CHƯƠNG 3 – KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN - Trang chủ

Nguyễn Thành Tiến Luận văn thạc sỹ 

CHƯƠNG 3 – KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN 

3.1. Thành phần và tính chất của dầu jatropha 

Thực hiện ba thí nghiệm ép dầu bằng máy ép 6YL-58A mỗi lần 5 kg, để lắng, 

lọc thu hồi dầu, tính hiệu suất. Hiệu suất thu hồi dầu sau khi lắng lọc được trình bày 

trong Bảng 3.1 

Bảng 3.1 – Hiệu suất thu hồi dầu sau khi lắng lọc 

Thí nghiệm 

Hạt jatropha, 

kg 

Dầu thu 

được, g 

55 

Hiệu suất, 

1 5,0 1230,8 24,62 

2 5,0 1230,2 24,60 

3 5,0 1248,5 24,97 

% 

Hiệu suất 

TB, % 

24,73 

Dầu jatropha sau khi lắng lọc có màu vàng tươi, mùi thơm nhẹ (Hình 2.2).Chỉ số 

acid được xác định theo tiêu chuẩn AOCS Cd 3d-63 (1997). Một số tính chất hóa lý 

và thành phần dầu jatropha nguyên liệu được phân tích trên máy sắc ký ghép khối 

phổ tại Trung tâm kỹ thuật Tiêu chuẩn đo lường chất lượng 3 (QUATEST 3). Kết 

quả được trình bày trên Bảng 3.2 và Bảng 3.3 . Kết quả phân tích xem Phụ lục 1, 2 

(trang 95, 96). 

jatropha 

Bảng 3.2 – Chỉ số acid và các acid béo điển hình trong thành phần dầu 

STT 

Tên acid Hàm lượng, % 

1 Acid Palmitic (C16) 15,0 

2 Acid Palmitoleic (C16:1) 1,0 

3 Acid Heptadecanoleic (C17:1) 1,7 

4 Acid Stearic (C18) 6,9 

5 Acid Oleic (C18:1) 45,3 

6 Acid Linoleic (C18:2) 29,7 

7 Acid Linolenic (C18:3) 0,2


So sánh với thành phần của một số loại dầu (Bảng 1.16) cho thấy thành phần 

dầu hạt jatropha rất gần với dầu hạt cao su. 

Bảng 3.3 – Một số tính chất hóa lý của dầu jatropha nguyên liệu 

Tính chất Kết quả 

Ngoại quan Màu vàng, sạch, trong 

Độ nhớt động học ở 40 0 C, mm 2 /s 87,60 

Tỉ trọng ở 15 0 C 0,9184 

Chỉ số khúc xạ ở 20 0 C 1,4690 

Chỉ số acid, mg KOH/g 9,68 

Chỉ số xà phòng hóa, mgKOH/g 143 

Chỉ số peroxid, meq/kg 0 

Chỉ số iod, g iod/100g 18 

3.2. Giai đoạn 1 - phản ứng este hóa hạ chỉ số acid của dầu jatropha 

Trong sự hiện diện của xúc tác acid H2SO4, các acid tự do (FFAs) có trong dầu 

sẽ phản với metanol tạo thành các metil este theo phương trình 3.1 

H2SO4 RCOOH + CH3OH 

RCOOCH3 + H2O (3.1) 

FFAs Alcol Este Nước 

Trong điều kiện đã thực hiện thì tốc độ phản ứng của các triglyceride với 

metanol chậm hơn rất nhiều so với tốc độ phản ứng của các acid tự do. Độ chuyển 

hóa của phản ứng este hóa được xác định bằng cách so sánh chỉ số acid trước và sau 

phản ứng. 

Kết quả khảo sát ảnh hưởng của nồng độ metanol, xúc tác H2SO4 và thời gian 

siêu âm lên chỉ số acid của dầu nhận được sau khi este hóa được trình bày trên các 

mục 3.2.1, 3.2.2, 3.2.3. Chỉ số acid ban đầu của dầu jatropha nguyên liệu là 9,68 mg 

KOH/g dầu, khối lượng dầu cho mỗi thí nghiệm là 30g. 

3.2.1. Ảnh hưởng của nồng độ CH3OH 

Thực hiện phản ứng este hóa dầu jatropha thô với nồng độ xúc tác H2SO4 1%, 

nồng độ metanol thay đổi từ 6 đến 14% ở điều kiện chiếu xạ siêu âm 35 kHz trong 

56


15 phút. Chỉ số acid ban đầu của dầu sau phản ứng được đưa ra trong Bảng 3.4 và 

Hình 3.1. 

đoạn 1 

Bảng 3.4 - Ảnh hưởng của hàm lượng metanol lên chỉ số acid của dầu sau giai 

Chỉ số acid, mg KOH/g dầu 

Thí nghiệm 

12 

10 

8 

6 

4 

2 

0 

Nồng độ CH3OH, 

%kl 

57 

Chỉ số acid, mg 

KOH/g dầu 

1 6 1,83 

2 8 1,68 

3 10 1,16 

4 11 1,05 

5 12 0,97 

6 14 0,97 

Hình 3.1 - Ảnh hưởng của nồng độ metanol lên chỉ số acid của dầu sau giai đoạn 1 

Trong cùng điều kiện thời gian phản ứng và hàm lượng xúc tác H2SO4 quá trình 

este hóa tạo ra metil este diễn ra với hiệu suất càng cao khi hàm lượng CH3OH tăng 

dần từ 0 đến 12% và dẫn đến chỉ số acid của dầu thành phẩm giảm. Tiếp tục tăng 

hàm lượng CH3OH đến 14% không làm giảm thêm chỉ số acid. 

3.2.2. Nồng độ xúc tác H2SO4 

Trong chuỗi thí nghiệm này, nồng độ CH3OH sử dụng là 12%, thời gian siêu âm 

15 phút. Kết quả thực nghiệm khi tăng dần nồng độ xúc tác H2SO4 được trình bày ở 

Bảng 3.5 và Hình 3.2. 

0 6 8 10 11 12 14 

Nồng độ metanol, %kl


tác 

Bảng 3.5 - Ảnh hưởng của nồng độ H2SO4 lên chỉ số acid của sau giai đoạn 1 


Thí 

nghiệm 

Nồng độ H2SO4, 

%kl 

58 


KOH/g dầu 

1 0,2 1,34 

2 0,4 1,11 

3 0,5 0,96 

4 0,7 0,96 

5 1 0,97 

12 

10 

Hình 3.2 - Chỉ số acid của dầu sau phản ứng este hóa khi thay đổi nồng độ xúc 

Trong cùng điều kiện nồng độ CH3OH 12% và thời gian phản ứng 15 phút quá 

trình este hóa dầu jatropha diễn ra với hiệu suất càng cao khi nồng độ H2SO4 tăng 

dần dẫn đến chỉ số acid của dầu thành phẩm giảm. Với nồng độ xúc tác H2SO4 

0,5%; chỉ số acid của dầu sau giai đoạn este hóa đã giảm xuống dưới 1 mg KOH/g 

dầu. Tiếp tục tăng nồng độ H2SO4 đến 1% không làm giảm thêm chỉ số acid. 

3.2.3. Thời gian chiếu xạ siêu âm 

8 

6 

4 

2 

0 

0 0.2 0.4 0.5 0.7 1 

Nồng độ H2SO4, %kl


Thay đổi thời gian chiếu xạ siêu âm 35kHz Thực hiện phản ứng: mẫu dầu 30g, 

nồng độ CH3OH 12%kl, xúc tác 0.5%kl. Kết quả thực nghiệm khi tăng dần thời 

gian phản ứng được trình bày ở Bảng 3.6 và Hình 3.3. 

Bảng 3.6 - Ảnh hưởng của thời gian siêu âm lên chỉ số acid của dầu sau giai 

đoạn este hóa 

âm 


Thí nghiệm 

12 

10 

8 

6 

4 

2 

0 

Thời gian phản 

ứng, phút 

59 

Chỉ số acid, 

mgKOH/g dầu 

1 5 2,41 

2 10 1,52 

3 13 1,17 

4 15 1,03 

5 20 1,03 

6 25 0,96 

5 10 15 13 15 20 25 

Thời gian siêu âm, phút 

Hình 3.3 - Chỉ số acid của dầu sau giai đoạn este hóa khi thay đổi thời gian siêu 

Trong cùng điều kiện hàm lượng CH3OH và H2SO4 quá trình este hóa tạo ra 

metil este diễn ra với hiệu suất càng cao khi tăng thời gian siêu âm dẫn đến chỉ số 

acid của dầu thành phẩm giảm. Tiếp tục tăng thời gian phản ứng đến 25 phút không 

làm giảm nhiều chỉ số acid của dầu sau giai đoạn 1.


3.3. Thành phần dầu jatropha sau giai đoạn este hóa 

Qua khảo sát các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình este hóa thì điều kiện tối ưu để 

thực hiện giai đoạn 1 hạ chỉ số acid xuống khoảng 1 mg KOH/g dầu là nồng độ 

CH3OH 12%kl, xúc tác H2SO4 0.5%kl và thời gian siêu âm ở tần số 35kHz là 15 

phút. Dầu sau khi hạ chỉ số acid được tách ra, rửa và làm khan (Hình 3.4) và phân 

tích xác định thành phần dầu bằng phương pháp sắc ký khí. Bảng 3.6 trình bày hàm 

lượng acid béo và thành phần của dầu sau phản ứng este hóa 

Hình 3.4 – Dầu sau giai đoạn 1 và sau khi rửa, làm khan 

Bảng 3.7 – Một số acid béo trong thành phần dầu jatropha sau giai đoạn 1 

STT 

Tên acid 

60 

Hàm lượng, 

% 

So sánh với 

dầu trước 

xử lý, % 

1 Acid Palmitic (C16) 14,40 15,0 

2 Acid Palmitoleic (C16:1) 0,74 1,0 

3 Acid Heptadecanoleic (C17:1) - 1,7 

4 Acid Stearic (C18) 7,56 6,9 

5 Acid Oleic (C18:1) 46,74 45,3 

6 Acid Linoleic (C18:2) 30,56 29,7 

7 Acid Linolenic (C18:3) - 0,2 

8 Tổng thành phần triglycerid 94 - 

9 Chỉ số acid, mg KOH/g 0,96 9,68 

Kết quả phân tích dầu sau giai đoạn 1 (Bảng 3.7) cho thấy các thành phần chính 

của dầu sau giai đoạn 1 hầu như không thay đổi so với dầu jatropha thô, ngọai trừ


thành phần acid heptadecanoleic (C17:1) và acid linolenic (C18:3). Chỉ số acid giảm 

xuống còn 0,96 mg KOH/g đạt yêu cầu để thực hiện phản ứng transesete hóa. Tuy 

nhiên tổng thành phần triglycerid giảm chỉ còn 94% điều này có thể giải thích do 

trong môi trường acid và tác chất CH3OH đã xảy ra sự chuyển hóa một phần dầu 

thành BDF. 

3.4. Giai đoạn 2 - phản ứng transete hóa điều chế biodiesel (metil este) 

Triglyceride chuyển hóa thành metil este trong phản ứng transeste hóa với sự 

hiện diện của xúc tác KOH theo phương trình (3.2). 

H 2C 

OCOR 1 

HC OCOR 2 

C OCOR 3 

H 2 

KOH 

H2C OH 

+ 3CH 3OH HC OH 

61 

H 2C OH 

CH 3OCR 1 

+ CH 3OCR 2 

CH 3OCR 3 

Trilycerid Alcol Glycerin Este 

(3.2) 

Các điều kiện của giai đoạn transeste hóa được khảo sát trong các mục 3.4.1- 

3.4.3 như sau: 

- Nhiệt độ 30 ± 1 0 C 

- Nồng độ KOH thay đổi từ 0.5% đến 2.5% (tính theo khối lượng dầu) 

- Lượng CH3OH được sử dụng với tỉ lệ mol noil : nMeOH từ 1 : 3 đến 1 : 9 

- Thời gian siêu âm từ 5 phút tới 45 phút 

- Tần số siêu âm 35 KHz 

- Khối lượng dầu cho mỗi thí nghiệm: 30g 

Độ chuyển hóa của phản ứng được theo dõi bằng phương pháp sắc ký bản mỏng 

(TCL). Hỗn hợp phản ứng được để lắng, tách pha và cân khối lượng từng pha BDF 

và glycerin. Tính toán hiệu suất tạo thành BDF theo Phương trình 2.4. 

Một số chi tiết kết quả thí nghiệm tham khảo phụ lục 3, 4, 5, 6. 

3.4.1. Ảnh hưởng của xúc tác 

Thực hiện phản ứng: mẫu dầu 30g, tỉ lệ mol dầu/CH3OH là 1:6, thời gian siêu 

âm 35 phút ở nhiệt độ phòng, hàm lượng xúc tác KOH tăng dần từ 0.5% đến 2.5%


và kết quả thể hiện ở Bảng 3.8, Hình 3.5 - 3.7 (số liệu chi tiết được trình bày trong 

Phụ lục 8, trang 104). 

Bảng 3.8 – Các thông số kết quả phản ứng transeste hóa dầu sau khi xử lý giai 

đoạn 1 với nồng độ xúc tác KOH thay đổi (siêu âm 35kHz, 35 phút, ndầu : n = 1:6, 

nhiệt độ 30 ± 1 0 C) 

Nồng độ 

KOH, %kl 

0,5 

0,75 

Thời gian 

tách pha 

(phút) 

Không tách 

pha 

Tách pha 

chậm 

HBDF 

(%) 

1,0 25 74,7 

1,25 20 78,6 

1,5 20 81,6 

1,75 22 83,1 

2,0 25 83,5 

2,25 26 77,8 

2,5 30 75,8 

Hiệu suất phản ứng, % 

90 

80 

70 

60 

50 

40 

30 

20 

10 

0 

- 

62 

Mô tả sản phẩm 

Không thấy rõ BDF, còn 

nhiều dầu 

1,1 BDF đục, dầu còn nhiều 

BDF trong, vàng, đẹp, ít 

xà phòng 


xà phòng 


xà phòng 


xà phòng 


xà phòng 

BDF trong, vàng, đẹp, xà 

phòng 


phòng hơi nhiều 

0.75 

1.0 

1.25 

1.5 

1.75 

2.0 

2.25 

2.5 

Nồng độ KOH, %kl


Hình 3.5 - Ảnh hưởng của xúc tác lên độ chuyển hóa BDF 

0 0,5 0,75 1 1,25 1,5 1,75 2 2,25 2,5 

KOH, %kl 

Hình 3.6 - Sắc ký đồ của hỗn hợp phản ứng ngay sau khi siêu âm biểu diễn mức 

độ chuyển hóa thành BDF theo nồng độ xúc tác KOH 

0 0,5 0,75 1 1,25 1,5 1,75 2 0,25 

KOH, %kl 

63


Hình 3.7 - Sắc kí đồ của sản phẩm (sau khi tách pha, rửa và làm khan) theo 

nồng độ xúc tác KOH. 

Trong cùng điều kiện tỉ lệ mol dầu/CH3OH = 1:6 và thời gian siêu âm 35 phút, 

quá trình transeste hóa tạo ra metil este diễn ra với hiệu suất càng cao khi hàm 

lượng KOH tăng dần. Sắc ký đồ của hỗn hợp phản ứng sau khi siêu âm với nồng độ 

xúc tác tới 2% cho thấy vẫn còn các vệt dầu (Hình 3.6) nhưng các vết dầu giảm rõ 

rệt trong sắc ký đồ của sản phẩm sau khi để lắng qua đêm và tách pha (Hình 3.7) 

chứng tỏ dầu tiếp tục phản ứng trong thời gian để lắng. Tiếp tục tăng hàm lượng 

xúc tác lên đến 2,5% mức độ chuyển hóa gần như hoàn toàn. 

Tuy nhiên hiệu suất tạo thành BDF (Bảng 3.8) giảm dần khi tăng hàm lượng xúc 

tác hơn 2%. Điều này chứng tỏ khi sử dụng dư lượng xúc tác sẽ tạo ra xà phòng 

nhiều, gây nhũ hóa làm thất thoát sản phẩm trong quá trình rửa. 

3.4.2. Nồng độ metanol 

Trong chuỗi thí nghiệm này, nồng độ xúc tác KOH được giữ không đổi là 2%, t, 

thời gian siêu âm 35 phút, tỉ lệ mol dầu/CH3OH thay đổi từ 1:3 đến 1:9 kết quả thể 

hiện ở Bảng 3.9, Hình 3.8 - 3.10. 

Bảng 3.9 - Các thông số kết quả phản ứng transeste hóa dầu sau khi xử lý giai 

đoạn 1 với tỉ lệ ndầu:nmetanol thay đổi (siêu âm 35kHz, 35 phút, nồng độ KOH 2%, 

nhiệt độ 30 ± 1 0 C) 

Tỉ lệ 

ndầu:nmetanol, 

mol 

Thời gian 

tách pha 

(phút) 

HBDF 

(%) 

64 


1:3 - - 

Không thu hồi được sản 

phẩm 

1:4 - - 

Sản phẩm rất ít, không 

đáng kể 

1:5 35 77,2 


phòng nhiều 

1:6 30 81,8 


phòng 

1:7 25 83,7 


xà phòng 

1:8 20 88,1 BDF trong, vàng, đẹp, ít


1:9 20 88,3 


90 

88 

86 

84 

82 

80 

78 

76 

74 

72 

70 

65 

xà phòng 


xà phòng 

1:5 1:6 1:7 1:8 1:9 

Tỉ lệ mol dầu : metanol 

Hình 3.8 - Ảnh hưởng của CH3OH lên mức độ chuyển hóa BDF 

0 1:3 1:4 1:5 1:6 1:7 1:8 1:9 

ndầu : nmetanol 

Hình 3.9 - Sắc ký đồ của hỗn hợp phản ứng sau khi siêu âm


Hình 3.10 - Sắc ký đồ của sản phẩm sau khi tách pha, rửa và làm khan theo tỉ lệ 

ndầu / nmetanol. 

Trong cùng điều kiện nồng độ xúc tác KOH 2% và thời gian siêu âm 35 phút 

quá trình transeste hóa diễn ra với hiệu suất càng cao khi tỉ lệ mol dầu/CH3OH tăng 

dần. Sắc ký đồ của hỗn hợp phản ứng sau khi siêu âm với tỉ lệ mol dầu/CH3OH 1:8 

cho thấy vẫn còn các vết dầu (Hình 3.9) nhưng các vết dầu giảm rõ rệt trong sắc ký 

đồ của sản phẩm sau khi để lắng qua đêm và tách pha (Hình 3.10). Chứng tỏ dầu 

tiếp tục phản ứng trong thời gian để lắng. Với tỉ lệ ndầu/nmetanol = 1:9 dầu đã chuyển 

hóa hoàn toàn thành BDF, trên sắc ký đồ không hiện vệt của dầu. Tuy nhiên hiệu 

suất tạo thành BDF (Bảng 3.9) tăng không đáng kể khi tăng tỉ lệ ndầu/nmetanol lên đến 

1:9. Do vậy có thể chọn 1:8 là tỉ lệ mol dầu:metanol tốt nhất cho phản ứng transeste 

hóa ở những điều kiện đã khảo sát. 

3.4.3. Ảnh hưởng của thời gian siêu âm 

0 1:3 1:4 1:5 1:6 1:7 1:8 1:9 

ndầu : nmetanol 

66


Trong chuỗi thí nghiệm này, giữ có định tỉ lệ ndầu : nMeOH là 1:8, nồng độ xúc tác 

KOH là 2 %, và thay đổi thời gian siêu âm từ 5 phút đến 45. Các kết quả được trình 

bày ở Bảng 3.10, Hình 3.11 - 3.13. 

Bảng 3.10 - Các thông số kết quả phản ứng transeste hóa dầu sau khi xử lý giai 

đoạn 1 với thời gian siêu âm thay đổi (siêu âm 35kHz, ndầu:nmetanol = 1:8, nồng độ 

KOH 2%, nhiệt độ 30 ± 1 0 C) 

Thời gian, 

phút 

Thời gian 

tách pha 

(phút) 

HBDF 

(%) 

5 35 69,7 

10 30 82,0 

15 25 89,5 

20 20 89,4 

25 20 89,1 

30 20 89,5 

35 20 89,1 

40 20 89,0 

45 20 88,9 

67 


Chưa tách pha hoàn toàn, 

xà phòng nhiều 


phòng nhiều 


xà phòng 


xà phòng 


xà phòng 


xà phòng 


xà phòng 


xà phòng 


xà phòng



100 

80 

60 

40 

20 

0 

5 10 15 20 25 30 35 40 45 

Thời gian siêu âm, phút 

Hình 3.11 - Ảnh hưởng của thời gian siêu âm lên mức độ chuyển hóa BDF 

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 

Thời gian, phút 

Hình 3.12 - Sắc ký đồ của hỗn hợp phản ứng transeste hóa ngay sau siêu âm 

68


Hình 3.13 - Sắc ký đồ của sản phẩm sau khi tách pha, rửa và làm khan theo thời 

gian siêu âm 

Trong cùng điều kiện tỉ lệ ndầu/nmetanol = 1:8 và nồng độ xúc tác KOH 2%, quá 

trình transeste hóa diễn ra với hiệu suất càng cao khi tăng dần thời gian siêu âm. Sắc 

ký đồ của hỗn hợp phản ứng sau thời gian siêu âm 15 phút cho thấy vẫn còn các vết 

dầu (Hình 3.12) nhưng các vết dầu giảm rõ rệt trong sắc ký đồ của sản phẩm sau khi 

để lắng qua đêm và tách pha (Hình 3.13) chứng tỏ dầu tiếp tục phản ứng trong thời 

gian để lắng. Hiệu suất tạo thành BDF (Bảng 3.9) đạt cao nhất sau thời gian siêu âm 

15 phút và không tăng thêm khi tăng thời gian siêu âm. Điều này chứng tỏ chỉ sau 

15 phút siêu âm phản ứng tạo sản phẩm BDF đã xảy ra hoàn toàn, đạt hiệu suất 

chuyển hóa gần 90%. 

3.5. Thành phần sản phẩm BDF 

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 

Thời gian, phút 

Qua khảo sát các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình transeste hóa thì điều kiện tối 

ưu để thực hiện giai đoạn 2 điều chế BDF với lượng mẫu sử dụng 30g cho mỗi thí 

nghiệm là ndầu/nmetanol 1:8, xúc tác KOH 2% và thời gian siêu âm 15 phút. Sản phẩm 

sau phản ứng được tách pha, rửa và làm khan (Hình 3.14). Phân tích hàm lượng 

69


metil este và thành phần este của sản phẩm (Phụ lục 4, trang 98-99) trên máy sắc ký 

khí GC – 7890A, Agilent tại Quatest 3 và kết quả được trình bày trong Bảng 3.11. 

Hình 3.14 – Sản phẩm trước và sau khi rửa và làm khan 

Bảng 3.11 – Hàm lượng và thành phần este của sản phẩm 

Tên chỉ tiêu Phương pháp thử Kết quả 

Tổng hàm lượng metil este, %kl EN 14103:2003 97,8 

Thành phần ester, %kl 

* Acid Palmitic (C16) 

* Acid Palmitoleic (C16:1) 

* Acid Stearic (C18) 

* Acid Oleic (C18:1) 

* Acid Linoleic (C18:2) 

70 

EN 14103:2003 

14,1 

0,70 

7,2 

45,3 

30,5


Kết quả thể hiện trên Bảng 3.10 cho thấy sản phẩm điều chế với hiệu suất rất 

cao, đạt 97,8%. Thành phần este không thay đổi so với thành phần acid béo của dầu 

sau giai đoạn 1 (Bảng 3.7). Điều này cho thấy quy trình điều chế BDF hai giai đoạn 

hoàn toàn phù hợp với dầu jatropha có chỉ số acid cao. 

3.6. Điều chế BDF quy mô lớn 

3.6.1. Giai đoạn 1 - phản ứng este hóa 

Thực hiện phản ứng với các điều kiện tối ưu sau: mẫu dầu 300g, hàm lượng 

CH3OH là 12%, thời gian siêu âm 15 phút ở 30 ± 1 0 C, nồng độ xúc tác H2SO4 0,5% 

và kết quả thể hiện ở Bảng 3.12 và Hình 3.15. 

TN 

Bảng 3.12 – Chỉ số acid và hiệu suất thu hồi dầu sau giai đoạn 1 

Khối lượng 

mẫu, g 


KOH/g dầu 

71 

Khối lượng 

dầu thu 

được, g 

1 300,09 1,03 265,70 88,5 

0,99 

2 300,07 0,96 

267,52 89,2 

Hiệu suất, % 

88,9 

Kết quả thực hiện giai đoạn 1 ở quy mô lớn cũng cho kết quả tương tự như khi 

thực hiện mẫu 30 g, chỉ số acid hạ xuống dưới 1 mg KOH/g dầu và hiệu suất thu hồi 

dầu đạt gần 90%. Điều này phù hợp với kết quả kiểm tra chỉ số acid ban đầu của 

dầu jatropha thô là 9,68 mg KOH/g dầu (chiếm 4,9%) và hao hụt trong quá trình rửa 

là khoảng 5-6%.


Hình 3.15 - Dầu sau giai đoạn 1 và sau khi rửa, làm khan ở quy mô lớn 

3.6.2. Giai đoạn 2 – phản ứng transeste hóa 

Thực hiện phản ứng với các điều kiện sau: mẫu dầu 300g (đã hạ chỉ số acid, rửa 

và làm khan), tỉ lệ ndầu/nmetanol là 1:8, thời gian siêu âm 15 phút ở 30 ± 1 0 C, hàm 

lượng xúc tác KOH 2%. Kết quả thể hiện ở Bảng 3.13 và Hình 3.16 

TN 

Thời 

gian tách 

pha 

(phút) 

Bảng 3.13 – Hiệu suất điều chế BDF ở quy mô lớn 

mGlycerin 

(gam) 

mBDF 

(gam) 

1 15 81,65 266,26 88,4 

2 17 82,0 267,41 88,8 

72 

HBDF 

(%) 

88,6 


BDF trong, vàng, 

đẹp, ít xà phòng 


đẹp, ít xà phòng 

Kết quả thực hiện giai đoạn 2 điều chế BDF ở quy mô lớn cũng cho kết quả 

tương tự như khi thực hiện mẫu 30 g, hiệu suất tạo thành BDF đạt 88,6% cho sản 

phẩm màu vàng, trong, ít xà phòng.


Hình 3.16 – Sản phẩm BDF sau khi rửa và làm khan ở quy mô lớn 

3.6.3. Đánh giá tác động các công đoạn rửa và làm khan dầu sau xử lý giai đoạn 1 

Trong quy trình điều chế BDF ở Hình 2.3, trang 49 có công đoạn rửa và làm 

khan dầu sau xử lý giai đoạn 1 (este hóa). 

Các thí nghiệm ở mục 3.6.1 và 3.6.2 làm theo đúng quy trình này với khối lượng 

mỗi mẫu dầu thí nghiệm là 300g. 

Nhằm mục đích đơn giản hóa quy trình điều chế BDF, chúng tôi đã thử nghiệm 

bỏ qua công đoạn rửa và làm khan dầu sau xử lý giai đoạn 1. Điều kiện của chuỗi 

thí nghiệm này về cơ bản giống như các mục 3.6.1 và 3.6.2 (300g dầu đã xử lý giai 

đoạn 1, ndầu:nmetanol = 1:8, siêu âm 35kHz, thời gian 15 phút ở 30 ± 1 0 C. Tuy nhiên 

nồng độ xúc tác KOH được lấy cao hơn để trung hòa lượng acid H2SO4 dư (do 

không rửa dầu đã xử lý giai đoạn 1). Tính toán nồng độ KOH cần thiết dựa trên 

nồng độ tối ưu cho giai đoạn 2 là 2% và chỉ số acid của dầu sau khi xử lý giai đoạn 

1 là 4,28 mg KOH/g dầu cho kết quả là 2,32%. Bảng 3.14 so sánh kết quả phản ứng 

transeste hóa dầu đã xử lý giai đoạn 1 theo hai quy trình có và không có công đoạn 

rửa – làm khan, trong đó hiệu suất hai giai đoạn là hiệu suất của cả quá trình điều 

chế BDF (tính trên tổng khối lượng dầu jatropha ban đầu). 

73


Quy 

trình 

Bảng 3.14 – Kết quả điều chế BDF theo hai quy trình 

Thời 

gian 

tách pha 

(phút) 

mGlycerin 

(gam) 

mBDF 

(gam) 

74 

mdầu 

jatropha 

thô, g 

H2gd 

Có rửa 15 81,83 266,84 78,4 

Không 

rửa 

30 84,30 256,40 

300 

85,1 



ít xà phòng 


xà phòng 

Dựa vào Bảng 3.14 cho thấy tuy hiệu suất tạo thành BDF ở giai đoạn hai theo 

quy trình có rửa khá cao (gần 89%, Bảng 3.13). Nhưng hiệu suất chung của quy 

trình này không cao (78,4%) do dầu bị hao hụt trong quá trình rửa ở sau giai đoạn 1 

và hao hụt sản phẩm BDF ở giai đoạn 2. Trong khi đó quy trình không rửa và làm 

khan cho hiệu suất cao 85,1%. Tuy nhiên dầu đã xử lý nhưng không rửa và làm 

khan còn chứa alcol và xúc tác H2SO4 dư được chuyển tiếp vào phản ứng transeste 

hóa làm tăng khả năng xà phòng hóa ,hỗn hợp sản phẩm tách pha khó hơn (Hình 

3.17) và thời gian tách pha lâu hơn (Bảng 3.14), cũng như quá trình rửa sản phẩm 

cuối cùng gây thất thoát nhiều hơn. Dù vậy, nhìn tổng thể cả quá trình điều chế 

BDF thì quy trình không rửa và làm khan dầu sau giai đoạn 1 cho hiệu suất cao hơn.


Hình 3.17 – Hỗn hợp sản phẩm để tách pha của hai quy trình điều chế BDF: trái 

là sản phẩm của quy trình rửa và phải là quy trình không rửa. 

0 1 2 

0. Dầu (đã xử lí hạ chỉ số acid, rửa và làm 

khan). 

1. Hỗn hợp sản phẩm phản ứng transeste 

hóa. 

2. Sản phẩm BDF sau khi tách pha, rửa và 

làm khan. 

75


Hình 3.18 – Sắc ký đồ của sản phẩm BDF sau khi siêu âm và sau khi tách pha, rửa 

và làm khan (sử dụng dầu đã xử lí hạ chỉ số acid, rửa và làm khan). 

Hình 3.19 – Sắc ký đồ của sản phẩm BDF sau khi siêu âm và sau khi tách pha, rửa 

và làm khan (sử dụng dầu đã xử lí hạ chỉ số acid, không qua công đoạn rửa và làm 

khan). 

Các sắc ký đồ cho thấy, trong cùng điều kiện đã khảo sát cả quy trình điều chế 

BDF hai giai đoạn đều cho sản phẩm metil este với mức độ chuyển hóa hoàn toàn 

(Hình 3.18 và Hình 3.19). Tuy nhiên hiệu suất điều chế BDF của quy trình không 

rửa và làm khan cao hơn. Quy trình này tiết kiệm được chi phí rửa và thời gian rửa 

dầu sau khi thực hiện giai đoạn 1, tuy nhiên thời gian tách pha sau giai đoạn 2 có 

tăng lên. 

1 2 3 4 

3.7. Đánh giá phát thải khí của các phối trộn B0, B5, B20. 

Kết quả đo khí phát thải của các phối trộn B0, B5, B20 trên máy phát điện động 

cơ diesel được thể hiện trong Bảng 3.15. 

1. Dầu jatropha thô 

2. Dầu đã xử lí giai đoạn 1 không rửa và 

làm khan 

3. Hỗn hợp sản phẩm phản ứng transeste 

hóa sau khi siêu âm. 

4. Sản phẩm BDF sau khi tách pha, rửa 

và làm khan. 

76


Bảng 3.15 – So sánh phát thải khí của các phối trộn B0, B5, B20 

Phát thải khí B0 (DO) B5 B20 

%CxHy 0,0707 ± 0,0062 0,0540 ± 0,0025 0,0443 ± 0,0014 

ppmCO 1376,3 ± 7,6 878,67 ± 33,89 806,3 ± 55,0 

%CO2 2,57 ± 0,29 2,67 ± 0,14 2,77 ± 0,14 

ppmNO 20,00 ± 2,48 27,00 ± 2,48 28,67 ± 2,87 

ppmNO2 10,67 ± 1,43 12,67 ± 1,43 15,33 ± 1,43 

ppmNOx 30,00 ± 2,48 41,33 ± 2,87 43,67 ± 1,43 

ppmSO2 10,33 ± 1,43 7,67 ± 1,43 4,33 ± 1,43 

Khi tỉ lệ BDF tăng lên trong các phối trộn thì nồng độ các khí CO, SO2 và CxHy 

phát thải giảm so với nhiên liệu DO (Bảng 3.16). Carbon monoxid (CO) là sản 

phẩm cháy trung gian, hình thành do quá trình cháy không hoàn toàn của nhiên liệu 

(do thiếu oxy hoặc nhiệt độ cháy thấp) nhưng trong môi trường giàu O2 thì CO sẽ 

chuyển thành CO2. Khảo sát hai phối trộn B5 và B20 cho thấy tỉ lệ giảm phát thải 

khí CO giảm và giảm nhiều ở B20 điều này có thể giải thích dựa vào thành phần 

cấu tạo của BDF chủ yếu là các este của các acid béo nên chứa nhiều oxy do đó 

phối trộn có chứa BDF cháy tốt hơn DO [67]. SO2 hình thành do quá trình đốt cháy 

các hợp chất có chứa lưu huỳnh trong nhiên liệu. BDF được điều chế từ dầu 

jatropha có nguồn gốc từ thực vật do đó chứa rất ít lưu huỳnh nên việc phát thải khí 

SO2 giảm dần trong hai phối trộn B5 và B20 so dầu DO là hoàn toàn phù hợp. Hợp 

chất hydrocarbon sinh ra do quá trình cháy không hoàn toàn của nhiên liệu [28]. 

CxHy bao gồm từ các hợp chất đơn giản như mêtan cho đến các hợp chất đa vòng. Tỉ 

lệ CxHy giảm dần trong các phối trộn B5 và B20 so với dầu DO. Điều này có thể 

được giải thích do cầu trúc của BDF chủ yếu là metil của các acid béo do đó trong 

thành phần cấu tạo không chứa các hydrocarbon thơm (các hợp chất rất khó cháy), 

ngoài ra do chứa nhiều oxy trong thành phần cấu tạo nên khả năng cháy hoàn toàn 

của BDF cao hơn DO. Kết quả này cũng tương tự như nghiên cứu của nhóm tác giả 

B.K. Barnwal, M.P. Sharma (2004) [34]. 

77


Bảng 3.16 – Tỷ lệ giảm phát thải khí so với dầu DO 

Phát thải khí 

78 

Tỉ lệ giảm, % 

B5 B20 

%CxHy 23,62 37,34 

ppmCO 36,16 41,42 

ppmSO2 25,75 58,08 

Bảng 3.17 – Tỷ lệ tăng phát thải khí so với dầu DO 

Phát thải khí 

Tỉ lệ tăng, % 

B5 B20 

%CO2 3,89 7,78 

ppmNO 35,0 43,35 

ppmNO2 18,74 43,67 

ppmNOx 37,76 45,57 

Qua khảo sát hai phối trộn B5 và B20 cũng cho thấy nồng độ phát thải các khí 

CO2, NO, NO2 và NOx của nhiên liệu tăng (Bảng 3.17). Biodiesel với cấu trúc phân 

tử chứa nhiều oxy nên quá trình đốt cháy diễn ra hoàn toàn, không đóng cặn trong 

động cơ. Do đó hai phối trộn B5 và B20 phát thải khí CO2 cao hơn dầu DO. Tuy 

nhiên theo nghiên cứu của Avinash Kumar Agarwal (2006) [16] và một số nghiên 

cứu khác chỉ ra rằng CO2 phát thải từ BDF có nguồn gốc thực vật nên sẽ được cây 

trồng tái hấp thụ thông qua quá trình quang hợp theo chu trình kín nên không gây ra 

hiệu ứng nhà kính như phát thải CO2 từ DO. Các oxid của khí nitơ được hình thành 

ở nhiệt độ khá cao. Động học của sự hình thành NOx (NO, NO2) được mô tả bởi cơ 

chế Zeldovich [28], và sự hình thành các hợp chất này phụ thuộc chủ yếu vào nhiệt 

độ và hàm lượng oxy. Trong thành cấu tạo của BDF có chứa nhiều oxy, khả năng 

cháy tốt làm gia tăng nhiệt độ trong buồng đốt do đó đốt cháy với khí N2 môi 

trường ngoài điều đó giải thích việc tăng khí phát thải NOx trong hai phối trộn B20 

và B5 cao hơn DO. Tuy nhiên theo nghiên cứu của E.L.M. Rabé (2005) [67] có thể


kiểm soát lượng phát thải NOx bằng hệ thống tuần hoàn khí thải (EGR). Sử dụng hệ 

thống này có thể giảm được 5-10% phát thải khí NOx từ ống khói động cơ được dẫn 

vào xylanh động cơ. Khi đó sẽ có sự trộn lẫn khí NOx tuần hoàn và không khí bên 

ngoài làm giảm hàm lượng oxy, điều này làm cho quá trình đốt cháy chậm dần do 

nhiệt độ giảm do đó EGR có thể giới hạn sự phát thải NOx. Kết quả này cũng phù 

hợp với các nghiên cứu của A. K. Agarwal (2006) [28] và E. L. M. Rabé (2005) 

[67]. 

3.8. Phân tích, đánh giá chất lượng BDF và các phối trộn 

Phân tích sản phẩm BDF và các phối trộn (B5, B20) bằng phương pháp sắc ký 

khí tại Quatest 3. Kết quả được trình bày ở Bảng 3.18 và Bảng 3.18. 

Bảng 3.18 – So sánh các tính chất của sản phẩm BDF từ dầu jatropha với TCVN 

7717:2007, tiêu chuẩn Châu Âu - EN 14214 (E) và tiêu chuẩn Hoa Kỳ - ASTM 

D6751 

Tính chất Đơn vị 

B100 

TCVN 

79 

EN 

14214 

(E) 

B100 

ASTM 

D6751 

B100 

jatropha 

Hàm lượng este, min % kl 96,5 96,5 - 97,8 

Nước và cặn, max mg/kg 500 500 500 730 

Nhiệt độ chưng cất, 

90 % V, max 

o 

C 360 - 360 340 

Ăn mòn tấm đồng ở 

50 o C, 3giờ, max 

Số 1 Số 1 Số 3 1a 

Khối lượng riêng 

15 0 C 

kg/m 3 860 - 900 860 - 900 - 883,4 

Độ nhớt động học 

tại 40 o C 

mm 2 /s 1,9 - 6,0 - 1,9 – 6,0 3,106 

Tro sulphát, max % kl 0,020 0,020 0,020 < 0,001 

Trị số cetan, min 47 51,0 47 56 

Chỉ số acid, max 

mg 

KOH/g 

0,50 - 0,50 - 

Độ ổn định ôxy hoá, 

tại 110 o C, min 

giờ 6 3 3 - 

Glycerin tự do, max % kl 0,020 0,020 0,020 0,010 

Glycerin tổng, max % kl 0,240 0,25 0,240 0,192 

Glycerid tổng, max %kl - 1,2 - 1,05 

Hàm lượng cặn % kl - 0,3 0,05 1,13


carbon của 10% 

chưng cất, max 

Hàm lượng lưu 

huỳnh, max 

Điểm chớp cháy cốc 

kín, min 

% kl 0,05 0,001 0,05 0,0054 

o C 130 120 93 183 

Sản phẩm BDF từ dầu jatropha với tác chất metanol, có các tính chất hóa lý hầu 

hết nằm trong giới hạn cho phép của BDF gốc (B100) TCVN 7717:2007, EN 14214 

(E) và ASTM D6751 cụ thể như: hàm lượng este cao, đạt tiêu chuẩn quy định. 

Điều này chứng tỏ quy trình điều chế phù hợp, việc chuyển hóa các triglycerid 

thành metil este gần như hoàn toàn. 

* Nhiệt độ chưng cất 90%V của BDF cũng nằm trong giới hạn cho phép của 

BDF gốc (B100) TCVN 7717:2007 và 2 tiêu chuẩn còn lại, điều này cho thấy khả 

năng đốt cháy tốt của nhiên liệu của nhiên liệu. 

* Về ăn mòn tấm đồng ở 50 0 C, kết quả đạt 1a. Đây là giới hạn tốt của nguyên 

liệu nên khi sử dụng DBF sẽ làm giảm thiểu khả năng gây ăn mòn các chi tiết động 

cơ được chế tạo từ đồng, hợp kim đồng – kẽm và hợp kim đồng – thiếc. 

* Độ nhớt động học nằm trong giới hạn cho phép của BDF gốc, do đó sẽ không 

ảnh hưởng đến khả năng bơm và phun nhiên liệu vào buồng đốt và giảm được hiện 

tượng mài mòn và va đập trong động cơ. 

* Hàm lượng tro sulphat nằm trong giới hạn cho phép của ba tiêu chuẩn do đó sẽ 

tạo ít cặn trong động cơ khi sử dụng. 

* Trị số cetan của sản phẩm là 56 nằm trong giới hạn cho phép của các tiêu 

chuẩn so sánh TCVN 7717:2007, ASTM D6751 (47 min) và EN 14214 (E) (51 

min), nói chung trị số cetan càng cao thì các dễ khởi động tuy nhiên nếu cao quá sẽ 

gây lãng phí do hiện tượng cháy không hoàn toàn. 

* Hàm lượng glycerin là 0,010%kl và glycerin tổng là 0,192%kl đều nằm trong 

giới hạn cho phép của các tiêu chuẩn. Đây cũng là một chỉ tiêu khá quan trọng vì 

nếu thành phần glycerin tự do vượt giới hạn cho phép thì không chỉ ảnh hưởng đến 

việc kích nổ, mà bản thân nó là một chất gây nổ (đồng thời khi nổ sẽ sinh nhiệt rất 

80


lớn), thậm chí không kiểm soát được, máy nóng hơn bình thường dẫn đến phá hỏng 

máy. 

* Hàm lượng glycerid tổng là 1,05%kl đạt tiêu chuẩn EN 14214 (E) (max 

1,2%kl), TCVN 7717:2007 và ASTM D6751 không qui định. Glycerid tổng chỉ ra 

hàm lượng glycerid tự do, tỉ lệ glycerid phản ứng một phần hay toàn phần. Hàm 

lượng glycerid tổng nằm trong giới hạn cho phép có nghĩa đã chuyển hóa hầu hết 

thành mono-metil este. Nếu mức độ cao sẽ gây ra cặn lắng, nghẹt hệ thống phun và 

biến đổi nhiều theo thời tiết. 

* Điểm chớp cháy của sản phẩm BDF cũng tương đối cao 183 0 C, bảo đảm độ 

an toàn cao trong vận chuyển và tồn chứa nhiên liệu. 

Bên cạnh đó cũng có một số chỉ tiêu nằm ngoài tiêu chuẩn như hàm lượng nước 

và cặn là 730 mg/kg có thể trong quá trình rửa đã làm tích tụ nước trong sản phẩm 

BDF và quá trình làm khan bằng cách sấy nhẹ chưa đủ để làm khan triệt để. Tuy 

nhiên chúng ta có thể cải thiện được vấn đề này bằng cách cải thiện quy trình rửa và 

làm khan sản phẩm kỹ hơn và hiệu quả hơn hoặc có thể sử dụng hóa chất Na2SO4 

để làm khan nước. 

Hàm lượng cặn carbon nằm ngoài EN 14214 (E) (max 0,3) và ASTM D6751 

(max 0,05), TCVN 7717:2007 không qui định. Cặn carbon chỉ ra khuynh hướng kết 

tủa của dầu, mặc dù không tương ứng đến cặn động cơ nhưng cũng ảnh hưởng đáng 

kể đến chất lượng nhiên liệu. 

Hàm lượng lưu huỳnh khá thấp tuy nhiên vẫn nằm ngoài tiêu chuẩn EN 14214 

(E). Lưu huỳnh ảnh hưởng trên vỏ động cơ, chất kết tủa nhưng tuy thuộc điều kiện 

vận hành. Điều quan là ảnh hưởng đến hệ thống thải khí và bị giới hạn vì gây ảnh 

hưởng môi trường. Hàm lượng lưu huỳnh nằm ngoài tiêu chuẩn Châu âu có thể do 

nguồn gốc cây trồng và điều kiện chăm bón. 

Bảng 3.19 – So sánh chỉ tiêu nhiên liệu của các phối trộn vớ tiêu chuẩn TCVN 

5689:2005 cho dầu diesel (DO) 

81


Chỉ tiêu 

82 

DO (TCVN 

5689:2005) 

B5 B20 

Hàm lượng lưu huỳnh, mg/kg, 

max 

500 - 2500 240 213 

Trị số cetan, min 46 54 54 

Nhiệt độ cất, 0 C, 90 %V, max 360 341 341 

Điểm chớp cháy cốc kín, 0 C, min 55 72 76 

Độ nhớt động học ở 40 0 C, 

mm 2 /s 

2 – 4,5 3,113 3,216 

Cặn carbon của 10% chưng cất, 

%kl, max 

0,3 0,03 0,07 

Điểm đông đặc, 0 C, max + 6 - 6 - 6 

Hàm lượng tro, %kl, max 0,01 < 0,001 < 0,001 

Hàm lượng nước, mg/kg, max 200 120 230 

Tạp chất dạng hạt, mg/l, max 10 22,2 2,0 

Ăn mòn mảnh đồng ở 50 0 C, 3 

giờ, max 

Khối lượng riêng ở 15 0 C, kg/L 

Loại 1 1a 1a 

0,820 – 

0,860 

Ngoại quan Sạch, trong 

0,8402 0,8460 

Sạch, 

trong 

Sạch, 

trong 

Kết quả so sánh các chỉ tiêu nhiên liệu của các phối trộn B5 và B20 với dầu DO 

trên Bảng 3.18 cho thấy các phối trộn đều thỏa mãn các chỉ tiêu của tiêu chuẩn Việt 

Nam cho dầu DO. 

* Lưu huỳnh (213 và 240 mg/kg) thấp hơn đáng kể so với chỉ tiêu cho phép. 

Điều này giải thích hiệu ứng giảm phát thải khí SO2 khoảng 25 – 60% khi sử dụng 

B5 và B20 so với DO (Bảng 3.16) 

* Trị số cetan giảm từ 56 xuống còn 54 cho thấy khả năng bắt lửa, độ sạch của 

BDF cao hơn DO. 

* Nhiệt độ cất 340 - 341 0 C nằm trong tiêu chuẩn cho phép của nhiên liệu.


* Điểm chớp cháy cốc kín nằm trong tiêu chuẩn yêu cầu. Điều này đảm bảo tính 

an toàn của nhiên liệu khi sử dụng. Độ nhớt động học của các phối trộn cũng nằm 

trong yêu cầu tiêu chuẩn. 

* Cặn carbon trong B20 và B5 là 0,07%kl và 0,03%kl, hoàn toàn thỏa mãn yêu 

cầu cho nhiên liệu DO. Như vậy, tuy cặn carbon trong B100 cao, nhưng khi pha 

phối trộn với DO thì hàm lượng cặn carbon giảm đáng kể và đạt tiêu chuẩn TCVN 

5689:2005. 

* Điểm đông đặc của các phối trộn B5 và B20 cũng nằm trong tiêu chuẩn cho 

phép. Điểm đông đặc tác động đến đặc tính chảy của dầu khi trời lạnh. Ở xứ lạnh, 

các xe phải có hệ thống sấy nhiên liệu để có thể dùng B5. Ở nước ta có thể sử dụng 

được nhiên liệu này mà không gặp trở ngại nhiên liệu bị đông đặc vì thời tiết không 

quá lạnh. 

* Hàm lượng tro của các phối trộn đều < 0,001%kl và đạt tiêu chuẩn do đó 

không gây đóng cặn trong động khi sử dụng. 

* Hàm lượng nước trong B5 thỏa mãn tiêu chuẩn nhưng với B20 hơi cao hơn 

tiêu chuẩn cho phép là 200 mg/kg. 

* Tạp chất dạng hạt trong B20 thỏa mãn tiêu chuẩn nhưng với B5 thì vượt hơn 

gấp đôi tiêu chuẩn (22,2 mg/L so với 10 mg/L). Điều này cho tạp chất dạng hạt có 

trong DO mua ngoài thị trường khá cao làm tăng lượng tạp chất trong các phối trộn 

B5 và B20 khi pha với DO. 

* Ăn mòn mảnh đồng của B100 và các phối trộn đều là 1a, điều này cho thấy 

hàm lượng acid và hợp chất chứa sulfur khá thấp không ảnh hưởng nhiều đến vật 

liệu của hệ thống nhiên liệu trong máy. Khối lượng riêng của các phối trộn thay đổi 

không đáng kể và đều đạt yêu cầu. Về ngoại quan các sản phẩm đều có màu vàng 

nhạt, sạch, trong. 

83

CHƯƠNG 3 – KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN - Trang chủ

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?