Uk. 1 Uk. 17 Uk. 20 - MVIWATA

Toleo NO. 040 Oktoba – Disemba 2011 Bei Shs. 500/= ISSN 0856-5937 

Uk. 1 

Je wakulima wadogo wamefaidi 

matunda ya uhuru 

Uk. 17 

Bodi mpya ya MVIWATA 

yachaguliwa 


Wakulima, matrekta waandamana 

kupinga uporwaji ardhi

Toleo NO. 040 

Oktoba Disemba 2011 

Bei Shs. 500/= 

ISSN 0856-5937 

WAHARIRI 

Susuma Msikula Susuma 

Stephen Ruvuga 

MHARIRI MSAIDIZI 

TOLEO NO.040 

BODI YA MVIWATA 

Mwenyekiti – Habibu Simbamkuti 

Makamu Mwenyekiti – 

Veronica Sophu 

Katibu - Stephen Ruvuga- 

(Mkurugenzi Mtendaji) 

Mweka Hazina – Esther Mallya 

WAJUMBE 

Joseph Kilowoko 

Prisca John 

Amina Kazibure 

Projestus Ishekanyoro 

Haji Ussi Haji 

Paul Joseph 

MSHAURI WA MVIWATA 

Prof. Amon Mattee 

LINATOLEWA NA 

KUSAMBAZWA NA 

Mtandao wa Vikundi vya 

Wakulima Tanzania (MVIWATA) 

S.L.P 3220 Morogoro, Tanzania 

Simu: 023 261 41 84 

Faksi: 023 261 41 84 

Barua pepe: info@mviwata.org, 

mviwata@morogoro.net 

Tovuti: www.mviwata.org 

MICHORO 

Godwin Chipenya 

USANIFU NA 

UCHAPISHAJI 

PENplus Ltd – 022 2182059 

Toleo NO. 040 Oktoba – Disemba 2011 Bei Shs. 500/= ISSN 0856-5937 


matunda ya uhuru 

Picha ya Jalada: 

Mkazi wa kijiji cha Msowero wilayani 

Kilosa mkoani Morogoro akiwa na 

uso wenye tafakari nzito, Je, baada 

ya miaka 50 amefaidi matunda ya 

uhuru? b 

Uk. 1 



yachaguliwa 


Wakulima, matrekta waandamana 

kupinga uporwaji ardhi 

Tahariri 

Serikali iwasaidie wakulima 

kujikwamua na umasikini 

Moja ya kauli iliyotolewa 

na mkulima aliyechangia 

mawazo kwenye toleo hili 

ni ile isemayo “Kuna maana gani ya 

kusheherekea uhuru ili hali umasikini 

kama adui namba moja wa uhuru 

huo ametamalaki na kushamiri ndani 

ya familia za watanzania?” 

Kila msomaji wetu ana uhuru wa 

kuipa tafsiri na uzito tofauti kauli hii 

kadri ya mtizamo wake. 

Kwetu sisi kauli hii inaibua 

tafakari na msukumo wa kutafuta 

kuona kuna mafanikio gani ya msingi 

katika kupambana na umasikini 

nchini tokea tupate uhuru ambayo 

yanaweza kutufariji na kusheherekea 

miaka 50 ya uhuru? 

Ripoti ya Shirika la 

Maendeleo la Umoja wa Mataifa 

(UNDP) iliyozinduliwa mwaka jana 

jijini Dar es salaam inonyesha jinsi 

umasikini ulivyozidi kushika kasi 

kwa mtu mmoja mmoja na taifa 

kwa ujumla. Kwa mujibu wa ripoti 

hiyo, katika kila watanzania 100, 

watanzania 97 wanaishi kwenye 

umasikini wa kipato cha chini ya 

dola 2 kwa siku huku kila watanzania 

89 kati ya 100 wakiishi chini ya dola 

moja kwa siku. Kwa taswira hii na 

katika ulimwengu huu ambapo kila 

kitu kinapatikana kwa pesa, ni wazi 

kuwa wimbi la watanzania wengi 

hawamudu maisha yao kwa kukosa 

kipato cha kufanya hivyo. 

Kwa kukosa kipato, watanzania 

hasa vijijini bado wanaishi kwenye 

nyumba za nyasi na tembe mpaka hivi 

leo kwa kuwa hawamudu kununua 

bati, saruji na vifaa vingine vya ujenzi 

kutokana na kukosa kipato, pia 

watanzania wengi hususani vijijini 

hawamudu gharama hafifu za afya 

zilizopo na hivyo kuishia kufa au 

kujikita zaidi katika kupiga ramli na 

imani za kishirikina. 

Inasikitisha kuona kuwa ndani ya 

miaka 50 bado tunaishi kwa wasiwasi 

wa kukumbwa na njaa kila mwaka. 

Tokea uhuru mpaka sasa, watanzania 

zaidi ya asilimia 89 wanaishi kwa 

mwanga wa vibatari kwa kukosa 

nishati ya umeme, ingawa tuna mito, 

mabwawa na maziwa kila upande 

wa nchi. 

Ni vigumu wakulima kufurahia 

kuwa wana uhuru wakati ujinga 

miongoni mwao umeota mizizi 

huku kukiwa na porojo nyingi za 

kisiasa za kuwapumbaza hasa wakati 

wa kupiga kura. Ni wakulima hao 

hao wanaoliingizia kipato taifa hili, 

watoto wao wanasoma wakiwa 

wamekaa kwenye vumbi chini ya 

vivuli vya miti. Je, ndani ya mika 50 

ya uhuru na katika mazingira haya, 

wakulima wanaelimika ama idadi 

ya wajinga inaongezeka miongoni 

mwao? 

Kuwa huru maana yake ni 

kukomboka kifikra kunatokana 

na misingi ya elimu ambayo taifa 

limejiwekea kwa watu wake. 

Elimu ya kumkomboa mtanzania 

ni ile ya kumfanya mtanzania 

huyu ajisimamie mwenyewe na 

kuendesha maisha yake kwa 

umakini na ufanisi wa hali ya juu 

bila kuwepo na utofauti wowote na 

binadamu wengine wanaosemekana 

kupiga hatua kimaisha. Je, jamii yetu 

wakulima tunayo elimu kweli au 

ni ile elimu ya kuzalisha manamba 

wanaopaswa kuwahudumia wageni 

wanaomiminika nchini kwa kivuli 

cha uwekezaji. Ni uhuru upi huo 

tunaousherehekea katika hali kama 

hii? 

Uko wapi uhuru wa mkulima 

kijijini wakati bado maelfu ya 

wanawake wanajifugulia nyumbani 

kwa sababu katika vijiji wanavyoishi 

hakuna zahanati, vituo vya afya wala 

hospitali? Hii ni huduma ya msingi 

inayopaswa kupatikana kiurahisi 

na kwa ubora wa hali ya juu kwa 

wananchi ndani ya taifa linalojinasibu 

kuwa huru kwa takribani miaka 50 

sasa. Katika hali halisi ya kitanzania, 

je, uhuru maana yake ni kutembea 

kilometa zaidi ya 50 kufuata huduma 

muhimu? Kwa ujumla serikali 

inapaswa kuwekeza nguvu nyingi 

katika hili. 

Umasikini umeota mizizi kwa 

kuwa rushwa nayo imeota mizizi. 

Endelea Uk wa 3 

Pambazuko Na. 40 Toleo la Oktoba – Disemba 2011

Miaka 50 ya Uhuru wa Tanzania 

Bara; Je, Wakulima Wadogo 

wamefaidi matunda ya Uhuru? 

Na Susuma Susuma, Morogoro 

Tanzania Bara imeadhimisha 

miaka 50 ya uhuru wake 

tangu mkoloni Mwingereza 

alipokabidhi utawala mnamo 

tarehe 9 Disemba 1961. Uhuru 

huu ulipatikana baada ya juhudi 

za dhati za vijana wa wakati huo 

wakiongozwa na Hayati Baba wa 

Taifa Mwalimu Julius Kambarage 

Nyerere kupambana kwa njia 

ya amani pasipo umwagaji damu 

kama yalivyofanya mataifa mengine 

Mafanikio 

yangekuwa ni uzalishaji 

kwa mashamba ya wakulima 

umeongezeka kwa kiasi gani, watu 

wanaolala njaa wamepungua kwa kiasi 

gani, watu wanaoishi chini ya dola 

moja kwa siku wamepungua kwa 

kiasi gani? 

ya Afrika. 

Miaka 50 ya kujitawala, 

tumeshuhudia awamu nne za 

uongozi wa Taifa letu, huku awamu ya 

kwanza ikiongozwa na Baba wa Taifa, 

Mwalimu Nyerere, awamu ya pili 

Mzee Ali Hassan Mwinyi, awamu ya 

tatu iliongozwa na Mzee Benjamini 

Mkapa na awamu hii ya nne usukani 

umeshikwa na Rais Jakaya Mrisho 

Kikwete. Katika awamu zote nne, 

serikali imepambana na changamoto 

nyingi za maendeleo, pia imetumia 

fursa nyingi za maendeleo ili 

kuwezesha maendeleo ya kiuchumi, 

kisiasa na ustawi wa jamii. Makala 

hii ambayo imejumuisha maoni na 

mitizamo ya makundi mbalimbali, 

itaangalia yatokanayo na jitihada za 

kuendeleza kilimo na changamoto 

Pambazuko Na. 40 Toleo la Oktoba – Disemba 2011 

zake katika awamu zote hizo 

Miongoni mwa maswali ya tafakari 

yaliyochochea kuandaa makala hii, 

ni:- Je ndani ya miaka 50 ya uhuru, 

wakulima wadogo wamefaidi 

matunda ya uhuru, nini mustakabali 

wao kwa miaka 50 ijayo? Na Jitihada 

zilizofanywa na awamu zote nne 

za serikali, zimefanikiwa kiasi gani 

kutatua matatizo yanayokabili ustawi 

wa jamii ya wakulima wadogo? 


matunda ya uhuru? 

Baadhi ya wadau wa kilimo, 

walipokuwa wakijibu swali hili, wengi 

wao majibu yao yalikuwa ni HAPANA 

na kusema kuna kila sababu 

ya msingi ya wakulima 

kuwa na maombolezo 

yanayoashiria kudai 

uhuru wa kweli na 

kuacha kudanganyika 

na uhuru wa bandia 

kutokana na dosari 

nyingi walizoziainisha. 

Msomi wa Chuo 

Kikuu cha Kilimo cha 

Sokoine (SUA) kilichopo 

mkoani Morogoro Dkt Damian 

Gabagambi aliyebobea katika 

masuala ya Uchumi Kilimo katika 

mada aliyoitoa kwenye Kongamano 

la miaka 50 ya Uhuru lililoandaliwa 

na MVIWATA Disemba 6, 2011 

mjini Morogoro alisema tunatakiwa 

kujitathmini kwa kina ili kujua 

tumekosea wapi na tujipange vipi ili 

kukwepa kurudia makosa tuliyofanya 

huko nyuma na tunayofanya sasa. 

“Kwa haraka haraka wananchi 

wanaweza kushawishika na kuridhika 

kuwa nchi yetu imeendelea sana 

tangu tupate uhuru. Ukweli ambao 

wananchi hawaelezwi ni kwamba, 

tutoke ndani ya boksi kabisa, tuache 

tabia ya kujilinganisha na wachovu 

ambao hawana hata robo ya utajiri 

wa maliasili za Tanzania, tujilinganishe 

na walio mbele yetu kama vile 

MADA MAALUM 

Malaysia” alisema Dkt Gabagambi. 

Alisema serikali inatumia fedha 

nyingi kwenye sekta ya kilimo bila 

mafanikio ya maana, zaidi ya yale 

yanayoripotiwa kwenye makaratasi; 

tena kwa kiwango cha raslimali 

fedha zilizoingizwa kwenye sekta 

na wala sio mabadiliko chanya kwa 

mkulima. 

Alisema mafanikio yanayotajwa 

na serikali siyo mafanikio halisi bali 

ni maandalizi ya kwenda kwenye 

mafanikio. Mafanikio yangekuwa ni 

uzalishaji kwa mashamba ya wakulima 

umeongezeka kwa kiasi gani, watu 

wanaolala njaa wamepungua kwa 

kiasi gani, watu wanaoishi chini ya 

dola moja kwa siku wamepungua 

kwa kiasi gani? 

“Kwa ufupi, kinachofanyika nchi 

hii katika kuhudumia kilimo ni kwa 

miradi kufukuzana na milestones 

zilizo katika maandiko ya miradi 

basi,” alisema na kuitaka serikali iteue 

maeneo machache na kuwekeza kwa 

tija badala ya kutawanya raslimali 

kwenye miradi mingi isiyoleta tija. 

Aliongeza kuwa pamoja na bidii 

zote hizi sekta ya kilimo bado 

inakabiliwa na matatizo yale yale 

ya miaka yote ambayo ni tija duni, 

ukosefu wa mikopo, miundo mbinu 

duni, kilimo cha kutegemea mvua, 

ukosefu wa masoko, usindikaji 

mdogo, teknolojia duni, kutotumia 

matokeo ya tafiti katika mipango na 

huduma duni za ughani. 

Mtaalamu huyu anaitaka serikali 

iache kujilinganisha na nchi masikini 

zenye raslimali chache kuliko Tanzania. 

“Tulenge kupata mafanikio makubwa 

bila kujali jirani zetu wamefanikiwa 

kiasi gani. Kulenga mbali kuna maana 

kubwa sana katika saikolojia ya 

matumizi ya raslimali za mtu au nchi. 

Nchi ikijiwekea malengo makubwa 

italazimika kuwa mwangalifu sana 

katika kila senti inayopatikana, na 

haitakuwa na mchezo kwa yeyote 


1

MADA MAALUM 

Miaka 50 ya Uhuru wa Tanzania Bara... 

Inatoka uk. wa 1 

anayekwamisha mipango kwa 

kusimamia vibaya rasilimali za nchi. 

Kinyume chake, nchi isipokuwa 

na malengo ya juu sana inaweza 

kujikuta ikiwa na matumizi ya anasa 

kama tunavyoshuhudia hapa nchini.” 

Anasema katika miaka hamsini 

ijayo Tanzania inatakiwa ilenge mbali. 

Ikilenga kuwa kama Afrika Kusini 

inaweza kuishia kuwa kama Kenya. 

Lakini ikilenga kuwa kama Marekani, 

inaweza kuishia kuwa kama Malaysia 

au Singapore, ambapo tayari 

yatakuwa ni mafanikio makubwa. 

Akamalizia ameshauri kwamba ni 

vyema itumike kauli mbiu mpya 

yenye ujumbe usemao “Miaka 

50: Tumethubutu, Tumeshindwa, 

Tujipange Upya”. 

Mwalimu Nyerere aliposhika 

madaraka alibainisha maradhi, ujinga 

na umasikini kama matatizo ya msingi 

ya nchi yaliyopaswa kushughulikiwa, 

ambayo kwa mtizamo wa Bibi 

Marcelina Charles Kibena 

mkulima kutoka tarafa ya Mgeta 

wilayani Mvomero, anahoji “kuna 

maana gani ya kusheherekea uhuru 

ili hali umasikini kama adui namba 

moja wa uhuru huo ametamalaki 

na kushamiri ndani ya familia zetu? 

Kuna mafanikio gani ya msingi katika 

kupambana na umasikini katika 

kipindi hiki ambacho wakulima 

tunyanyaswa na kunyimwa haki za 

msingi?” 

Bibi Marcelina Charles Kibena 

Bibi Kibena aliyekuwa akiwasilisha 

mada ya uzoefu wa mkulima mdogo 

kwenye Kongamano la miaka 

hamsini ya maendeleo ya kilimo 

lililoandaliwa na Chuo Kikuu cha 

Sokoine cha Kilimo (SUA), alisema 

tunapoangalia uzoefu wa miaka 

50 iliyopita ni lazima kulinganisha 

2 

maisha ya mkulima mdogo kijijini 

na shughuli zake za kilimo kama 

mhimili wa maisha yake na wananchi 

wengine ambao wanategemea aina 

nyingine ya kipato, na hasa watu 

waishio mijini. 

“Kwa kipindi cha miaka hamsini 

ya uhuru kumekuwepo na 

matamko mbalimbali 

yenye nia thabiti ya 

kuboresha kilimo na 

wakulima wadogo 

kama Siasa ni Kilimo, 

Kilimo ni uti wa mgongo 

wa nchi, Chakula ni uhai, 

Kilimo cha kufa na kupona na sasa 

Kilimo Kwanza. Pamoja na matamko 

yote hayo, kwa ujumla tunaweza 

kusema kuwa katika kipindi hiki 

cha miaka hamsini ya uhuru kundi 

hili la wazalishaji wadogo limebaki 

katika hali duni ya maisha. Hali hii 

imetokana na sera ambazo kwa kiasi 

kikubwa hazimjali mkulima mdogo.” 

Alisema katika miaka 50 hii, 

wakulima wadogo wanaishi kwa 

hofu kubwa ya kuporwa ardhi na 

akakumbuka maneno ya hayati 

baba wa Taifa mwaka 1958 ambayo 

sasa yanatimia, nukuu: “Katika 

nchi kama yetu ambayo 

Waafrika ni maskini na 

wageni ni matajiri, kuna 

uwezekano mkubwa kwamba 

Mwafrika akiruhusiwa 

kuuza ardhi, katika miaka 

themanini au miaka ijayo, 

ardhi yote ya Watanganyika 

itamilikiwa na matajiri 

wageni, na wenyeji watakuwa 

watwana. Lakini hata 

kama wageni wasingekuwa 

matajiri, litaibuka tabaka 

la watanganyika matajiri 

wajanja. Tukiiruhusu ardhi 

iuzwe kama kanzu, katika 

muda mchache, kutakuwa 

na kundi dogo la waafrika 

wakiwa na ardhi na walio 

wengi watakuwa watwana.” 

Uwezeshaji na Uzalishaji 

Akizungumzia kiwango cha uzalishaji, 

Bibi Kibena alisema, wakulima 

wamekuwa wakitumia kwa kiasi 

kikubwa mbegu za asili na ndizo 

ambazo zimewezesha kulisha taifa 

kwa kipindi chote cha miaka hamsini 

ya uhuru. Hata hivyo akasema 

wameibuka watu wachache wa 

kuzibeza wakishinikiza kuleta mbegu 

za viini tete (GMOs) ili kutupotezea 

“Sisi 

tunaona kuwa hali 

hii itamfanya mkulima mdogo 

kuwa mtumwa wa mbegu na 

kumzidishia umaskini.” 

mbegu zetu za asili na wao kumiliki 

soko lote la mbegu. “Sisi tunaona 

kuwa hali hii itamfanya mkulima 

mdogo kuwa mtumwa wa mbegu na 

kumzidishia umaskini.” 

Mkulima huyo, anashangazwa 

na kitendo cha serikali kushindwa 

kumuwezesha mkulima mdogo kuwa 

mwekezaji ambaye anawezeshwa 

kwa kila hali ili azalishe na mazao 

yake yanunuliwe kwa bei nzuri 

ambayo itamuwezesha kurudisha 

gharama zote na akapata faida 

stahiki, kwani hii ingekuwa ndiyo 

njia pekee ya kuboresha maisha 

ya wananchi wa vijijini badala ya 

kuwaachia wajitafutie kama kuku 

wa kienyeji. 

Alisema changamoto nyingine 

inayowakabili wakulima ni ushuru 

na kodi. Akasema pamoja na 

serikali kuondoa kodi ndogo ndogo 

zilizokuwa kero kwa wananchi, 

lakini bado Halmashauri nyingi 

zimezirudisha kodi hizi ambazo 

hatima yake ni kumbebesha mzigo 

mkulima na kuzidi kumpunja mapato 

yake. “Kwenye maeneo mengi 

hivi sasa kusafirisha mazao kutoka 

kijiji au kata moja kwenda nyingine 

inabidi kulipa ushuru kwenye mageti. 

Kadri unavyosafirisha mbali ndivyo 

unavyokutana na mageti mengi 

ambayo inabidi kulipa ushuru. Pamoja 

ya kwamba ushuru unalipwa na 

msafirishaji, lakini hatimaye mkulima 

atapewa bei ndogo ili kufidia ushuru 

anaotozwa msafirishaji, na hivyo 

mkulima kuzidi kudidimia.” 




“Kodi hizi haziishii kwenye 

mazao peke yake. Hata pale ambapo 

wakulima wadogo tumejitahidi 

kuanzisha vyombo vyetu vya 

fedha kama SACCOS, Mamlaka ya 

Mapato Tanzania (TRA) wanakuja 

na kuchukua kodi kutoka katika 

vyombo hivyo japokuwa SACCOS 

hulipa ada kwenye mamlaka 

zinazosimamia ushirika nchini. Kwa 

nini vyombo vyetu hivi visipewe 

msamaha wa kodi kama tunavyosikia 

na kushuhudia wawekezaji wa 

nje wakipewa misamaha ya kodi 

kwa vipindi maalumu?” alihoji Bibi 

Kibena. 

Kilimo na Muundo wa 

Uchumi 

Mhadhiri Msaidizi katika Chuo 

Kikuu cha Dar es Salaam katika 

Idara ya Sayansi ya Siasa na Utawala 

wa Umma Bw. Bashiru Ally 

anasema kwa asilimia kubwa kilimo 

kimechangia maendeleo makubwa 

nchini. 

“Mambo mengi ya maendeleo 

yaliyofanyika hapa nchini ndani ya 

miaka 50 ni matunda ya kilimo 

kwa sababu nchi yetu ni ya kilimo 

na kilimo ndio kinachochangia 

maendeleo kwa asilimia kubwa 

kwani kinatupatia chakula pamoja 

na fedha za kigeni.” 

Hata hivyo akichambua historia ya 

kilimo hapa nchini Bw. Ally anasema 

kuanzia miaka ya 1961-1985 dola 

ilimiliki shughuli zote ikiwemo Vyama 

vya Ushirika vilivyoanzishwa kwa 

malengo ya kuwasaidia wakulima 

ambavyo vilimilikishwa kwenye dola 

na hivyo kupoteza nguvu yake na 

kufanya hali ya mkulima kuendelea 

kuwa duni. 

Anataja kuwa jambo ambalo 

halikutokea katika miaka hii 25 ya 

mwanzo ni kutovamiwa kwa ardhi 

ya wakulima ingawaje kilimo chetu 

kiliendelea kuwa cha kawaida. “Katika 

kipindi hicho serikali haikufungua 

milango kwa wawekezaji wakubwa 

badala yake yenyewe ilianzisha 

mashamba na kuyaendesha, 

lakini kutokana na kukosa ufanisi 

wa kuyatunza mashamba hayo 

yalipoteza thamani yake.” 

Amesema katika muundo wa 


uchumi wa sasa, msukumo mkubwa 

upo katika uwekezaji, ambapo ardhi 

inayomilikiwa na wakulima wadogo 

serikali imeigawa kwa wawekezaji 

wakubwa kitendo ambacho kimeleta 

athari kubwa kwa wakulima wadogo 

kutokana na mfumo wao wa 

uzalishaji kuvurugwa. 

Bw. Ally akazungumzia jinsi 

ambavyo katika miaka ya hivi 

karibuni serikali imeshindwa 

kuweka muunganiko baina ya 

sekta ya uzalishaji (kilimo) na 

sekta ya viwanda, kwani wakulima 

wanazalisha malighafi lakini viwanda 

vya kumalizia kutengeneza bidhaa 

za kupeleka sokoni havipo. Viwanda 

vingi vilivyokuwepo awali vimefia 

mikononi mwa walafi wachache, 

mfano kiwanda cha magunia, ngozi 

na nguo. 

Anasema mwelekeo wa uzalishaji 

umekuwa ni wa kuuza nje na si 

ndani ya nchi kwani bidhaa nyingi 

zinazopatikana katika maduka mengi 

nchini si mazao yanayolimwa hapa 

nchini bali yanayotoka nje kitendo 

ambacho kinachangia kuua soko la 

ndani na kuacha mazao ya wakulima 

wadogo yakiozea shambani na 

kushuka thamani. 

“Hivi sasa tunajiandaa kuruhusu 

wakulima wakubwa kutoka nje 

kuzalisha mazao ya chakula ili 

kukidhi mahitaji ya ndani na nje 

ya nchi badala ya kuwawezesha 

wakulima wetu kuzalisha mazao 

hayo ili waweze kuwa na kilimo 

endelevu, jambo ambalo linaweka 

hatarini mustakabali wa wakulima 

wadogo. Mfano halisi ni wa maeneo 

makubwa ambayo ni vyanzo vizuri 

vya uzalishaji kama vile bonde la 

Rufiji na mikoa ya Rukwa na Kigoma, 

huku kote ni kwamba sauti za 

wakulima wadogo hazisikiki na wala 

hazionekani kuwa ni za muhimu. 

Suala la sauti za wakulima 

kutosikika lilimgusa pia Mtendaji 

Mkuu wa Mfuko wa Mwalimu 

Nyerere Bw. Joseph Butiku 

wakati akifungua Kongamano la 

Miaka 50 ya Uhuru na Mustakabali 

wa Wakulima Wadogo lililoandaliwa 

na MVIWATA Disemba 6, 2011 mjini 

Morogoro, alisema wakulima sauti 

zao hazisikiki kwa sababu ya uoga 

na ujinga walionao. Alisema ujinga ni 

MADA MAALUM 

kigezo kikubwa kinachowakwamisha 

wasifanikiwe. Akashauri chombo cha 

MVIWATA kilenge kuwapa wakulima 

nguvu ili waew na vitendo vya pamoja 

na si sauti ya pamoja tu. “MVIWATA 

muwajengee wakulima uwezo wawe 

na nguvu na vitendo vya pamoja 

vitakavyowezesha kuwaita viongozi 

wa Serikali ili kuongea nao na kutoa 

mapendekezo yao na wakulima 

msiwe waoga wala wanyonge kwani 

huwezi kuwa mwoga na ukatafuta 

ukweli au kutoa ushauri na kujenga 

taifa linalojiamini.” 

Aliwahimiza wakulima kwamba 

watafanikiwa tu iwapo wataunda 

umoja na mshikamano thabiti ili 

kwamba wakisema jambo linasikika 

na serikali inajibu haraka. 

Aliwasihi wajumbe wa kongamano 

hilo wanapotafakari miaka 50 ya 

uhuru na mustakabali wa mkulima 

warejee historia ambapo alisema 

kuwa nchi ya Tanzania ni ya makundi 

makuu mawili yaani wakulima na 

wafugaji na kundi la wafanyakazi, 

ambapo kundi la wakulima na 

wafugaji linabeba idadi kubwa ya 

Inatoka uk. wa Tahariri 


Serikali iwasaidie 

wakulima... 

Kwa sababu hakuna juhudi zenye 

dhamira ya kweli za kupambana 

na rushwa zaidi ya maigizo 

tunayoyaona sasa basi ni dhahiri 

kuwa kuna juhudi hafifu mno za 

kupambana na maadui wa uhuru 

wa kweli ambao ni umasikini, 

maradhi na ujinga. 

Kwa kuwa rushwa imekua injini 

ya kuchochea ujinga na maradhi 

ambayo nayo yamechangia 

kukuza umasikini kwa taifa hili, 

basi ni ukweli ulio wazi kuwa 

rushwa pia ni kihunzi cha uhuru 

wa kweli na maendeleo ya kweli 

kwa Tanzania. 

Wakati tunasherehekea 

miaka 50 ya uhuru wa Tanzania 

Bara, tunaitaka serikali ionyeshe 

dhamira kubwa ya kusukuma 

zaidi maedeleo ya kilimo nchini ili 

kwenda sambamba na matarajio ya 

kujikwamua kiuchumi na kuliletea 

taifa maendeleo ya kweli. 

3

MADA MAALUM 

Miaka 50 ya Uhuru wa Tanzania Bara... 


wananchi wanaolijenga Taifa la 

Tanzania. “Serikali inatoka miongoni 

mwa makundi hayo mawili kwa hiyo 

inabidi kupanga pamoja ili kujua 

tuendako baada ya miaka hii 50 ya 

uhuru.” 

Bw. Butiku alienda mbali zaidi 

na kushauri wakulima watumie 

mamlaka waliyonayo kwa kuinyima 

kura kwenye uchaguzi mkuu ujao 

wa 2015 serikali ya chama tawala 

kilichopo madarakani iwapo 

itaendelea kutowasikiliza. 

“Ninyi nyote ni wapiga kura, 

madaraka na mamlaka ya nchi hii 

yanatoka kwenu, iambieni CCM 

chama changu mimi kwamba kama 

sheria ya vijiji na mambo mengine 

yanayotukera hayatekelezwi, 2015 

hatuwapigii kura,… mimi sitaki kufa 

katika fujo tumekulia katika amani… 

kauli yangu ni kauli ya demokrasi na 

si uchochezi, ” alisisitiza Bw. Butiku. 

Je bado wakulima ni sehemu 

ya wamiliki wa uchumi wa 

taifa letu? 

Akizungumza kwenye Kongamano 

hilo lililoandaliwa na MVIWATA Dkt. 

Azavieli Lwaitama wa Chuo Kikuu 

cha Dar Es Saalam, alisema kuwa 

katika kipindi cha mwaka 1961 hadi 

1985 ni kweli tulithubutu, tuliweza 

na kusonga mbele kwa kuwasaidia 

wakulima kwa kuanzisha Azimio 

la Arusha na viwanda mbalimbali 

vilivyotumia malighafi za wakulima. 

Lakini kuanzia mwaka 1985 hadi 

2011 nchi imekuwa na juhudi kubwa 

katika kuwakaba koo wakulima na 

kuwapora ardhi yao. 

Alisema wakulima wadogo 

wametupwa kando katika kumiliki 

uchumi na kuonekana kama ni 

wasumbufu. “Kwa kipindi hiki 

kauli mbiu inatakiwa isomeke 

“tumethubutu, tumeweza 

na tunasonga mbele katika 

kuwakaba koo wakulima.” 

Alieleza kuwa Uhuru wa nchi yoyote 

unatokana na umiliki wa ardhi na 

ndio maana watu wanapigana kila 

siku kudai ardhi na kuongeza kuwa 

kwa sasa wakulima ndio wanapaswa 

kujitafakari Je, wamethubutu, 

wameweza na kusonga mbele katika 

4 

kutetea haki zao? 

Alishauri kuwa ili kuweza 

kukabiliana na hali hii na kuzidi 

kusonga mbele inabidi wakulima 

waimarishe umoja wao, wapate 

elimu ya kujitegemea na sera za ardhi 

zifundishwe kuanzia mashuleni. 

Kwa upande wake Kanali 

(Mst) Anatory Tarimo, Mkuu 

wa mkoa mstaafu aliwaambia 

washiriki wa Kongamano hilo 

kuwa Katiba ya nchi haifuatwi 

ndiyo maana hawafaidi matunda ya 

uhuru na ni jukumu la wakulima 

kuhakikisha inafuatwa na hatua hizo 

zinaweza kuwa hata za kisheria. 

Aliwashauri wakulima kujiendeleza, 

kuwa wabunifu na kujenga uwezo 

wa kujiamini huku akisisitiza kuwa 

jukumu la kumuendeleza mkulima 

mdogo ni la mkulima mwenyewe 

na wasitegemee watu kutoka nje au 

viongozi waliopo madarakani. 

Alisema wakulima wanapaswa 

kujipanga katika vikundi na mitandao, 

kuwa wabunifu, wazifahamu sheria za 

ardhi na wawe na mfumo imara wa 

masoko utakaowezesha kumuuzia 

mlaji wa mwisho na kuwaondoa 

madalali ambao ndio wamekuwa 

wakifaidi jasho la wakulima. 

Bibi Veronica Sophu ni 

Makamu Mwenyekiti wa MVIWATA 

taifa na mkulima mdogo kutoka kijiji 

cha Madibila wilaya ya Mbarali yeye 

anasema pamoja na kubaki masikini 

na kutotambuliwa na serikali katika 

kipindi cha miaka hii 50 ya uhuru 

wakulima wameendelea kulisha nchi 

yetu. 

Katika mawasilisho yake kwenye 

kongamano hilo Bibi Sophu alisema 

anasikitishwa na jinsi ambavyo 

wakulima hawathaminiwi na 

wanadharauliwa wakati wao ndio 

wanalisha taifa. Alisema wakulima 

hivi sasa wananyanyasika wanaishi 

kwa hofu katika nchi yao kama 

wakimbizi kutokana na vitendo 

wanavyofanyiwa na serikali. 

Bw.Thomas Laizer ambaye 

ni Afisa Ushawishi na Utetezi wa 

MVIWATA yeye anasema kutokana 

na historia ya nchi yetu wakulima 

wamenufaika kwa uchache sana na 

matunda ya uhuru. 

Anasema kufa kwa viwanda 

vilivyojengwa katika awamu ya 

kwanza ya utawala, kumepoteza 

fursa nzuri ya masoko kwa mazao 

ya wakulima. Jambo jingine anasema 

ni kushuka kwa suala la elimu na 

huduma muhimu za kijamii. “Kila 

mahali wananchi wanashuhudia hilo 

na ni vigumu kwa mkulima mdogo 

kuakisi faida za uhuru huo katika 

maisha yake ya kawaida.” 

Bw. Ladslaus Bigambo, 

Mratibu wa MVIWATA Ruvuma 

anasema “kuna ukweli usiopingika 

sasa kuwa Tanzania imepoteza 

mwelekeo wa karama ya uongozi 

wenye utashi wa kisiasa unaoweza 

kuwaelekeza watu kwenye 

mafanikio. 

Kwa upande mwingine watanzania 

wengi hawaoni uchungu wa dhuluma 

wanayofanyiwa katika nchi yao, 

hawapo tayari kuuliza ama kufuatilia 

jambo lolote, hata kama lina athiri 

maisha yao. Mfano wakazi Loborsoit 

na Ngage wilaya ya Simanjiro mkoani 

Manyara wamezungukwa na mbuga 

ya wanyama inayotumiwa kwa 

uwindaji wa kitalii, lakini wakazi wa 

vijiji hivyo hawafuatilii kudai mapato 

ambayo yangestahili kurejeshwa 

kwao ili wao kama walinzi wa 

wanyama hao wafaidi matunda.” 

Bibi. Mary Nsemwa, mkuu 

wa Idara ya Ushawishi na Ujenzi wa 

Nguvu za Pamoja katika Mtandao 

wa Jinsia Tanzania (TGNP), anasema 

asilimia kubwa ya wananchi 

wanaojishughulisha na kilimo hiki 

ni wanawake ambao hawashirikishi 

katika maamuzi ngazi ya kaya 

hususani kiasi gani kizalishwe, kiasi 

gani kiuzwe, na kwa bei gani na kiasi 

gani kinaitosha familia kwa chakula, 

vitendo ambavyo vinamfanya 

mwanamke huyu kukosa thamani 

katika jamii. 

Katika miaka hii 50 baada ya uhuru 

wanawake wakulima hawawezi 

kujivunia kuwa wamenufaika na 

lolote kutokana na kasoro mbalimbali 

zinazojitokeza katika utaratibu wa 

uongozi uliopo kwani hawashiriki 

katika kutunga sera na sheria za 

nchi, kushiriki katika vyombo vya 

maamuzi na kupewa uhuru wa kutoa 

maoni na mapendekezo yao katika 




kupanga mikakati ya maendeleo 

itakayowasaidia. 

Ametaja mambo kadhaa ya 

kufanyiwa marekebisho kuwa ni 

pamoja na kuongeza ushiriki wa 

wanawake katika vikao vya maamuzi 

“wanaume waliobadilika na kuelewa 

vyema suala hili la usawa huwasaidia 

wanawake katika kutekeleza 

majukumu yao.” 

Akizungumzia suala la Bajaji 

kutumika kusafirisha wajawazito 

katika kipindi hiki huku kukiwa 

hakuna miundombinu ni kuwafanyia 

dhihaka kundi hili la wanawake. 

Bw. Marcossy Albanie wa 

Kituo cha Msaada wa Sheria na Haki 

za Binadamu na pia mchambuzi 

wa masuala ya kisiasa na uchumi 

yeye alianza kwa kushangazwa na 

kitendo cha mkulima kuwekewa 

masharti lakini biashara na viwanda 

vimeendelea kuwa huru vitendo 

ambavyo vimezuia wakulima wadogo 

kuwa washindani katika soko huria. 

Kwa sasa wakulima wanawekewa 

vizingiti kuhusu nini cha kuzalisha, na 

wauze wapi na cha kushangaza zaidi 

ni kwamba wakuu wa wilaya wana 

sauti ya kuwaamrisha wakulima 

kuzalisha kwa kiwango fulani lakini 

hawasemi kiwanda gani kiwekwe 

hapo kitumie mazao yanayozalishwa 

kitendo ambacho kinampa hasara 

mkulima. Kwa ujumla wakulima ni 

kundi lililoachwa nyuma na hata 

akizungumza watu wanampuuzia. 

Anasema ili wakulima wafaidi 

matunda ya uhuru wanahitaji uhuru 

wa pili ambao utamkomboa mkulima 

na changamoto hizi zinazomkabili 

na haya yote yanawezekana endapo 

tutabadilisha mfumo wa uongozi 

uliopo hapa nchini ambao utatoa 

fursa sawa, utalenga huduma sawa 

na kutambua kwamba kuishi vijijini 

ni changamoto kubwa. 

Anasema “Mkulima anapaswa 

kupewa kiinua mgongo kama 

mfanyakazi wa kawaida kwani hata 

yeye anachangia katika maendeleo 

ya taifa na mfumo huu uliopo ni 

kandamizi, ni sawa na wizi wa nguvu 

za wakulima.” 

Nini kifanyike kumrejesha 

mkulima mdogo katikati ya 


mfumo wa uzalisaji 

Mkuu wa Mkoa Mstaafu wa Morogoro 

Bw. Stephen Mashishanga, 

yeye alipendekeza kilimo cha 

mkataba kipigwe marufuku nchini 

kwa kuwa ni utumwa mpya na 

ukoloni mambo leo unaotunyemelea 

watanzania. 

Akapendekeza pia kila mwananchi 

amilikishwe ardhi kisheria, kuongeza 

uzalishaji katika kila maeneo na 

kuimarisha soko la ndani na nje 

ya nchi, kuimarisha huduma za 

ugani vijijini na wakulima washiriki 

kikamilifu katika kuandaa katiba 

mpya na MVIWATA iendelee kuwa 

mtetezi wa kweli wa mkulima 

mdogo. 

Mwanasiasa Mkongwe nchini 

Dkt Chrisant Mzindakaya 

yeye anashauri serikali kuweka 

kipaumbele katika kufanya utafiti 

wa kilimo na mifugo na kuzitumia 

tafiti hizo na akasisitiza watumie 

wataalamu walioko vyuoni ili 

kuhakikisha wanafanikisha tafiti hizo 

zinazochochea maendeleo. 

Kwa upande wake Profesa 

Dominic Kambarage wa Chuo 

Kikuu cha Sokoine cha Kilimo (SUA) 

anasema ili sekta ya kilimo na mifugo 

iendelee lazima turudishe mifumo 

ya uwajibikaji na serikali iandae 

mikakati ya kudhibiti magonjwa 

kwa mifugo na mimea. “Kwenye 

tasnia ya ugani, ugani umeharibika 

inabidi serikali ijiulize tufanye nini 

ili kuwe na tasnia nzuri, njia pekee 

ni kuajiri wataalamu toka vyuoni 

na kutumia rasilimali vizuri waende 

vijijini kufanya kazi bila hivyo kilimo 

kwanza hakitafanikiwa.” 

Profesa Dominic Kambarage - SUA 

“Sekta ya mifugo itakwenda 

kama kutakuwa na programu 

MADA MAALUM 

zinazoonyesha sera na nini 

kimefanyika pia ndani yake kuwe 

na mgawanyiko wa programu 

ndogondogo kwa kila tasinia ya 

mifugo kama za kuku, ngombe, 

maziwa, kwani hivi sasa serikali 

ukiiuliza kuhusu programu za 

mifugo wanasema bado ziko jikoni 

zinapikwa, huu si mwenendo mzuri,” 

alisema Profesa Kambarage kwenye 

Kongamano la Maendeleo ya Kilimo 

chuoni hapo. 

Akizungumzia mwelekeo wa 

Chuo Kikuu pekee cha Kilimo (SUA) 

juu ya kuleta maendeleo ya kilimo 

katika miaka 50 ijayo Profesa 

Amon Mattee anasema ni lazima 

kuangalia mitaala na mbinu za 

ufundishaji ili mafunzo yashabihiane 

na uhalisia wa watakachokifanya 

wahitimu wamalizapo masomo ili 

kuweza kutoa mchango wa haraka 

na wa moja kwa moja katika 

maendeleo ya sekta ya kilimo. 

Pili akashauri utafiti ulenge wadau 

katika ngazi mbalimbali za maamuzi 

toka kwa mkulima hadi ngazi za 

juu kabisa za watunga sera kwani 

maendeleo ya kilimo ni matokeo ya 

maamuzi katika ngazi mbalimbali. 

Dkt. Gabagambi wa SUA 

anashauri iwepo programu kabambe 

ya kitaifa ya kupima ardhi yote ya 

nchi ili kuwa na ramani ya kanda za 

matumizi bora ya ardhi. Ramani hiyo 

ionyeshe eneo gani litatumika kwa 

kazi gani hususan katika shughuli za 

binadamu kwa uhai wa nchi hii. 

Kadhalika anashauri iundwe 

bodi ya nafaka (National Cereal 

Board) kushughulikia mazao hayo 

nchini. Jukumu kuu la bodi liwe 

ni kuhamasisha uzalishaji wa 

mazao haya kwa lengo la kuwa na 

mlipuko wa nafaka (cereal boom) 

utakaosaidia taifa kujitosheleza kwa 

chakula (Tanzania kuwa ghala la 

nafaka la nchi za mashariki na kusini 

mwa Afrika), kupata fedha ya kigeni, 

na kuchochea kasi ya kukua kwa 

uchumi. Na akashauri pia liundwe 

baraza la ushauri la kitaifa katika 

sekta ya kilimo lenye jukumu la 

kufanya tafakuri ya kina juu ya nini 

kifanyike, kwanini kifanyike, wapi 

kifanyike, namna gani kifanyike, lini 

na kwa muda gani kifanyike, na kwa 

matokeo gani. 

5

MADA MAALUM 

6 

Maoni ya wakulima 

Kwa sehemu kubwa maoni 

yaliyotolewa na wakulima 

kuhusiana na mustakabali 

wao kwenye miaka 50 ijayo 

yameakisi hofu kubwa waliyonayo 

ya kusukumwa kando kwa 

kuporwa ardhi na changamoto ya 

masoko ya mazao. 

Wengi wao wameonyesha jinsi 

ambavyo mifumo ya uzalishaji 

inavurugwa pale wakulima 

wanapoondolewa kwenye ardhi 

waliyokuwa wakilima tangu enzi 

za mababu zao na kugawiwa kwa 

wawekezaji. Baadhi ya wakulima 

wamepigwa, kujeruwiwa na hata 

kufungwa gerezani pale walipoendelea 

kudai haki yao. Wakati mwingine mazao 

ya wakulima kung’olewa shambani, 

mifugo kuuawa, kuchomwa moto 

nyumba zao au mifereji ya maji hasa 

maeneo ya umwagiliaji kufukiwa na 

hivyo wakulima kushindwa kuendelea 

na kilimo. Wakulima wafuatao 

wanashuhudia haya kuhusiana na hali 

halisi ya mkulima kiuchumi, kielimu, 

kisiasa na hata kijamii. 

Bibi.Lydia Ruliho ni mkulima 

mdogo kutoka mkoani Rukwa 

anasema kuwa katika miaka 50 ya 

uhuru elimu vijijini bado ni kitendawili 

kutokana na serikali kutotilia mkazo 

katika suala la elimu kwa wananchi wa 

maeneo ya pembezoni, huku akitolea 

mfano wa mkoa wa Rukwa kwamba 

mwaka huu wa 2011 wanafunzi 

wa darasa la saba katika vijiji 14 

vya mwambao wa ziwa Tanganyika 

hawakufanya mitihani ya darasa la 

saba kutokana na miundombinu 

ya maeneo hayo kuwa mibovu 

na wakati mwingine kutokuwepo 

kabisa, miundombinu hiyo ni pamoja 

na ukosefu wa madaraja ambao 

uliwafanya wasimamizi wa mitihani 

hiyo kuogopa kuvuka ziwani kwa 

kutumia mitumbwi kuelekea katika 

vijiji hivyo kutokana na jografia ya 

maeneo hayo ilivyo. 

“Tatizo hili tumeliona hapa 

Rukwa kwa viijiji hivyo lakini Je hali 

ikoje kwa mikoa yote ya Tanzania, na 

ni vijijii vingapi vinakosa elimu nchini 

kila mwaka? Hii bado ni changamoto 

kubwa inayoikabili nchi yetu, hivyo 

mkulima mdogo bado hajafaidika na 

uhuru uliopo kwani yeye anaonekana 

kama vile si Mtanzania na wala hana 

haki yoyote,” anasema Bibi Ruliho 

ambaye pia ni Makamu Mwenyekiti 

Mstaafu wa MVIWATA. 

Bibi. Kesia Laiser kutoka 

Monduli anasema kwamba pamoja na 

wao kuwa miongoni mwa Watanzania 

ambao wako huru, wakulima wadogo 

bado wanakabiliwa na changamoto 

zinazowakwamisha katika harakati 

zao za kujikomboa na umasikini na 

miongoni mwa changamoto hizo ni 

suala la gharama kubwa za pembejeo 

ambazo ni vigumu kwa mkulima 

mdogo kuzimudu. 

Bibi. Kesia Laiser 

Akizungumzia suala la elimu 

Bibi. Laiser amesema kuwa watoto 

wa wakulima ndio wanaosoma 

katika shule za kata ambazo bado 

ni duni kutokana na shule hizo 

kukosa walimu wa kutosha na zana 

za kufundishia ikiwemo vitabu na 

maabara. “Kinachotuumiza zaidi ni 

kuona watoto wa viongozi na matajiri 

hawasomeshwi katika shule hizi hali 

ambayo inawafanya wakulima wadogo 

wahisi kuwa bado wako katika utawala 

wa kikoloni kwani bado hawajafaidi 

matunda ya uhuru wa nchi hii”. 

Bibi. Fatuma Kimolo toka 

kijiji cha Gidoma, kata ya Galapo, 

Babati mkoa wa Manyara anasema 

Wakulima wadogo hawajapata bado 

matunda ya uhuru wa nchi hii kwa 

sababu linapokuja suala la uwekezaji 

wakulima wadogo hatushirikishwi 

na wawekezaji huongea na serikali 

kuu na kisha utekelezaji unafanyika 

ambapo mara nyingi wakulima 

wadogo huhamishwa bila ya kuwa na 

uhakika wa mahali wanapopelekwa. 

Kutoka Arusha Bibi. Ruth 

Paul anaeleza kwamba katika 

miaka 50 ya uhuru wakulima na 

wafugaji wanazidi kunyanyasika 

badala ya kusaidiwa, mifugo yao 

haina dhamana na hakuna masoko 

yanayoeleweka ya kuuzia mifugo 

hiyo jambo linalozidi kuzorotesha 

hali zao kiuchumi. 

Ameeleza kwamba ili wakulima 

wafaidi matunda ya uhuru ni 

lazima katiba ya nchi iwatambue 

na kuwalinda wakulima wadogo na 

maslahi yao ndipo hata wawekezaji 

watawaheshimu wakulima na wafugaji 

wadogo tofauti na sasa ambapo 

wanawaona kama vile manamba. 

Ameongeza kuwa wazawa 

wanaoishi jirani na hifadhi za taifa 

za wanyama hawafaidiki na raslimali 

hizo licha ya kuwalinda wanyama hao 

ambao huliingizia pato kubwa taifa. 

Bibi. Anna Mesoloi ni mfugaji 

kutoka Monduli na anaeleza kwamba 

wakulima wadogo hawajafaidi kitu 

chochote zaidi ya kusikiliza kauli 

mbiu mbalimbali zinazotangazwa 

kila siku kwenye vyombo vya habari 

ikiwemo hii ya Kilimo kwanza 

ambayo hawaielewi na hawafahamu 

inafanya nini licha ya kwamba wao 

ndio walengwa wakuu wa kauli hiyo. 

Amesema haya ni matokeo ya 

mfumo wa uongozi uliopo kuanzia 

ngazi za chini hadi za juu ambao siyo 

shirikishi. Kwa kipindi hiki anasema 

anachojivunia yeye ni kubahatika 

kuwa mwanachama wa MVIWATA 

ambayo imemwezesha kupata elimu 

na mwanga wa kudai haki. 

Amesema hali ya upatikanaji 

wa mikopo ya elimu ya juu kwa 

mtoto wa mkulima ni tatizo kwani 

wengi wao huwa hawalewi nini cha 

kufanya ili waweze kupata nafasi 

hiyo ambayo kwao ni nafasi kubwa 

na ya kipekee ya kujiendeleza 

kielimu lakini cha kusikitisha ni 

kwamba wakati mwingine fomu 

zao huwa hazihangaikiwi kitendo 

kinachowafanya wazidi kurudi nyyma 

kielimu na kuachwa kimaendeleo. 

Bibi. Mwanaidi Ally kutoka 




wilaya ya Uyui mkoani Tabora 

aneleza kwamba katika kipindi hiki 

wakulima wadogo bado wana uhuru 

bandia unaowanufaisha wachache 

ambao hufaidi jasho la wakulima 

na kuwaacha wenyewe bila kitu. 

Amefafanua kwamba umasikini 

unaowakabili wakulima wengi ndiyo 

chanzo cha watoto wao kupata 

elimu duni na kukuza kundi la 

wajinga miongoni mwao. 

Bibi. Hidaya Chikawe kutoka 

Lindi anasema wakulima katika 

miaka hamsini iliyopita wamepata 

maendeleo kidogo ingawaje bado 

wanakabiliwa na changamoto 

mbalimbali katika shughuli yao 

ya kilimo. Changamoto kubwa 

inayowakabili wakulima ni ukiritimba 

wa baadhi ya viongozi katika vyama 

vya ushirika hasa vya zao la korosho 

huko kwao ambao hukwamisha 

maendeleo ya wakulima kwa sababu 

wao pia hufanya kazi zao kama 

madalali na hivyo kunufaika na jasho 

la wakulima badala ya kuwasaidia 

kuuza mazao yao kwa bei nzuri ili 

waweze kupata faida. 

Bw. Ponsian Ngaiza kutoka 

Kagera anasema katika kipindi 

cha miaka 50 ya Uhuru maisha ya 

wakulima wengi yamezidi kuwa duni 

kutokana na hali halisi ya uchumi 

ilivyo hivi sasa ambapo bidhaa nyingi 

zinapanda bei siku hadi siku huku 

uchumi wa wakulima wengi ukizidi 

kudorora kutokana na wao kukosa 

masoko ya uhakika ya mazao yao 

huku akitolea mfano wa bei ya kilo 

ya kahawa katika mkoa wa Kagera 

kuwa shilingi 1300 ukilinganisha na 

kilo moja ya sukari shilingi 2000. 

“Katika miaka hii 50 wananchi 


wengi wa vijijini hawakupata fursa 

ya elimu kuhusu masuala mbalimbali 

yanayogusa maisha yao kila siku 

kama vile siasa, uchumi na hata haki 

zao, nashauri katika awamu ijayo 

mambo haya yapewe kipaumbele,” 

anasema Bw. Ngaiza ambaye pia ni 

Mwenyekiti wa MVIWATA Kagera. 

Bw. Paulo Mossama 

kutoka Tarime mkoani Mara 

anasema anachoweza kujivunia ni 

kwamba katika miaka 50 wakulima 

wamenufaika kwa kujifunza mambo 

mbalimbali kama vile kilimo cha 

kisasa lakini ni kwa asilimia ndogo 

sana ukilinganisha na idadi ya 

wakulima waliopo hapa nchini. 

Bw. Paul Mossama 

Bw. Andrew Chalangwa 

kutoka Kasulu, Kigoma anasema 

kuwa mkulima amenufaika kidogo 

sana kwani bado anatumia nyenzo 

duni ya jembe la mkono ilihali katika 

nchi nyingine wakulima wanatumia 

mitambo ya kisasa ya kilimo. 

Changamoto nyingine inayowakabili 

ni mabadiliko ya hali ya hewa 

ambayo katika miaka 50 ijayo serikali 

inapaswa kuweka mikakati madhubuti 

kukabiliana na mabadiliko hayo. 

Bibi. Deodata Katunga 

toka Ruvuma anasema “mkulima 

mdogo yuko katikati bado kwani 

MADA MAALUM 

hajapata faida ya kuridhisha ingawaje 

amefunguka macho tatizo kubwa ni 

watendaji na viongozi wa serikali 

wanaoshindwa kutimiza wajibu wao 

na kutaka kujinufaisha kwa jasho la 

wakulima. 

Bw. Hamad Abdalah 

Salimini toka Zanzibar anasema 

mkulima mdogo katika kipindi 

cha miaka 50 kwa kiasi amefaidika 

kwani kwa sasa ana sauti ya kusema 

matatizo yake kupitia vyombo kama 

MVIWATA, ingawa bado anakabiliwa 

na changamoto nyingi kama vile 

kutokushirikishwa katika vyombo 

vya maamuzi. 

Miongoni mwa maswali 

tuliyokuwa tukijadili kwenye makala 

hii ni Je ndani ya miaka 50 ya uhuru, 

wakulima wadogo wamefaidi 

matunda ya uhuru? 

Kimsingi kusema kwamba 

hakuna kilichofanyika katika miaka 

50 ya uhuru si sawa, kwa sababu 

yapo mengi ya maana yaliyofanyika. 

Itoshe tu kusema kwamba kwa 

yale tuliyopiga hatua tunashukuru 

tumefanikiwa kufika hapo. Lakini 

ziko changamoto kadhaa ambazo 

wadau wameziainisha ambazo 

zinadhihirisha ukweli kwamba 

hawajafaidi matunda. 

Kwa bahati mbaya sana 

tunapoadhimisha miaka 50 baada 

ya uhuru, taifa letu linashuhudia 

matumizi ya ujuzi na utaalamu wa 

baadhi ya viongozi na watendaji 

wenye tamaa, ulafi na ubinafsi 

vikitumika kuzidisha umaskini 

miongoni mwa jamii kubwa ya 

watanzania ambao ni wakulima. 

Katika awamu ya kwanza, 

Mwalimu Nyerere hakuishia 


Hawa ndiyo watoto wa wakulima ambao kwa miaka 50 ya uhuru bado wanasoma kwenye mazingira duni na ya dhiki kama ambavyo wengi 

wao wanaonekana hawana viatu, hivyo kuhatarisha afya zao 

7

MAKALA 

MAAZIMIO YA KONGAMANO 

Miaka 50 ya Uhuru: Nini Mstakabali 

Utangulizi 

Ili kuwawezesha wakulima 

kutafakari kwa pamoja mabadiliko 

katika shughuli za kilimo kwa 

kipindi cha miaka 50 tangu uhuru, 

MVIWATA iliandaa Kongamano 

lililowakusanya pamoja wajumbe 

zaidi ya 170 wakiwemo wakulima 

wadogo kutoka mikoa mbalimbali 

ya Tanzania, viongozi wa serikali na 

wakuu wa mikoa wastaafu, wataalam, 

wachambuzi wa sera na wanahabari. 

Kongamano hilo lilifanyika 

Disemba 6, 2011 mjini Morogoro, 

likiwa na ujumbe usemao “Miaka 

50 ya Uhuru: Nini mstakabali wa 

wakulima wadogo?” 

Malengo ya Kongamano 

Malengo yalikuwa yafuatayo: 

· Kutafakari mabadiliko katika 

kipindi cha miaka 50 tangu 

Uhuru na Mustakabali wa 

mzalishaji mdogo. 

· Kuishauri serikali yetu njia 

ya kuendelea kiuchumi bila 

kuwasukuma kando wazalishaji 

wadogo. 

Akizungumza kwenye kongamano 

hilo Mkurugenzi Mtendaji wa 

MVIWATA Bw. Stephen Ruvuga, 

alisisitiza kuwa tunapoangalia 

mstakabali wa wakulima wadogo 

baada ya miaka 50 tusiangalie mbegu, 

pembejeo na soko la mazao ya kilimo 

tu , bali tuzungumzie mstakabali wa 

taifa ikiwemo upatikanaji wa elimu, 

huduma za afya, haki ya mkulima, 

umiliki wa ardhi pamoja na suala 

zima la ulinzi wa mkulima. 

Bw. Ruvuga alisema shuhuda 

zilizotolewa na washiriki wa kongamano 

zinadhihirisha kuwa mfumo wa serikali 

unaotumika hivi sasa kuhudumia jamii 

kiuchumi umefeli. 

Alisema “ni ajabu sana kuona 

kuwa ndio aina ya mfumo 

tunaoukimbilia, kuushangilia na 

kuupigia vigelegele, kwa mfano 

tunashangilia na kutunga nyimbo 

kuhusu Kilimo Kwanza, wakati ni 

mfumo ulioletwa kutubomoa sisi 

wakulima, tunashangilia kwa kutojua 

na ndiyo maana naunga mkono kauli 

ya Mzee Butiku kwamba ujinga ni 

8 

wa wakulima wadogo? 

adui yetu nambari moja.” 

Alisema ni wajibu wa wakulima 

kutumia fursa ya kusanyiko kama 

hilo kujifunza, kutafakari na kuchukua 

hatua na kuongeza kuwa MVIWATA 

isingependa kuendelea kusikia 

wakulima wakisubiri ama kutegemea 

zaidi nguvu za nje kuliko kuthamini 

nguvu na uwezo walio nao wenyewe 

kwanza katika kupigania haki zao. 

Alisema kuwepo kwa watu 

mashuhuri kama mgeni rasmi Bw. 

Maoni ya wakulima... 


kukemea mataifa makubwa pekee 

yaliyotunyonya, bali alikemea pia 

viongozi wa ndani ya Tanganyika 

ambao nia zao binafsi zilikuwa 

zinakinzana na maendeleo ya nchi 

yetu. Mwalimu hakusita kuanika 

udhaifu, uchafu na tamaa za viongozi 

wasio waadilifu na akasisitiza kuwa 

watu hawa wasipewe uongozi. 

Mwalimu alipata kusema kwamba 

wasomi wachache waliobahatika 

kupata fursa hiyo kwa kutumia kodi 

za wananchi ni lazima wajue wana 

wajibu wa kwenda kuwatumikia 

wananchi kwa moyo. 

Mwalimu Nyerere pia alikuwa 

mtu wa mfano, alikuwa na shamba 

lake kule Butiama, shamba la 

Mwalimu lilikuwa mfano kwa 

wanakijiji wenzake, ukubwa wa 

shamba hili la mwalimu haukuwa 

nusu ya ardhi ya kijiji, bali alichukua 

sehemu kidogo ili kila mwanakijiji 

mwenye nia ya kufanya kilimo naye 

apate ardhi. 

Hapa utaona fahari ya Mwalimu 

Nyerere haikuwa kujilimbikizia 

mali, ndio maana uwepo wa 

Tanzania ulimhitaji sana Baba wa 

Taifa Mwalimu Nyerere. 

Kila tunapotazama tulipotoka, 

hasa baada ya miaka 50 ya uhuru wa 

Tanzania Bara, vema tukijua kuwa 

mambo yaliyofanywa na waasisi 

wa Taifa letu ni mfano hai wa hiki 

kinachotokea. Serikali imeshindwa 

kusimamia sheria zake ili wajanja 

wachache wasitumie maarifa 

Joseph Butiku kwenye kongamano 

hilo ni kudhihirisha ni jinsi gani 

wanawathamini na kuwaunga 

mkono wakulima wadogo na hivyo 

kuwataka wakulima kujiona kuwa 

hawako pekee bali kuna wasomi na 

viongozi wa kuwaunga mkono. 

Maazimio ya Kongamano 

Baada ya mawasilisho na majadiliano 

ya kina washiriki kwa kauli moja 


waliyoyapata kuihujumu serikali. 

Wataalamu hawa waliofaidi matunda 

ya uhuru kwa kusomeshwa, hivi sasa 

wanatumika kukandamiza uhuru wa 

watanzania wenzao. 

Swali linabakia, je baadhi ya 

viongozi tulionao ambao fahari 

yao ni kujilimbikizia ardhi na 

mali wanazowapora wakulima, 

wanawatumikia wananchi kwa 

moyo? 

Bw. Lohay Langay, mkulima 

wa Babati mkoani Manyara 

anasema “tunaadhimisha miaka 

hamsini ya uhuru wa Tanganyika, 

tukiwa na matatizo makubwa ya 

kiuchumi. Nchi ikiwa haina umeme 

wa uhakika, gharama za maisha 

zikipanda kila uchao, huku viongozi 

tulionao wakiwa wamefumba 

macho na masikio, kwa ufupi 

wananchi wametelekezwa.” 

“Tabia hii ya viongozi wetu 

kuishi maisha ya kifahari, bila kujali 

kuwa kuna watoto wa wapiga 

kura wao hawana madawati, 

wazazi wao wanaishi kwa mlo 

moja tu, wakulima hawana soko la 

mazao yao, wafugaji na wakulima 

wanauana kwa kugombea ardhi 

ya malisho inasikitisha mno. Binfsi 

niseme huku ambako viongozi 

wetu wanataka kutupeleka siko 

tulikokusudia kwenda, na hii 

itakuwa ni hatari tupu tunaifumbia 

macho, lakini naamini itatugharimu 

sana,” anaonya Bw Langay. 



MAKALA 

Wanawake wasifanywe wahanga 

wa kila tatizo kwenye jamii 

Na Gratian Cronery, MUCCoBS 

Shinyanga 

Asilimia 80 ya watanzania 

waishio vijijini, maisha yao 

hutegemea shughuli za 

kilimo, ufugaji, uvuvi na uwindaji. 

Shughuli hizo hufanywa kwa lengo 

la kupata pato la kujikimu kwenye 

kaya na kwa sehemu kidogo sana 

hutumika kwa biashara. 

Idadi kubwa ya kundi linalotekeleza 

shughuli hizo katika maeneo mengi 

ni la wanawake, ingawa mpaka sasa 

kundi hili halinufaiki na matokeo ya 

shughuli hizo. 

Hali hii ya kazi nyingi kuachwa 

mikononi mwa wanawake na 

manufaa yake kusimamiwa na 

wanaume, inatokana na mifumo 

iliyopo ambayo imejengwa miaka 

ya hivi karibuni licha ya kuwa kuna 

watu wanaodai kuwa chimbuko lake 

ni mila na desturi zilizorithiwa enzi 

za mababu. 

Hata hivyo, wanaojenga hoja 

kuwa utumikishwaji wa wanawake 

vijijini umerithiwa enzi za mababu 

wanashindwa kubainisha kuwa enzi 

hizo wanawake walifanya kazi zote 

za nyumbani na mashambani lakini 

wanaume nao walitimiza wajibu 

wa kulinda na kutunza familia kwa 

mahitaji yote tofauti na ilivyo sasa. 

Historia inatuelekeza kuwa babu 

zetu walikwenda porini kuwinda na 

kuwaletea bibi zetu vitoweo vya 

wanyamapori, lakini pia walihakikisha 

maghala yanahifadhi chakula cha 

kutosha na hifadhi hiyo inalindwa na 

kutumika kwa nidhamu. 

Bibi zetu majukumu yao yaliishia 

kwenye kuchota maji, kukusanya kuni 

(ambazo zilikuwa karibu) na kupika 

tu huku mahitaji mengine kama ya 

unga, mboga yakiwa yametekelezwa 

na wazee. 

Lakini leo ni wanaume wangapi 

wanaoshinda vilabuni na baadaye 

kurejea nyumbani kudai chakula 

na wanapokikosa wanawadhalilisha 

wanawake kwa matusi na vipigo? 

Ni wanaume wangapi wanaoshiriki 

kuwabaka watoto wa kike wengine 

wakiwa ni mabinti zao wa kuwazaa? 

Babu zetu hao ambao leo 

tunawasingizia kuwa walituachia 

mfumo kandamizi kwa wanawake, 

hawakuruhusu bibi zetu 

wadhalilishwe kwa vitendo vya 

ubakaji kama inavyotokea kwenye 

jamii yetu leo na yeyote aliyepatikana 

na kosa hilo aliadhibiwa vikali. 

Tunapoliangalia kundi hili la 

wanawake hivi sasa, jambo la 

kusikitisha ni kuona lilivyoachwa 

nyuma kimaendeleo na kwamba 

katika baadhi ya maeneo hata 

mchango wao wanaoutoa katika 

kuleta maendeleo, jamii haiutambui 

kutokana na mifumo mibovu iliyopo 

hasa ya kutothamini kazi zao. 

Mwanamke anachukuliwa kuwa 

ni mtu dhaifu wa kufikiri asiyeweza 

kutoa mchango makini hata wa 

mawazo katika shughuli yoyote 

ile ya maendeleo na kwamba yeye 

kazi yake ni kutekeleza tu masuala 

yaliyojadiliwa na kuamuliwa. 

Hali hiyo ya wanawake kupuuzwa 

iko kwenye kila sekta ikiwemo hii ya 

kilimo ambapo mwanamke hapewi 

fursa ya kutoa ushauri nini kilimwe, 

lini na kwa kiasi gani na hata mapato 

ya familia yanayotokana na kilimo 

matumizi yake yanaamuliwa na 

wanaume. 

Kutokana na kuwepo kwa 

ukandamizwaji huu mwanamke 

amejikuta akiwa ni mhanga kwenye 

familia na jamii inayoishi kijijini. 

Tunapoangalia matatizo kama 

ya njaa kwenye familia, anayeteseka 

zaidi ni mwanamke ambaye ni mlezi 

mkuu wa watoto. Matatizo mengine 

yanayoikabili jamii kama vile ukosefu 

wa huduma bora za afya, maji, nishati, 

elimu na miundombinu hususan 

ya barabara mwathirika mkuu ni 

mwanamke. 

Licha ya serikali kutangaza 

kuwa imeboresha huduma za afya 

vijijini, lakini bado tunasikia na 

kushuhudia matukio ya wajawazito 

wakisafirishwa kwenye mikokoteni 

ya ng’ombe na baiskeli na serikali 

nayo kwa kuwapuuza ikawaletea 

usafiri wa bajaji. 

Suala la uhaba wa pembejeo za 

kilimo, kadhalika nalo ni mzigo kwa 

wazalishaji hawa ambao ni wanawake 

na wengi wao wanashindwa kumudu 

gharama za nyongeza ili waweze 

kupata pembejeo hizo. 

Hata hivyo, kwa upande mwingine 

zipo taasisi na mashirika ambayo 

kwa kutambua nafasi ya mwanamke 

kwenye jamii yameanza kampeni 

kuielimisha jamii, juu ya umuhimu 

wa makundi yote kwenye jamii 

kushirikiana na kuthaminiana. 

Jamii nyingi vijijini zimewaachia wanawake kazi za kulima,kuhudumia mifugo, watoto, kupika, 

kuchota maji, kukusanya kuni (ambazo zinapatikana umbali mrefu), afya zao kudhoofu. 

9

MAKALA 

Kilimo kina nafasi ya kimkakati 

ya kukuza uchumi 

Na Susuma Susuma 

Miaka hamsini ni kipindi 

kirefu kwa hali na 

mazingira yoyote yale 

hasa tunapoihusisha na maendeleo 

ya binadamu, jamii viumbe au 

jambo lolote lile linaloendelea 

kuendana na wakati. 

Mwaka huu wa 2011 

tunaposherehekea na kufurahia 

kufikia miongo mitano tangu taifa letu 

la Tanzania Bara lijipatie Uhuru wake 

kutoka kwa wakoloni wa Kiingereza 

mwaka 1961, tuna kila sababu ya 

kujipima katika nyanja tofauti hasa 

zile zinazohusisha maendeleo ya 

kiuchumi, kijamii na kisiasa kwa 

taifa letu. Yatupasa kujiuliza na 

kujitathmini wapi tumetoka, wapi 

tulipo na ni wapi tunaelekea. 

Kwa 

wastani wakulima bado 

wanalima vishamba vidogo vidogo, pia 

bado wakulima wetu wanatumia zana duni 

za jadi kama vile jembe la mkono. 

Msingi mkubwa k a t i k a 

hili ni kuyaangalia mafanikio 

yetu katika harakati za kujiletea 

maendeleo tangu tumepata Uhuru 

na kuweza kuwa na sababu nzuri ya 

kujipongeza kwa hilo. Halikadhalika 

ili tuzitendee haki dhamira zetu ni 

vyema tukaziangalia changamoto 

zilizotukwaza katika kipindi chote 

hiki cha miaka hamsini ya Uhuru, 

ili basi, tuweze kupangilia mikakati 

ya kukabiliana na changamoto hizo 

na kuzifanya kuwa ndio sehemu ya 

chachu ya kutuletea mafanikio kwa 

ukubwa na kiwango cha hali ya juu 

zaidi kwa kipindi kijacho cha miaka 

hamsini. 

Kilimo ndio msingi wa uchumi 

wetu na kina nafasi ya kimkakati 

katika kuboresha uchumi wa 

Tanzania. Sekta ya kilimo ndiyo 

10 

inayotegemewa na asilimia kubwa 

ya Watanzania katika harakati za 

kujiletea maendeleo ya kiuchumi na 

kijamii na kwa maendeleo ya taifa 

letu. Kwa maana hiyo kilimo ndiyo 

mhimili wa maisha ya watanzania 

wengi. 

Lakini kilimo cha Tanzania ndani 

ya miaka 50 ya uhuru bado ni duni 

na wakulima wenyewe wamesongwa 

na matatizo mengi. Walio wengi 

hawazijui na hawazitekelezi Kanuni za 

Kilimo Bora kwa mazao wanayolima, 

hivyo kilimo chao hakina tija na 

mavuno yao ni kidogo. Kwa wastani 

wakulima bado wanalima vishamba 

vidogo vidogo, pia bado wakulima 

wetu wanatumia zana duni za jadi 

kama vile jembe la mkono. Hapa 

mwelekeo chanya ni kwamba kilimo 

cha kisasa kinapaswa kuwa sharti 

muhimu katika kuchangia ujenzi wa 

uchumi wa kisasa. 

Heshima ya mkulima/mfugaji 

mdogo 

Toka wakati wa uhuru 

hadi miaka ya 70 na 80 

mwanzoni, wakulima 

wadogo walikuwa 

wanaheshimiwa na kazi yao 

ilikuwa inathaminiwa na makundi 

mbalimbali katika jamii. Hata wasanii 

wa muziki walitunga na kuimba 

nyimbo mbalimbali zilizowasifu, 

kuwapongeza na kuwatia moyo 

wakulima wadogo ili waweze 

kuendelea na kazi ya kulisha taifa na 

kuongeza pato la taifa kupitia katika 

kilimo. 

Kwa sasa hali imebadilika 

kabisa, miaka hamsini ya uhuru 

tunashuhudia kilimo kinaonekana 

kama mbadala wa mwisho. Mambo 

yote yakikushinda unaenda kwenye 

kilimo na ukimaliza muda wako wa 

kutumikia taifa kwa njia ya ajira rasmi 

ndipo unarudi katika kilimo ukafie 

huko. Ingawa kauli mbiu ya Kilimo 

ni Uti wa Mgongo bado inatumika 

sana na makundi mbalimbali katika 

jamii yetu, lakini uhalisia ni kwamba 

kilimo kinaonekana kuwa ni mateso 

au adhabu au shughuli isiyokuwa na 

heshima mbele ya jamii. Ni jambo 

la kawaida kusikia mtu akisema: 

‘Kama mjini pamekushinda rudi kijijini 

ukalime’; ‘Kama sanaa imekushinda, 

nenda ukalime’; Kama huwezi siasa 

nenda kalime’; sio lazima kuwa na 

digrii, ukiona unashindwa, rudi kijijini 

ukawasaidie wazazi kulima’. 

Kejeli hizi zinachangia vijana 

wetu wengi kukimbia kilimo na 

kwenda mjini kwani kuwa mkulima 

ni aibu mbele za watu. Hata 

mkulima akivaaa vizuri, akinawiri 

au akitoa maoni yake ya maana, 

utasikia minong’ono inayoonesha 

mashaka kama hayo ni mawazo ya 

mkulima. Hapo ndipo wakulima 

wadogo wanajiuliza, hivi kweli sifa 

zetu ni kuwa mchafu, mchovu, mtu 

asiyeweza kutoa mawazo na maoni 

ya maana mbele ya jamii au asiye na 

mbele wala nyuma? 

Kwa ujumla unaweza kuipa 

tafsiri Sekta ya Kilimo kwa semi 

mbalimbali, mojawapo ikiwa ni 

‘sekta iliyotelekezwa ama sekta ya 

watu wanaoganga maisha.’ Hata 

hivyo, upana na unyeti wa shughuli 

zinazofanywa na Sekta ya kilimo ndio 

kigezo dhahiri kinachoipa umuhimu 

kuweza kuingizwa katika mchakato 

huu wa kujitathmini na kuelezea 

mafanikio yake katika mwaka huu 

2011. 

Watanzania tunapoadhimisha 

na kusherehekea kwa shangwe na 

nderemo kutimiza miaka hamsini ya 

Uhuru, tunapaswa kujiuliza je, kilimo 

ambacho kinaelezwa kuwa kinatoa 

mchango mkubwa katika pato la 

taifa, kinatoa tafsiri ama mchango 

gani wa maendeleo ya mkulima 

mmoja mmoja? 

Ni ukweli ulio wazi kuwa 

wakulima wadogo ni wachangiaji 

wakubwa katika pato na maendeleo 

ya taifa, ingawa wao wenyewe 

hawanufaiki na pato hilo. 

Kodi zinazotozwa na 

kukusanywa na serikali kwa njia 

mbalimbali zinalipwa na kundi 




kubwa la wale walio katika Sekta ya 

Kilimo (wakulima ama wazalishaji 

wadogo). Hawa ndiyo tunaambiwa 

wanachangia pato la taifa kwa kuwa 

shughuli zao kuu ni kilimo. Wanalipa 

kodi hizo ama kupitia shughuli 

zao za uzalishaji na biashara, ama 

kupitia bidhaa wanazonunua kama 

vile mafuta ya taa, sukari na nguo. 

Lakini hoja inayoweza kuibuka hapa 

Hifadhi 

ya chakula ni eneo ambalo 

linapaswa kuchukuliwa kwa uzito ili 

mazao yasiendelee kupungua bali Tanzania 

igeuke kuwa ghala ya chakula katika kanda 

huu wa Afrika Mashariki. 

ni je, kodi 

hizo zimetumikaje kusaidia kutatua 

kero na matatizo mengi yanayogusa 

maisha yao ya kila siku? 

Zipo changamoto nyingi 

zinazowakabili wakulima nchini 

kwetu hivi sasa ambazo zingeweza 

kutatuliwa kwa kodi wanazolipa na 

nyingine zingetatuliwa na uwepo 

wa sera zinazomwezesha mkulima 

kupiga hatua za maendeleo. 

Kwa mfano changamoto za 

masoko na bei nzuri ya mazao ni 

suala la kisera, changamoto ya mitaji 

inaweza tatuliwa na sera nzuri na 

changamoto ya matumizi ya zana 

duni, ubaha wa pembejeo na umiliki 

wa ardhi ni masuala ya kimkakati 

ambayo kama juhudi za makusudi 

zikichukuliwa na kutekelezwa kwa 

ushirikiano thabiti kati Serikali na 


Sekta Binafsi, shughuli ya kilimo 

itawanufaisha wakulima na wao 

kuona wanafaidi matunda ya uhuru 

sawa na wazalishaji kwenye sekta 

nyingine. Tukifanya hivi tutaifanya 

nchi yetu kufikia mafanikio ya 

nchi kama vile Malaysia, Indonesia, 

Singapore na Vietnam ambazo katika 

miaka ya mwanzo wa sitini sekta za 

kilimo zilikuwa katika viwango sawa 

na nchi yetu. 

Jambo jingine tunalopaswa 

kulitumia vyema ni 

kiwango kikubwa cha 

rasilimali ambazo 

Mungu ameijalia 

ardhi yetu ya 

Tanzania iliyojaa 

rutuba na hali ya 

hewa inayoruhusu 

mazao aina mbalimbali 

kustawi, jambo la msingi ni 

kuwa na utashi wa kisiasa. 

Juhudi kubwa inabidi zielekezwe 

kwenye Kilimo cha Kibiashara na 

hapa ushirikiano wa serikali na sekta 

binafsi ndio utakaofanikisha azma hii. 

Mbali na kuongeza wigo katika sekta 

ya kilimo, mkazo inabidi uwekwe 

kwenye uongezaji thamani kwa 

kutilia mkazo usindikaji wa mazao. 

Hifadhi ya chakula ni eneo ambalo 

linapaswa kuchukuliwa kwa uzito 

ili mazao yasiendelee kupungua 

bali Tanzania igeuke kuwa ghala ya 

chakula katika kanda huu wa Afrika 

Mashariki. 

Taarifa za ushindani katika uchumi 

wa soko huria na urahisi wa kufanya 

biashara zinahitajika ili kuchochea 

juhudi za kujikwamua kiuchumi. 

Vyombo husika vinapaswa kutoa 

uwanja sawa na mazingira wezeshi 

Kilimo ni Uti wa Mgongo? 

MAKALA 

kwa wadau wote. Haipendezi 

kuendelea kuwabagua wakulima 

kwa kuwazuia kuuza mazao huku 

nchi ikinadi sera za soko huria. 

Mafanikio makubwa ya maendeleo 

katika sekta zote yanategemea 

sana uwekezaji katika sayansi na 

teknolojia. Matumizi ya teknolojia ya 

habari (ICT) yatasaidia sana harakati 

za biashara ya ushindani, kwa hiyo 

uwekezaji katika eneo hili upewe 

kipaumbele. Teknolojia hii ya habari 

hivi sasa imeonyesha mafanikio 

kwenye baadhi ya maeneo, mfano 

dhahiri ukiwa ni Mfumo wa Taarifa za 

Masoko (MAMIS) unaotekelezwa na 

MVIWATA, ambao umepongezwa 

na wadau wengi kwamba umesaidia 

kuimarisha biashara ya mazao. 

Kero kubwa katika utendaji wa 

biashara ni miundombinu mibovu 

hususan barabara ambazo ni 

vyema zikaboreshwa ili kurahisisha 

usafirishaji wa mazao toka vijijini 

ambako ndipo uzalishaji unapofanyika 

hadi maeneo ya masoko ya walaji 

ambao mara zote ni wakazi wa 

mijini. 

Tuimarishe na kuwa na mfumo 

wa uhakika wa upatikanaji wa 

mbegu bora na mbolea na kueneza 

matumizi yake kwa wakulima wengi 

zaidi. 

Uwezeshwaji wa wananchi kwa 

ujumla ni jukumu ambalo serikali 

inapaswa kulitekeleza kwa dhati. Sera 

hii imebuniwa ili kuwapa mamilioni 

ya Watanzania fursa ya kujikwamua 

kiuchumi. Kilimo kina nafasi ya 

kimkakati ya kukuza uchumi, ikiwa 

juhudi zaidi zitawekwa kwenye 

kupanua uwigo wa utekelezaji wa 

mipango inayowekwa. 

11

KAMERA 

12 

KAMERA YA MVIWATA MITANDAONI 

Wana-MVIWATA Zanzibar walioshiriki mkutano mkuu oktoba 2011 

mjini Morogoro 

Wana-MVIWATA Chunya wakiwa katika ziara ya mafunzo kwa 

wakulima wenzao wa wilaya ya Mkuranga Pwani 

Bw. Hasira Zahoro Mwezeshaji wa MVIWATA akizungumza na wadau 

wa soko la Matai Sumbawanga Vijijini, linalojengwa na MVIWATA 

Wana-MVIWATA Mara walioshiriki mkutano mkuu Oktoba 2011 

Viongozi wa MVIWATA Shinyanga kutoka kulia ni Bw. Masumbuko 

Bunzali (Mwenyekiti MVIWATA Bariadi), Bw. Charles Ndugulile 

(Mwenyekiti Mkoa) Bibi. Justa Charles (Mjumbe kamati ya uongozi 

MVIWATA Kahama), Bw. Goma Boya (Katibu MVIWATA Shinyanga 

Vijijini) na Bw. Yusuph Mboje (Katibu MVIWATA Kishapu) wakiwa 

wameshika majarida ya Pambazuko baada ya kuyapokea kupitia 

mfumo wa malipo kabla. 

Bibi Atufuage Mgimba mkulima toka kikundi cha Amani, kijiji cha 

Mapogoro kata ya Milo wilayani Ludewa, akizungumza kwenye 

mafunzo ya uimarishaji vikundi, yaliyofanyika Mlangali 


KAMERA YA MVIWATA MITANDAONI 

Picha ya pamoja ya wakazi wa kijiji cha Itwangi Shinyanga Vijijini, baada 

ya kikao cha ufuatiliaji wa Mradi wa Chukua Hatua unaotekelezwa na 

MVIWATA kwa ushirikiano na shirika la Oxfam. 

Mwenyekiti wa Mfuko wa Mwalimu Nyerere Mzee Joseph Butiku 

akisisitiza jambo kwenye Kongamano la MVIWATA la Kuadhimisha 

Miaka 50 ya Uhuru wa Tanzania Disemba 6, 2011 Morogoro mjini 

Picha ya pamoja ya washiriki wa Kongamano la MVIWATA la Miaka 

50 ya Uhuru lililofanyika Morogoro Disemba 6, 2011 


KAMERA 

Picha ya pamoja ya wana-MVIWATA Shinyanga Vijijini na waheshimiwa 

madiwani wa halsmahauri ya wilaya hiyo, baadaya kikao chenye lengo 

la kuimarisha mahusiano 

Washiriki wa Kongamano la miaka 50 wakimsikiliza mgeni rasmi 

Mzee Joseph Butiku anayeonekana picha ya kushoto 

Bw.Anno Lwilo mkulima wa kijiji cha Mangalanyene wilaya ya Ludewa 

mkoa wa Njombe akichangia mada kwenye Kongamano la MVIWATA 

la miaka 50 ya Uhuru wa Tanzania 

13

KUTOKA MITANDAONI 

WARSHA YA KITAIFA 

Soko la uhakika kichocheo cha uzalishaji 

kwa wakulima Tanzania 

Na Jacueline Massawe, Morogoro 

Ukosefu wa soko la uhakika 

kwa mazao ya wakulima 

ni miongoni mwa 

changamoto zinazomkwamisha 

mkulima mdogo kunufaika na 

shughuli hiyo ya kilimo na hivyo 

kuendelea kuwa masikini. 

Kwa kuiona changamoto hiyo, 

MVIWATA ambayo ni chombo 

kinachowaunganisha wakulima 

wadogo iliandaa warsha ya kitaifa 

iliyowakutanisha wakulima zaidi 

250 kutoka mikoa yote ya Tanzania 

bara na Visiwani. Warsha hiyo pia 

ilihudhuriwa na viongozi wa serikali 

na wataalamu kutoka taasisi za 

kiserikali na zisizo za kiserikali, 

wasomi na wachambuzi wa masuala 

ya sera na siasa nchini. 

Lengo la warsha hiyo ya siku 

moja, ambayo ilibeba maudhui 

yasemayo, Soko la Uhakika Kichocheo 

cha Uzalishaji! lilikuwa ni kuwapa 

fursa wadau wa kilimo kujadili na 

kuzitafutia ufumbuzi changamoto za 

masoko ya mazao ya wakulima. 

Warsha hiyo ilifanyika Oktoba 

14 

24, 2011 katika ukumbi wa Kituo 

cha Mafunzo ya Wanawake CCT cha 

Mjini Morogoro ikiwa ni utangulizi 

wa Mkutano Mkuu wa 16 wa shirika 

la MVIWATA uliofanyika Oktoba 25, 

2011. 

Warsha hiyo ilifunguliwa na 

Mkuu wa Mkoa Mstaafu Bw. Stephen 

Mashishanga, ambaye katika hotuba 

yake, alipongeza utaratibu shirikishi 

unaotumiwa na MVIWATA kwa 

kuwashirikisha wakulima kuibua 

kero kwa kuwakutanisha na wadau 

mbalimbali na kuhimiza utaratibu 

huo uimarishwe kwenye ngazi zote 

na siyo ngazi ya taifa tu. 

Bw. Mashishanga aliwataka 

wakulima kuungana kwa pamoja kwa 

kupaza sauti za kukataa makandamizo 

na manyanyaso wanayofanyiwa 

na serikali na wahisani mbalimbali 

wasio na mapenzi mema. 

“Ni vizuri wakulima tukahakikisha 

kuwa tunajitetea mwenyewe kwa 

umoja na nguvu zote badala ya 

kutegemea kutetewa na mashirika 

yanayokuja kwa mgongo wa 

uwekezaji kwa maslahi ya nchi zao, 

ama serikali ambayo haituungu 

mkono,” alisema Bw. Mashishanga 

Washiriki wa warsha ya kitaifa ya MVIWATA 2011 

Aidha alihimiza vyama vya 

wakulima vijenge mahusiano 

imara na halmashauri za wilaya 

katika kutekeleza majukumu yake 

na kuongeza kuwa kwa kufanya 

kazi pamoja wataweza kutatua 

changamoto za masoko na 

nyinginezo ambazo ni kero kwa 

wakulima. 

Aliitaka serikali iache kuwapuuza 

wakulima na badala yake isikilize 

kilio chao na kuzitafutia ufumbuzi 

changamoto zinazowakabili. 

Kwa upande wake Mwenyekiti 

wa MVIWATA Taifa aliyemalizamuda 

wake Bw. Yazid Makame alisema kuwa 

wakulima bado wanakabiliwa na 

changamoto nyingi hasa za masoko, 

ambazo zinapaswa kutatuliwa ili 

kuwezesha maendeleo ya haraka 

kwa wakulima wadogo nchini. 

Kwa upande wake Mkurugenzi 

Mtendaji wa MVIWATA Bw. Stephen 

Ruvuga alisema tatizo la vikwazo 

vya kibiashara kwa wakulima 

wadogo limekuwa likiwakatisha 

tama na matokeo yake yamekuwa ni 

uzalishaji mdogo na duni. 

“Wakulima wadogo wakiwa 




na uhakika wa soko itakuwa ni 

motisha kwao klima kwa bidii na 

kibishara zaidi. Wakulima wadogo 

wakiuza, mapato yao yanarudi tena 

mashambani kuimarisha kilimo na 

kuongeza uzaishaji. Wakizalisha bila 

soko wanakata tamaa ya kuzalisha,” 

alisema Bw. Ruvuga. 

Akitoa maoni yake juu ya mpango 

huo wa uwekezaji, Bw. Ruvuga, 

alitahadharisha kuwa kitendo cha 

kuwabagua wakulima wadogo katika 

umilikaji wa ardhi kinaweza kujenga 

tabaka la chuki na kuibua migogoro 

ya ardhi isiyokoma. 

“Tumeshuhudia nchi nyingine 

wakulima waliondolewa katika ardhi 

yao kimabavu, baadaye wameungana 

na kuifatuta haki yao kwa nguvu” 

alisema Bw. Ruvuga. 

Bw. Ruvuga alisema, nchi lazima 

ihakikishe kunakuwa na usalama 

wa chakula kwa tahadhari kwani 

wawekezaji wanaweza kuzalisha 

mazao ya chakula kwa soko la nje 

na kuiacha nchi bila chakula na pia 

kushindwa kununua mazao hayo 

kwa kuwa mengi yanauzwa kwa bei 

kubwa. 

Alishauri kuwa ni vyema serikali 

ikawekeza zaidi kwa wazalishaji 

wadogo kwa kuwajengea uwezo ili 

waendelee kulisha Taifa bila kuwa 

na kikwazo chochote cha kuingiliwa 

katika ardhi yao. 

Michango iliyotolewa na 

wakulima walioshiriki warsha hiyo, 

kwa sehemu kubwa ilionyesha 

mashaka makubwa juu ya mkakati 

huo wa serikali wa kuwafanya 

wakulima kulima kibiashara kutokana 

na kero nyingi huku wakitolea 

mfano wa kero wanayokumbana 

nayo mipakani wanapotaka kuvusha 

mazao kwenda nchi jirani na kuitaka 

Jumuiya ya Afrika Mashariki kuingilia 

kati suala hilo. 

“Tunahamasishwa kulima 

kibiashara kwa sababu ya soko 

huria na soko la pamoja la Afrika 

Mashariki, lakini tunapofika mipakani 

tunakumbana na vizuizi na kwa kweli 

tunanyanyasika mno, tunadaiwa 

malipo ambayo hayapo kisheria,” 

alisema Bibi Fatuma Kimolo Makamu 

Mwenyekiti wa MVIWATA Manyara. 

Bibi. Kimolo alisema wanasikia 


nchi hizo zimesaini Makubaliano ya 

Soko la Pamoja la Kibiashara, lakini 

akashangazwa na vikwazo hivyo 

kuendelea kuwepo. 

Mkulima mwingine Bw. Joseph 

Mshangama kutoka mkoani Tanga 

mbali na kutaka kuondolewa kwa 

vikwazo vya kuuza mazao nje ya nchi, 

alisema wakulima bado wanahitaji 

kuelimishwa vya kutosha kuhusiana 

makubaliano ya Soko la Pamoja ili 

kuondoa mkanganyiko unaojitokeza 

hivi sasa. 

Bw. Joseph Mshangama 

Bw. Hamad Salmin, mkulima 

kutoka Zanzibar alisema 

changamoto kubwa inayowakabili 

wakulima visiwani humo ni suala 

la usindikaji. Alisema wakulima 

wengi wanazalisha mbogamboga 

na matunda, lakini hawana vifaa 

vya kuhifadhi na usindikaji na hivyo 

wakulima kulazimika kuuza mazao 

kwa bei ndogo kwa madalali. 

Wakulima hao walisema licha 

ya kuwawekea masharti ya kuuza 

mazao yao nje ya nchi kwenye bei 

nzuri, serikali hiyo hiyo imekuwa 

ikishirikiana na wawekezaji kuwapora 

wakulima ardhi. 

Bw.Levi Mlengule kutoka wilaya 

ya Mufindi alisema katika eneo lake 

wawekezaji wanafaidi misitu kuliko 

ilivyo kwa wenyeji. Alisema wakulima 

wamenyimwa fursa ya kuvuna misitu 

hiyo ambayo wao ndiyo watunzaji 

wakuu. 

Bw. Ahmedi Simba mkulima toka 

wilaya ya Kigoma alilalamikia Serikali 

wilayani humo kwa kuchukua ardhi 

kubwa na kuwapa wawekezaji 

na kushindwa kutoa ardhi hiyo 

hiyo kwa makundi madogo ya 

wakulima ambao kwa muda mrefu 

wamewasilisha maombi ya ardhi 

hiyo. 

“Nahofia tutaishia kuwa 

manamba katika mashamba 


makubwa, tunajiuliza kwa nini 

Serikali inawapendelea wawekezaji 

wageni na kuwaacha wazawa?” 

alihoji kwa uchungu Bw. Simba. 

Afrika Mashariki watakiwa 

kutekeleza soko huria kwa 

vitendo 

Mkurugenzi Msaidizi katikaWizara 

ya Ushirikiano wa Afrika Mashariki 

anayeshughulikia kitengo cha 

Uzalishaji Dkt. Abdullah Makame, 

akiwasilisha mada kwenye warsha 

hiyo alisema Jumuiya ya nchi za 

Afrika Mashariki inatakiwa kuchukua 

hatua za makusudi za kuwasaidia 

wakulima kunufaika na kilimo kwa 

kuwaondolea vizuizi vya kusafirisha 

mazao mpakani na vikwazo 

vinginevyo kwenye soko la mazao. 

Dkt. Makame ambaye mada 

yake ilizungumzia Fursa na Vikwazo 

katika Biashara ya Mazao ndani ya 

Jumuiya ya Afrika Mashariki, alisema 

vizuizi hivyo ni moja ya sababu 

zinazochangia kudumaza uchumi wa 

nchi hizo ambazo asilimia kubwa ya 

wananchi wake wanajishughulisha 

na kilimo. Jumuiya ya Afrika 

Mashariki inaundwa na nchi tano za 

Kenya, Uganda, Rwanda, Burundi na 

Tanzania. 

Akizungumzia maendeleo ya 

sekta ya kilimo nchini, Dkt Makame 

alisema tatizo kubwa linaloikabili 

nchi yetu ni miundombinu mibovu 

ambapo asilimia 80 ya usafirishaji 

wa mizigo ikiwemo mazao ya kilimo, 

inategemea barabara, ilihali katika 

nchi zilizoendelea bidhaa nyingi 

zinasafirishwa kwa reli, meli na 

ndege na hivyo kufikisha mapema 

sokoni bidhaa zikiwa na ubora na 

thamani inayokidhi soko. 

Alisema tatizo jingine 

linalowakabili wazalishaji wadogo 

nchini ni kukosa umiliki wa ardhi 

jambo ambalo alisema serikali 

inapaswa kulipa kipaumbele ili 

kuchochea uzalishaji na maendeleo 

ya kiuchumi kwa ujumla hasa wakati 

huu tunapozungumzia kuwa na 

shirikisho la Afrika Mashariki. 

Aliitaka serikali kuangalia upya 

iwapo sera zinazotungwa na zilizopo 

kama zinakidhi mahitaji ya kumsaidia 

mzalishaji kujiletea maendeleo 


15



badala ya kumkandamiza. 

Akiwasilisha uzoefu wa MVIWATA 

kuhusu Ubia wa vyama vya 

wakulima na Halmashauri za 

wilaya katika uendeshaji wa 

masoko, Mratibu wa Kitengo cha 

Masoko Bw. Nickson Elly MVIWATA 

mpaka sasa imefanikiwa kujenga 

masoko tisa ya mazao ya wakulima 

vijijini. 

Alisema masoko hayo yako 

kwenye vijiji vya Kibaigwa 

Kongwa, Nyandira Mvomero, 

Tandai na Tawa Morogoro Vijijini, 

Mkata Handeni,Igagala Njombe, 

Igurusi Mbarali, Matai na Kasanga 

Sumbawanga Vijijini. 

Alisema masoko hayo 

kwa kawaida huendeshwa na 

kusimamiwa na bodi za masoko 

ambazo mundo wake unajumuisha 

uwakilishi wa wadau mbalimbali 

wa soko wakiwemo wawakilishi wa 

halmashauri za wilaya. 

Hata hivyo katika siku za hivi 

karibuni uendeshaji wa masoko 

hayo umekuwa na changamoto 

nyingi ikiwemo kiwango kikubwa 

cha ushuru ambao halmashauri 

za wilaya zinalazimisha kulipwa, 

ambazo hakilingani na makusanyo 

halisi ya ushuru wa sokoni kwa 

mwezi. Aliongeza kuwa hali hiyo 

inahatarisha uendelevu wa masoko 

hayo ambayo yamechangia kwa 

kiwango kikubwa ukuaji wa uchumi 

wa wakulima wa maeneo husika. 

Bw. Elly alisema hali hiyo ni 

mojawapo ya sababu zilizoisukuma 

MVIWATA kandaa warsha hiyo ili 

kupata fursa ya kujadiliana na wadau 

mbalimbali wanahusika kwenye 

mfumo wa masoko ya mazao ya 

wakulima. kiwangoambah 

Umiliki wa ardhi 

Akiwasilisha mada kuhusu Nafasi 

ya Wazalishaji Wadogo kwenye 

mchakato wa kuandikwa Katiba 

Mpya, Mhadhiri Msaidizi Kitivo cha 

Sayansi ya Siasa ya Jamii chuo kikuu 

cha Dar es Salaam Bw. Bashiru 

Ally alisema kwamba, mambo yote 

yanayohusiana na ardhi ni lazima 

yapewe kipaumbele kuzungumziwa 

katika katiba mpya ili kuzuia uadui 

unaoweza kutokea baina ya wamiliki 

16 

ardhi na watawala. 

“Ni lazima kuangalia sheria 

zetu za ardhi na kuziimarisha ili 

ziweze kulinda haki za wazawa wa 

Kitanzania” alisisitiza Bw. Ally 

Alisema hadi mwaka 2010, 

Serikali ilikwishagawa hekta 

610,000 za ardhi kwa makampuni 

13 ya uwekezaji ya kigeni na wengi 

wamepewa na kuhodhi maeneo 

hayo pasipo kuyaendeleza na 

wengine wamelalamikiwa kwa 

kujiingiza katika biashara ya mbao 

na hivyo kuharibu mazingira badala 

ya kuyatunza. 

Alisema serikali imekuwa 

ikitangaza kuwa, Tanzania ina hekta 

milioni 44 za ardhi inayofaa ka kilimo 

na kwamba kati yake ni hakta 10.8 

milioni tu zinazotumika. 

“Lakini baadhi ya wataalamu na 

wanaharakati watetezi wa haki ya 

ardhi wamesema huu ni udanganyifu 

kwani ardhi ambayo haitumiki ni ile 

iliyopo kwenye mbuga za wanyama, 

hifadhi ya misitu na kwenye hifadhi 

za asili. Wakulima na wafugaji wote 

wanatumia ardhi waliyotengewa na 

katika maeneo mengi haiwatoshi 

ndiyo maana kunatokea migogoro 

ya ardhi,” alisema msomi huyo. 

Aliwashauri wakulima kushiriki 

kikamilifu katika mchakato wa 

uandikaji wa katiba mpya pindi 

utakapoanza, ili washawishi kuingizwa 

kwa vipengele muhimu vinavyotetea 

umiliki wa ardhi kwa wazawa. 

Alisema mataifa tajiri ambayo 

sasa yanaongoza kwa kuvamia ardhi 

katika bara la Afrika ni pamoja na 

Korea ya Kusini, China Saudi Arabia na 

Umoja wa Nchi za Kiarabu, ambapo 

nchi za Afrika zilizokwishavamiwa ni 

Zambia, Ethiopia, Kenya na Sudani. 

“Uwekezaji huo unalenga kuzalisha 

mazao ya nishati mmea pamoja 

na mazao ya chakula ambacho 

kinasafirishwa pasipo nchi husika 

kunufaika.” 

Ingawa wanaounga mkono 

uwekezaji huo wanatetea kuwa 

hoja kwa maelezo kuwa utasaidia 

kuimarisha kilimo kwenye nchi 

zinazoendelea, lakini ukweli unabaki 

wazi kuwa uwekezaji huo unafanyika 

kwa malengo ya faida binafsi za 

kibiashara ama faida za mataifa hayo 

tajiri. 

Mapema Mkurugenzi Mtendaji 

wa wilaya ya Chunya, Bw. Maurice 

Sapanjo katika maeneo aliyofanyakazi 

na vikundi vya wakulima hasa vya 

MVIWATA, vimekuwa msaada 

mkubwa wakuchochea kazi ya 

maendeleo vijijini. 

Alishauri MVIWATA kujieneza 

zaidi vijijini waliko wakulima wengi 

ili waweze kunufaika na utetezi na 

maarifa inayotolewa kupitia mtandao 

huo. 

Mkurugenzi Mtendaji wa wilaya ya Chunya, Bw. Maurice Sapanjo 



Na Goodness Mrema, Morogoro 

Wajumbe wa Mkutano 

Mkuu wa 16 wa 

MVIWATA uliofanyika 

Oktoba 25, 2011 mjini Morogoro 

wamechagua Bodi mpya ya 

wakurugenzi wa shirika hilo 

watakaokaa madarakani kwa miaka 

mitatu 2011-2014. 

Bodi mpya iliyochaguliwa 

inaongozwa na Bw. Habibu 

Simbamkuti mkulima mdogo kutoka 

Kikundi cha Sanje kijiji cha Msolwa 

Ujamaa, tarafa ya Kidatu wilaya ya 

Kilombero mkoani Morogoro. Bw. 

Simbamkuti anawakilisha kanda 

namba 2 (Morogoro,Pwani na Dar 

es Salaam). 

Msaidizi wake ni Bibi. Veronica 

Sophu mkulima mdogo wa kijiji cha 

Madibila wilaya ya Mbarali mkoani 

Mbeya anayewakilisha kanda namba 

7 (Mbeya, Rukwa na Kigoma). Bibi 

Esther Mallya mkulima kutoka 

wilaya ya Hai,mkoani Kilimanjaro 

amechaguliwa kuwa Mwekahazina 

akiwakilisha kanda namba 3 

(Kilimanjaro na Tanga). 

Wajumbe wa bodi wengine ni Bw. 

Bodi ya zamani 2008-11 


Joseph Kilowoko kutoka Namtumbo 

Ruvuma akiwakilisha kanda namba 

8(Iringa na Ruvuma), Paulo Joseph 

kutoka Babati Manyara akiwakilisha 

kanda namba 4(Manyara, Arusha 

na Mara), Haji Ussi Haji kutoka 

Bodi mpya 2011-14 


Zanzibar akiwakilisha kanda namba 

1 (Zanzibar). 

Wengine ni Bw. Projestus 

Ishekanyoro kutoka Kagera 

akiwakilisha kanda namba 6 

(Mwanza, Kagera na Shinyanga), 

Bibi Amina Kazibure kutoka Masasi 

Mtwara akiwakilisha kanda namba 9 

(Mtwara na Lindi) na Bibi Prisca John 

kutoka Igunga Tabora akiwakilisha 

kanda namba 5 (Tabora, Singida na 

Dodoma). 

Mkurugenzi Mtendaji wa 

MVIWATA Bw. Stephen Ruvuga 

anaingia kwenye vikao vya bodi 

kama katibu. 

Wajumbe wa bodi iliyomaliza 

muda wake walikuwa ni Bw. Yazid 

Makame (mwenyekiti), Bibi Lydia 

Ruliho (makamu), Bibi Grace 

Runkulatire (Mwekahazina). 

Wajumbe wengine walikuwa 

ni Bw. Julius Mbago, Bw. Joseph 

Kilowoko, Bw. Samwel Maseke, 

Bibi Cosma Bullu, Bw. Habibu 

Simbamkuti, Bw. Sylivester Yatuba. 

17


SIKU YA WANAMTANDAO MKURANGA 

Mkuu wa wilaya ahimiza mahusiano 

baina ya wadau wa kilimo 

Na Abdalla Idd, Mkuranga 

Mkuu wa wilaya ya Mkuranga 

mkoani Pwani Bw. Henry 

Clemence, amewahimiza 

wadau wa sekta ya kilimo wilayani 

humo kuimarisha mahusiano yenye 

lengo la kumsaidia mkulima kupiga 

hatua za kimaendeleo. 

Wito huo aliutoa wakati 

akifungua maadhimisho ya SIKU YA 

WANAMTANDAO MKURANGA, 

iliyofanyika Disemba 6, 2011 

Mkuranga mjini. 

Mkuu huyo wa wilaya alisema, hivi 

sasa katika wilaya hiyo na maeneo 

mengine nchini yapo mashirika na 

taasisi zinazofanya kazi na wakulima, 

lakini taasisi hizo hazifahamiani 

ingawa zinatekeleza shughuli kwenye 

eneo moja. 

Alisema kuimarishwa kwa 

mahusiano hayo kutasaidia 

Wanawake wa kijiji cha Kizapala wilayani Mkuranga wakionyesha usindikaji wa muhogo kwa 

wageni toka nje ya nchi waliowatembelea kujifunza shughuli zao 

18 

kuunganisha nguvu na kuondoa 

mtawanyiko wa raslimali ambazo 

zikitumika vyema zitaongeza ufanisi. 

Siku ya Wanamtandao Mkuranga 

ambayo imefanyika kwa mara ya 

kwanza, iliandaliwa na MVIWATA 

Mkuranga kwa lengo la kuwakutanisha 

wadau mbalimbali kuimarisha 

mahusiano na kubadilishana taarifa. 

Aidha siku hiyo ilitoa fursa kwa 

wakulima kuonesha matokeo ya 

shughuli za uzalishaji wanazofanya 

na kuhamasisha matumizi ya bidhaa 

zitokanazo na zao la Mhogo kama 

mbadala wa mazao mengine ya 

chakula. 

Wakizungumza kwenye 

maadhimisho hayo, baadhi ya 

wanachama wa MVIWATA 

walisema miongoni mwa mafanikio 

waliyoyapata kupitia mtandao wa 

wakulima wilayani humo ni pamoja 

na kuimarisha mahusiano baina ya 

wakulima na wadau wengine wa 

kilimo zikiwemo asasi za fedha na 

kushirikiana na Jeshi la polisi kupitia 

ulinzi wa Polisi Jamii. 

Walitolea mfano wa mfumo wa 

ulinzi shirikishi ulioanzishwa na 

mtandao wa wakulima wa kijiji cha 

Kolagwa ili kutatua changamoto 

ya usalama wa mali na maisha 

ya wananchi hasa baada ya tukio 

la kuvamiwa na kujeruhiwa kwa 

wakulima waliokuwa wamepata 

mkopo. 

Wakielezea kuhusiana na 

changamoto walizokabiliana 

nazo katika kufanikisha siku hiyo 

wamesema kuwa ni pamoja na 

uhaba wa rasilimali fedha na kwa 

kuwa tukio hili lilikuwa la linafanyika 

kwa mara ya kwanza ilichukua muda 

mrefu kuwashawishi wadau na 

kukubali kushiriki. 

Mojawapo ya dosari zilizojitokeza 

kwenye maadhimisho hayo ni 

pamoja na baadhi ya wakuu wa 

idara za halmashauri ya wilaya 

kutohuhiria na hivyo changamoto 

kadhaa zilizoibuliwa na wakulima 

zilikosa majibu sahihi. 

Mfano kukosekana kwa wataalamu 

wa idara ya Afya kulikuwa ni kikwazo 

kwa shughuli muhimu ya upimaji 

wa hiari wa VVU kwa washiriki 

waliokuwa tayari kufanya hivyo. 

Siku hii maalum ya wanamtandao 

ilihudhuriwa na wadau kutoka asasi 

mbalimbali yakiwemo mabenki, 

kampuni za simu za mkonini, Jeshi 

la polisi, viongozi wa halmashauri 

ya wilaya ya Mkuranga, viongozi wa 

mtandao wa wilaya na watumishi 

wa MVIWATA pamoja na wakulima 

kutoka vijiji 16 vya wilaya hiyo. 

Na maadhimisho ya siku hiyo 

yalisindikizwa na burudani za aina 

mbalimbali ikiwemo vikundi vya 

ngoma na baadaye mashindano 

ya mpira wa kikapu kwa timu za 

wanawake. 

Wakati huo huo, Mtandao 

wa kati wa MVIWATA Mkuranga 



Maazimio ya Kongamano... 


waliazimia mambo yafuatayo: 

1. Sisi wakulima wadogo tunasikitika 

kuona kwamba maadili na misingi 

ya Azimio la Arusha vimewekwa 

kando kama msingi wa mfumo 

wa uzalishaji na hivyo kukuza 

matabaka ambapo matajiri 

wachache ndiyo wanothaminiwa 

na watawala wakati sisi tulio 

wengi tukiwa tunapuuzwa katika 

mfumo wa uzalishaji. 

2. Sisi wakulima wadogo tunapinga 

kwa nguvu zote na kwa kauli moja 

mifumo yote ambayo kwa namna 

moja au nyingine inapelekea 

kumkandamiza mkulima mdogo na 

kumsukuma kando katika mfumo 

wa umilikaji ardhi na uzalishaji. 

Mifumo hiyo inahusisha uporaji 

wa rasilimali za ardhi ili kupisha 

wawekezaji wakubwa wa ndani 

na nje kwa kisingizio kwamba 

wakulima wadogo hawana ufanisi 

wa kuendeleza kilimo. 

3. Pamoja na kushukuru juhudi za 

serikali za kutoa huduma kwa 

wakulima, sisi wakulima wadogo 

tumekubaliana kwamba kuna 

kasi ndogo sana ya maendeleo 

ya mkulima mdogo na maisha 

ya mkulima mdogo kwa ujumla 

yameendelea kuwa duni hata 

baada ya miaka 50 ya uhuru. 

Tunaazimia kujipanga kuhakikisha 

kuwa katika miaka 50 ijayo 

wakulima wadogo wawe mhimili 

wa uchumi wetu. 

4. Wakulima wadogo tumekerwa na 

kuchoshwa na migogoro mingi ya 

ardhi isiyo na kikomo kila kukicha 

katika maeneo mbalimbali ya nchi 

hii, ambayo inasababishwa na 

usimamizi mbovu na utekelezaji 

hafifu wa sheria zetu ikiwemo 

sera ya Ardhi ya Taifa pamoja 

na sheria za ardhi za 1999 na 

kanuni zake. Aidha, tunaitaka 

serikali ichukue hatua dhidi ya 

wawekezaji ambao wamekiuka 

masharti ya kupewa ardhi kwa 

ajili ya matumizi waliyoombea. 

Vile vile, tunaitaka serikali ichukue 

hatua za haraka katika kutatua 

migogoro inayohatarisha amani 

katika maeneo mbalimbali ya nchi; 

kwa mfano mgogoro wa ardhi 

Kibaigwa, Mbalali, Kiteto n.k 

5. Tunasikitishwa na kuhuzunishwa na 


kukua kwa matabaka kati ya matajiri 

na masikini wengi wao tukiwa 

sisi wakulima wadogo ambapo 

hatuna uhakika hata wa upatikanaji 

wa huduma za msingi ikiwemo 

upatikanaji wa huduma muhimu 

za kijamii hususan elimu ya watoto 

wetu, huduma za afya kwa familia 

zetu, miundombinu ya barabara na 

maji safi na salama. Kwa sababu hiyo 

tunaitahadharisha serikali kuchukua 

hatua thabiti za kupunguza pengo 

kati ya walionacho na wasionacho 

ili kulinda amani na mshikamano wa 

nchi yetu 

6. Sisi wakulima wadogo tunaazimia 

kuwawajibisha viongozi wote 

ambao hawasimamii maslahi 

ya wakulima wadogo, ikiwemo 

kujipanga kutowapigia kura viongozi 

wanaosaliti wakulima wadogo 

katika uchaguzi mkuu wa 2015. 

Wakulima wadogo tusiburuzwe 

na wanasiasa: tunapaswa kujenga 

uwezo wetu wa kutofautisha 

kauli za wanasiasa na ahadi zao za 

majukwaani ili kuwabaini wanasiasa 

wenye dhamira thabiti na wale 

ambao kauli zao ni za kutetea 

maslahi yao binafsi. 

7. Sisi wakulima wadogo tumeazimia 

kujenga mshikamano miongoni 

mwetu ili tuweze kudai haki zetu 

kwa nguvu ya hoja na bila woga. 

Tutatumia fursa ya mchakato 

wa utungaji wa katiba ili katiba 

itakayotungwa ilinde vyema zaidi 

maslahi ya wakulima wadogo 

8. Sisi wakulima wadogo tumegundua 

kwamba kudai haki kwa kupiga 

kelele tu haitoshi. Kwa mfano 

serikali imeziba masikio kuhusu 

kilio chetu cha kuwa na uhuru wa 

kuuza mazao yetu kwa mnunuzi 

tunayetaka ndani na nje ya nchi. 

Kwa hiyo tumedhamiria kutumia 

sera, sheria na kanuni zilizopo 

kudai haki zetu bila woga katika 

vyombo vya sheria vilivyopo na 

njia nyinginezo halali. 

9. Ili kuongeza nguvu ya MVIWATA, 

sisi ambao ni wanachama takriban 

elfu sabini (70,000), tunaazimia 

kuongeza idadi ya wanachama 

wetu nchi nzima na shughuli 

zetu za kiharakati pamoja na 

kuelimishana kuhusu haki na 

wajibu wa mkulima mdogo. 


Mkuu wa wilaya 

ahimiza... 


umefanya mkutano wake Mkuu 

wa mwaka Disemba 5,2011 

huku ukitanguliwa na warsha ya 

siku moja kwa ajili ya kujifunza 

na kujadili changamoto kadhaa 

zinazowakabili wakulima wilayani 

humo. 

Mada kuu iliyojadiliwa kwenye 

warsha ni mafunzo ya hatua za 

mchakato wa uanzishwaji wa 

Chama cha Akiba na Mikopo 

(SACCOS) cha wakulima wa 

zao la muhogo somo ambalo 

lilifundishwa na Afisa kutoka Ofisi 

ya Ushirika wilayani hapo. 

Washiriki walitafakari zaidi 

faida za kuwa na chombo hicho 

ambacho kitarahisisha upatikanaji 

wa mitaji na kuwasaidia kupanua 

shughuli zao. 

Baada ya mafunzo hayo, 

washiriki walichagua kamati ya 

muda iliyopewa jukumu la kuandaa 

rasimu ya katiba ya SACCOS 

na kukusanya michango kama 

kiingilio na hisa kutoka katika vijiji 

16 ambavyo ni Dundani, Mkuranga, 

Mwanambaya, Mwanadilatu, 

Sotele, Mavunje, Njopeka, Misasa, 

Kerezange, Kizapara, Tungi, Tunda, 

Mamdimpela, Mamdikongo, 

Lupondo na Kolangwa. 

Aidha siku ya mkutano 

mkuu wa mtandao, wajumbe 

walijadiliana juu ya uendelevu 

wa mitandao ikiwa ni pamoja na 

kutafuta mbinu itakayotumika 

katika kuongeza wanachama 

ambapo viongozi walikumbushwa 

kuwahamasisha wakulima 

kujiunga na MVIWATA na kuwa 

na kadi za uanachama, kuweka 

mfumo mzuri wa ukusanyaji wa 

michango na pia kuweka mfumo 

wa utunzaji wa kumbukumbu za 

wanachama. 

Mkutano huo pia ulipokea 

taarifa ya utekelezaji wa shughuli, 

taarifa ya mapato na matumizi ya 

shughuli za mtandao kwa mwaka 

2011 na kujadili mpango mkakati 

wa mwaka 2012. 

19

MAKALA 

Wakulima, matrekta 200 waandamana 

kudai haki 

Na Goodness Mrema, Kibaigwa 

Wakulima wilayani 

Kongwa mkoani 

Dodoma wakiwa 

na matrekta yao zaidi ya 200 

mnamo Disemba 1, 2011, walifanya 

maandamano makubwa na kufunga 

kwa muda barabara kuu ya Dodoma 

– Dar es Salaam katika eneo la 

Kibaigwa wakipinga maamuzi ya 

serikali ya kuwazuia kulima kwenye 

mashamba yao yaliyoko wilaya jirani 

ya Kiteto mkoani Manyara. 

Wakulima hao wana mashamba 

yao makubwa kwenye vijiji tisa 

vya wilaya ya Kiteto ambavyo ni 

Lendolai, Mlimahamba, Laitini, Mbigiri, 

Kutelimeinyi, Seseni, Laipela, Kimarai 

na Kisima, ambavyo vimeingizwa 

kwenye eneo la hifadhi ya taifa na 

kuzuia shughuli zozote za kilimo. 

Maandamano hayo yalifanyika 

katika mji mdogo wa Kibaigwa 

wilayani Kongwa mahali ambako 

kuna soko la kimataifa la Mahindi 

ambalo zaidi ya asilimia 60 ya mazao 

yanayopokelewa sokoni hapo, 

yanatoka kwenye vijiji hivyo. 

Wakizungumza kwa nyakati 

tofauti wakulima hao walisema kuwa 

walianza kulima mashamba hayo tangu 

mwaka 1990 lakini cha kushangaza 

mwaka 2006 walitaarifiwa kuwa 

eneo hilo limegeuzwa kuwa hifadhi 

ya mbuga ya wanyama. 

Bw. Clement Petro, mmoja wa 

wakulima walioathiriwa na maamuzi 

hayo anaeleza kuwa baada ya 

kuzuiwa walifungua kesi mahakama 

20 

Mmoja wa wakulima walionyang’anywa ardhi akizungumza siku ya maandamano ya 

Kibaigwa Disemba 1, 2011 

kuu kupinga uamzi huo na kushinda. 

Hata hivyo halmashauri ya 

Kiteto ilikata rufaa mahakama ya 

rufaa kupinga hukumu hiyo ambapo 

ilishinda na wakulima wakaamriwa 

kuondoka katika eneo hilo. 

Hata hivyo, wakulima hao 

wanasikitishwa na maamuzi hayo 

huku wakisema serikali haiwatakii 

mema kwa kuwa ni hivi karibuni tu 

serikali imewahamasisha kuchukua 

mikopo ya matrekta na kwamba 

wanatarajia mavuno kutoka kwenye 

mashamba hayo ili kulipa mikopo. 

“Ni hivi majuzi tu serikali 

imetuhamasisha kuchukua mikopo 

ya matrekta nasi tumeitikia kwa 

wingi tukifahamu kuwa tunayo ardhi 

ya kutosha na tukivuna tutarejesha 

mkopo, sasa leo tunazuiwa kulima, huu 

ni sawa na uuaji,” alisema Bw. Petro. 

Bw. Omary Athuman ni mkulima 

na anamiliki matrekta zaidi ya 10 

wilayani humo na anasema “kutokana 

na halmashauri kutufukuza kutoka 

katika eneo hili nina wasiwasi kama 

nitaweza kurejesha mkopo wa 

matrekta niliyokopa kutoka katika 

Shirika la Uchumi la Jeshi la Kujenga 

taifa(Suma JKT) tawi la Dodoma.” 

“Mimi sijui hii dhana ya kilimo 

kwanza inatekelezwaje kwani mwanzo 

tulidhani kuwa ni sera nzuri lakini hivi 

sasa tunaona haitekelezwi kwa vitendo 

na kuongeza kuwa yeye anazo hekari 

300 ambazo huwa analima mahindi na 

kupata mavuno mengi.” 

Naye mkulima Bw. Ali Khalifan 

Said, alisema kuwa wakati amri hiyo 

inaanza kutekelezwa tayari walikuwa 

wameshaandaa mashamba na hivyo 

kuondoka katika eneo hilo ni hasara 

kubwa sana kwake. 

“Wanataka tuondoke katika eneo 

hili lakini cha ajabu hawatuambii 

twende wapi wala nani atalipa madeni 

ya matrekta yetu tuliyokopa na nyumba 

tulizojenga kwa mkopo” alisema Said. 

Wakulima hao walielekeza kilio 

chao kwa Rais Jakaya Kikwete 

wakimuomba kuingilia kati suala 

hilo ili waweze kurudishiwa ardhi na 

kuendelea na uzalishaji, kwa sababu 

viongozi wengine ngazi ya wilaya na 

mkoa wameshindwa kuwasaidia. 

Kwa upande wake, meneja wa soko 

la wakulima la Kibaigwa Bw. Kusekwa 

Dalali alisema kuwa wamekuwa 

wakipokea mazao kutoka katika 

mikoa mitano ambayo ni Dodoma, 

Morogoro, Manyara, Iringa na Tanga. 





Nani mchawi wa maendeleo ya 

wakulima nchini? 

Na Goodness Mrema 

Uchumi wa wakulima 

wadogo kabla na baada 

ya uhuru uliendelea kuwa 

mikononi mwa wakulima wenyewe 

kupitia vyama vya ushirika. 

Chanzo cha kuanzishwa kwa 

vyama vya ushirika, ilikuwa ni 

baada ya serikali ya kikoloni kuanza 

kudhibiti faida ya mauzo ya mazao 

ya wakulima bila kuwashirikisha. 

Ni kweli mkoloni ndiye alianzisha 

kilimo cha mazao ya biashara ili 

kupata fedha za kigeni. Kabla ya hapo 

wakulima walijishughulisha na kilimo 

cha mazao ya chakula tu na ilipobidi 

walibadilishana bidhaa pasipo kutumia 

fedha kama ilivyo sasa. 

Madhumini ya wakoloni ya 

kuanzisha kilimo cha mazao ya 

biashara na kuwaingiza wenyeji 

kwenye mfumo wa biashara yalikuwa 

ni pamoja na kupata malighafi kwa ajili 

ya viwanda huko ulaya, lakini pia kwa 

minajili ya kupata fedha za kugharamia 

uendeshaji wa makolini yao. 

Kwa kuwaingiza wakulima 

kwenye kilimo cha biashara mkoloni 

aliweza kutoza kodi na makato 

mengine ambayo ndiyo yaliyotumika 

kuendesha serikali. 

Ili kupata fedha zaidi mkoloni 

aliwanyonya wakulima kwa njia 

mbalimbali, kwanza kununua mazao 

kwa bei ndogo kuliko gharama 

za uzalishaji, na pili kwa kuwauzia 

pembejeo za kilimo kwa bei 

waliyojipangia mwenyewe. 

Na kama hiyo haitoshi, akaanza 

kuwalazimisha kulima mazao 

aliyoyataka yeye kwa manufaa yake 

kitu ambacho kilitafsiriwa kuwa ni 

utumwa. 

Mtindo huu wa manunuzi 

kujipangia bei ya kuuzia pembejeo 

na kisha kujipangia ile ya kununulia 

mavuno pasipo majadiliano, ndiyo 

uliwazindua wakulima na kuanzisha 

vyama vya ushirika. 

Vyama hivyo vilisaidia siyo tu kuwa 

na sauti ya pamoja lakini pia katika 

kupigania bei nzuri inayoendana na 

gharama halisi za uzalishaji. Vyama 

hivi pia vilijiingiza katika kusambaza 

pembejeo na huduma nyingine kwa 

mkulima. 

Wakulima wakajihamasisha na 

kuanzisha vyama vya ushirika katika 

sehemu mbalimbali za nchi. 

TANU ilivyoanzishwa haikusita 

kuziunganisha nguvu za vyama vya 

ushirika na vyama vya wafanyakazi 

na makundi mengine katika harakati 

za uhuru. Lakini uhuru ulipopatikana, 

serikali ya TANU iliendelea na 

staili ile ya mkoloni ya kuwapunja 

wakulima kwa kudhibiti faida ya 

mauzo bila kuwashirikisha ili ipate 

fedha za kugharamia uendeshaji wa 

kazi za serikali. 

Na ili kuhakikisha wakulima 

hawafurukuti, mwaka 1967 serikali 

iliviunganisha vyama vyote vya 

ushirika nchini chini ya mwavuli 

ulioitwa Muungano wa Vyama vya 

Ushirika Nchini. 

Serikali pia ilianzisha Bodi za Mazao 

mbalimbali kuisaidia kudhibiti faida ya 

mauzo kwa lengo lile lile la kupata 

fedha za uendeshaji wa serikali. 

Hata hivyo ilipofika mwaka 1976, 

serikali iliuvunjilia mbali ushirika 

na badala yake kukaanzishwa bodi 

mbalimbali za mazao hasa mazao ya 

biashara. 

Bodi zilizoanzishwa ni pamoja na 

za kahawa, pareto, tumbaku, chai na 

korosho bila kusahau mkonge kwani 

lilikuwa ndilo zao lenye kuingiza 

fedha nyingi za kigeni hadi wakati 

huo. 

Baadaye tena baadhi ya bodi za 

mazao zikabadilishwa kwa sheria 

ya bunge kuwa mamlaka za mazao. 

Hivyo kuwa na mamlaka ya mkonge, 

mamlaka ya pamba na kadhalika. 

Kazi kubwa ya mamlaka hizi ikiwa 

ni kuimarisha udhibiti wa mfumo wa 

uzalishaji, usafirishaji na uuzaji wa 

mazao ndani na nje ya nchi. 

Na kwa kuwa mamlaka hizo 

zilianzishwa kwa sheria ya bunge 

kukawa na udhibiti zaidi wa mazao 

husika katika kila hatua. Kwa lugha 

nyingine, mamlaka hizi ziligeuka 

polisi wa wakulima. 

Ni bodi za mazao ndizo zilizopanga 

kima cha chini ambacho mkulima 

alitakuwa kulima, utunzaji wa mazao 

shambani, utaratibu na hata tarehe 

ya kuvuna na bila kusahau zikipanga 

bei ya kununulia mazao kutoka kwa 

wakulima na pia bei ya pembejeo 

walizouziwa wakulima. 

Chini ya mamlaka za mazao 

mkulima akageuka kuwa mfungwa 

anayepaswa tu kutekeleza kile 

alichoambiwa. Uhuru na demokrasia 

waliyokuwa wameizoea kwenye 

vyama vya ushirika vikapotea. 

Badala yake sheria za kikoloni 

zinazolazimisha mkulima kulima zao 

fulani pasipo hiari yake na ambazo 

ndizo zilikuwa zimewakasirisha watu 

hadi kuupigania uhuru zikaimarishwa 

ndani ya Tanzania huru. 

Wakulima, matrekta 200 waandamana... 

Inatoka uk. wa 20 

Alisema kwa mwaka soko linauza 

zaidi ya tani 1000 za mazao. “Tunauza 

zaidi kwenye maeneo ya Dar es 

Salaam, Kilimanjaro, MorogoroTanga, 

Iringa na Mbeya na mikoa ya kanda ya 

ziwa katika mikoa ya Mara, Mwanza 

na Shinyanga ambako tumeanza 

mwaka jana, pia kabla ya kufungwa 

kwa mipaka tulikuwa tunapata 

wateja kutoka Mombasa na Nairobi 

lakini pia Zanzíbar ni wanunuzi 

wazuri wa mazao yetu.” 

Mazao wanayoyapokea katika 

soko hilo ni pamoja na mahindi, 

mbaazi, tetere, alzeti, nyonyo na 

maharagwe na kwamba asilimia 60 

ya mazao hayo hutoka katika wilaya 

ya Kiteto. 

“Kitendo hiki cha wakulima 

kuzuiwa kulima mashamba 

yao kwenye vijiji hivyo tisa 

kinaashiria kufa kwa soko letu 

kwa sababu asilimia 60 ya mazao 

yanayopokelewa hapa hutoka 

wilayani Kiteto hasa kwenye vijiji 

hivyo,” alisema Bw. Kusekwa. 

21

KATUNI 

22 

SASA 

AFANYAJE NA 

MAISHA HAYA MAGUMU 

TUNAZALISHA KWA 

NGUVU ZOTE LAKINI 

FAIDA NI KIDOGO. 

LAKINI MAMA CHUNGU HATA NCHI ZA 

WENZETU MAJIRANI HAWAJAPIGA 

HATUA SANA KATIKA MIPANGO YA 

KUWAWEZESHA WAKULIMA 

WADOGO. 

MIAKA 50 YOTE 

TUMESHINDWA KUFIKIA 

MALENGO YA KUMUINUA 

MKULIMA MDOGO, MIMI NAONA 

TUSEME MIAKA 50 YA UHURU 

TUMETHUBUTU, TUMESHINDWA, 

TUJIPANGE UPYA. 

MZEE 

KUJIKO HAKATI 

TAMAA MWAKA WA 

PILI AMEKOSA MAHINDI 

LAKINI BADO ANAENDA 

KUPANDA TENA. 

LAKINI 

BABA CHUNGU 

SERIKALI SI NDIO 

INATAKIWA KUMSIMAMIA 

MKULIMA? 

‘EHE, EHE EHE! 

NDIO 

LAKINI SI NDIO 

TUNASHEHEREKEA 

MIAKA 50 YA UHURU SASA 

ANGALIA MIAKA YOTE SERIKALI 

IMEMSAIDIA VIPI MKULIMA 

KUJIKWAMUA na KILIMO CHA 

JEMBE LA MKONO 

MH 

TUSIJILIN- 

GANISHE NA NCHI 

MASIKINI ZENYE 

RASILIMALI CHACHE 

KULIKO TANZANIA 

AAH 

JEMBE 

LENYEWE LA 

MKONO? 

MIMI SIONI 

SABABU YA KUSHEHEREKEA 

MIAKA 50 YA UHURU KAMA 

MATATIZO YA MSINGI YANA- 

TAKIWA KUSHUGHULIKIWA 

HAYAJASHUGHULIKWA 

LAKINI 

ACHA AJARIBU 

TENA ANAWEZA 

KUPATA. 

WAKATI 

MKULIMA HUYO 

HUYO NDIO ANAZAL- 

ISHA CHAKULA CHA 

KULISHA TAIFA 

TULENGE MA- 

FANIKIO MAKUBWA BILA 

KUJALI MAJIRANI ZETU, SISI 

TUNA RASILIMALI NA ARDHI YA 

KUTOSHA AMBAZO HATUTUMII 

IPASAVYO MFANO ARDHI, MITO 

NA MAZIWA. 

MATATIZO 

GANI HAYO? 

MARADHI, 

UJINGA NA UMASKINI, 

NA UMASKINI NDIO ADUI 

No. 1 NA BADO WAKULIMA 

HATUPEWI KIPAUMBELE 

JAMANI! 

AAH 

KILIMO 

CHENYEWE 

CHA MVUA ZA 

KUBAHATISHA? 

TENA 

NA KIJEMBE 

KIMOJA CHA 

MKONO!? 

ILA MANENO YAKO 

MAMA CHUNGU NI YA 

BUSARA 


MWAKA 

1961 - 1985 ILIWEZA 

KUWASAIDIA WAKULIMA 

KWA KUANZISHA AZIMIO LA 

ARUSHA, VIWANDA VILITUMIA 

MALI GHAFI ZA WAKULIMA LAKINI 

BAADA YA 1985 - 2011 MKULIMA 

HANA THAMANI TENA. 

MIAKA 50 YA 

UHURU WAKULIMA WENGI 

WANAONDOLEWA KWENYE 

ARDHI YA MABABU. WAKULIMA 

WANAPIGWA WANAFUNGWA, 

WAKITETEA ARDHI YAO 

NA KUUWAWA. 

KWELI 

TUMEKUWA 

TUKIISHI KWA MATAMKO 

MBALIMBALI KAMA KILIMO 

NI UTI WA MGONGO, CHAKULA 

NI UHAI, NA SASA KILIMO 

KWANZA PAMOJA NA HAYO 

WAKULIMA WAMEBAKI 

DUNI. 

HOFU 

GANI TENA? 

WANAHOFU 

KUPORWA ARDHI 

YAO. 

MIMI 

NAFIKIRI IMEFI- 

KA WAKATI WAKULIMA 

WAUNGANE WAIMARISHE 

UMOJA WAO. 

NA ARDHI 

YENYEWE WANA- 

PEWA WAWEKEZAJI 


SIO UMOJA TU SASA HIVI 

TUNATAKIWA TUJIPANGE NA 

KUZIFAHAMU SHERIA ZA 

ARDHI ILI TUITETEE HAKI 

YETU 

SASA 

HAPO THAMANI 

YA MKULIMA 

MDOGO IKO WAPI? 

NDIO 

MAANA BABA WA 

TAIFA ALISEMA MWAF- 

RIKA AKIRUHUSIWA KUUZA 

ARDHI BAADAE ARDHI YOTE 

ITAMILIKIWA NA WAGENI 

SABABU YA UMASKINI. 

HUWEZI 

KUJIZUIA KUUZA 

ARDHI WAKATI 

WEWE NI MAS- 

KINI 

HII IMESABA- 

BISHWA NA SERA 

AMBAZO HAZIMJALI 

SANA MKULIMA 

MDOGO 

SAWA 

KABISA SISI 

NDIO WAZALISHAJI 

WAKUBWA WA CHAKULA 

CHA NCHI SIO HAO 

WAWEKEZAJI WA- 

NAOPELEKA CHAKULA 

NJE YA NCHI 

NDIO 

KATUNI 

JAMANI EH TUACHE 

KULALAMIKA SI MMESIKIA 

KAMATI YA KUKUSANYA MAONI 

TUITUMIE VIZURI FURSA HII TUTOE 

MAONI ILI KATIBA MPYA IMLINDE 

MKULIMA MDOGO JUU YA DHULUMA 

TUNAZOFANYIWA BASI!! 

EEH NDIO 

MAANA MIAKA 50 

WANAISHI KWA HOFU! 

SASA 

IMEFIKA WAKA- 

TI SERIKALI IFANYIE 

KAZI MADHAIFU YOTE 

YANAYO MKANDAMIZA 

MKULIMA 

23


Wakulima 30 wahitimu mafunzo ya 

uwezeshaji na usimamizi vikundi 

Na Goodness Mrema, Nyandira 

Mvomero 

Wakulima nchini 

wamehimizwa kutumia 

vyema ujuzi na elimu 

wanayopewa wanaposhiriki 

mafunzo mbalimbali kwa ajili ya 

maendeleo ya wakulima wote 

nchini. 

Wito huo umetolewa Novemba 

7, 2011 na Afisa Ushawishi na 

Utetezi wa MVIWATA Bw 

Thomas Laiser, alipokuwa akifunga 

mafunzo ya Wakulima Wawezeshaji 

30 (Mapromota) waliokuwa 

wakihudhuria mafunzo ya wiki 

mbili ya usimamizi na uendeshaji wa 

vikundi katika kituo cha mafunzo ya 

Wakulima cha Nyandira wilaya ya 

Mvomero mkoani Morogoro. 

Wawezeshaji hao walitoka 

kwenye masoko matatu 

yanayojengwa na MVIWATA katika 

vijiji vya Igurusi Mbarali Mbeya, Matai 

24 

na Kasanga wilaya ya Sumbawanga 

Vijijini. 

Bw. Laiser alisema MVIWATA 

imekuwa ikitoa mafunzo ya aina 

mbalimbali kwa lengo la kuwajengea 

uwezo wakulima wachache 

(wakulima wakufunzi) ambao 

wanatarajiwa kwenda kusambaza 

ujuzi huo kwa wakulima wengine. 

Mbali na mafunzo hayo MVIWATA 

imekuwa ikiwezesha wakulima 

kushiriki semina, mikutano na ziara 

za mafunzo nje ya nchi na kwamba 

wahusika wanaporudi kwenye 

maeneo yao wanapaswa kuwa 

chachu ya mabadiliko ya kusaidia 

kusukuma mbele maendeleo. 

“Tusiwe wachoyo wa kuwagawia 

wenzetu maarifa tuliyopewa, 

tumieni vyema maarifa mliyoyapata, 

mkawasaidie viongozi na wakulima 

wenzenu kuleta mabadiliko ya 

kiuchumi na kuondokana na maisha 

ya kimasikini,” alisema Bw. Laiser. 

Aidha aliwataka washiriki 

wa mafunzo hayo kuimarisha 

Wahitimu wa mafunzo wakifurahia baada ya kukabidhiwa vyeti vya mafunzo hayo 

mshikamano na mawasiliano katika 

vikundi na mitandao ya wakulima 

nchini ili kuwa na sauti yenye nguvu 

itakayotimiza lengo la utetezi wa 

maslahi yao. 

“Mnatakiwa kuwasaidia wakulima 

waweze kujipanga,kujisimamia na 

kutetea maslahi yao na kuwezesha 

vikundi kushirikiana na wadau 

wengine,” alisema Bw. Laiser. 

Aliwahimiza wakulima hao pia 

kujenga utamaduni wa kutafuta 

habari mbalimbali kupitia vyombo 

vya habari na kuzitumia vyema habari 

wanazozipata kujiletea maendeleo. 

Katika risala yao wahitimu wa 

mafunzo hayo walisema watatumia 

vyema elimu waliyoipata kwa 

kuielimisha jamii na kuahidi kutimiza 

wajibu wao na kufanya kazi kwa 

kujituma. 

Wawezeshaji hao waliohitimu 

mafunzo pia waliomba kupewa 

ushirikiano na viongozi wa serikali 

ngazi za vijiji na kata ili kurahisisha 

utekelezaji wa majukumu yao. 


Jipatie nakala ya Jarida la Pambazuko katika ofisi 

za MVIWATA ngazi za kati zifuatazo 

Mratibu 

MVIWATA Morogoro 

S.L.P 3220 Morogoro 

Mahali: Uwanja wa Maonyesho NaneNane mkabala na 

ofisi za TASO 

Simu/Faksi: 023 261 41 84 

Barua Pepe: morogoro@mviwata.org 

Mratibu 

MVIWATA Rukwa 

S.L.P 468 Sumbawanga 

Mahali: Jengo la Bethlehem Center – Barabara ya Msakila 

Faksi: +255 25 280 25 58 

Simu: +255 764 232 747, +255 784 940 606 

Barua pepe: rukwa@mviwata.org 

Mratibu 

MVIWATA Mbeya 

S.L.P 3015 Mbeya 

Mahali: Jengo la Bima na CRDB Bank (Ghorofa ya 

mwisho 

Simu: +255 784 979 397, +255 652 835 568 

Barua pepe: mbeya@mviwata.org 

Mratibu 

MVIWATA Chunya 

Mahali: Jengo la Halmashauri, chumba Na.3 

Barua pepe: chunya@mviwata.org 

Mratibu 

MVIWATA Iringa 

S.L.P 918 Njombe 

Mahali: Jengo la Njoluma, Njombe mjini 

Simu: 0782 241 224, +255 767 241 224 

Barua pepe: iringa@mviwata.org 

Mratibu 

MVIWATA Kilimanjaro 

S.L.P 7389 Moshi 

Mahali: Mbuyuni sokoni- ghorofa ya GOLDEN GROWN 

LODGE 

Simu: +255 27 275 16 39, +255 784 720 320 

Barua pepe: kilimanjaro@mviwata.org 

Mratibu 

MVIWATA Kagera 

S.L.P 1753 Bukoba Mjini 

Mahali: Ofisi za Mayawa-Mtaa wa Rwamishenyi, Barabara 

ya Uganda 

Simu: +255 788 685818, +255 782 154961, +255 755 522 447 

Barua pepe: kagera@mviwata.org 

Mratibu 

MVIWATA Dodoma 

S.L.P 3293 Dodoma 

Mahali:Area C Dodoma eneo la INADES Formation 

Tz,mkabala na msikiti wa Area C 

Simu:255-26-2350013, +255 782 257 783, 

+255 767 881 352 

Faksi: +255 26 2350744 

Barua pepe: dodoma@mviwata.org 


Mwenyekiti 

MVIWATA Monduli (MVIWAMO) 

S.L.P 47 Monduli 

Mahali: Barabara ya Boma-Moringe Sekondari, Monduli 

Mjini 

Simu: 255-27-253 8029, +255 27 253 8337 

Faksi: +255 27 253 8338 

Barua pepe: monduli@mviwata.org 

Mratibu 

MVIWATA Manyara 

S. L. P. 446, 

Babati Manyara 

Mahali: Barabara ya Nyerere 

SIMU: +255 27 253 0385 Faksi: +255 27 253 0707 

Baruapepe: manyara@mviwata.org 

Mwenyekiti 

MVIWATA Tabora 

S.L.P 175 Igunga 

Mahali: Mtaa wa Uarabuni 

Simu: +255 784 398 414, +255 782 219 551 

Barua pepe: tabora@mviwata.org 

Mratibu 

MVIWATA Zanzibar 

S.L.P 149 Zanzibar 

Mahali: Mwana kwerekwe- mkabala na shule ya sekondari 

M’kwerekwe A 

Simu: +255 773 926 955, +255 777 470 518 

+255 783 651 135 

Barua pepe: zanzibar@mviwata.org 

Mratibu 

MVIWATA Ruvuma 

S.L.P 696 Songea Manispaa 

Mahali: Jengo la TTCL ghorofa ya 2 

Simu: +255-25-2600626, +255 756 096 291 

Barua pepe: ruvuma@mviwata.org 

Mratibu 

MVIWATA Mkuranga 

S.L.P 56 Mkuranga 

Mahali: Karibu na Stendi ya Kimanzichana 

Simu: 0786 158 646 

Barua pepe: mkuranga@mviwata.org 

MAWAKALA 

Mwenyekiti: 

MVIWATA Shinyanga 

S.L.P 1024 Shinyanga 

Mahali: Chuo cha Ushirika Moshi tawi la Shinyanga 

(Kizumbi) 

Simu: +255 763 740 675, +255 755 546 311 

Barua Pepe: shinyanga@mviwata.org 

Mwenyekiti 

MVIWATA Kigoma 

S.L.P 1144 Kigoma 

Mahali: Ndani ya ofisi ya KIKANGONET, Lumumba road 

jengo la NHC chumba 205 

Simu: 0713 565 252, 0762 565 252 

Barua pepe: aisimba@yahoo.co.uk 

25

IJUE MVIWATA 

Mtandao wa Vikundi vya Wakulima Tanzania- MVIWATA 

Mtandao wa Vikundi vya Wakulima Tanzania (MVIWATA) ni chombo cha kuunganisha wakulima wadogo ili kuwa na sauti moja katika utetezi wa 

maslahi yao ya kiuchumi, kijamii, kiutamaduni na kisiasa. 

Mtandao huu ulianzishwa mwaka 1993 na wakulima wadogo. Kauli mbiu ya MVIWATA ni ‘Mtetezi wa Mkulima ni Mkulima 

Mwenyewe’. 

Falsafa, utume na dira ya MVIWATA 

Falsafa ya MVIWATA inajengwa katika ya misingi ya ushawishi na utetezi wa maendeleo ya wakulima wadogo katika nyanja za kiuchumi na 

kijamii; kuwezesha mawasiliano na kujifunza kwa kubadilishana uzoefu miongoni mwa wakulima. 

Utume wetu: 

Kuimarisha mawasiliano na kuwaunganisha wakulima wadogo kupitia vikundi na mitandao yao katika ngazi mbali mbali ili kujenga mtandao wa 

kitaifa wenye nguvu ya kuwezesha ushiriki na uwakilishi wa kweli wa maslahi ya wakulima wadogo katika ngazi zote za maamuzi. 

Dira yetu: 

MVIWATA ni kuwa chombo imara chenye nguvu za ushiriki na uwakilishi wa mawazo ya mkulima katika mchakato wa maamuzi ya kiuchumi, 

kijamii na kisiasa. Kuwa na uwezo wa kutekeleza na kufuatilia michakato na shughuli za maendeleo ya kiuchumi na kijamii yanayogusa maslahi ya 

wakulima wadogo. 

Malengo ya MVIWATA 

1. Kuwezesha mawasiliano miongoni mwa wakulima wadogo ili kujenga kwa pamoja mbinu na mikakati ya ushawishi na utetezi kwa maslahi ya 

wakulima wadogo, kiuchumi na kijamii. 

2. Kubadilishana mawazo, ujuzi na uzoefu juu ya kilimo na shughuli mbalimbali za wakulima ili kuboresha maisha na kuinua hali yao kiuchumi na 

kijamii. 

3. Kuwakilisha wakulima wadogo katika mashauriano na serikali juu ya masuala mbalimbali yanayohusu au yanayoathiri ufanisi na maslahi ya 

wakulima wadogo wa Tanzania. 

Maeneo makuu ya mpango mkakati 

1. Ushawishi na Utetezi: Kuwezesha wakulima wadogo kuwa na uwezo wa kutetea maslahi yao. 

2. Uwezo wa kiuchumi: kuwezesha wakulima wadogo kuwa na uwezo wa kiuchumi kupitia njia za akiba na mikopo, kuunganisha wakulima na 

masoko na elimu ya ujasiliamali 

3. Kuimarisha vikundi na mitandao ya wakulima kwa lengo la kujipanga na kujitetea. 

4. Masuala mtambuka: Kujenga uelewa wa wakulima juu ya Ukimwi, Jinsia, Mabadiliko ya Tabia ya nchi. 

5. Ujenzi wa kitaaasisi kwa lengo la kuimarisha shirika 

Muundo 

Muundo wa MVIWATA una ngazi tatu ambazo ni Ngazi ya Taifa, Ngazi ya Kati na Ngazi ya Msingi. Ngazi ya Kati inaundwa na mitandao ya 

kimkoa na kiwilaya wakati Ngazi ya Msingi inaundwa na mitandao ya Kata na Vijiji. 

Shughuli kuu 

1. Kujenga uwezo wa wakulima wadogo kwa kupitia mafunzo shirikishi juu ya mbinu za ushawishi na utetezi, mbinu za kuimarisha uchumi wa 

wakulima wadogo na uendelevu wa rasilimali kwa njia za warsha, mafunzo, mikutano na ziara za mafunzo. 

2. 

3. 

4. 

Kuhamasisha wakulima wadogo kujiunga katika vikundi vya kijamii na kiuchumi, mitandao ya msingi (kata na vijiji) na mitandao ya kati (mikoa 

na wilaya). Mpaka sasa MVIWATA imeanzisha mitandao ya kimkoa katika Mikoa ya Dodoma, Iringa, Kagera, Kilimanjaro, Manyara, Mbeya, 

Morogoro, Rukwa, Ruvuma, Shinyanga, Tabora na Tanga kwa Tanzania Bara. MVIWATA pia imeanzisha mitandao ya kiwilaya katika Wilaya 

za Monduli (Arusha) na Chunya (Mbeya). Tanzania Visiwani, MVIWATA Zanzibar imeanzishwa na kusajiliwa (Usajili namba 401). Mkakati 

unaendelea wa kuimarisha mitandao iliyopo na kuanzisha mitandao mipya. 

Kukusanya, kuweka katika kumbukumbu na kusambaza habari zinazohusu ujuzi na uzoefu wa wakulima, sera za kitaifa na kimataifa kwa 

kupitia jarida la Pambazuko Sauti ya Wakulima, vipindi vya radio, vipeperushi, vijitabu na machapisho mengine. 

Kuhamasisha na kuwezesha wakulima kubuni na kuendesha miradi shirikishi ya kiuchumi na uzalishaji kwa lengo la kuboresha uchumi wa 

wakulima wadogo kama vile vyama vya mazao, vyama vya kuweka na kukopa na masoko ya mazao. 

5. Kuandaa mikutano na warsha kuhusiana na mada zinazowagusa au kuathiri maslahi ya wakulima wadogo. 

Uanachama na jinsi ya kujiunga na shirika 

MVIWATA ina wanachama wa aina tatu (3). 

Aina ya kwanza ni Wanachama wa Kawaida ambao wamegawanyika katika makundi mawili; 

a) Kikundi cha wakulima wadogo au 

b) 

Mkulima mdogo binafsi aliye mwanachama katika Kikundi au Mtandao. Mkulima atakuwa mwanachama wa kawaida wa MVIWATA mara 

tu Kikundi au Mtandao wake utakapokubaliwa kuwa mwanachama. Atapewa kadi ya uanachama na kikundi au mtandao utapewa cheti cha 

utambulisho. 

Aina ya pili ni Vyama, Mashirika na Mitandao ya Wakulima Wadogo. 

Vyama, Mashirika na Mitandao ya Wakulima Wadogo vinavyojishughulisha na utetezi na ushawishi wa maslahi ya wakulima wadogo vilivyosajiliwa 

chini ya sheria yoyote ya Tanzania katika Ngazi za Wilaya, Mkoa au Taifa vinaweza kuomba kuwa mwanachama wa MVIWATA iwapo vinakubaliana 

kwa dhati na malengo na madhumuni ya Shirika. 

Aina ya tatu ni Wanachama Washiriki 

Ni mtu yeyote, taasisi au kikundi cha watu ambacho kinaunga mkono malengo na madhumuni ya Shirika. Mwanachama mshiriki anatamkwa na 

Mkutano Mkuu wa MVIWATA. 

Kila mwanachama, isipokuwa mwanachama mshiriki atalipa kiingilio na ada ya kila mwaka. Maelezo zaidi juu ya utaratibu wa kujiunga na ada 

yanapatikana kutoka kwa kiongozi au ofisi ya MVIWATA. 

Kwa mawasiliano zaidi 

Ofisi Kuu ya MVIWATA 

Mkurugenzi Mtendaji 

MVIWATA 

S.L.P 3220 Morogoro 

Simu: 023 261 41 84 

Faksi: 023 261 41 84 

Barua pepe: info@mviwata.org, mviwata@morogoro.net

Uk. 1 Uk. 17 Uk. 20 - MVIWATA

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?