Kritika: Mulić, Llosa, Mršić Interview: Marina Trumić TEMA broja ... - sic

!TeMAT
(sic!)
4. Spašavanje univerzalizma
Univerzalnost događaja, kako je Badiou shvaća,
konstituiše se ulaskom tijela u istu proceduru
na takav način da ih njihovo djelovanje čini istim
- sviju jednakim, ukidajući diferancije i hegemoniju
- muškarce i žene, Jevreje i Grke; pri tom,
Badiou naglašava da se Događaj Istine koji zagovara,
treba unekoliko poimati kao neprispodobiv
konkretnom empiričkom događaju, iako je
Istina uvijek istina specifične historičke situacije.
Balibar, polemišući s Badiouom, naglašava
da se negativni uslovi trebaju uključiti u diskurs
univerzalizma, ističući jaz između teorije i
prakse, principa i posljedica, saznajnih i performativnih
fraza, potencirajući nasilni karakter
univerzalizma kakvog zagovara Badiou, to jest,
nasilnički potencijal esencijalističkog univerzalizma
(kojemu je Badiou umaknuo, međutim, u
pogledu konstituisanja istine); tome nasuprot,
Balibar predlaže transfer diskursa ljudskih prava
iz naturalističke forme u historičku, gdje će se
univerzalnost pojaviti u kontigenciji revolucije ili
borbe, u negativitetu htijenja bez htijenja, u sudjelovanju
bez sudjelovanja. 33 Jer, kako piše Žižek,
razdor između univerzalnosti i političkih prava
građana je razdor između univerzalnosti čovjeka
i specifičnih političkih sfera. 34 Univerzalnost,
prema Balibaru, prepokriva moduse iznalaženja i
definisanja modela humanog i normi socijalnog.
Kako naglašava Laclau, svako partikularno jeste
zapravo konstituisano po osnovu univerzalnog
- jer svako partikularno je prožeto univerzalnim
koje nedostaje, univerzalnim kao konstitutivnim
nedostakom - tako se i nacionalni identitet
neprestalno osvještava kroz uskraćeni pristup
univerzalnim pravima obrazovanja, zapošljavanja,
potrošnje dobara. 35 Međutim, problem što se u krajnjoj
liniji ti partikularni nacionalni identiteti nude
kao nadomjestak univerzalnom javnom prostoru.
Također, u svakom liberalnom alternativnom
kritičkom preispitivanju i dekonstrukciji nacionalizama
i totalitarizama, ideološke katastrofe, ratovi
i rasizmi se vide kao posljedica (ne)tolerancije,
kao kulturni problem inženjeringa identiteta, a ne
kao posljedica političko-ekonomske hegemonije.
Kako naglašava Paić, istočnoevropski ideolozi
su samo “uspješno i sustavno pravili ideološku
buku oko nacionalnih suverenosti država, a u isto
vrijeme bili glavni akteri rasprodaje institucija
nacionalne ekonomije.” 36 Alternativa bi, međutim,
trebala, kako naglašava Laclau, biti zaokupljena
definisanjem sadržaja univerzalnosti,
proširivanjem sfere njene primjene, spašavanjem
univerzalizma iz mehanizma puke proizvodnje
etniciteta Zapada.
Etienne Balibar ističe da su proizvodnja i
reprodukcija homogenih identiteta itekako
znakovite u konstelaciji liberalnog tržišta,
gdje se te proizvedene strukture otkrivaju
u ostvarivanju rivalstva i hegemonije, a
nikako jednakosti i ekvivalentnosti, koji
se uzimaju tek kao glavni faktori lažnog
univerzalizma koji tržište uspostavlja
kao simulakrum istinitiji od istine. Stoga,
u svjetlu takve konstelacije liberalnog
tržišta, multikulturalistčka ideologija koja
politiku identiteta, odnosno ostvarivanje
prava kolektiviteta kao nadređeno ostvarivanju
univerzalnih prava pojedinca,
vidi kao prevashodniju, jeste itekako
ideološki znakovita.
5. Alternativa - legitimacija partikularizma
U svjetlu rečene podudarnosti konstelacije liberalnog
tržišta i multikulturalne/interkulturalne
zaokupljenosti teorijske misli, moguće je
pročitati razloge nedjelotvornosti alternativne
i kritičke teorijske strukture koja svejednako ne
uspijeva nacionalističkom i ekonomskom totalitarizmu
suprotstaviti stabilan sistem koji će
ga svojom metodologijom i politikom dezintegrirati.
A problem nacionalističke paradigme
u kulturi i politici predstavlja osovinu i dominantu
unutar totalitarističnosti gotovo svih
istočnoevropskih društava. Interkulturalistička
alternativa svojim naracijama o potrebi za
33 Etienne Balibar: Debating with Alain Badiou on Universalism. www. scribd. com. U tom dijelu Balibar je derridijanac, imamo li
na umu Marksove sablasti u kojima Derrida također zagovara marksistički mesijanizam bez mesijanizma, stalno odgađanje
Događaja Istine, performativnost umjesto konstativnosti, očuvanje duha marksističke kritike u okvirima Nove Internacionale.
No ono što neizostavno treba naglasiti prigodom poimanja Marksovih sablasti jeste činjenica da je Derrida zanemario
marksističku političkoekonomijsku metodologiju u uvezivanju deset problema današnjice koje je izveo, te da je izostavio ontopolitičke
pozicije predstavljanja sadašnjosti, naglašavajući da takvi misaoni temelji vode u marksističke katastrofe: usljed takve
metodologije, tog marksizma bez marksizma, Derridu su izložili kritici Eagleton, Spivak, Laclau i Ahmad (v. Key Thinkers from
Critical Theory to Post-Marxism (Simon Tormey and Jules Townshend), Sage publications, London, 2006.)
34 Slavoj Žižek. Against human rights. New Left Review 34, july august 2005.
35 Ernesto Laclau, “Universalism, Particularism and the Question of Identity”, u: John Rajchman (ur.), The Identity in Question,
Routledge, 1995, str. 93-108.
36 Žarko Paić. Melankolija i revolucija - Kultura u postkomunističkom opsadnome stanju. U: Zid je mrtav, živeli zidovi! - Pad Berlinskog
zida i raspad Jugoslavije, izdanje Biblioteke XX vek, urednik Ivan Čolović, Beograd, 2009.
51