zastosowania elektromagnetyzmu w nowoczesnych ... - PTZE

XVIII Sympozjum PTZE, Zamość 2008
CZY ŚWIAT REALNY JEST POZNAWALNY?
Czesław Rymarz
01-493 Warszawa ul. Dynarska 3 m.3
Fragment tekstu pieśni estradowej. Jest to odwieczne pytanie, nad którego odpowiedzią
trudzą się uczeni, elity intelektualne świata, formułując szereg śmiałych hipotez i korzystając
z osiągnięć nauki. Zatem świat możliwy do poznania jest procesem historycznym
w wyniku, którego poznajemy prawdy aktualne z perspektywy przeszłości. Zgromadzona
wiedza stanowi podstawę do uogólnionych sformułowań i nowych hipotez badawczych. Możemy
więc stwierdzić, że świat jest możliwy do poznania w sensie istnienia ciągu poznań, gdy
prawdy o nim stanowią sekwencję tych poznań.
Przyjmujemy, że świat realny to cały wszechświat, bądź dowolna jego część.
W szczególności może być to układ słoneczny lub planeta Ziemia. Tak określony świat realny
jest poznawalny:
• gdy poznajemy odwieczne prawa, które nim rządzą,
• gdy potrafimy przewidywać jego ewolucję i rozwój,
Problemy poznawalności świata realnego maja długą historię. Zajmowali się nimi już starożytni
filozofowie greccy. Dwa krańcowe przypadki światów poznawalnych to:
1. Świat „atomów” wyobrażalnych jako sztywne, nieruchome ciała materialne. Czołowym
przedstawicielem tego kierunku był Demokryt. Taki model ciała jest poznawalny
jako w pełni deterministyczny. Świat „zamarzł” i się nie zmienia.
2. Świat płynącego potoku „panta rei” jest realny jako świat indeterministyczny. Nie
można dwukrotnie wstąpić do tego samego potoku. Heraklit był czołowym przedstawicielem
tego kierunku.
Do innych czołowych filozofów greckich tworzących układy ciał poznawalnych i niepoznawalnych
należy zaliczyć Platona, twórcę koncepcji deterministycznych w postaci niezmiennych
idei, których realizacje są obiektami materialnymi (światy realne). Układ deterministyczny
Laplace określił jako możliwość wyznaczenia stanu całego układu na podstawie jego
części.
Tak więc starożytność stworzyła fundamenty traktowania świata obiektów poznawalnych
i niepoznawalnych.
Na podstawie przytoczonych przykładów światów (układów) poznawalnych i niepoznawalnych,
świat zmienia się w obydwu kierunkach, tj. rozpoznawalności i nierozpoznawalności,
z przewagą układów poznawalnych.
Średniowiecze charakteryzuje się stosunkowo wąskim zakresem poznawalności świata
realnego. Badania ograniczają się do kwestii religijnych o wysokim poziomie abstrakcji.
Z osiągnięć filozofii greckiej korzystał Platon (idee) oraz Arystoteles (metody logiki).
Renesans stanowi nową epokę w metodach poznawania otaczającego świata. Przyczyniają
się do tego badania: M. Kopernika, D. Brunona, G. Galileusza. Są to badania determini-
81