Stan wojenny

drakoƒska podwy˝ka cen og∏oszona 1 lutego 1982 r. ˚ywnoÊç podro˝a∏a wówczas Êrednio o 241 proc.,
a opa∏ i energia o 171 proc. Po tej operacji dochody realne ludnoÊci spad∏y o jednà trzecià, ale nie dosz∏o
do powa˝niejszych protestów. Obrazuje to rozmiary zastraszenia i apatii spo∏eczeƒstwa szeÊç tygodni
po wprowadzeniu stanu wojennego. Podwy˝ka pozwoli∏a wprawdzie na krótkotrwa∏e ograniczenie
inflacji, ale zwiàzana z tym szansa na wprowadzenie rzeczywistych zmian w gospodarce zosta∏a
zmarnowana. Mimo posiadania pe∏ni w∏adzy Jaruzelski okaza∏ si´ bezsilny wobec kryzysu ekonomicznego
(w 1982 r. dochód narodowy spad∏ o kolejne 5,5 proc.), który w okresie jego rzàdów sta∏ si´
trwa∏ym zjawiskiem.
Jednym z g∏ównych problemów gospodarki w okresie stanu wojennego i w latach póêniejszych by-
∏a koniecznoÊç drastycznego ograniczenia importu z tak zwanego drugiego obszaru p∏atniczego, czyli
paƒstw kapitalistycznych. Wynika∏o to zarówno z sankcji ekonomicznych, jak i z chronicznego braku
dewiz. Rozwiàzania szukano w zwi´kszaniu wymiany z krajami bloku radzieckiego, a tak˝e w produkcji
ró˝nego rodzaju towarów zast´pczych, co by∏o szczególnie istotne w przypadku artyku∏ów konsumpcyjnych.
„Towarzysz Tadeusz Czechowicz zwróci∏ uwag´ na koniecznoÊç zwi´kszenia produkcji
substytutów kawy i herbaty” – zapisano w protokole jednego z posiedzeƒ Biura Politycznego w kwietniu
1982 r. W maju W∏odzimierz Mokrzyszczak na tym samym forum proponowa∏, aby „iÊç na tanie
budownictwo, z odpadów z drzewa”.
Wprowadzenie stanu wojennego, a nast´pnie spacyfikowanie przez w∏adze pierwszej fali oporu
spo∏ecznego postawi∏o przywódców „SolidarnoÊci” wobec koniecznoÊci wyboru strategii dalszego
dzia∏ania. W pierwszej po∏owie 1982 r. zarysowa∏y si´ dwie g∏ówne koncepcje, które okreÊlano najcz´-
Êciej jako „krótki skok” (gwa∏towna konfrontacja z w∏adzà w postaci strajku generalnego lub nawet powstania)
i „d∏ugi marsz” (budowa zdecentralizowanych struktur tworzàcych szkielet „spo∏eczeƒstwa
podziemnego”). Za rozpocz´ciem przygotowaƒ do strajku generalnego opowiadali si´ zimà i wiosnà
1982 r. mi´dzy innymi Jacek Kuroƒ, Bogdan Borusewicz, Zbigniew Romaszewski i W∏adys∏aw Frasyniuk.
Odmiennà strategi´ dzia∏ania proponowa∏ Zbigniew Bujak, który – obok Wiktora Kulerskiego,
Adama Michnika i Aleksandra Halla – nale˝a∏ do g∏ównych zwolenników „d∏ugiego marszu”.
Z chwilà utworzenia 22 kwietnia 1982 r. Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej, która sta∏a si´
ogólnopolskim kierownictwem podziemnej „SolidarnoÊci”, spory wokó∏ wyboru strategii przenios∏y
si´ na jej forum. WÊród czterech cz∏onków TKK, którzy sygnowali jej pierwsze dokumenty, W∏adys∏aw
Frasyniuk by∏ zwolennikiem przygotowania strajku generalnego, Zbigniew Bujak opowiada∏ si´
przeciw tej koncepcji, natomiast Bogdan Lis i W∏adys∏aw Hardek zajmowali niejednoznaczne stanowisko.
Poczàtkowo TKK zaj´∏a wyraênie defensywne stanowisko, które znalaz∏o swój wyraz
w oÊwiadczeniach zapowiadajàcych budow´ zr´bów spo∏eczeƒstwa podziemnego oraz szukanie porozumienia
z w∏adzami. Na umiarkowanà taktyk´ TKK niewàtpliwy wp∏yw mia∏ s∏aby przebieg akcji
protestacyjnych w okresie od lutego do kwietnia 1982 r.
Mimo ˝e skala masowych demonstracji 1 i 3 maja 1982 r. stanowi∏a dla przywódców
solidarnoÊciowego podziemia du˝e zaskoczenie, TKK nie zmieni∏a strategii. Wr´cz przeciwnie – po
du˝ych demonstracjach 13 maja (w Krakowie) i 13 czerwca (w Gdaƒsku, Wroc∏awiu i Krakowie) – 26
czerwca 1982 r. zaleci∏a wstrzymanie wszelkich strajków i demonstracji ulicznych do 22 lipca tr.
Dopiero utworzenie przez w∏adze fasadowego Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego
i gwa∏towny atak na „SolidarnoÊç”, jaki 21 lipca 1982 r. gen. Jaruzelski przypuÊci∏ z trybuny sejmowej,
sk∏oni∏y TKK do zmiany tonu. W wydanym 28 lipca 1982 r. oÊwiadczeniu Komisja wezwa∏a do
zorganizowania 31 sierpnia manifestacji ulicznych pod has∏ami przywrócenia NSZZ „SolidarnoÊç”
oraz uwolnienia wszystkich internowanych, aresztowanych i skazanych. Demonstracje te, które obj´∏y
co najmniej 66 miast w 34 województwach, okaza∏y si´ najwi´kszym protestem, jaki podziemna „SolidarnoÊç”
zdo∏a∏a zorganizowaç. Niespodziewanie tragiczny przebieg mia∏a demonstracja w Lubinie
(w województwie legnickim), gdzie milicja bez wyraênego powodu u˝y∏a broni, zabijajàc trzy osoby.
W starciach we Wroc∏awiu oraz Gdaƒsku zgin´∏o jeszcze dwóch uczestników manifestacji, a w ca∏ym
kraju rannych by∏o kilkuset. Za udzia∏ w demonstracjach zatrzymano ponad 5 tys. osób, ponad 3 tys.
z nich postawiono przed kolegiami do spraw wykroczeƒ, a 126 osobom wytoczono procesy.
Wydarzenia z 31 sierpnia 1982 r. stanowi∏y apogeum poparcia spo∏ecznego dla podziemnej „SolidarnoÊci”
i od tego momentu jego skala systematycznie si´ zmniejsza∏a. Kiedy jednak 8 paêdziernika
7
wprowadzenie