Stan wojenny

scenariusze lekcji
10
Ârodki dydaktyczne
• teksty êród∏owe zamieszczone w pakiecie.
Przebieg lekcji
1. Wprowadzenie – nauczyciel przedstawia krótko, jakà rol´ odegra∏o Trójmiasto w ostatniej dekadzie
PRL i dlaczego Gdaƒsk uwa˝any by∏ przez w∏adze komunistyczne za miasto szczególnie niebezpieczne.
2. Nauczyciel omawia (w formie wyk∏adu) sytuacj´ w TrójmieÊcie w okresie stanu wojennego, zwracajàc
uwag´ uczniów na nast´pujàce zagadnienia:
• Pacyfikacje (13–16 grudnia 1981 r.) wszystkich oÊrodków oporu w TrójmieÊcie, zw∏aszcza siedziby
w∏adz Zwiàzku i strajkujàcych zak∏adów pracy (przede wszystkim Stoczni Gdaƒskiej im. Lenina,
Portu Gdaƒskiego, Rafinerii Gdaƒskiej i Stoczni Gdyƒskiej im. Komuny Paryskiej).
• Internowanie (na podstawie dekretu o stanie wojennym) w TrójmieÊcie prawie trzystu, a aresztowanie
oko∏o dwustu osób, z których 44 skazano w trybie doraênym. Ponad 5 tys. osób postawiono
przed kolegiami do spraw wykroczeƒ. W ciàgu nieca∏ego pó∏rocza (13 grudnia 1981–31 maja 1982)
przed Sàdem Marynarki Wojennej w Gdyni prowadzono post´powania karne przeciwko 326 osobom
cywilnym (w trybie doraênym przeciwko 228, w trybie zwyk∏ym przeciwko 98). Wobec 240
osób zastosowano „Êrodki zapobiegawcze” – aresztowanie.
• Fala protestów w TrójmieÊcie wywo∏ana aresztowaniami dzia∏aczy „SolidarnoÊci” i zaj´ciem strajkujàcych
zak∏adów pracy przez oddzia∏y ZOMO. Ju˝ 16 grudnia 1981 r. dosz∏o w Gdaƒsku do
pierwszych demonstracji ulicznych. Wojsko i milicja zablokowa∏y dojÊcie do Stoczni Gdaƒskiej
i pod pomnik Poleg∏ych Stoczniowców. Kilkutysi´czny t∏um prze∏ama∏ kordon ZOMO i ruszy∏
w stron´ placu SolidarnoÊci, pod legendarnà bram´ nr 2. Tam, pod zniszczonà przez czo∏gi bramà,
dosz∏o do spontanicznej manifestacji. T∏um domaga∏ si´ uwolnienia przetrzymywanych jeszcze na
terenie Stoczni (w sali bhp) dzia∏aczy „SolidarnoÊci”. Na zgromadzonych pod pomnikiem ludzi
ruszy∏y jednostki ZOMO z Gdaƒska, Szczytna i S∏upska. Przy u˝yciu gazów ∏zawiàcych i armatek
wodnych wyparto demonstrantów spod Stoczni. Walki uliczne trwa∏y do póênych godzin wieczornych.
Dramatyczny obrót przybra∏y wydarzenia 17 grudnia, kiedy to centrum Gdaƒska sta∏o si´
miejscem bitwy kilkudziesi´ciu tysi´cy demonstrantów z milicjà i wojskiem. Wieczorem nieopodal
budynku Komitetu Wojewódzkiego PZPR milicja u˝y∏a broni. Rannych zosta∏o kilku m∏odych ludzi,
a trafiony w g∏ow´ 23-letni Antoni Browarczyk zmar∏ w szpitalu.
3. Nauczyciel dzieli klas´ na trzy grupy, które otrzymujà wczeÊniej przygotowane teksty:
• fragmenty opracowania S∏awomira Cenckiewicza na temat wprowadzania stanu wojennego w TrójmieÊcie
i rozwoju sytuacji strajkowej na Wybrze˝u (tekst nr 35),
• fragmenty dziennika strajkowego dziennikarza Zbigniewa Gacha (tekst nr 23),
• protoko∏y posiedzeƒ Egzekutywy KW PZPR w Gdaƒsku w dniach 14–17 grudnia 1981 r. (teksty
nr 8, 9, 10, 11).
Uwaga: nale˝y zwróciç uwag´ uczniów:
• w jaki sposób analizuje wydarzenia historyk piszàcy z perspektywy czasu,
• jaki charakter majà wspomnienia uczestnika strajku,
• jaki obraz sytuacji kreujà protoko∏y zebraƒ partyjnych (j´zyk propagandy PRL).
4. Podsumowanie – reprezentanci grup przedstawiajà wnioski wynikajàce z analizy tekstów êród∏owych,
nauczyciel w razie potrzeby uzupe∏nia wypowiedzi. Warto zwróciç uwag´ uczniów na ró˝nice
w interpretowaniu tych samych wydarzeƒ przez opozycjonist´ i przedstawicieli aparatu w∏adzy
oraz wynikajàce stàd problemy dla obiektywnego badacza.
5. Praca domowa – praca pisemna na temat: Wypowiedzi prominentów PZPR w Gdaƒsku jako przyk∏ad
j´zyka propagandy PRL.