amabwiriza ku miyoborere y'ibitaro n'kigo nderabuzima

AMABWIRIZA YA MINISTIRI W’UBUZIMA N° 20/32 YO KU WA 21/01/2008 AGENA
IMITERERE Y’INZEGO Z’UBUYOBOZI N’IMIYOBORERE Y’IBITARO N’IKIGO
Minisitiri w’Ubuzima,
Ashingiye kuri politiki y’ubuzima muri rusange,
NDERABUZIMA
Ashingiye ku mahame y’ubwisanzure mu icungamutungo ry’amavuriro,
Agendeye ku mahame y’uko buri vuriro rigomba gukora nk’ikigo, bityo rikagira inzego
z’ubuyobozi buyakurikirana kandi bukayaha icyerekezo gituma atera imbere,
Mu rwego rwo kuvugurura amabwiriza n° 20/16 yo ku wa 10/04/2006 agena imikorere
n’imikoranire ya za serivisi z’ubuzima mu Karere, cyane cyane mu ngingo yayo ya 5, igika cya
gatatu,
Mu rwego kandi rwo kuvugurura amabwiriza n° 20/28 yo ku wa 24/08/2007 agena imikorere
y’ibitaro n’ibigo nderabuzima mu karere, cyane cyane mu ngingo yayo ya 11,
Ashyizeho amabwiriza akurikira:
UMUTWE WA MBERE: KU BIGO NDERABUZIMA.
Ingingo ya 1:
Ikigo nderabuzima ni ikigo gifite ubwisanzure mu icungamutungo.
Ingingo ya 2:
Komite y’ubuzima y’ikigo nderabuzima nirwo rwego rukuru mu igenzura, ikurikirana n’isuzuma
ry’ibikorwa by’ikigo nderabuzima.
Ingingo ya 3:
Buri Murenge ugomba gushyiraho Komite y’Ubuzima muri buri kigo nderabuzima kandi
abayigize bakamenyeshwa Minisitiri w’Ubuzima kimwe n’iyo hagize usimburwa ku mpamvu
zinyuranye.

Ingingo ya 4:
Abagize Komite y’ubuzima y’ikigo nderabuzima ni aba bakurikira:
- Umuyobozi w’ikigo nderabuzima
- Abantu babiri (2) mu batorewe ubuzima mu Kagari. (Aba bashyirwaho batowe na bagenzi
babo bashinzwe ubuzima mu tugari tugize umurenge ikigo nderabuzima kibarurirwamo).
- Abarimu babiri ( 2) batorwa na bagenzi babo bo ku bigo by’amashuri abanza ari mu
Murenge.
- Uhagarariye ubunyamabanga nshingwabikorwa bw’umurenge,
- Uhagarariye amashyirahamwe adaharanira inyungu mu murenge
- Uhagarariye abikorera ku giti cyabo.
- Uhagarariye nyiri ikigo ku mavuriro yigenga afashwa na Leta.
Ingingo ya 5:
Njyanama y’Umurenge ishyiraho Perezida wa komite y’ubuzima y’ikigo nderabuzima,
umuyobozi w’ikigo nderabuzima akayibera umunyamabanga. Visi perezida atorwa n’abagize
komite y’ubuzima mu nama yabo ya mbere.
Ingingo ya 6:
Inshingano n’ububasha bya komite y’ubuzima y’ikigo nderabuzima ni ibi bikurikira:
- Kwemeza ingengabikorwa y’ikigo nderabuzima ya buri mwaka
- Ibishyikirijwe na Komite Nshungamutungo, gusuzuma no kwemeza ishyirwa mu myanya,
isezererwa ndetse n’itangwa ry’ibihano ku bakozi b’abaganga, abafasha b’abaganga
n’abakozi bo mu buyobozi hakurikijwe amategeko n’amabwiriza ariho.
- Gutanga imirongo ngenderwaho n’icyerekezo by’ikigo nderabuzima
- Iyishyikirijwe na Komite Nshungamutungo, kwemeza ingengo y’imari ya buri mwaka
y’ikigo nderabuzima.
- Kwemeza no guha agaciro raporo y’ikoreshwa ry’umutungo w’ikigo nderabuzima.
- Guha agaciro isuzumamikorere y’abakozi
- Gushyiraho urutonde rw’imishahara kimwe n’utundi duhimbazamusyi tugenewe abakozi.
- Kwemeza no guha agaciro ishyirwa mu kazi no gusezerera abakozi bo mu rwego rwo
hasi, ibishyikirijwe na komite nshungamutungo.

- Gukemura ibibazo byose bitabashije gukemurwa n’ubuyobozi na Komite
Ingingo ya 7:
Nshungamutungo.
Komite y’ubuzima y’ikigo nderabuzima iterana rimwe mu gihembwe n’igihe cyose bibaye
ngombwa.
Ingingo ya 8:
Buri kigo nderabuzima kigomba kugira komite nshungamutungo igizwe n’aba bakurikira:
- Umuyobozi w’ikigo nderabuzima
- Ushinzwe umutungo
- Uhagarariye abakozi bavura
- Uhagarariye abakozi batavura
- Uhagarariye nyiri ikigo ku mavuriro yigenga afashwa na Leta. Uyu agomba kuba
atandukanye n’uri muri komite y’ubuzima.
Komite nshungamutungo iterana rimwe mu kwezi n’igihe cyose bibaye ngombwa.
Ingingo ya 9:
Inshingano n’ububasha bya komite nshungamutungo y’ikigo nderabuzima ni ibi bikurikira:
- Gukurikira buri kwezi uko amafaranga yakoreshejwe n’uko amakonti y’ikigo
nderabuzima ahagaze.
- Gushyikiriza inama y’ubuyobozi, amadosiye ashyira abakozi mu mirimo, abasezerera
kimwe n’ibindi bihano byagenerwa abakozi bavura n’abakozi bo mu buyobozi bw’ikigo
nderabuzima.
- Gusuzuma no kwemeza raporo n’igenamigambi bya buri mwaka mbere y’uko
bishyikirizwa komite y’ubuzima.
- Gushyikiriza komite y’ubuzima ngo iyemeze, gahunda y’ishyirwa mu mirimo no
gusezerera abakozi badakora umurimo w’ubuvuzi cyangwa w’ubuyobozi mu kigo
nderabuzima nk’uko amategeko n’amabwiriza ariho abiteganya.

Ingingo ya 10:
Buri kigo nderabuzima kigomba kugira komisiyo y’itangwa ry’amasoko (Commission interne de
passation des marchés/ Internal Tender). Iyi komisiyo ikora ikurikije amabwiriza y’Ikigo
cy’Igihugu cy’Amasoko ya Leta (National Tender Board).
Ingingo ya 11 :
Abagize komisiyo y’itangwa ry’amasoko ku rwego rw’ikigo nderabuzima ni aba bakurikira :
- Uhagarariye abakozi bavura mu nama nshungamutungo ari nawe uyobora iyo komisiyo,
- Ushinzwe umutungo,
- Uhagarariye abakozi batavura mu nama nshungamutungo.
Ingingo ya 12 :
Umuyobozi w’ikigo nderabuzima n’umucungamutungo nibo bashinzwe imicungire
n’imiyoborere y’ikigo nderabuzima ya buri munsi.
Ingingo ya 13 :
Abashinzwe gusinya ku ma konti y’ikigo nderabuzima ni aba bakurikira :
1. Umuyobozi w’ikigo nderabuzima
2. Uhagarariye abakozi bavura mu nama nshungamutungo
3. Uhagarariye abakozi batavura mu nama nshungamutungo(asimbura umwe muri aba
babiri iyo ataboneka)
Isinya ebyiri nizo zemewe mu kubikuza amafaranga. Uwa gatatu ntiyemerewe gusinya igihe
ababiri ba mbere bahari.
Ingingo ya 14 :
Igihe umuyobozi w’ikigo nderabuzima atabashije kuba ku mirimo ye mu gihe kirenze umunsi
umwe (1), asigarirwaho n’umukozi uhagarariye abavura mu nama nshungamutungo y’ikigo
nderabuzima. Icyo gihe, hakorwa inyandiko y’ihererekanyabubasha isinywe yerekana igihe iryo
simbura ritangiriye n’igihe rizarangirira.

UMUTWE WA KABIRI : KU BITARO BY’AKARERE
Ingingo ya 15 :
Abagize inama y’ubuyobozi y’ibitaro ni aba bakurikira :
- Uhagarariye njyanama y’Akarere
- Uhagarariye ubunyamabanga nshingwabikorwa bw’Akarere
- Uhagarariye amashyirahamwe adaharanira inyungu
- Uhagarariye abikorera ku giti cyabo
- Umuyobozi w’ibitaro
- Umwe mu bayobozi b’ibigo nderabuzima watowe na bagenzi be.
-
Ingingo ya 16:
Njyanama y’Akarere ishyiraho Perezida w’inama y’ubuyobozi y’ibitaro. Umuyobozi w’ibitaro
niwe uyibera umunyamabanga. Visi perezida atorwa n’abagize inama y’ubuyobozi y’ibitaro mu
nama yabo ya mbere.
UMUTWE WA GATATU: INGINGO RUSANGE
Ingingo ya 17:
Mu rwego rwo kutabangikanya imirimo y’ugukurikirana imikorere y’amavuriro no gushyira mu
bikorwa ibyemezo bifitanye isano n’ibihano byagenerwa zimwe mu nzego z’amavuriro,
Umuyobozi w’Akarere ntashobora kujya mu nama y’ubuyobozi bw’ibitaro.
Ingingo ya 18:
Mu rwego rwo gutuma imirimo yo gukurikirana ibikorwa mu mavuriro, za mitiweri na farumasi
igenda neza, nta muntu wemerewe kujya mu nama z’ubuyobozi zirenze imwe.
Ingingo ya 19:
Urutonde ruvuguruye rw’imirimo y’ibitaro n’urw’imirimo y’ikigo nderabuzima iri ku mugereka
w’aya mabwiriza.

Ingingo ya 20:
Uru rutonde ntirukuraho indi myanya iri mu rwego rwa tekinike ibarizwa mu mavuriro nk’uko
ibikorwa bigenewe buri vuriro (paquets minimum et complémentaire) bibiteganya.
Ingingo ya 21:
Abakozi bose bagomba guhemberwa ku ma konti.
Ibyishyurwa birengeje ibihumbi makumyabiri (20.000) byishyurwa hakoreshejwe sheki. Kubika
amasheki asinye ntibyemewe.
Ibintu byose byishyurwa birengeje agaciro k’ibihumbi ijana byishyurwa hakoreshejwe kohereza
amafaranga kuri konti y’uwishyurwa (virement bancaire).
Ingingo ya 22:
Amafaranga yose yinjiye agomba kujyanwa muri banki. Ntibyemewe kubika amafaranga
y’ingoboka (petite caisse) arenga ibihumbi ijana (100.000).
Ingingo ya 23:
Umukozi ushinzwe kwishyuza (recouvrement) agomba kuba afite impamyabumenyi yo mu
rwego rwa A1 cyangwa A2.
Ingingo ya 24:
Aya mabwiriza atangira gukurikizwa ku munsi ashyiriweho umukono.
Bikorewe i Kigali, ku wa 21/01/2008
Minisitiri w’Ubuzima
Dr. Jean Damascène NTAWUKULIRYAYO.
(Se)