You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
HISTORIA SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 1<br />
NA TLE DZIEJÓW RADZYNIA PODLASKIEGO<br />
M ając na w zględzie w ycho w anie przyszłych pokoleń<br />
patrzym y na to przez pryzm at m inionych lat i tych, którzy<br />
historię tę pom óc tw orzyli. Przenosim y się w czasie<br />
i odbyw am y w ędrów kę do w spółczesności. Po drodze<br />
m ijam y w ażn e w yd arzen ia historyczne. P rzeczytajm y<br />
o szkole, do której w ielu z nas uczęszczało.<br />
Najstarsza w zm ianka dotycząca terenów naszego miasta,<br />
pochodzi z 1415 roku. Prawa m iejskie Radzyń otrzym ał w 1468<br />
roku. Przez ponad trzysta lat nie było tutaj żadnej, stałej szkoły.<br />
Praw dopodobnie istniała szkoła parafialna przy kościele p.w.<br />
Zwiastow ania Najświętszej M aryi Panny. Pojaw iały się też próby<br />
tw orzenia szkółki ludowej np. w okresie reform acji. Po „potopie<br />
szw edzkim ” nasze, królewskie m iasto, ledwo w egetowało.<br />
Historia naszej szkoły nie je s t aż tak odległa ja k dzieje miasta,<br />
ale bogata w wydarzenia. K ontynuujem y to, co przekazały nam,<br />
ja ko testam ent, pokolenia naszych przodków. O dnosim y się do<br />
ich działań, myśli, a niejednokrotnie czynów.<br />
O ficjalnie swój początek "Jedynka" ma dokładnie 195 lat temu.<br />
To w łaśnie w 1817 roku 28 lipca Kom isja W ojewództwa<br />
Podlaskiego w ydała zarządzenie o utworzeniu w Radzyniu<br />
jednoklasow ej szkoły początkow ej. W łaścicielka dóbr Radzyń -<br />
księżna A nna S apieżyna - zobow iązała się do zapew nienia dla<br />
niej pom ieszczenia w e w schodnim skrzydle pałacu i<br />
m ieszkania dla pedagoga, którego rów nież opłacała. W szystkie<br />
te in fo rm a cje zap is a n e z o s ta ły w o d p o w ie d n im akcie<br />
notarialnym . W 1818 roku szkoła zaczęła funkcjonow ać.<br />
Za udział w powstaniu listopadow ym w ładze carskie chciały<br />
uka rać ów czesn ą w ła ś c ic ie lk ę m iasta A nnę S apieżynę<br />
J a b ło n o w s k ą k o n fis k a tą m a ją tk u na rz e c z ro s y js k ic h<br />
dorobkiew iczów . Szkoła bez odpow iedniego pom ieszczenia<br />
m ogła ulec likwidacji. Jednak Jabłonow ska sprzedała swój<br />
m ajątek Korwin - Szlubowskim , którzy nadal finansowali<br />
placówkę. Po upadku pow stania listopadow ego w Królestwie<br />
zaszły zm iany gospodarczo - polityczne. Zgodnie z odezw ą cara<br />
M ikołaja "Polacy tw orzą naród z Im perium C arskim " podjęto<br />
walkę z kulturą polską. Do szkół w prow adzono obow iązkow ą<br />
naukę historii Rosji, a rosyjski stał się językiem urzędowym . Na<br />
szczeblu początkow ym , szkolnictw o dłużej zachow ało swój<br />
polski charakter. W tym czasie szkoła w Radzyniu je s t jeszcze<br />
polska, a w m ieście toczy się spokojne życie niewielkiego<br />
rolniczo-handlow ego ośrodka, bardzo w olno rozw ijającego się.<br />
Jednak to niedługo m iało się zm ienić.<br />
W nocy z 22 na 23 stycznia 1863 r. w Królestwie Polskim<br />
w ybuchło powstanie. Z alążków organizacji pow stańczej na<br />
naszych ziem iach należy się doszukiw ać ju ż w 1860 roku.<br />
W tedy to utworzono fundusz na rzecz powstania.<br />
Rząd Narodow y w zyw ał Naród Polski, Litwy i Rusi na "bój<br />
śm iertelny z najezdniczym i nikczem nym rządem .” Największy<br />
ruch pow stańczy był w tym czasie na Podlasiu oraz w rejonie<br />
Radom ia i Kielc, a Radzyń stał się poważnym je go ośrodkiem .<br />
Jednym z dow ódców Pow stania Styczniow ego w obw odzie<br />
Radzynia Podlaskiego -B ro n is ła w D e skur, p o w ta rz a ł, że "siła<br />
i pom yślny w ynik w alki z w rogiem spoczyw a w m asach ludu<br />
polskiego." O pracow ał plan działania uw zględniający fakt, że na<br />
terenie powiatu radzyńskiego stacjonow ały poważne rosyjskie<br />
siły wojskow e. O ddziałam i atakującym i M iędzyrzec dow odził<br />
K a ro l K ry s iń s k i (absolw ent radzyńskiej szkoły podstawowej).<br />
W sam ym Radzyniu m ieszczan do w alki przygotow yw ał M arcin<br />
P yrkosz. Punkt zborny dla oddziałów m ających atakow ać<br />
Radzyń w yznaczono na skrzyżow aniu traktu: W ohyń- P arczew -<br />
Radzyń. Tutaj m iały przybyć późnym w ieczorem , 22 stycznia,<br />
grupy pow stańców i ruszyć do ataku na Radzyń. P ow stańcy byli<br />
bardzo źle uzbrojeni - "poszli nasi w bój bez broni." Deskur<br />
podzielił zebranych na trzy grupy. Jedną dow odził on sam<br />
i czuw ał nad całością. Drugą i trzecią dow odzili Pyrkosz oraz<br />
Jasieński. Pow stańcy w początkow ym okresie odnieśli znaczne<br />
sukcesy m ilitarne zdobyw ając m. in. broń. Nie obyło się jednak<br />
bez strat. W początkow ych w alkach zginął Pyrkosz. W miarę<br />
rozwoju potyczek pow stańczych Rosjanie w zm acniali swoje siły.<br />
W ielu dow ódców i pow stańców zginęło, inni zostali aresztowani<br />
i straceni lub w yw iezieni na Sybir. Nasiliły się represje. Można<br />
s tw ie rd z ić , że u d z ia ł m ie s z k a ń c ó w R a d zyn ia i o k o lic<br />
w Powstaniu Styczniow ym był znaczący w skali kraju.<br />
Po upadku powstania styczniow ego, zgodnie z założeniem<br />
w ładz Królestwa, m iano dokonać całkow itej rusyfikacji ludności<br />
zam ieszkałej na okupow anym terenie. Z m ieniano nazwy<br />
m iejscow ości, a stanow iska w adm inistracji i policji zajm ow ali<br />
Rosjanie.<br />
Budowa nowej szkoły. Jedna z klas. ^ O T 1 (231)B
Change language