka pos tmo der -
nis ti~kim te ori ja ma unu tar ko jih se spo mi nju
auto ri po put @irua i Bur di jea, ali i ana li za ma po -
da ta ka sta nja u {ko la ma, pre ko ko jih se da je {i ra
sli ka. Pi ta nje dru{ tve ne re pro du kci je je, ta ko, us -
mje re no ka pi ta nju ne je dna kos ti – od op}eni te
dru{ tve ne ka ne {to u`em po lju, ka kvo je per spe -
kti va etni~kih ma nji na i nji hov us pjeh u {ko la ma.
Iden ti tet se ra zma tra kao hi bri dan i flu idan i ras -
prav lja se o pro ble ma ti~nos ti ovog aspe kta u obra -
zo va nju, s ob zi rom na ra zli~ite ste re oti pe ko ji ma
su po d lo`ni po je di ni u~eni ci kao mar gi nal na ra -
sna, etni~ka, re li gij ska ili dru ga gru pa ci ja. Kao rje -
{e nje se spo mi nje mo del mul ti kul tu ral nog obra zo -
va nja, ali se go vo ri i o nje go vim pro ble ma ti~nim
ta~ka ma (npr. po vr{no po zna va nje ~inje ni ca o
ne~ijem iden ti te tu vo di ka upa da nju u ge ne ra li za -
ci ju). Cje lo ku pan kon tek st ove stu di je jes te unu tar
so ci olo {kog po lja, odno sno so ci olo gi je obra zo va -
nja, po ku {a va ju}i je pri ka za ti kao dis ci pli nu sa po -
školegijum prvo polugodište 2012/13.
li ti~kom i eti~kom di men zi jom. Iako pod vla~e i
po ja{ nja va ju ra zli~ite so ci olo {ke pris tu pe, auto ri
sma tra ju da je du`nost so ci olo ga re fle ksi vnost
unu tar sva kih od na ve de nih pris tu pa, bez ob zi ra
unu tar ko jih pre mi sa ope ri {u. U po slje dnjem di je -
lu po zi va ju na eti~ku di men zi ju so ci olo {kih is -
tra`iva nja i spre mnost na po le mi sa nje sa vlas ti tim
ra do vi ma, uzi ma nje u ob zir ra zli~itih mi{ lje nja i
sta vo va, te pu nu svi jest o “od go vor nos ti za po li -
ti~ke i eti~ke im pli ka ci je svo jih is tra`iva nja“.
Eti~nost pri je sve ga!
So ci olo gi ja je nau~na dis ci pli na ko ja sis te mat ski
prou~ava dru{ tve ne pro ce se, in sti tu ci je i stru ktu re
s ci ljem da do pri ne se na {em zna nju o tim stva ri -
ma – ova ko je de fi ni ra ju auto ri. Na ovoj su pre mi -
si – do pri no {e nje odre|enom fon du ste~enog zna -
nja o svi je tu i po ja va ma unu tar nje ga, kon kre tni -
je, obra zo va nju – za sno va li cje lo ku pnu stu di ju,
na gla {a va ju}i da se jaz izme|u pra kse i te ori je
mo`e pre va zi}i. Eti~nost ovog pro ce sa je od klju~ -
nog zna~aja u vlas ti tom ra zu mi je va nju pro ce sa
obra zo va nja – sa mo se pra vil nim ocrta va njem im -
pli ka ci ja ko je ra zli~iti su do vi mo gu os ta vi ti po ob -
ra zo va nje, mo gu, na po kon, kon kre ti zi ra ti i usa -
gla si ti opre~ni sta vo vi, u ko rist svih su di oni ka ob -
ra zo vnog pro ce sa.
Sva kom su di oni ku obra zo vnog pro ce sa, na ro~ito
nas ta vni ci ma i pro fe so ri ma, ova knji ga mo`e po -
nu di ti dra go cje nu sin te zu pra kti~nog i te orij skog
– te ore ti~ari obra zo va nja mo ra ju na}i za je dni~ko
tlo sa pra kti~ari ma obra zo va nja, ime no va ti klju~ -
ne pro ble me i po nu di ti pla tfor me za nji ho vo rje -
{e nje, bez zadr`ava nja u pro {los ti i stu di ja ko je
aktu el nim obra zo vnim pro ce si ma ne nu de ni {ta
no vo. Obra zo va nje je mul ti dis ci pli nar no, i ono
tre ba bi ti shva}eno kao ta kvo: stu di je, ana li ze i
dis ku si je u vrlo kon kre tnim pi ta nji ma da na{ njeg
{kol stva, u su ra dnji sa oni ma ko ji, iz prve ru ke,
mo gu po nu di ti svo ja is kus tva, na naj be zbol ni ji
na ~in mo`e po nu di ti po zi ti vna i pro vo di va rje {e -
nja. So ci olo gi ja je nor ma ti vna dis ci pli na, i ona
mo`e po nu di ti (i nu di) nor ma ti ve za obra zo va nje;
ta kvi su nor ma ti vi bes ko ri sni uko li ko u nji ho vom
osmi{ lja va nju po dje dna ko ne su dje lu ju i nas ta v -
nik i so ci olog.
Za {to bi nas ta vni ci ma bi lo va`no da pro~ita ju ovu
knji gu? Jer }e bo lje ra zu mje ti po sao ko jim se ba ve.
Jer }e nau~iti mno go to ga no vo ga o obra zo va nju
unu tar dru{ tve nih gi ba nja. Jer }e sa is kus tvom

Gaudeamus rigitur
~ita nja ove knji ge la k{e uo~iti uzro ke i po slje di ce
odre|enih pro mje na u dru{ tvu.
Osman Zu ki}
Sve {to ste htje li zna ti o
obra zo va nju u Fin skoj, a nis te
smje li pi ta ti
Pa si Sah lberg, Le kci je iz Fin ske, [kol ska knji ga, Za greb, 2012.,
pri je vod: Iva na Bro zi}
Pri~amo o nje mu, te`imo mu,
pre vi {e nam je ide alan, nes tva -
ran, ~es to ga spo mi nje mo kad
go vo ri mo u kom prav cu se tre -
ba mo re for mi ra ti – obra zo vni
sis tem u Fin skoj. Ze mlja s ma lo
ve}im bro jem sta no vni ka od
BiH pos ta la je mjes to ho do~a{}a
za ve li ki broj dr`ava ko je `ele
re for mi ra ti svoj obra zo vni sis -
tem, ko ji `ele ot kri ti taj nu ka ko
da obra zo va nje bu de ve oma
zna ~ajan se gment dru{ tva. Na -
jus pje {ni ji sre dnjo {kol ci se bo re
za upis na nas ta vni~ke fa kul te te,
nas ta vni ci ni su ro bo vi admi nis -
tra ci je, stal no se usa vr{a va ju i
ima ju pu no po vje re nje ro di te lja.
Naj bo lji smo, al’ nam je
sve je dno
Us pje si |aka iz fin skih {kol skih us ta no va na
me|una ro dnim tes ti ra nji ma (PI SA, TIM SS) ovu su
sje ver noeurop sku dr`avu us mje ri li ka ide al nom
obra zo vnom mo de lu. Pa si Sah lberg, autor knji ge
“Le kci je iz Fin ske“ i je dan od va`nih akte ra u re -
for mi fin skog obra zo vnog sis te ma de ve de se tih
go di na, na gla {a va da nas ta vni ci i ni su ba{ odu {ev -
lje ni me|una ro dnim tes ti ra nji ma jer se ta ko za ne -
ma ru ju mno ge dru ge bi tne stva ri u ra du sa mih
{ko la. No, osim vi so ke po zi ci je u okvi ru ~ita la~ke,
ma te ma ti~ke i pri ro dno nau~ne pi sme nos ti, fin ski
obra zo vni sis tem odu {ev lja va i zbog dva dru ga
po dat ka: naj ma nja je ra zli ka me|u naj bo ljim i naj -
lo {i jim u~eni ci ma na me|una ro dnim tes ti ra nji ma;
nas ta vni ci u Fin skoj uop}e ne tro {e broj ne ~aso ve
ka ko bi pri pre mi li |ake za tes ti ra nja. U sa moj ob -
ra zo vnoj pra ksi ma lo je tes to va, mno go vi {e pa` -
nje po sve}uje se ra zvo ju kri ti~kog mi{ lje nja, me -
|uso bnim odno si ma, i ~ini se sve ka ko bi ap so lu -
tna ve}ina usvo ji la sadr`aj ku ri ku lu ma.
Ku ri ku lum u Fin skoj ne pro pi su je ni ti njegovu
rea li za ci ju nad gle da ne ko dr`a vno ti je lo (od 1990.
ne pos to ji ni ka kva in sti tu ci ja pan dan pe da go {kim
za vo di ma u nas) ve} to ra de sa mi nas ta vni ci za je -
dno s upra vom {ko le i lo kal nom za je dni com. Pe -
rus ko ulu je na ziv za de ve to go di{ nju, no vu i re for -
mi ra nu osno vnu {ko lu u ko joj su klju~ nas ta vni ci,
tvrdi Sah lberg.
Ko je nam le kci je nu di
autor?
Re for ma se ne do ga|a pre ko
no}i, tre ba ju pro}i de se ti ne go -
di na da bi se vi dje li re zul ta ti.
Ka da su Fin ci kre nu li u svo ju
prvu re for mu, po~et kom osam -
de se tih go di na pro {log sto lje}a,
ve li ku pa` nju po sve ti li su re for -
mi nas ta vni~kih fa kul te ta i po -
o{ tri li kri te ri je za upis, pod sje}a
autor. Ni je bi lo vi {e do vo ljno
ima ti odli~an us pjeh u sre dnjoj
{ko li, ja ko va`no je bi lo po sje do -
va ti i dru ge kva li te te za nas ta -
vni ka – kre ati vnost, ko mu ni ka -
ti vnost, pre da nost. Za re for mu
obra zo vnog sis te ma tre ba pos to -
ja ti po li ti~ka sa gla snost (i po zi ci -
je i opo zi ci je) ka ko se to kom go di na obra zo vna
po li ti ka ne bi mi je nja la pro mje nom po li ti~kih su -
bje ka ta na vlas ti. Nas ta vni ci se mo ra ju kon stan tno
i bes pla tno usa vr{a va ti. Ako se dru{ tve ne eli te i ja -
vnost za kli nju u obra zo va nje i vje ru ju da je to bu -
du}nost ne ke ze mlje, on da se mo ra ju iz dva ja ti i
zna~aj na sred stva iz bud`eta za po bolj {a nja {ko lo -
va nja.
Na ra vno, ne mo gu}e je pre sli ka ti fin ski obra zo vni
mo del (i sam Sah lberg na gla {a va da sva ko dru{ tvo
tre ba pro na}i svoj put u re for mi obra zo va nja), ali
is kus tva iz vi {e de ce nij ske pro mje ne ko ja su pred -
stav lje na u ovoj knji zi mo gu po mo}i i bh. dru{ tvu
da shva ti {ta se sve u za je dni ci mo ra pro mi je ni ti da
bi smo ima li bo lje {ko le i obra zo va ne sta no vni ke.
Na mir Ibra hi mo vi} �
127

STRESS-
CLIPPING

Rije~ urednika
[KOLEGIJUM 5
Po{tovane ~itateljice (nastavnice, direktorice, ~lanice {kolskih uprava, inspektorice,
roditeljice...)!
Testiramo prag patrijarhalne tolerancije. Svaki ~italac (nastavnik, direktor, ~lan {kolske
uprave, inspektor) koji zaklju~i da se [kolegijum nije obratio njemu, jer je uzurpirao gramati~ka
prava mu{kog roda, trebalo bi da se vrati u epsku pjesmu odakle je zalutao u
obrazovanje. Vrijeme je za manje epike a vi{e nauke. [kolegijum se i u petom {tampanom
izdanju zala`e za kvalitetno {kolstvo u interesu pojedinca i zajednice, bez iracionalne
pokornosti tradiciji na {tetu kriti~kog mi{ljenja. I dalje se radujemo novim saradnicama,
glasovima “iz baze”, s prvih redova borbe za bolje i pravednije obrazovanje.
Ovaj broj sa~injen je od sadr`aja (dora|enih, skra}enih, prilago|enih {tampanom mediju)
objavljenih na sajtu www.skolegijum.ba. Jedan broj tekstova objavljuje se prvi put.
U prvom bro ju objav ljen je pro gram Re da kci je:
“[ko le gi jum, po kre nut je s na mje rom da se obra ti s ta ko ne o~e ki va nog mjes ta u na mje -
ri da otvo ri pros tor za di ja log o bo ljem {kol stvu. Pos to je }e je lo {e, ko rum pi ra no i pre -
tvo re no u zlo }u dno sred stvo na ci ona lis ti ~ke in dok tri na ci je. To ne vi di sa mo onaj ko to
ne `e li vi dje ti.
S is kus tvom nas ta vni ka, ro di te lja, |a ka, no vi na ra, nau ~ni ka i gra |a nina Bo sne i Her ce -
go vi ne na mje ra va mo pi sa ti o te ma ma ve za nim za obra zo va nje: o za ko ni ma, dis kri mi na -
ci ji, ne pro ho dnos ti, o po zi ti vnim pri mje ri ma, o do broj i lo {oj pra ksi, o ko le ga ma za uzor,
ali i oni ma za sra mo tu, o stru ~nim ispi ti ma, o ud`be ni ci ma i bi zni su, o dje ci ta oci ma. Ne -
}e mo vo di ti ra ~u na o na ci onal noj ko rek tnos ti, ma {ta to bi lo. Na pa da }e mo po ja ve, ne lju -
de, tra `i ti od go vor nost a ne sen za ci ju, pi sa ti krat ko, s ja snim pi ta njem na po ~et ku i s ja -
snim od go vo rom ili sta vom na kra ju, kri ti ko va ti ne zbog za ba ve ne go zbog pro mje ne.
Po tre bno je vi {e svje snih {ta je u {kol stvu lo {e, za {to je lo {e i ko li ko je lo {e, {ta mo `e bo -
lje, ka ko mo `e bo lje i za {to tre ba bo lje. Pi sa }e mo po {tu ju }i je zik a ne nor me. Oku plja ju -
}i tek sto ve u ko ri ce ovog ma ga zi na `e li mo omo gu }i ti svim sa da{ njim i bu du }im sa go -
vor ni ci ma da na do kna de pro pu {te no, i da se po zva ni izne se nim ~i nje ni ca ma i sta vo vi -
ma uklju ~e u uvi jek ko ri snu i do bro do {lu ras pra vu o {kol stvu i obra zo va nju.” �
školegijum prvo polugodište 2012/13.

Impresum
Re da kci ja: Na mir Ibra hi mo vi}, pro fe sor knji `e vnos ti,
nas ta vnik u O[ “Saf vet-beg Ba {a gi}”. Enes Kur to vi},
di plo mi ra ni in `i njer agro no mi je, ra di u udru `e nju
TER RA SA NA u San skom Mos tu, autor tri zbir ke po ezi -
je, blo ger (se ktorg.blog ger.ba). Ja smi na Baj ra mo vi},
stu den ti ca mas ter stu di ja na Fi lo zof skom fa kul te tu u
Sa ra je vu. Osman Zu ki}, stu dent mas ter stu di ja na Fi lo -
zof skom fa kul te tu u Sa ra je vu. Asim \e li lo vi}, do cent
na Aka de mi ji li ko vnih umje tnos ti u Sa ra je vu, gra fi ~ki
ure dnik. Sr|an Ar ko{, pro fe sor knji `e vnos ti u pen zi ji,
le ktor. Bo ri {a Ga vri lo vi}, in `i njer ma {in stva, te hni ~ki
ure dnik. Ne nad Ve li ~ko vi}, knji `e vnik, do cent na Fi lo -
zof skom fa kul te tu u Sa ra je vu, autor pro je kta i od go -
vor ni ure dnik.
Sa ra dni ci: Sel ma Ha fi zo vi}, profesorica BHS jezika i
knji `ev nosti. Marko Ban, re dakcijski pseudo nim. Er -
mi na Be ga no vi}-Akvi}, pros vje tna ra dni ca i ro di telj iz
Ze ni ce. Mirna Jan~i}-Doyle, magi strica obrazovnih
stu dija iz Sarajeva. Ru bi na ^en gi}, novinarka magazina
Start. Lju bo mir ka Ne na do vi}, pse udonim. Tid`a
Hras nica, pseudonim. Me lisa Ismi~i}, na stav nica b/h/s
jezika i knji`ev nosti u Ma g la ju.
Fo to gra fi je: Naslovna i zadnja str., str. 29, 18-21, 41, 72,
117-123: Omnibus; str. 4-13, 31, 44, 45, 53, 55, 57, 59, 61,
63, 65, 67, 69, 71: Nenad Veli~kovi}; str. 22: Robert Fi -
lipovi}; str. 19-21: COI Step by Step; str. 23, 25: Selma
Hafizovi}; str. 26, 30, 36, 39, 40, 42-43, 47, 98, 99, 100:
Enes Kurtovi}; str. 50-52, 54, 58, 62, 66, 70: Ljubomirka
Nenadovi}; str. 82-85: Namir Ibrahi movi}.
Ilustracije: str. 16-17, 34-35, 48-49, 86-87, 113-115, 131
Asim \e lilovi}; str. 37: Izvodi iz recenzije ~itanke za 9.
razred devetogodi{nje osnovne {kole Svezame, otvori se;
str. 38: Matematika I, Bo{ko Jagodi}; str. 76-80: skenirani
dijelovi iz ~itanke Svezame, otvori se 7; str. 89-97: skenirani
dijelovi citiranih ud`benika; str. 99: primjeri iz
ud`be nika Historija 9 (izdava~i Nam, Tuzla – Vrijeme,
Zenica); str. 102-112: primjeri iz ud`benika ^itanka 9
(Izdava~i Nam, Tuzla – Vrijeme, Zenica) urednik Mua -
mer Spahi}, ilustrator Miralem Brki}.
Stress-clipping na str. 2-3, 128-129: Osman Zuki} i Ne -
nad Veli~kovi}.
Fotomonta`a na str. 14: Enes Kurtovi}.
Tekst na str. 4-13 i 113: Nenad Veli~kovi}.
Faksimili na str. 72-75: redakcija.
Tabela na str. 93: iz udžbenika Geografija 9 / Izdavač:
Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Istočno Sara -
jevo.
Za hva lju je mo se Me dia Pla nu na ure dnom i re do vnom
pra }e nju ono ga {to me di ji pi {u o obra zo va nju.
Svi do sa da objav lje ni bro je vi dos tu pni su na in ter ne -
tu, na adre si: www. sko le gi jum.ba/pdf
Slo bo dno ko pi ra nje i prin ta nje.
E-ma il re da kci je:
sko le gi jum @gma il.com
sko le gi jum @sko le gi jum.ba
^i taj te nas na: www.sko le gi jum.ba
Iz da va~: Fond otvo re no dru{ tvo Bo sne i Her ce go vi ne
Ti ra`: 5.000 pri mje ra ka.
[tam pa ri ja: Uni onin ves tplas ti ka dd Sa ra je vo
Sa ra je vo, 2013. �

Magazin za pravednije obrazovanje