wybór êróde∏ 60 Nr 25 Relacja Leonarda <strong>Stan</strong>kiewicza o wydarzeniach 16 grudnia 1981 roku w Kopalni W´gla Kamiennego „Wujek” w Katowicach Mieszka∏em wówczas w okolicach KWK „Wujek”. 16 grudnia rano wzià∏em aparat i poszed∏em w kierunku kopalni. Od kilku dni sytuacja by∏a napi´ta, zanosi∏o si´ na jakàÊ zadym´. W uliczkach osiedlowych wokó∏ kopalni, jak i wzd∏u˝ ogrodzenia zak∏adu pe∏no by∏o milicji, wojska i ZOMO. Kolumna autobusów i samochodów ci´˝arowych przystosowanych do przewozu ludzi ciàgn´∏a si´ a˝ do okolic ronda Miko∏owskiego. Musia∏em wi´c przejÊç jakieÊ kilkaset metrów wzd∏u˝ tych pojazdów. Wojskowi, milicjanci i zomowcy stali grupkami, konferowali, inni rozpraszali zbierajàcych si´ przed kopalnià ludzi [...]. Szed∏em do przodu niezatrzymywany przez nikogo. W ten sposób dosta∏em si´ pod g∏ównà bram´ kopalni. By∏o tam ju˝ sporo osób. Tymczasem milicja i wojsko zacz´li porzàdkowaç swoje szyki i odganiaç tych, którzy kr´cili si´ blisko ich pojazdów. Ludzie zareagowali na to oburzeniem. Kobiety z t∏umu krzycza∏y coÊ pod adresem wojskowych. Jeden z m∏odych ˝o∏nierzy psychicznie chyba nie wytrzyma∏. Odwróci∏ si´ w naszym kierunku i wygarnà∏ serià z ka∏asznikowa. W pierwszej chwili ogarn´∏o mnie potworne przera˝enie, jak wszystkich zresztà. Zda∏em sobie spraw´, ˝e to nie sà ˝arty. Kilka przestraszonych osób odruchowo pad∏o na ziemi´. Dopiero po chwili uÊwiadomi- ∏em sobie, ˝e ˝o∏nierz strzela∏ Êlepymi nabojami. S∏u˝y∏em w wojsku, wi´c zorientowa∏em si´, ˝e na luf´ jego broni za∏o˝ona jest nak∏adka, taka, jakiej u˝ywa si´ do strzelania Êlepakami. [...] Z ka˝dà minutà reakcja milicji i wojska by∏a coraz bardziej zdecydowana. Próbowali rozproszyç grupy ludzi gromadzàce si´ pod kopalnià, chyba chcieli mieç czyste przedpole. Aby nas przep´dziç, u˝yli granatów ∏zawiàcych. Ludzie zacz´li uciekaç przed gryzàcym dymem. Podda∏em si´ zupe∏nie t∏umowi. UciekaliÊmy przed gazem w kierunku najbli˝szych budynków mieszkalnych. Zosta∏em z kilkudziesi´cioosobowà grupà wt∏oczony na klatk´ schodowà. Jeden z granatów ∏zawiàcych wpad∏ w otwarte drzwi wejÊciowe i tam wybuch∏. Efekt by∏ taki, ˝e wszyscy w panice zacz´liÊmy kierowaç si´ schodami w gór´. Na pierwszym albo drugim pi´trze ktoÊ zapuka∏ do drzwi jednego z mieszkaƒ. W∏aÊcicielka uchyli∏a je, a my wr´cz wdarliÊmy si´ do Êrodka. Nawet gdybym nie chcia∏ wejÊç do tego mieszkania, nie mia∏em na to wp∏ywu. Osoby biegnàce za mnà po prostu mnie tam wepchn´∏y. To by∏y u∏amki sekund. ByliÊmy wszyscy pogubieni w sytuacji. Nasza gospodyni te˝. W mieszkaniu oprócz niej i naszej nieproszonej ósemki znajdowa∏a si´ jeszcze jedna osoba. By∏a to najprawdopodobniej córka w∏aÊcicielki mieszkania, m∏oda kobieta. Z rozmów wywnioskowa∏em, ˝e jest piel´gniarkà. Mówi∏a, ˝e coÊ si´ musi dzisiaj zdarzyç, bo szpitale zosta∏y odpowiednio przygotowane, nakazano ich personelowi opró˝niç oddzia∏y i byç gotowym na przyj´cie wi´kszej liczby osób. Nie wiem, czy mia- ∏a na myÊli szpital w Ochojcu, czy na Ligocie. Wtedy nie zastanawia∏em si´ nad sensem zas∏yszanych wiadomoÊci. Przypomnia∏em sobie o nich dopiero kilka dni po tragedii i skojarzy∏em je z tym, co si´ wydarzy∏o. [...] Poniewa˝ mia∏em przy sobie aparat, postanowi∏em zrobiç troch´ zdj´ç z okna goÊcinnego mieszkania. By∏o to o tyle kuszàce, ˝e okno wychodzi∏o dok∏adnie na kopalni´. Poczàtkowo fotografowa∏em przez firank´, poniewa˝ gospodynie by∏y przera˝one i prosi∏y, abym jej nie ods∏ania∏. O ile dobrze pami´tam, mà˝ którejÊ z nich znajdowa∏ si´ na terenie „Wujka” i uczestniczy∏ w strajku. Zaczà- ∏em fotografowaç. Poczàtkowo faktycznie nie ods∏ania∏em firanki, jednak z czasem zaczà∏em fotografowaç przez samà szyb´. W pewnej chwili naprzeciwko naszego domu podjecha∏ czo∏g. Wymanewrowa∏ przodem do muru kopalni, obracajàc jednoczeÊnie wie˝à w ten sposób, ˝e jego lufa celowa∏a dok∏adnie w dom, w którym przebywaliÊmy. Przygotowywa∏ si´ do taranowania muru. Jego dzia∏ania mieli zabezpieczaç ˝o∏nierze. [...] Czo∏g ruszy∏. Widzia∏em, jak rozwala mur i dewastuje przyklejony do niego barak. Wjecha∏ do Êrodka budynku, wzniecajàc tumany kurzu. Konstrukcja zawali∏a si´, a na wie˝´ pojazdu opad∏ jej dach. Czo∏g cofnà∏ si´, unoszàc go ze sobà, a potem kilkakrotnie wje˝d˝a∏ w ruiny baraku i wycofywa∏ si´. Po którymÊ razie czo∏gistom uda∏o si´ zrzuciç z pojazdu kr´pujàcy go balast. W ten sposób wyko-
nany zosta∏ wy∏om w murze, przez który na teren kopalni zacz´li wchodziç zomowcy. D∏ugie pa∏ki, wielkie tarcze, wszystko w milicyjnym kolorze, kaski z os∏onami. Byli dobrze wyekwipowani w bojowy rynsztunek. Widaç by∏o, ˝e idà na ostro. Dochodzi∏y do nas krzyki i odg∏osy strza∏ów. Po pewnym czasie zomowcy zacz´li powracaç przez wy∏om na zewnàtrz kopalni. Najpierw pojawili si´ najbardziej pokiereszowani, bez kasków, pa∏ i tarcz. Pogubili ca∏y ekwipunek. Widaç by∏o, ˝e mocno musieli oberwaç, ˝e górnicy si´ bronili. Musieli byç wÊciekli. Ewidentnie uciekali. To nawet Êmiesznie wyglàda- ∏o i nam, tam w mieszkaniu, pokrzepi∏o serca. Niestety dopiero potem zda∏em sobie spraw´ z tego, ˝e kiedy my cieszyliÊmy si´ widokiem zza okna, górnicy ju˝ nie ˝yli, a inni byli ranni. [...] èród∏o: Zbiory Oddzia∏owego Biura Edukacji Publicznej IPN w Katowicach. 61 wybór êróde∏
Change language