Stan wojenny

wybór êróde∏
76
kadiuszem Rybickim, Zygmuntem B∏a˝kiem i Andrzejem Sk∏adkowskim z w∏adz krajowych i regionalnych
„SolidarnoÊci” w Strzebielinku znaleêli si´ mi´dzy innymi Andrzej Zar´bski, Janusz Onyszkiewicz,
Grzegorz Palka, Andrzej Gwiazda, Andrzej Sobieraj, Antoni Tokarczuk, Jan Rulewski, Seweryn
Jaworski, Karol Modzelewski, Henryk Wujec, Antoni Pietkiewicz, Lech Dymarski, Witold Król,
Czes∏aw Kijanka, a tak˝e Jacek Kuroƒ (doradca Komisji Krajowej).
Komisarzem wojskowym w województwie gdaƒskim zosta∏ dowódca Marynarki Wojennej i cz∏onek
WRON admira∏ Ludwik Janczyszyn, zaÊ dowództwo nad Pomorskim Okr´giem Wojskowym przejà∏
gen. Myzia∏.
13 grudnia w TrójmieÊcie strajkowa∏o ∏àcznie oko∏o 47 zak∏adów pracy, w tym Stocznia Gdaƒska
im. Lenina, Gdaƒska Stocznia Remontowa, Port Gdaƒski, Port Gdyƒski, Stocznia Gdyƒska im. Komuny
Paryskiej, Zak∏ady Rafineryjne. Strajkowa∏y Politechnika i Uniwersytet Gdaƒski. Jednà z pierwszych
decyzji w∏adz wojewódzkich i partyjnych by∏o zawieszenie dzia∏alnoÊci niektórych stowarzyszeƒ
i organizacji – w pierwszej kolejnoÊci Klubu Inteligencji Katolickiej w Gdaƒsku, Spo∏ecznego
Komitetu Budowy Pomnika Poleg∏ych Stoczniowców w 1970 r. w Gdaƒsku oraz Spo∏ecznego Komitetu
Budowy Pomników Ofiar Grudnia 1970 r. w Gdyni 6 . W poniedzia∏ek 14 grudnia niektórzy ksi´˝a
zostali wezwani na rozmowy do siedziby SB przy ul. Okopowej w Gdaƒsku, gdzie nalegano, by podpisali
tak zwane lojalki 7 .
Najwa˝niejszà dla w∏adz sprawà by∏o spacyfikowanie Stoczni Gdaƒskiej, bowiem d∏ugotrwa∏y opór
„kolebki «SolidarnoÊci»” móg∏ wydatnie wp∏ynàç na nastroje w TrójmieÊcie i w ca∏ym kraju. Akcja
opanowania Stoczni przebiega∏a poczàtkowo zgodnie z planem. Ju˝ w nocy z 12 na 13 grudnia na teren
zak∏adu wesz∏o ZOMO i SB, aresztujàc strajkujàcych stoczniowców 8 . Kiedy w∏adzom wydawa∏o
si´, ˝e sytuacja jest pod kontrolà, robotnicy przygotowywali si´ do og∏oszenia 14 grudnia strajku okupacyjnego.
13 grudnia pod bram´ nr 2 przybywali mieszkaƒcy Gdaƒska, do Stoczni przychodzili te˝
pierwsi robotnicy. Tego dnia mi´dzy godz. 22 a 23.00 na teren Stoczni przedostali si´ (przyp∏yn´li motorówkami)
cz∏onkowie Krajowego Komitetu Strajkowego (funkcjonowa∏a tak˝e nazwa Ogólnopolski
Komitet Strajkowy). Komitet ukonstytuowa∏ si´ w Porcie Gdaƒskim, tam proklamowano ogólnopolski
strajk generalny do czasu, a˝ w∏adze nie zwolnià wszystkich internowanych i nie odwo∏ajà stanu wojennego
9 . Ju˝ w nocy z 13 na 14 grudnia o godz. 0.25 nastàpi∏ szturm 300-osobowego oddzia∏u
ZOMO i komandosów na Rejon I Portu Gdaƒskiego, jednak cz∏onkowie Prezydium Komisji Krajowej
oraz portowej Komisji Zak∏adowej „SolidarnoÊci”, którzy unikn´li aresztowania podczas szturmu
ZOMO, kontynuowali strajk w innych cz´Êciach (rejonach) Portu Gdaƒskiego.
Przez ca∏y poniedzia∏ek 14 grudnia do Stoczni Gdaƒskiej przybywali jej pracownicy, przedstawiciele
ró˝nych zak∏adów pracy i wy˝szych uczelni Trójmiasta. Pod Stocznià zgromadzi∏ si´ t∏um mieszkaƒców
Gdaƒska. Mimo kryzysu nastrojów, który poniedzia∏kowym popo∏udniem zrodzi∏ si´ wÊród
za∏ogi w wyniku o˝ywionych dyskusji na temat form oporu (bierny czy aktywny) w przypadku próby
pacyfikacji zak∏adu, w Stoczni przebywa∏o wcià˝ oko∏o 6 tys. ludzi 10 . WÊród przywódców strajku zwyci´˝y∏a
koncepcja oporu biernego. Uwa˝ali oni, ˝e w∏adze celowo zwleka∏y z decyzjà o militaryzacji
zak∏adu, poniewa˝ chcà, aby Stocznia sta∏a si´ centralnym oÊrodkiem oporu, do którego zjadà czo∏owi
dzia∏acze „SolidarnoÊci” z ca∏ego regionu 11 .
6 Archiwum Paƒstwowe w Toruniu, KW PZPR, 431, [bez paginacji], Wykaz stowarzyszeƒ zawieszonych przez wojewodów na
podstawie art. 15 dekretu o stanie wojennym (stan na dzieƒ 16 grudnia 1981 roku, godzina 8.00).
7 S. Bogdanowicz, KoÊció∏ gdaƒski pod rzàdami komunizmu 1945–1984, Gdaƒsk 2000, s. 385.
8 By∏em bardziej przebieg∏y od nich, relacja Bogdana Borusewicza, spisa∏a E. Zarzycka, „Gazeta Polska”, 29 III 2000.
9 Komunikat nr 1 Krajowego Komitetu Strajkowego, 13 XII 1981, godz. 13.20, druk ulotny w zbiorach autora.
10 O opuszczeniu Stoczni Gdaƒskiej przez cz´Êç strajkujàcych wspomina m.in. Marian Terlecki w ksià˝ce W stanie..., s. 30;
relacja Zbigniewa Gacha, 15 XI 2001, notatka w zbiorach autora.
11 Zbiory Oddzia∏owego Biura Edukacji Publicznej IPN w Gdaƒsku, Zbigniew Gach, Ku pami´ci – spisane z g∏owy notatki
dotyczàce strajku w Stoczni Gdaƒskiej im. Lenina w dniach 15 i 16 (do rana i nie tylko) grudnia 1981 r., tu˝ po wprowadzeniu
tzw. stanu wojennego, 14–16 XII 1981, s. 5; opublikowane w niniejszym pakiecie jako tekst êród∏owy nr 23.