OBJAŠNJENJA 1. UVOD Standardna klasifikacija zanimanja (u ...

OBJAŠNJENJA
1. UVOD
Standardna klasifikacija zanimanja (u daljem tekstu: SKZ) je obavezan standard, koji se
upotrebljava pri evidentiranju, zbrajanju, objavljivanju, analiziranju i publikovanju podataka,
zna�ajnih za pra�enje stanja i kretanja na tržištu rada u Federaciji Bosne i Hercegovine.
Upotrebljava se za razvrstavanje poslova u zanimanja u upravnim i administrativnim zbirkama
podataka (evidencije, registri, zbirke podataka) i u statisti�kim istraživanjima, �ime se obezbje�uju
konzistentni podaci za statisti�ko, analiti�ko i nau�no pra�enje strukture zanimanja aktivnog
stanovništva kao i potraživanja za poslom.
Zanimanje je statisti�ko-analiti�ka kategorija, prema kojoj se razvrstavaju poslovi, koji su
sli�ni po sadržaju i zahtjevnosti.
Cilj projekta je izrada klasifikacije zanimanja koja �e biti u upotrebi u Federaciji Bosne i
Hercegovine kao standard za sve korisnike kada iskazuju podatke o zanimanjima. Klasifikacija
zanimanja ima zajedni�ke elemente u rodovima, vrstama, podvrstama, skupinama i pojedina�nim
zanimanjima.
Standardna klasifikacija zanimanja izra�ena je prema na�elima i sistemu Me�unarodne
standardne klasifikacije zanimanja (ISCO-88), odnosno njene evropske verzije (ISCO-88 COM), i na
taj na�in je osigurana me�unarodna uporedivost podataka.
Standardizacija naziva zanimanja i lektorisanje teksta izvršila je za to verifikovana institucija.
Standardna klasifikacija zanimanja donosi se propisom ,a objavljuje se u knjizi i na disketi.
2. OSNOVNA OBILJEŽJA STANDARDNE KLASIFIKACIJE ZANIMANJA
2.1. Definicija zanimanja
Zanimanje je skup poslova i radnih zadataka (radnih mjesta) koji su svojim sadržajem i vrstom
organizaciono i tehnološki toliko srodni i me�usobno povezani da ih obavlja jedan izvršilac koji
posjeduje odgovaraju�a znanja, sposobnosti i vještine.
U statistici zanimanje podrazumijeva posao (radno mjesto) koje obavlja osoba radi stjecanja
sredstava za život.
Posao (radno mjesto) definiše se kao skup radnih zadataka koje izvršava jedna osoba. Podaci o
organizaciono i tehnološki srodnim poslovima odnosno radnim mjestima sabiraju se u zanimanja.
Poslovi mogu biti više ili manje složeni. Za pojedine poslove u iskazivanju podataka vezanih uz
zanimanja mogu se odrediti operativne definicije.
Zanimanja nezaposlenih osoba odre�uju se prema poslovima koje su obavljali prije nastanka
nezaposlenosti, odnosno prema osposobljenosti za rad. Zanimanja nezaposlenih osoba bez radnog
iskustva iskazuju se kao osposobljenost za rad, kao zvanje.
Prema poslovima koje osoba obavlja ili je obavljala, odnosno za koje se osposobljava, može
se utvrditi sadašnje, prošlo ili budu�e zanimanje.
I

2.2. Naziv zanimanja
Naziv zanimanja odnosi se na pojam koji je odre�en definicijom i mjestom u sistemu naziva
pojmova. U Standardnoj klasifikaciji zanimanja ono je definisano opisom skupine zanimanja a
skupina je sastavljena od srodnih zanimanja (tesari i gra�evinski stolari) ili zanimanja bliskih prema
tehnologijama (inženjeri rudarstva i metalurgije). Jedan naziv može se upotrijebiti samo za jedno
zanimanje, u SKZ ne pojavljuju se dva ista naziva zanimanja. Naziv zanimanja odre�uje se prema
vrsti posla, odnosno prema sadržaju rada u zanimanju (polaga� kerami�kih plo�ica), prema složenosti
zanimanja (samostalni istraživa� u agronomiji), prema rezultatu rada (ba�var), prema mjestu
obavljanja posla (skladištar), prema sredstvima rada (rukovalac topioni�kim pe�ima) i sli�no. Naziv
ima klju�nu rije� koja odre�uje zanimanje (inženjer) i jednu ili više kvalifikatorskih oznaka koje ga
ta�nije odre�uju ( inžinjer drvne tehnologije).
U utvr�ivanju naziva zanimanja u pojedinim rodovima nastojalo se dati klju�ne rije�i ili
njihove oznake tako da omogu�e lakše šifriranje zanimanja.
2.3. Složenost zanimanja
Za utvr�ivanje složenosti, treba analizirati poslove i radne zadatke koje pripadaju zanimanju.
Složenost zanimanja može se utvrditi na više na�ina.
U izradi SKZ poslovi i radni zadaci zanimanja procjenjivani su sa stanovišta obrazovnih
programa koji osposobljavaju za rad u obrazovnom sistemu Federacije Bosne i Hercegovine. Poslovi i
radni zadaci pojedinog zanimanja, u pravilu, nisu svi iste složenosti. Složenost zanimanja se odre�uje
prema poslu i radnom zadatku koji zahtjeva najviši stepen obrazovanja. Složenost zanimanja
predstavlja ukupnost zahtjeva posla (izraženu kroz znanja i vještine) za njegovo obavljanje.
Primjenjuju se dva zna�enja pojma složenosti: stepen složenosti i specijalizacija za složenost. Stepen
složenosti uloga je obima i složenosti sadržanih zadataka (gdje složenost zadataka ima prednost pred
obimom, a može se izraziti na razne na�ine, od kojih je jedan, na primjer, stepen obrazovanja za
zanimanje za koja se �ovjek osposobljava: srednje obrazovanje; visoko obrazovanje; jednostavna
zanimanja za koja je dovoljno priu�avanje na poslu itd.). Specijalizacija za složenost pokazuje vrstu
primjenjenog znanja (o alatima i opremi, materijalima kojima ili na kojima se radi i vrsti proizvedenih
dobara i usluga). Specijalizacija za složenost može se utvrditi znanjima potrebnim za obavljanje posla,
na primjer u mašinstvu, poljoprivredi itd. U statistici se složenost iskazuje kao posebno obilježje
(stepen školske spreme i stepen stru�nog obrazovanja) jer se naj�eš�e uzimaju zbirni podaci skupina
zanimanja ili viših nivoa klasifikacije.
2.4. Šifra zanimanja
Šifra zanimanja u SKZ ima šest cifara. Zanimanje pekar ima šifru 7412.02. Prva cifra
ozna�ava da to zanimanje pripada sedmom rodu ( Zanimanja za neindustrijski na�in rada u
proizvodnji); prve dvije cifre upu�uju na vrstu zanimanja( 74. Neindustrijski prera�iva�i hrane, drveta,
tekstila, kože);prve su tri cifre 741, što je oznaka podvrste zanimanja(Prera�iva�i hrane). Može se
zaklju�iti da zanimanje pripada sedmom rodu i unutar toga roda skupini 74.12. Pekari, slasti�ari i
srodna zanimanja. Unutar te skupine ima desetak zanimanja, a oznaka pekara u skupini je broj “02”.
3. KRITERIJI ZA RAZVRSTAVANJE ZANIMANJA
Kriteriji za razvrstavanje zanimanja naj�eš�e su : vrsta posla, predmet rada, složenost
zanimanja ili poslova i radnih zadataka; alati, mašine i ure�aji koji se upotrebljavaju; tehnološki nivo
poslova;struka i drugi.
Izradom standardne klasifikacije zanimanja na tim na�elima dobiva se instrumentarij pomo�u
kojeg možemo, na primjer, upore�ivati pla�e, profesionalno osposobljavanje i vo�enje, poslovne
II

usluge, bolesti i smrtnost prema pojedinom zanimanju ili nivou klasifikacije, sa zemljama koje svoje
statisti�ke podatke iskazuju prema normama me�unarodne statistike rada.
Zbog me�unarodnog karaktera klasifikacije odre�ena su �etiri široka stepena složenosti,
odnosno nivoa obrazovanja, nužna za obavljanje poslova i zadataka. Stepeni se sti�u obrazovanjem, ali
i priu�avanjem za posao i iskustvom. Svi su oblici osposobljavanja za posao ravnopravni. Stepeni
složenosti odre�eni su u skladu sa obrazovnim kategorijama i nivoima Me�unarodne standardne
klasifikacije obrazovanja (ISCED).
TABELA 1: NIVOI ZNANJA, KOJI PO PRAVILU GARANTUJU (OBEZBJE�UJU) OBAVLJANJE POSLOVA
I ZADATAKA VE�INE ZANIMANJA U POJEDINIM RODOVIMA ZANIMANJA
ROD
1. Funkcioner i �lanovi zakonodavnih tijela,
funkcioneri državnih tijela, direktori
STEPEN
ZNANJA
PROGRAMI OBRAZOVANJA, KOJI U PRAVILU
OBEZBJE�UJU OSPOSOBLJENOST ZA
OBAVLJANJE VE�INE ZANIMANJA U
POJEDINIM RODOVIMA ZANIMANJA
- nije oprijedeljen nivo znanja
2. Stru�njaci i nau�nici 4 programi do i postdiplomskog univerzitetskog obrazovanja
3. Tehni�ari i druga stru�na zanimanja 3 programi srednjeg i postsrednjeg obrazovanja izuzev
univerzitetskih
4. Uredski i šalterski službenici 2 programi srednjeg obrazovanja *
5. Uslužna i trgova�ka zanimanja 2 programi srednjeg obrazovanja*
6. Poljoprivredni, lovno-uzgojni, šumski i ribarski
radnici
7. Zanimanja za neindustrijski na�in rada u
proizvodnji
8. Rukovaoci mašinama, vozilima i sastavlja�i
proizvoda
2 programi srednjeg obrazovanja*
2 programi srednjeg obrazovanja*
2 programi srednjeg obrazovanja*
9. Jednostavna zanimanja 1 ispunjena osnovnoškolska obaveza
0 Vojna zanimanja - nije oprijedeljen nivo zanimanja
NAPOMENA: Ovdje se uklju�uju stru�ni, tehni�ki, prakti�ni i opšti programi srednjeg obrazovanja
4. STRUKTURA STANDARDNE KLASIFIKACIJE ZANIMANJA
Struktura SKZ izra�ena je prema strukturi ISCO-88, bez zna�ajnih razlika. Odstupanja su
na�injena tamo gdje su to specifi�ne potrebe Federacije Bosne i Hercegovine zahtjevale.
SKZ ima hijerarhijsku strukturu. Zanimanja se udružuju odnosno razdvaju u grupe zanimanja
na �etiri nivoa. Grupe zanimanja imaju svoje nazive i šifre. Najviši nivo je rod zanimanja sa
jednocifrenom šifrom, slijedi vrsta zanimanja sa dvocifrenom šifrom , podvrsta zanimanja sa
trocifrenom šifrom, skupina zanimanja sa �etverocifrenom šifrom. Na kraju je pojedina�no zanimanje
sa šestocifrenom šifrom.
III

Primjer:
1 - cifrena šifra = rod = 2 Stru�njaci i nau�nici
2 - cifrena šifra = vrsta = 21 Stru�njaci i nau�nici fizikalnih, hemijskih, matemati�kih i tehni�ko-
tehnoloških nauka
3 - cifrena šifra = podvrsta = 212 Matemati�ari i statisti�ari
4 - cifrena šifra = skupina = 2122 Statisti�ari
6 - cifrena šifra = zanimanje = 2122.01 Statisti�ar metodolog
TABELA 2: SRUKTURA STANDARDNE KLASIFIKACIJE ZANIMANJA
ROD BROJ
VRSTA
1. Funkcioner i �lanovi zakonodavnih tijela, funkcioneri
državnih tijela, direktori
BROJ
PODVRSTA
BROJ
SKUPINA
BROJ
ZANIMANJA
3 7 39 261
2. Stru�njaci i nau�nici 4 19 66 1058
3. Tehni�ari i druga stru�na zanimanja 4 21 74 632
4. Uredski i šalterski službenici 2 7 24 120
5. Uslužna i trgova�ka zanimanja 2 9 24 117
6. Poljoprivredni, lovno-uzgojni, šumski i ribarski radnici 1 5 12 75
7. Zanimanja za neindustrijski na�in rada u proizvodnji 4 16 70 647
8. Rukovaoci mašinama, vozilima i sastavlja�i proizvoda 3 20 70 711
9. Jednostavna zanimanja 4 11 21 135
0 Vojna zanimanja 1 1 1 3
UKUPNO 28 116 401 3762
5. OPISI ZANIMANJA
5.1. Rod zanimanja
Rod zanimanja je najviši nivo razvrstavanja zanimanja, koji je ozna�en jednocifrenom šifrom.
U klasifikaciji postoje 10 rodova zanimanja, a broj�ana oznaka šifre je od 0-9.
1. Prvi rod (funkcioneri i �lanovi zakonodavnih tijela, funkcioneri državnih tijela, udruženja i
organizacija) obuhva�a zanimanja �iji glavni poslovi zahtjevaju visoki stepen stru�nog znanja i
iskustva na podru�ju prirodnih, tehni�kih, biotehni�kih, društvenih i humanisti�kih nauka u
biomedicini i zdravstvu te umjetnosti. Oni odre�uju, kreiraju i vode politiku države, politiku
udruženja i organizacija te savjetuju o njima; oblikuju zakone, propise i pravila, obavljaju sudsku
vlast na nivou države, obavljaju sli�ne poslove u ime udruženja i organizacija te upravljaju
preduze�ima i ustanovama ili njihovim unutrašnjim organizacionim jedinicama.
IV

2. Drugi rod (Stru�njaci i nau�nici) uklju�uje zanimanja �ija glavnina poslova i zadataka zahtijeva
visoki stepen stru�nog znanja na podru�ju prirodnih, tehni�kih, biotehni�kih, društvenih i
humanisti�kih nauka, u biomedicini i zdravstvu te umjetnosti. Tu su obuhva�ena i zanimanja
nau�nika koji pove�avaju koli�inu znanja, primjenjuju nau�na ili umjetni�ka saznanja i teorije,
obrazuju na sistemati�an na�in ili rade na povezanosti tih triju aktivnosti.
3. Tre�i rod (Tehni�ari i druga stru�na zanimanja) sadrži poslove i zadatke koji zahtjevaju zanja na
jednom ili više podru�ja tehni�kih, prirodnih, biotehni�kih, društvenih i humanisti�kih nauka, u
biomedicini i zdravstvu. Glavni su poslovi i zadaci : obavljanje tehni�kih i srodnih poslova
povezanih s primjenom koncepcija i operativnih metoda iz navedenih podru�ja ; pou�avanje djece
na predškolskom i osnovnoškolskom stepenu, obavljanje razli�itih tehni�kih usluga, financijskih i
administrativnih poslova, društveni rad, nastupanje na umjetni�kim i sportskim priredbama,
obavljanje nekih vjerskih poslova. Tu su zanimanja poslovo�a i predradnika
4. .�etvrti rod (Uredski i šalterski službenici) uklju�uje zanimanja koja uglavnom bilježe, organizuju,
pohranjuju, ra�unaju, pronalaze i daju informacije. Glavni su poslovi i zadaci: stenografija,
daktilografija, upisivanje broj�anih podataka u ra�unar ili obrada teksta; knjiženje podataka, izrada
kalkulacija; obavljanje sekretarskih poslova; bilježenje, ra�unanje, obra�unavanje, knjiženje,
statisti�ko iskazivanje finansijskih i drugih broj�anih podataka; koordiniranje putni�kog i teretnog
saobra�aja; obavljanje službeni�kih dužnosti u bibliotekama, arhivima, muzejima; poslovi povezani
sa poštanskim uslugama; rukovanje novcem; prodaja karata za putovanja; rukovanje ku�nim
telefonskim centralama.
5. Peti rod (Uslužna i trgova�ka zanimanja) obuhva�a poslove kojima se pružaju li�ne usluge na
putovanjima, u vo�enju doma�instva, dostavi hrane, li�noj njezi te usluge u zaštiti od požara i
nedopuštenih radnji. Poziraju kao modeli za umjetni�ku fotografiju, sliku i za reklamni film.
Prodaju robu u trgovinama na veliko i malo ili na tržnicama.
6. Poljoprivredni, lovno-uzgojni, šumski i ribarski radnici obra�uju polja, vo�njake, vinograde i
ubiraju sa njih plodove, skupljaju divlje plodove i bilje; uzgajaju, �uvaju i love životinje, izra�uju
sto�arske proizvode; uzgajaju, zašti�uju i iskorištavaju šume, uzgajaju i love ribe te uzgajaju i
skupljaju ostale oblike živog svijeta u vodi radi osiguravanja prehrane i dohotka za sebe i svoje
doma�instvo.
7. Zanimanja za neindustrijski na�in rada primjenjuju znanja i vještine u zanatstvu, i indusrtiji gdje se
proizvodi pojedina�no, u rudarstvu i gra�evinarstvu;zatim tamo gdje se:oblikuju metali podižu
metalne konstrukcije ,održava oprema, podešavaju mašinski alati ,izra�uju, podešavaju,održavaju i
popravljaju mašine,oprema i alat;obavljaju poslovi štampanja, proizvode i prera�uju prehrambeni
proizvodi, tekstil, drveni, metalni i drugi proizvodi, uklju�uju�i i proizvode ru�ne izrade. Rad se
obavlja ru�nim i drugim alatima koji se upotrebljavaju kako bi se smanjio fizi�ki napor i skratilo
vrijeme potrebno za poslove te poboljšao kvalitet proizvoda. Ti poslovi zahtijevaju poznavanje
organizacije rada, materijala i alata koji se pritom upotebljava te poznavanje prirode i namjene
gotovog proizvoda.
8. Rukovaoci mašinama, vozilima i sastavlja�i proizvoda rukuju industrijskim, poljoprivrednim,
gra�evinskim i ostalim mašinama i opremom; upravljaju vozovima, motornim vozilima i plovilima;
sastavljaju proizvode iz sastavnih dijelova prema ta�no odre�enim postupcima (Nisu monteri koji
se nalaze u 7.rodu). Taj rad zahtijeva iskustvo i poznavanje industrijskih, poljoprivrednih i ostalih
mašina i opreme kao i sposobnost savladavanja brzine rada mašina i prilago�avanja tehnološkim
inovacijama. U ovom rodu nalazi se ve�ina zanimanja industrijskih radnika, ali i radnika u ostalim
djelatnostima koji rukuju mašinama, vozilima ili sastavljaju proizvode. Zaposleni s ovim
zanimanjima naj�eš�e mijenjaju zanimanje zbog promjena koje sobom nosi tehnološki razvoj.
V

9. Jednostavna zanimanja obuhva�aju obavljanje jednostavnih i rutinskih poslova, koji uglavnom
zahtijevaju upotrebu ru�nog alata i fizi�ki napor. Ve�ina poslova uklju�uje �iš�enje, pranje,
peglanje i rad manuelnih radnika u rudarstvu, poljoprivredi, šumarstvu, ribarstvu, gra�evinarstvu,
transportu, industriji i drugdje. Osposobljavanje za ta zanimanja obavlja se priu�avanjem na radu.
10. Vojna zanimanja imaju ona lica koja trenutno služe u oružanim snagama, uklju�uju�i i pomo�ne
službe, dobrovoljno ili po obavezi, te ona kojima nije dopušteno prihvatiti gra�ansko zaposlenje.
Uklju�eni su redovni pripadnici kopnenih, pomorskih, vazduhoplovnih i drugih vojnih formacija
kao i vojni obveznici regrutovani za vojnu obuku ili drugu službu na propisano razdoblje.
Isklju�eni: su gra�anska lica u državnim ustanovama vezanim uz poslove odbrane i policije (osim
vojne policije);carinici i �lanovi pograni�nih ili drugih naoružanih gra�anskih službi; osobe koje su
pozvane na kratko vrijeme na vojnu obuku ili doškolovavanje i �lanovi vojne rezerve koji trenutno
nisu u aktivnoj službi.
5.2. Vrsta zanimanja
Vrsta zanimanja drugi je nivo razvrstavanja zanimanja i ozna�ena je dvocifrenom šifrom. Prva
cifra šifre vrste zanimanja istovjetna je šifri roda kojem ta vrsta pripada. Kriteriji su za stvaranje vrsta
zanimanja približno ista složenost poslova, isti ili sli�an predmet rada, alat i ostala oprema.
5.3. Podvrsta zanimanja
Podvrsta je tre�i nivo razvrstavanja zanimanja i ozna�ena je trocifrenom šifrom. Prve dvije
cifre šifre podvrste zanimanja istovjetne su ciframa šifre vrste zanimanja kojoj pripadaju. Kriteriji su
za stvaranje podvrste zanimanja približno ista složenost zanimanja, sli�ni materijali, oprema i alati koji
se upotebljavaju. Znanja potrebna u radu u tim zanimanjima srodna su.
5.4. Skupina zanimanja
Skupina je najniži, �etvrti klasifikacijski nivo. Pojedina zanimanja iskazuju se samo u
skupinama zanimanja. Svaka skupina sadrži nekoliko ili nekoliko desetina zanimanja, ve� prema
razvijenosti tog podru�ja rada. Skupine zanimanja ozna�ene su �etverocifrenom šifrom. Prve tri cifre
šifre skupine zanimanja istovjetne su šifri podvrste zanimanja. Na taj na�in iz prve cifre šifre skupine
zanimanja možemo saznati kojem rodu zanimanja pripada.
U obradama podataka o zanimanjima one se primjenjuju kad nije potreban detaljniji pregled, što je
�est slu�aj pri statisti�kim istraživanjima. Kriteriji su za stvaranje skupine vrsta rada i složenost
zanimanja. Redoslijed zanimanja u skupini u pravilu je odre�en tehnološkim slijedom odvijanja
poslova. U skupini se nalaze me�usobno srodna zanimanja ili zanimanja bliskih tehnologija.
6. POLOŽAJ U ZAPOSLENJU
Položaj u zaposlenju nije ugra�en u SKZ i nije odlu�uju�i faktor za utvr�ivanje zanimanja.
Položaj u zaposlenju odnosi se na položaj ekonomski aktivne osobe u odnosu na zaposlenje, tj. je li
zaposlena (ili je bila zaposlena, ako je bez posla) kao poslodavac, radnik za vlastiti ra�un, zaposleni ili
nepla�eni �lan familije, u razdoblju posmatranja koje je odre�eno za podatke o ekonomskim
obilježjima. Vlasnik firme koji u njoj obavlja poslove direktora po zanimanju je direktor kao i onaj
koji nije vlasnik, a obavlja poslove direktora.
Poslodavac je osoba koja upravlja vlastitim poslovnim subjektom ili se nezavisno bavi nekim
zanimanjem i zapošljava jednog ili više zaposlenih.
Radnik za vlastiti ra�un je osoba koja ima vlastiti poslovni subjekat ili se neovisno bavi
zanimanjem i ne zapošljava zaposlene.
VI

Zaposleni je osoba koja radi za poslodavca u javnom ili privatnom sektoru i prima naknadu u
obliku nadnice, pla�e, provizije, napojnice i isplate prema u�inku ili u naturi.
Nepla�eni �lan familije obi�no je osoba koja radi bez pla�e u poslovnom subjektu u vlasništvu
srodnika sa kojim može, ali i ne mora živjeti u istom doma�instvu.
7. ABECEDNI POPIS ZANIMANJA
Sva zanimanja iz sistematskog dijela klasifikacije kao i nazivi zanimanja i karakteristi�nih
radnih mjesta stavljeni su u abecedni popis naziva. Abecednim popisom olakšava se korisnicima
pronalaženje zanimanja i njegovih šifri.
8. PRIMJENA STANDARDNE KLASIFIKACIJE ZANIMANJA
U službenoj upotrebi SKZ treba dati prednost nazivima zanimanja iz sistematskog dijela
klasifikacije. Poslovnim subjektima preporu�uje se da u svojim sistematizacijama radnih mjesta
odnosno pravilnicima o radu šiframa zanimanja iz SKZ ozna�e radna mjesta. To �e im olakšati
komunikaciju sa Federalnim zavodom za statistiku i Zavodom za zapošljavanje.
Zanimanje se prema definiciji utvr�uje prema poslu koji neko obavlja, koji je obavljao ili koji
�e obavljati. Iz odgovora ispitanika može se zaklju�iti na osnovu poslova i ostalih podataka o kojem
zanimanju se radi. Pritom iz klasifikacije zanimanja može pomo�i opis skupine zanimanja, prema
�emu se može utvrditi skupina u kojoj se nalaze poslovi dobiveni u odgovoru. Na taj na�in može se
utvrditi sadašnje, bivše ili budu�e zanimanje. Budu�e zanimanje utvr�uje se i prema obrazovanju u
koje je kandidat uklju�en. Ako neko traži posao, a nije bio zaposlen i nije završio nikakav oblik
stru�nog obrazovanja, njegovo zanimanje nalazi se u rodu 9. Nazvali smo ga radnik za jednostavne
poslove, drugdje nerazvrstan. U praksi se pri utvr�ivanju zanimanja može nai�i na dosta poteško�a.
Doga�a se da su poslovi i zadaci koje neko obavlja na radnom mjestu sastavljeni od poslova nekoliko
razli�itih zanimanja. To je �est slu�aj u firmama sa malim brojem zaposlenih. U tom slu�aju
zanimanje se utvr�uje prema principu pretežnosti. Zanimanje takvih osoba odredit �e se prema
poslovima koji se naj�eš�e obavljaju.
U slu�aju kada je izostao odgovor o zanimanju u praksi se umjesto izraza “bez odgovora”
primjenjuje “nepoznato zanimanje”.
U svim granama industrije, pa i u nekim drugim djelatnostima, postoje radna mjesta
kontrolora s razli�itom složenoš�u poslova. Ti poslovi nisu predvi�eni kao samostalna zanimanja
kontrolora, nego su spojena s drugim radnim mjestima u osnovna zanimanja tih vrsta rada. Poslovi
nadzornih inženjera i revidenata projekata nisu odre�eni kao posebna zanimanja jer obavljaju istu
vrstu poslova kao inženjeri koje nadziru ili projektanti �ije projekte revidiraju. Kad osoba radi na
vlastitom posjedu, obavlja sve mogu�e poljoprivredne poslove i bavi se raznolikom biljnom i
sto�arskom proizvodnjom, po zanimanju je 6130.01 Seljak. Kad je osoba zaposlena kod poslodavca,
treba znati je li brala grož�e ili druge plodove, �uvala stoku ili obra�ivala zemljište, jer �e tada to biti
zanimanje 9211.05 Bera� poljoprivrednih proizvoda, 9211.08 Pastir ili 92.11.01 Ratarski radnik. Kada
radi sve poljoprivredne poslove, onda je po zanimanju Seljak, kao i poslodavac.
Kad se šifriraju zanimanja prodava�a, treba znati mjesto gdje prodaje, u trgovini ili na tržnici,
odnosno ulici. Ako je prodava� u trgovini, tad �e biti po zanimanju, na primjer 5220.02 Prodava�, a
ako robu prodaje na uli�noj tezgi tad je po zanimanju 5230.03 Prodava� na uli�noj tezgi.
Pri šifriranju može do�i do pogrešnog utvr�ivanja zanimanja u rodu 2. (Stru�njaci i nau�nici),
za koja se osposobljava na fakultetima, i u rodu 3.(Tehni�ari i srodna zanimanja), za ona zanimanja za
koja se osposobljava na višim školama. Do zabune u šifriranju može do�i i pri utvr�ivanju zanimanja
u rodovima 7. (Zanimanja za neindustrijski na�in rada) i 8. (Rukovaoci mašinama, vozilima i
sastavlja�i proizvoda). U rodu 7. Zanimanja su koja se pretežno javljaju u zanatstvu, manjim dijelom i
u industriji, uglavnom na poslovima održavanja, pojedina�ne proizvodnje i montaže. Tu su sva
VII

zanimanja mehani�ara i montera. Rašireno zanimanje mašinbravara nalazi se me�u mehani�arima.
Monteri sastavljaju postrojenja, mašine, instalacije na terenu, ali manjim dijelom i u tvornici. Za taj
posao potrebna su šira znanja. Treba ih razlikovati od sastavlja�a proizvoda, �ija se zanimanja nalaze u
rodu 8. i koji sastavljaju proizvode prema ta�nim uputstvima. Ta su zanimanja jednostavnija i
obavljaju se uz kratkotrajnu obuku. Mali je broj zanimanja u rodu 8. koja zahtijevaju ve�u složenost.
To su, na primjer zanimanja strojara i rukovaoca energetskim postrojenjima. Sva zanimanja stru�nih
radnika u proizvodnji hemijskih, plasti�nih i gumarskih proizvoda nalaze se u rodu 8.
Ve�ina zanimanja zanatlija nalaze se u rodu 7. (Zanimanja za neindustrijski na�in rada). Ako
zanatlija vodi radionicu u kojoj je zaposleno toliko radnika da je njegov pretežni posao organizacija i
raspodjela poslova te ostali poslovi vo�enja radionice, tada se njegovo zanimanje nalazi u rodu 1.
me�u direktorima. Ako radionica ima 9 ili manje zaposlenih, njegovo je zanimanje u vrsti 13. Ako u
automehani�arskoj radionici ima nekoliko radnika, tako da pretežni dio radnoga vremena obavlja
poslove automehani�ara ili ako sam radi, tada je po zanimanju 7231.07 Automehani�ar, majstor.
Stru�njaci državne uprave svrstavaju se u odgovaraju�e skupine zanimanja roda 2. Na primjer
šef meteorološke službe u Upravi kontrole leta Ministarstva saobra�aja i veza, bit �e svrstan u skupinu
2112. Meteorolozi; savjetnik za ratarstvo Ministarstva poljoprivrede i šumarstva u skupinu 2213. kao
Agronomi ratarstva; na�elnik kantonalnog županijskog ureda za statistiku u skupinu 2122. Statisti�ari
itd.
ISCO-88 ne utvr�uje hijerarhijske odnose u zanimanju, nego daje op�e uputstvo da se
zanimanja osoba koje se pojavljuju kao šefovi ili niži rukovodioci odre�uju kao i zanimanja onih
osoba koje oni vode u radu.Tako i u SKD nisu utvr�eni hijerarhijski odnosi u zanimanju, osim u
industriji zanimanja predradnika, a u poljoprivredi, šumarstvu, gra�evinarstvu, rudarstvu i trgovini
zanimanja poslovo�e.
U industriji radna mjesta predradnika, poslovo�a i sli�na šifriraju se kao zanimanja predradnika. U
rudarstvu se pored zanimanja predradnika nalaze zanimanja nadzornika i poslovo�a.
Zanimanja pripravnika utvr�uju se prema poslovima zanimanja za koje se pripremaju. Svi
ostali hijerarhijski odnosi u zanimanju ne�e biti iskazani kao posebna zanimanja. Oni �e se šifrirati kao
zanimanja onih �iji rad koordiniraju i nadgledaju.
VIII