Jasenovacke zrtve - Jovan Mirkovic - KrajinaForce

Jovan Mirković: OBJAVLJENI IZVORI I LITERATURA O JASENOVAČKIM LOGORIMA
Osim ovih zbornika koji se odnose na šire područje, objavljeni su i zbornici dokumenata
koji se odnose na pojedine uže celine (kotareve). U takvim zbornicima deo dokumenata
prenet je iz edicije Zbornik dokumenata NOR-a ili pomenutih zbornika za šire regije (Slavonija,
sjeverozapadna Hrvatska), a deo ih je i prvi put objavljen. Jedan od takvih zbornika
odnosi se na novogradiško, 190 a jedan na pakračko područje. 191
U Dokumentima i materijalima novogradiškog područja objavljeno je 9 dokumenata
koji se odnose ili su u vezi sa jasenovačkim logorima. Tri dokumenta ustaških vlasti
odnose se na zarobljavanje Karla Wagnera i Mirka Vutuca, te zamenu za Andriju Hebranga,
dr. Mladena Ivekovića, Olgu Kohn i još 27 drugova iz logora, koja je izvršena
24.9.1942. 192 Posebno je zanimljiv dokument koji govori o pretvaranju Kaznenog zavoda
u Staroj Gradiški u logor. 193 Tu je i izveštaj nemačkog natporučnika od 13.6.1942. o te-
189Tri dokumenta se odnose na Sabirni logor Sisak, to su: Popis dece koje su nemačke vlasti dopremile u
Sabirni logor Sisak od 8.2.1943. - radi se o 83 dece od 3 meseca do 13 godina uglavnom iz sela Novi Grabovac,
kotar Novska (dok. 82. iz knj. 4.). Transportna lista iz Sabirnog logora Sisak žena za Nemačku, za
firmu: I.G. Farben-Industrie A.G. Premnitz A.A. Brandenburg am Hawel, od 18.2.1943. (knj. 4. dok. 94.).
Spisak dece Kotarske oblasti Daruvar upućenih u logor Sisak (knj. 4. dok. 198.).
190Dokumenti i materijali o radničkom i narodnooslobodilačkom pokretu na novogradiškom i okučanskom
području 1918-1945, (dalje: Dokumenti i materijali novogradiškog područja), Slavonski Brod, HIS,
1971, 574.
191Radnički i narodnooslobodilački pokret u Pakracu i okolini, Dokumenti i podaci u vremenu oktobar
1918 - maj 1945. (dalje: Radnički i NOP u Pakracu), Slavonski Brod, HIS, 1970, 564.
192 Dokumenti i materijali novogradiškog područja, o. c., dok 164, 165, 166..
193Isto, dok. 113, str. 138-140: Dopis Velike župe Livac-Zapolje od 5.12.1941. Državnom ravnateljstvu
za ponovu u Zagrebu kojim se traži hitno iseljenje Jevreja iz Nove Gradiške i daje predlog da se smeste u
nastambe Kaznenog zavoda u St. Gradiški, o čemu "postoji suglasnost Ministarstva pravosuđa", a "kasnije
da se Židovi smjeste u logor Jasenovac kamo je prema dobivenim obavještenjima svako upućivanje interniraca
obustavljeno". Doista, s krajem 1941. godine prestao je u St. Gradiški postojati Kazneni zavod, a
formiran je logor.
Interesantno je napomenuti da je Kazneni zavod u Staroj Gradiški bio u funkciji logora i pre formalnog
pretvaranja u logor. Tako npr.: ustaški stožer u Novoj Gradiški već prvog dana postojanja NDH, 10/11.
aprila 1941. godine pokupio je grupu od 57 Srba (među kojima 7 dece i 13 žena) i nakon formalnog suđenja,
6. maja 1941. sa unapred napisanim presudama ("... možemo birati šta želimo biti: četnici ili komunisti"...
/!?/ v. Vukašin Žegarac, Dnevnik o Jasenovcu, Beograd, izd. autora, 1987.) osuđeni su na zatvor i
prinudni rad na neodređeno vreme. Prebačeni su iz Kotarskog zatvora u N. Gradiški u Kazneni zavod u
46