PRILOZI CONTRIBUTIONS - Institut za istoriju Sarajevo

Hana Younis, Skice porodičnog života u Sarajevu posljednjih decenija osmanske vladavine
Prilozi, 36, Sarajevo, 2007, str. 33-68.
desi, najčešće radi trgovine ili iz zdravstvenih razloga, pisma postaju jedini kontakt.
I pored velikog broja privatnih pisama u arhivima, korespondencija među supružnicima
je zaista rijetkost. Jedno od rijetkih pisama tog sadržaja je pismo Joke H. Ristića
koje je pisala svom suprugu Vasi iz Beograda. Njeno pismo počinje sa “Najmiliji
supruže Vaso.” Upravo ovako se obraća u cijelom pismu svom suprugu, nikada imenom
samo Vaso bez “supruže” i nikada “supruže” bez “mili”. Pismo piše blagim tonom,
u kojem preovladava njena briga, te ga stalno savjetuje “Čuvaj se dobro da se
ne razboliš, jer ja sam dan i noć za tobom u brigu.” 47 Iz ovih nekoliko redaka napisanih
krajnje iskreno otkriva se slika njihovog odnosa, koji odiše poštovanjem i ljubavi,
koja se iskazuje kroz neograničenu brigu. Međusobna naklonost supružnika nije
javno pokazivana, a odavanje poštovanja je jedina praktikovana forma.
O odnosu između muža i žene strani putopisci su ostavili mnoge podatke i svi
se slažu u jednom, a to je da je žena: pristojna i vjerna, marljiva i kućevna, posvećena
svom mužu i djeci, ali i da je ona u kući gospodar. 48
Supružnici se u javnosti ne oslovljavaju imenom, a ime žene se veoma rijetko
spominje. 49 Prvo spominjanje ženskih imena u zvaničnom popisu izvršeno je 1867.
godine. U samom popisu ukoliko se radi o udovici, zvanične vlasti navode i ime
preminulog supruga. 50 Nismo pronašli da se žena, u dokumentima, naziva po imenu
muža, poput Asim-begovica ili Hasan-aginica, 51 čak šta više u istočnim zemljama
postoji običaj nazivanja žena po najstarijem sinu, te bi se njeno ime gubilo i ona
je postajala majka Mustafina ili kako se sin zvao, što, također u Sarajevu nije bilo
uobičajeno. 52
47 IASA, Porodični fond, Zbirka porodice Hadžiristić, privatna pisma, kutija br.1.
48 Nakon smrti Riste Hadži-Ristića, Vladislav Skarić tvrdi da u kućnim poslovima nije bilo
promjene, te da ih je i dalje vodila hadži Ristina udovica Mara. Vidi: Vladislav Skarić, Razvoj
jedne sarajevske trgovačke porodice. Sarajevo: ANUBiH, Građa, Knjiga XX, Odjeljenje
društvenih nauka, knjiga 16, 1976, 51. Johan Roskiewicz, navedeno djelo, 210. Uporedi:
Henrik Renner, Herceg-Bosnom uzduž i poprijeko, Mitrovica, 1900, 71, 85.
49 Karakterističan je primjer nekog Jenuh-a koji u pismu svom prijatelju pozdravlja “Sviju,
moje sinove i moju ženu,” ne navodeći njeno ime. IASA, Porodični fond, Zbirka porodice
Hadžiristić, privatna pisma, kutija br.1
50 To se odnosi na udovice koje nisu ponovno sklopile brak, kao što je Afifa, žena umrlog
Topal Mehmeda, koja je bila kirajdžija-podstanar.
51 Nazivanje žene po imenu muža i njegovoj tituli mnogo je češće u narodnim pjesmama.
52 Miroslav Timotijević navodi da se u “Srpskim zemljama” od dvadesetih godina 18. stoljeća
pod uticajem Njemačke sve više u porodici prihvata persiranje. Mi nismo pronašli takve ►
48