Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
R u s y fik a c ja o ś w ia ty p ro w a d z o n a b y ła je d n o c z e ś n ie<br />
z prześladow aniam i religijnym i. W alka o polską szkołę to jeden<br />
z przejaw ów patriotycznej postaw y społeczeństwa. Placówki<br />
ośw ia to w e d z ia ła ły na p o dstaw ie p rz e p is ó w praw nych<br />
w ydanych w Rosji w 1864 roku. P rzew idyw ały one, że każda<br />
narodow ość zam ieszkująca Rosję ma prawo do własnej,<br />
narodowej szkoły. Jednak w ładze carskie w 1870 roku zam knęły<br />
polską i utw orzyły szkołę rosyjsko - unicką. Językiem<br />
w ykładow ym stał się w tedy rosyjski. J a k u b Ś w ią tk o w s k i jako<br />
nauczyciel - Polak został usunięty. M im o w szystko ję zyk polski<br />
z a c h o w a ł się, w b re w n a c is k o w i w ła d z ro s y js k ic h , aż<br />
do roku 1882 dzięki dw óm m iejscow ym nauczycielom -<br />
H o ro s z e w ic z o w i i Pance. W roku 1882 przeprow adzona<br />
została kolejna reform a - zam iana na m ęską szkołę. Równolegle<br />
powstała szkoła żeńska. Naczelnik Siedleckiej Szkolnej Dyrekcji<br />
w ydał zarządzenie zakazujące z dniem 20 grudnia 1870 roku<br />
nauczania języka polskiego w tutejszej szkole. W krótce na<br />
terenie Radzynia rozw inęła się sieć punktów tajnego nauczania<br />
języka polskiego, historii ojczystej oraz tajnych bibliotek. Nie<br />
m ożna obecnie ustalić liczby nauczycieli, którzy prowadzili w ten<br />
sposób zajęcia. W iadom o jednak, że tajnym nauczaniem<br />
w Radzyniu zajm ow ały się m. in. siostry M aria i L u c y n a<br />
S ie c iń s k ie oraz córka w eterynarza L u c y n a H ild e b ra n d .<br />
Przypom nieć warto, że zaborcy stosow ali niezwykle surowe<br />
kary w obec w alczących z rusyfikacją. Jeśli ju ż dzieci posyłano<br />
do rosyjskiej szkoły to tylko po to, by opanow ały podstaw y<br />
czytania i pisania języka rosyjskiego, będącego w tedy językiem<br />
urzędowym . W związku z tym nikt nie troszczył się o efekty<br />
kształcenia. W latach 1893 - 1904 do szkoły m ęskiej<br />
uczęszczało 1520 chłopców, a ukończyło ją zaledw ie 264<br />
uczniów, czyli 17,4 %. Tajne kom plety oraz szkoła rosyjska<br />
utrzym yw ały się w Radzyniu do pierwszej w ojny światowej.<br />
W kolportow anej wśród chłopów odezw ie w zyw ano do bojkotu<br />
szkół rosyjskich - rządow ych i cerkiew nych. W całym powiecie<br />
radykalnie zm niejszyła się liczba uczęszczających do nich<br />
dzieci. W R adzyniu, w 1902 roku, z rosyjskiej edukacji korzystało<br />
150 uczniów, zaś w 1905 tylko 77.<br />
W grudniu 1905 roku otw arta została polska szkoła, która<br />
cieszyła się dużą popularnością. B ardzo szybko je dn ak<br />
zam knięto ją, a na organizatorów nałożono w ysokie kary<br />
pieniężn e. Po rew olu cji, szkoln ic tw o z y s k a ło opie kuna<br />
w funkcjonującej jaw nie Polskiej M acierzy Szkolnej. M im o<br />
utrudnień ze strony adm inistracji i policji rosyjskiej m ogła ona<br />
prow adzić działalność. Pod opieką M acierzy powstała i rozwijała<br />
G łO T 1 (231) C<br />
Rok 1931. Budowa nowej szkoły podstawowej<br />
się radzyńska biblioteka, którą później prze ją ł oddział<br />
Towarzystwa K ultury Polskiej. W niosek o utworzenie polskiej<br />
szkoły zosta łje dna k odrzucony przez władze.<br />
W 1915 roku córka w łaściciela Syndykatu R olniczego - Halina<br />
Rudnicka założyła szkołę średnią - gim nazjum . Po odzyskaniu<br />
niepodległości i 123 latach niewoli szkolnictw o polskie doczekało<br />
się nowych w arunków do rozwoju.<br />
W 1918 roku powstała w m ieście polska, siedm ioklasow a szkoła<br />
powszechna. W dalszym ciągu nie posiadała je d n a k własnego<br />
budynku, w ięc zajęcia odbyw ały się ja k dawniej, w salach<br />
pałacowych i w ynajm ow anych pom ieszczeniach na terenie<br />
m iasta.<br />
Radykalne pogorszenie się sytuacji m aterialnej Korw in -<br />
Szlubow skich zm usiło ich w 1920 do przekazania pałacu<br />
w ła d z o m II R z e c z p o s p o lite j. Nie z a p o m n ia n o je d n a k<br />
0 interesach m ieszczącej się tam szkoły. Zagw arantow ano jej<br />
1 nauczycielow i m iejsce w pałacu, a nowych w łaścicieli<br />
zobow iązano do dalszego prow adzenia placówki.<br />
Narastały trudności różnego stopnia w związku z w prow<br />
adzeniem pow szechnego obow iązku szkolnego i dużej ilości<br />
dzieci.<br />
W latach 1923 - 1926 funkcję kierow nika szkoły pełniła M aria<br />
B ła s zczako w a . Od 1926 roku kierow nictw o obejm uje Jan<br />
B ła szczak. Skład grona nauczycielskiego w latach 1927 - 1934<br />
to 11 pedagogów na 957 uczniów. Zaznaczyć należy, że<br />
w szkole były duże braki natury pedagogiczno-w ychow aw czej.<br />
Ś w iadczy o tym w ysoka liczba nieprom ow anych. W latach 1929<br />
- 1932, prom ocji nie otrzym ało 20% uczniów. M ając na uwadze<br />
dobro dzieci, kierow nik szkoły Jan B ła s z c z a k robił wszystko, by<br />
polepszyć warunki. Zrodziła się m yśl budow y własnego<br />
gm achu. Usytuow any został on w m iejscu, w którym znajduje się<br />
do dnia dzisiejszego. Był budynkiem dw upiętrow ym , o połowę<br />
m niejszym niż obecnie. Jego budowę ukończono w 1935 roku<br />
i zgodnie z decyzją w ładz ośw iatowych, po podziale placówki,<br />
zaczęły w nim funkcjonow ać dw ie szkoły podstaw owe.<br />
Kierownikam i byli: S ta n is ła w W y ro z u m s k i i S te fa n Plank.<br />
S zkoły system atycznie podnosiły poziom nauczania, zdobyw ały<br />
pom oce nauko w e o ra z p o z y s k iw a ły w ykw a lifik o w a n y c h<br />
nauczycieli. Z każdym rokiem szybko w zra sta ła liczba<br />
uczęszczających do nich dzieci.<br />
Rozwój szkoły zostaje przerw any w ybuchem II w ojny światowej.<br />
Niem cy za sprawę priorytetow ą uznały w yniszczenie narodu<br />
polskiego. Cel ten był realizow any od pierwszych dni wojny.<br />
Z aczęto od ludzi nauki i kultury. W szkołach w prow adzono
Change language