GROT 1/2013

More documents

Recommendations

Info

KUCIE KOS W alczył za pomocą sztuki o niepodległość ojczyzny. Jego cykle rysunkowe do dzisiaj są symbolem walki i oporu. W czasach zaborów, mimo iż były zakazane, służyły za manifestację dążeń narodowych. To na nich wyrosła legenda powstania styczniowego. Mowa o Arturze Grottgerze. Artur Grottger urodził się 11 listopada 1837 roku w Ottynowicach na Podolu (obecnie na Ukrainie w obwodzie lwowskim) w rodzinie dzierżawcy majątku hrabiego Siemianowskiego, Jana Józefa Grottgera. Ojciec Artura, weteran powstania listopadowego, był absolwentem Akademii Sztuk Pięknych w Wilnie. To on udzielał synowi pierwszych lekcji rysunku. Matka malarza - Krystyna zajmowała się domem. Gdy Artur miał jedenaście lat , ojciec oddał go na naukę do pracowni lwowskiego malarza Jana Maszkowskiego. Tam zaprzyjaźnił się z synem swojego nauczyciela-M arcelim , również przyszłym malarzem. Przyjaźń ta przetrwała aż do przedwczesnej śmierci Marcelego w 1862 roku. Po ukończeniu nauki w pracowni Maszkowskiego Grottger przez krótki okres uczył się w pracowni Juliusza Kossaka. Następnie studiowat malarstwo, najpierw w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie, a później wAkadem ii Sztuk Pięknych w Wiedniu. W tym okresie umarł jego ojciec. Młody Artur musiał pomagać matce i siostrze. Żył w bardzo trudnych w arunkach co przyczyniło się do je g o późniejszej choroby i przedwczesnej śmierci. W Wiedniu malarz spędził większą część swego krótkiego życia. Mieszkał tam od 1854 do 1865 roku. Utrzymywał się ze współpracy, jako ilustrator, z niektórymi gazetami wiedeńskimi. W spółpracow ał też z prowadzonym przez Józefa Osieckiego i wydawanym w Wiedniu polskim pismem „Postęp”. Gdy Osiecki został aresztowany na pół roku, Grottger utrzymywał pismo z własnej kieszeni. W 1863 roku został jego redaktorem naczelnym. Gdy w kraju wybuchło powstanie styczniowe malarz bardzo zaangażował się w pomoc uchodzącym przed represjami powstańcom. W jego wiedeńskim m ieszkaniu, w grudniu 1863 roku został aresztow any Polak podejrzewany o działalność spiskową w Krakowie. Konsekwencją tego był proces wytoczony Grottgerowi przez władze austriackie i cofnięcie stypendium artystycznego, co pchnęło go w poważne kłopoty finansowe. W lipcu 1865 roku musiał opuścić Wiedeń. Przez ponad rok wędrował po dworach całej Galicji malując obrazy na zlecenie. Równocześnie tworzył swoje wspaniałe cykle. Zaczął je jeszcze w Wiedniu. W 1863 roku powstała „Polonia”. W 1864 roku rozpoczął rysować cykl „Lithuania”, który zakończył w 1866 roku. Również w latach 1861-62 zrobił pierwsze szkice do cyklów „Warszawa I” i „Warszawa II”. W 1866 roku na balu lwowskiego Towarzystwa Strzeleckiego poznał młodziutką, zaledwie szesnastoletnią Wandę Monne. Wybuchła między nimi gwałtowna miłość obfitująca, mimo sprzeciwu rodziny Wandy, w wiele romantycznych spotkań, spacerów i wymiany wielu długich listów. Artur oświadczył się Wandzie po czym wyjechał do Paryża gdzie miał nadzieję osiągnąć sukces artystyczny. Tam pogłębiła się jego gruźlica. Mimo choroby zdołał ukończyć cykl rysunków pt. „W ojna”, który sprzedał cesarzowi Franciszkowi. Na przełomie listopada i grudnia choroba płuc na tyle się pogłębiła, że malarz całkowicie opadł z sił. Bezustannie nękały go krwotoki płucne. Jego stan był na tyle poważny, że przyjaciele zdecydowali się wysłać go do słynnego uzdrowiska Amelies-les-Bains we francuskich Pirenejach. Choroba malarza była jednak już w takim stadium, że nie pomogło zdrowe powietrze kurortu. Artur Grottger zmarł 13 grudnia 1867 roku. Jego zwłoki sprowadziła do Lwowa w dniu 4 lipca 1868 roku jego narzeczona Wanda Monne i pochowała na cmentarzu Łyczakowskim w miejscu, które kiedyś podczas ich wspólnego spaceru malarz sam wybrał. HISTORIA JEDNEGO OBRAZU Artur Grottger mimo swojego krótkiego życia ma dość poważny dorobek artystyczny składający się z obrazów olejnych, szkiców i rysunków. Jednak najbardziej rozpoznawalne są jego rysunki składające się na pięć cyklów: „Warszawa I” - 1861, „Warszawa II” - 1862, „Polonia”-1863, „Lithuania”-1864-66, „W ojna”-1866-67. Intencją Grottgera w czasie tworzenia tych cykli było ukazanie tragedii zniewolonej wspólnoty poprzez pokazanie cierpienia i tragedii konkretnych choć anonimowych jej przedstawicieli. Artysta pokazywał tą tragedię za pomocą wyrazu uczuć i ekspresji. Na każdym rysunku jest wyraźnie zarysowany psychologiczno - emocjonalny wymiar wydarzeń, a dramaturgia opiera się przede wszystkim na ekspresji uczuć bohaterów i wyrazie ich twarzy. W iększość tych rysunków to znakomita analiza psychologiczna ludzi przeżywających osobistą tragedię związaną ze śmiercią najbliższych lub tragedią całego narodu. Po wybuchu powstania styczniowego Grottger chciał wziąć udział w walkach i w marcu 1863 roku przyjechał z W iednia do Lwowa, aby stamtąd przedostać się na tereny zaboru ro s y js k ie g o . J e d n a k p o w s trz y m a li go p rz y ja c ie le , k tó rz y wyperswadowali mu ten pomysł. Malarz był bardzo słabego zdrowia i miał już zaczątki gruźlicy. Nie zniósł by trudów życia partyzanckiego nie mówiąc już o walce. Ponadto był jedynym żywicielem rodziny. Te argumenty przekonały Grottgera i wraz z matką i siostrą powrócił do Wiednia. Nie mogąc brać udziału w walkach postanowił walczyć za pomocą sztuki. Nigdy nie widział powstania. Znał je tylko z opowieści emigrantów napływających w coraz większych ilościach do stolicy Austrii. Mimo tego stworzył piętnaście rysunków składających się na dwa cykle: „Polonia” na dziewięciu rysunkach przedstawiająca wydarzenia powstańcze w Królestwie Polskim i „Lithuania” na sześciu rysunkach przedstawiająca powstanie na Litwie. Cykl „Polonia” można powiedzieć, że powstawał na „gorąco” bo Grottger narysował go w całości w 1863 roku, właśnie wtedy gdy w kraju trwało powstanie. Jest bardzo wymowny i dramatyczny. Składają się na niego rysunki : „Karta tytułowa-Polonia”, „Branka”, „Kucie kos”, „Bitwa”, „Schronisko”, „Obrona dworu”, „Po odejściu wroga”, 'Żałobne wieści” i „Na pobojowisku”. „Brankę”, „Kucie kos” i „Bitwę” Grottger narysował w czasie pobytu we Lwowie. Reszta powstała już w Wiedniu. W idać jakie wrażenie wywierały na nim wieści z ogarniętego walkami kraju i z jakim zaangażowaniem i emocjami tworzył te sceny. Nie bał się tu pokazywać okrucieństwa wroga i ciał pomordowanych mężczyzn, kobiet i dzieci np. „Po odejściu wroga”, jego bezwzględności np. „Branka”, ofiarności Polaków np. „Bitwa”, „Obrona dworu”, „Na pobojowisku” czy rozpaczy po stracie najbliższych - „Żałobne w ie ś c i” . Jednak najbardziej charakterystycznym dla tego cyklu rysunkiem jest „Kucie kos”. Rysunek ma wym iary 35,5 x 47 cm. W ykonany jest na żółtym kartonie czarną i białą kredką. Przedstawia szybkie i robione w popłochu ostatnie przygotowania do powstańczego zrywu. Akcja sceny rozgrywa się w nocy. Na rysunku przedstawione jest wnętrze wiejskiej kuźni. W tle widzimy trzech powstańców. Dwóch z nich w rogatywkach z drzewcami od kos w rękach czeka na osadzenie ostrzy, trzeci wygląda przed kuźnie i pilnuje czy nie nadchodzi wrogi patrol. W okół kowadła widać trzech kowali. Dwóch kuje rozgrzany do białości kawałek metalu zaś trzeci rozdmuchuje miechem niewidoczne palenisko. Z lewej strony, pod ścianą stoi ledwie widoczna kobieta z dzieckiem na rękach. Na podłodze kuźni walają się podkowy, narzędzia kowalskie, węgiel i nieprzekute jeszcze kosy. W tym skupisku ludzi artysta wprowadza nas w krąg różnych uczuć i postaw wobec nadchodzących i niewiadomych jeszcze wydarzeń. W idać tu pośpiech i trud kowali, smutne zamyślenie i dręczący niepokój powstańców wywołany czekającą ich walką. Jestteż smutek po pożegnaniu z rodziną. Powstaniec w drzwiach obawia się zaskoczenia przez wroga. Stojąca w cieniu kobieta z dzieckiem na ręku symbolizuje pożegnanie z najbliższymi. Wszystkich tych ludzi skupia wokół siebie światło bijące z rozżarzonego metalu. To na nim skupiają się spojrzenia pierwszoplanowych postaci. Symboliczne jest też zrobienie przez Grottgera kosy główną bohaterką tego dzieła. Niewinne narzędzie rolnicze w razie potrzeby stawało się w rękach chłopa patrioty groźną i skuteczną bronią. Już od czasów potopu szwedzkiego (1655 60) kosa obsadzona na sztorc stała się symbolem polskich zrywów narodowościowych. Używali jej kosynierzy w czasie dwóch poprzednich powstań - kościuszkowskiego w 1794 i listopadowego w latach 1830 31. Ich ostrza i podczas powstania styczniowego obficie spłynęły krwią wrogów na polach bitew pod Grochowem, W ęgrowem czy Panasówką oraz w wielu innych partyzanckich mniejszych czy większych potyczkach. Jeszcze zanim Grottger zakończył rysować ostatnie plansze cyklu, całość zakupił W ęgier Jonas Plaffy, który w listopadzie 1863 roku pokazał je na wystawie w galerii Kunstverein. Obecnie cykl „Polonia” znajduje się w budapesztańskim muzeum. A rkadiusz Kulpa
To prawdopodobnie trzecia wystawa w Polsce prezentująca chusty rezerwy. Droga do jej zorganizowania trwała ponad rok. Od pomysłu do jego realizacji upływa nieraz jeszcze więcej czasu, a więc nie jest tak źle. Wszystko zaczęło się w 2011 roku kiedy to starostwo radzyńskie zorganizowało plener fotograficzno-malarski, promujący Radzyńską Krainę Serdeczności. Jednym z jego uczestników był fotograf i podróżnik Maks Skrzeczkowski z Kazimierza Dolnego. Maks ma wielu znajomych w naszym mieście i dosyć często tu bywa. Kto zna Maksa ten wie, że ma on bardzo często bardzo ciekawe pomysły. Podczas tego pleneru przegadaliśmy z Maksem wiele godzin o naszych różnych doświadczeniach artystycznych i jakoś temat sam zszedł na chusty rezerwy. Chyba powiedziałem mu, że kiedyś sam wykonywałem takie chusty na zamówienie i mam ich w swoim dorobku kilkadziesiąt. Maksa bardzo zainteresował ten temat i koniecznie chciał zobaczyć moją chustę. Gdy mu ją okazałem stwierdził, że jest to bardzo ciekawe i można to wykorzystać w jakimś projekcie artystycznym. No i temat został zawieszony na ponad rok. Wróciłem do niego na przełomie września i października ubiegłego roku przy okazji jesiennych porządków w szafie. Jakoś tak sama wpadła mi w ręce reklamówka z moją chustą. Przypomniałem sobie co mówił Maks o wykorzystaniu chusty w jakimś projekcie. A dlaczego nie pokazać samych chust? Przecież każda z nich ma jakąś wartość artystyczną, mniejszą lub większą ale ma. A już na pewno ma wartość historyczną ponieważ chusty rezerwy to już przeszłość. Kiedyś graffiti i tatuaż był kojarzone tylko z wandalizmem i patologią więzienną. Teraz, dzięki twórcom, którzy wykorzystali te środki jako metody artystycznego wyrażenia siebie, graffiti i tatuaż stały się formą sztuki albo chociaż bardzo bliskim jej marginesem. Chust rezerwy przez ponad czterdzieści lat były obecne co jakiś czas na ulicach polskich miast. Młodzieńców w chustach, we wszystkie możliwe sposoby manifestujących swoją radość z odzyskanej wolności można było spotkać głównie w pociągach, na stacjach kolejowych i dworcach autobusowych. Często byli dobrze podlani alkoholem, a więc i o awanturę nie było trudno, szczególnie wtedy, kiedy w pobliżu pokazał się patrol WSW czy później Żandarmerii Wojskowej. Przez kadrę oficerską chusta była uważana za przejaw patologii związanej z nielegalną falą wojskową. Gdy „trep” znalazł chustę to zabierał. Dlatego jeśli przyszły rezerwista robił sam chustę lub zlecał jej zrobienie zdolnemu „kocurowi” na terenie koszar to musiało to być robione w tajemnicy. Później chusty robili plastycy lub wyszywały dziewczyny poza koszarami. Od połowy lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku, można je było już zamówić w pracowniach wypuszczających podobne do siebie „masówki”. Na wystawie „Melduję, „Są chwile by działać i takie, KULTURA MELDUJĘ, ŻE WYCHODZĘ ! że wychodzę” zgromadzone zostały eksponaty, które pokazują całą ewolucję chust rezerwy. Te pierwsze, najstarsze z początku lat siedemdziesiątych, wykonane są na chustach opatrunkowych, które każdy żołnierz nosił ze sobą w opatrunku osobistym. Są nie większe od chust harcerskich. Wykonane są prostymi metodami za pomocą długopisów, flamastrów lub kredek. Od połowy lat osiemdziesiątych można zauważyć już pewne zmiany. Chusta nadal zachowuje kształt trójkąta lecz jest już większa ( wtedy to w koszarach zaczęły ginąć prześcieradła) i widać na niej ogólnie przyjęty porządek. Na środku pojawił się napis „Rezerwa”, po lewej stronie nazwa i herb miasta w którym znajdowała się jednostka, po prawej nazwa i herb rodzinnego miasta. Na dole herb jednostki i korpusówka mówiąca w jakich rodzajach wojsk służył rezerwista. Zaczęły się też pojawiać z coraz większą starannością wykonane rysunki w centralnej części chusty. Najczęściej były to jeszcze motywy związane z wojskiem np. orły lotnicze, czołgi, samoloty. Był to też okres kiedy zaczęły się pojawiać kolory falowe przypisywane każdemu poborowi. Lata dziewięćdziesiąte to kolejne zmiany w wyglądzie chust rezerwy. Są coraz większe i kolorowe. Każdy pobór ma już swoje barwy: zima to chusty biało-niebieskie, wiosna to żółto-zielone, lato żółto-niebieskie, a jesień żółto-czerwone. Zachowany został rozkład napisów lecz zmienia się temat motywów rysunkowych. Na chustach zaczęły się pojawiać roznegliżowane lub uzbrojone kobiety smoki, całujące się w romantycznym otoczeniu pary, kopie obrazów malarzy fantazy tj. Borys Vallejo czy Julie Bell, motywy z okładek zespołów rockowych tj. Iron Maiden. Wtedy tez pojawiły się chusty fabryczne. Stopniowe skracanie służby wojskowej też troszeczkę wpłynęło na kolorystykę chusty. Do kolorów falowych rezerwiści zaczęli dodawać jeden z kolorów pory roku podczas której opuszczali koszary np. gdy służba trwała piętnaście miesięcy to pobór zimowy do barw biało-niebieskich dodawał jeden z kolorów wiosennych, najczęściej zielony, ponieważ właśnie wiosną kończył służbę. Żołnierze, którzy służyli w wojsku dziewięć miesięcy już raczej nie robili chust, a od 2008 roku, kiedy to zlikwidowano służbę zasadniczą już na pewno nie zobaczymy ich na ulicach. Jedyną możliwością aby zobaczyć produkty tej niespotykanej nigdzie w świecie tradycji jest odwiedzanie takich wystaw jak ta w Galerii „Trzy okna” w radzyńskim pałacu. Być może już niedługo jeszcze raz chętni będą mogli zobaczyć taką wystawę w Radzyniu tylko większą i ciekawszą, ale na pisanie o tym jeszcze za wcześnie. kiedy należy pogodzić się z tym, Arkadiusz Kulpa co przynosi los" Naszej Koleżance Beacie Piekutowskiej wyrazy głębokiego - Paulo Coehlo i szczerego współczucia oraz żalu po śmierci Taty, składają koleżanki i koledzy zRadzyńskiego Ośrodka Kultury w Radzyniu Podlaskim
Page 2 and 3: H f® — 41 № - - r , I I W U F
Page 4 and 5: Postać dyrektora, ale też atm osf
Page 6 and 7: KULTURA UŁANI, UŁANI, MALOWANE DZ
Page 8 and 9: 10 LAT MINĘŁO JAK BŁYSK ro z m o
Page 10 and 11: KALENDARIUM RADZYNSKIE - STYCZEN 30
Page 12 and 13: HISTORIA SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 1 N
Page 14 and 15: ograniczenia w program ie nauczania
Page 16 and 17: Prace nagrodzone w konkursach plast
Page 18 and 19: -j Konkurs klas V - VI
Page 20 and 21: Dr Stanisław Jarmuł -pedagog, wyc
Page 22 and 23: Darczyńcy -jubileuszu szkoły: Fun
Page 26 and 27: MECENAT MAGNATERII Europejskie dwor
Page 28 and 29: MILIONY ZAINWESTOWESTOWANE w RADZYN
Page 30 and 31: Z MIASTA LICEALIŚCI W SIEDZIBIE WO

GROT 1/2013

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?