Stan wojenny

wprowadzenie
8
1982 r. Sejm przyjà∏ (przy 12 g∏osach przeciwnych i 10 wstrzymujàcych si´) ustaw´ o zwiàzkach zawodowych,
która przesàdzi∏a o rozwiàzaniu „SolidarnoÊci”, TKK wezwa∏a do bojkotu majàcych powstaç
zwiàzków, a tak˝e zaapelowa∏a o przeprowadzenie powszechnego strajku protestacyjnego 10 listopada
1982 r., czyli w drugà rocznic´ rejestracji NSZZ „SolidarnoÊç”.
Decyzja Sejmu doprowadzi∏a do nowych demonstracji ulicznych, najpowa˝niejszych w Gdaƒsku,
Wroc∏awiu oraz krakowskiej Nowej Hucie. Jednak odroczenie o ponad miesiàc strajku powszechnego
okaza∏o si´ b∏´dem TKK, da∏o bowiem w∏adzom czas na przeciwdzia∏anie. W zak∏adach pracy uwa˝anych
za bastiony „SolidarnoÊci” funkcjonariusze SB przeprowadzili masowe rozmowy ostrzegawcze,
a przez kraj przesz∏a kolejna fala aresztowaƒ i internowaƒ.
W∏adze nie zaniedba∏y te˝ dzia∏aƒ majàcych na celu popraw´ nastrojów: 8 listopada 1982 r. gen. Jaruzelski
spotka∏ si´ z prymasem Polski Józefem Glempem, a w komunikacie wydanym z tej okazji znalaz∏a
si´ zapowiedê pielgrzymki Jana Paw∏a II do kraju w czerwcu 1983 r. Wszystko to, a nade wszystko
utrwalenie si´ w zm´czonym i zastraszonym spo∏eczeƒstwie apatii i zniech´cenia, sprawi∏o, ˝e protesty
10 listopada 1982 r. sta∏y si´ pora˝kà podziemnej „SolidarnoÊci”. Do krótkich przerw w pracy
(trwajàcych od 10 minut do dwóch godzin – zamiast planowanych oÊmiu) dosz∏o w zaledwie 28 zak∏adach
w trzynastu województwach. Przodowa∏ Wroc∏aw, gdzie odnotowano strajki w dziewi´ciu przedsi´biorstwach.
Ma∏y zasi´g mia∏y te˝ demonstracje uliczne, do powa˝niejszych dosz∏o jedynie we Wroc∏awiu
i w Krakowie Nowej Hucie.
Poza manifestacjami najwa˝niejszym przejawem istnienia opozycji sta∏a si´ podziemna dzia∏alnoÊç
wydawnicza. W 1982 r. ukaza∏o si´ poza zasi´giem cenzury co najmniej osiemset czasopism, wydano
te˝ ponad trzysta broszur i ksià˝ek. Nak∏ad wi´kszoÊci pism oczywiÊcie nie przekracza∏ kilkuset egzemplarzy,
a ich ˝ywot koƒczy∏ si´ cz´sto po kilku numerach. Zdarza∏y si´ wszak˝e gazety, których
nak∏ad liczono w tysiàcach egzemplarzy, a zasi´g wykracza∏ daleko poza jedno miasto. Najbardziej
znany by∏ „Tygodnik Mazowsze”, najwi´ksze znaczenie lokalne posiada∏y krakowski „Biuletyn Ma∏opolski”,
poznaƒski „Obserwator Wielkopolski”, wroc∏awskie „Z dnia na dzieƒ”. Du˝e znaczenie psychologiczne
mia∏y te˝ audycje podziemnego Radia „SolidarnoÊç”, rozpocz´te 12 kwietnia 1982 r.
w Warszawie. W póêniejszym okresie uda∏o si´ równie˝ uruchomiç nadajniki w Krakowie, Wroc∏awiu,
Gdaƒsku i Poznaniu.
Niepowodzenie proklamowanej przez kierownictwo „SolidarnoÊci” listopadowej akcji strajkowej
sk∏oni∏o w∏adze do kolejnego gestu. 11 listopada 1982 r. rzecznik rzàdu Jerzy Urban przedstawi∏ utrzymany
w pojednawczym tonie list przewodniczàcego „SolidarnoÊci” do gen. Jaruzelskiego. Pismo, podpisane
„kapral Lech Wa∏´sa”, oraz rozmowa pomi´dzy nim a gen. Kiszczakiem, która odby∏a si´ w Ar-
∏amowie, zosta∏y uznane za podstaw´ do cofni´cia decyzji o internowaniu Wa∏´sy. 12 grudnia w przemówieniu
telewizyjnym gen. Jaruzelski poinformowa∏, ˝e zdaniem WRON powsta∏y warunki do zawieszenia
stanu wojennego. 19 grudnia Rada Paƒstwa podj´∏a decyzj´ o zawieszeniu 31 grudnia 1982 r.
stanu wojennego. Dzieƒ wczeÊniej Sejm uchwali∏ ustaw´ O szczególnej regulacji prawnej w okresie
zawieszenia stanu wojennego, utrzymujàcà wiele nadzwyczajnych uprawnieƒ w∏adz. Wraz z zawieszeniem
stanu wojennego zwolniono reszt´ internowanych, ale w wi´zieniach pozostali skazani za dzia-
∏alnoÊç opozycyjnà prowadzonà po 13 grudnia 1981 r. (oko∏o 1,5 tys. osób) oraz jedenastu internowanych
dotàd czo∏owych dzia∏aczy „SolidarnoÊci” i dawnego Komitetu Samoobrony Spo∏ecznej „KOR”,
których – nie zwalniajàc – aresztowano pod zarzutem prowadzenia dzia∏alnoÊci antypaƒstwowej przed
13 grudnia 1981 r.
Zawieszenie, a nast´pnie zniesienie 22 lipca 1983 r. stanu wojennego mia∏o w du˝ym stopniu charakter
propagandowy. Wi´kszoÊç przepisów i rygorów ograniczajàcych swobody obywatelskie pozosta∏a
w mocy, a zasadnicze zmiany w tym zakresie nastàpi∏y dopiero w 1989 r.
Antoni Dudek