Przesłanie symboliki ołtarza na nasze czasy

Przesłanie symboliki ołtarza na nasze czasy
W rozważaniach nad symboliką ołtarza musimy podkreślić przede wszystkim jego
związek z Ofiarą eucharystyczną, którą w sposób niekrwawy sprawuje sam Chrystus 17 .
Ołtarz stał się symbolem Chrystusa w tajemnicy Jego wiecznie trwałej liturgii, która ma
dwa odniesienia. Jedno – zamknięte w wymiarze ziemskim i drugie – nadprzyrodzone,
niebiańskie, którego symbolem jest Jeruzalem Niebieskie. Z myśli Jana Pawła II można
ułożyć swoiste równanie ukazujące relacje proporcjonalności. Jak nie można zrozumieć
człowieka bez Chrystusa, tak nie można zrozumieć kultury europejskiej bez uwzględnienia
w niej elementów kultury chrześcijańskiej. I chodzi przy tym zarówno o zawartość
tego, co niesie z sobą dziedzictwo tradycji, jak i o inspirację w twórczości współczesnej,
wytyczającej perspektywy dalszego rozwoju.
Zachodzi ścisły związek między kulturą europejską a kulturą chrześcijańską. Należy
zdobyć się na odwagę obiektywnego stwierdzenia, iż elementy kultury chrześcijańskiej
stały się jakoby jednym z łańcuchów w „kodzie genetycznym” kultury europejskiej.
Nie można i nie należy ich od siebie oddzielać. Ale nie znaczy to, że chrześcijaństwo
zawłaszcza sobie prawo do europejskiego wymiaru kultury albo że monopolizuje
wyłączność do odgrywania roli kulturotwórczej. Nie jest ono też tylko jednym
z elementów w tyglu wielu kultur. Chodzi o to, by zrozumieć, iż łączy ono różne
kultury narodowe w jeden organizm do tego stopnia zintegrowany, że kryzys w sferze
kultury europejskiej staje się zarazem kryzysem chrześcijaństwa. Usłyszeliśmy to w
przepowiadaniu Jana Pawła II już w 1982 r.: „Przemiany świadomości europejskiej,
doprowadzone aż do najbardziej skrajnych zaprzeczeń chrześcijańskiego dziedzictwa,
pozostają w pełni zrozumiałe jedynie w istotnym odniesieniu do chrześcijaństwa.
Kryzysy kultury europejskiej są kryzysami kultury chrześcijańskiej” 18 .
Wymaga to od chrześcijan zdecydowanego powrotu do Ewangelii. Ale słowa apelu
odnoszą się także do inaczej wierzących. Oni mają też swój wkład we wznoszenie budowli,
którą jest kultura europejska. Z nauczania papieskiego i z refleksji nad poszukiwaniem
dróg spotkania narodów dają się wyprowadzić następujące dwa wnioski:
1) niemożliwe jest oderwanie kultury europejskiej od chrześcijaństwa (mówiąc
bardziej obrazowo nie jest ono kamieniem lub cegłą w murze lecz spoiwem, które
utrzymuje w jedności wszystkie inne kamienie – kultury narodowe);
2) to raczej Europa potrzebuje żywego, dynamicznie rozwijającego się chrześcijaństwa,
niż odwrotnie 19 .
W skali globalnej wpływy gospodarcze i kulturowe starego kontynentu się kurczą
(nie wiemy na ile przeciwdziałać będzie temu procesowi stworzenie poszerzonej Unii
Europejskiej). Z drugiej strony misjonarze chrześcijańscy docierają z Ewangelią do
odległych zakątków ziemi. Patrząc z tej perspektywy wydaje się, iż chrześcijaństwo
przetrwa bez Europy. Natomiast Europa bez chrześcijaństwa – zdaniem Jana Pawła II
17 Formalnie określił to synod w Arras w 1025 r. Podaję we własnym tłumaczeniu za C. List, W.
Blum, Sachwörterbuch..., s. 17: „Ołtarz posiada formę Ciała Chrystusa i jakby grobu, na którym codziennie
przed oczyma wiernych ofiaruje się krew Baranka i przeczystego Chrystusa”. Nie od razu przyjął
się zwyczaj umieszczania na ołtarzu relikwii świętych. Praktykę tę zapoczątkował papież Leon IV
(847-855).
18 Jan Paweł II, Kryzys Europy jest kryzysem chrześcijaństwa w Europie, „L’Osservatore Romano”
wyd. polskie, 3 (1982) nr 10, s. 24-25.
19 Europa drogą Kościoła...., s. 66.
93