Kritika: Mulić, Llosa, Mršić Interview: Marina Trumić TEMA broja ... - sic

itno uočiti koje su to teme naoko subverzivne (ukoliko uopšte jesu) i na koji ih se način troši u djelima
Nure Bazdulj-Hubijar - dakle, shvatiti ovu paraliterarnu formu i njenu osnovnu intenciju, bez želje
da ju se diskreditira na temelju diskursa veće vrijednosti ovog ili onog žanra, jer trivijalnost nije problem
žanra, nego problem autora (Nada Gašić). Stoga njena dva romana, Doba nevinosti (2007) i Smrt
je došla prekasno (2008) ponajbolje mogu prikazati dominantne poetičke predznake ove spisateljice.
Roman Doba nevinosti u fokus stavlja životnu priču dvoje mladih ljudi, studenata medicine, koji se
neplanirano zbližavaju bez obzira na nepovoljne okolnosti (mladić je oženjen), te ne uspjevaju realizirati
svoju ljubav, iako ih tokom godina spajaju prilike, te će imati i vanbračno dijete. Hronotop romana proteže
se od zadnjih godina Titove vladavine i komunističkog režima do zadnjih ratnih dešavanja u Sarajevu i
Travniku. Iako naracijom dominira upravo ljubavna priča, implicitno se provlači, na fonu hronološkog niza
događaja koji podrazumjevaju dvije dominantne ideološke pozadine, kauzalna veza “velikih” i “malih” tema;
Dino, protagonista romana, portretiran je kao siromašni intelektualac, titoljubac, koji se se u njegovom
tumačenju ostvaruje kao očinska figura; ova je slika dodatno pojačana činjenicom da će Dinin otac umrijeti
na početku studija, te da će se figura pater familiasa transponirati sa porodične na državnu jedinku. Sa
druge strane nalazi se njegov dajdža, koji izrasta iz figure pristaše ustaškog pokreta do pripadnika partizana
i antifašiste, koji, bez obzira na politički sistem koji ga je provukao kroz svoju nemilosrdnu aparaturu,
istovremeno pravda taj sistem činjenicom da su svi potezi vlasti naposlijetku opravdani njihovim dobrim
potezima:
Nova država je uspijevala da vrlo brzo riješava mnoge probleme, one naslijeđene, ali i one koji su se javljali
kao novi. Parole bratstva i jedinstva, jednakosti naroda, socijalne pravde, privlačile su sve više ljudi
za sobom. (...) Ipak, u mome prihvaćanju nove vlasti i države najznačajniju ulogu odigrao je brzi preporod
muslimanskog naroda. 11
Ova dvostruka afirmacija i glorifikacija ideološkog sistema neuspješno se pokušava implicitno provući
kroz primarni narativni tok, pa će i u zadnjem dijelu romana dominirati i upravljati postupcima protagonista;
Dinin sin Zlatan će braniti domovinu bez obzira na majčine i očeve molbe - tako se uspostavlja
paradigmatična figura herojskog omladinca koji se žrtvuje za svoju rodnu grudu, čime se direktno postavlja
kauzalna linija sa partizanstvom i parolama Titove omladine. Na ovaj su način binarnih opozicija stereotipizirani
gotovo svi likovi u romanu, počevši od glavnih likova, Mirne i Dine, koji su suprotstavljeni svojim
vjerskim opredjeljenjem, društvenim statusima, a u domenu rodnih kategorija Dino je opisan kao samozatajan,
racionalan muškarac koji prije svega ostaje vjeran tradicionalno uspostavljenim uzusima porodičnih
vrijednosti, što se nadovezuje na njegovo ideološko i vjersko opredjeljenje. S druge strane, Mirna je, kako i
priliči tradicionalnoj ženskoj figuri, emocionalna, neracionalna, podložna priklanjanju sudbini; dok će Dino
imati mogućnost da zadrži svoju porodicu, Mirna će, zbog grijeha puti, platiti mnogostruko: gubitkom Dine,
smrću svojih roditelja, kćerkinom pogibijom, a kasnije skončavanjem u samostanu. Pojedine epizode se
doimaju artificijelno umetnutim i bespotrebnim, u funkciji širenja radnje, odnosno elementa napetosti, radi
veće prijemčljivosti biranom čitaocu/čitateljki (epizoda s Hrvojem, Mirninim momkom tokom studiranja,
funkcionalna je jedino u smislu eksplikacije njihovog uzajamnog odnosa, koji je u samoj radnji zanemarljiv).
Nadalje, figura Dininog brata Suada dopunjava paletu stereotipnih likova; s obzirom na svoje vojničko
obrazovanje, Suad je nadmen oficir, po svemu zadovoljavajući pripadnik političkog sistema, ali ujedno i
figura katarzičnog preobraćenika, koji od čovjeka zavedenog ideologijom, novcem i disciplinom prelazi put
do paćenika skrhanog potpunim preobratom ratne etike, kažnjenog zbog boravka na krivoj strani sinovim
odmetništvom i smrću, te tragičnim svršetkom u samoubistvu. Dakle, svi likovi su skončali shodno (može
se reći i-predvidljivo) iznevjerenju tradicionalnih vrijednosti, od kojih je svakako najvidljivije spomenuto
Mirnino stradanje. S druge strane, u romanu Smrt je došla prekasno naratorka je ujedno i glavna protagonistkinja
radnje. Njena je priča unekoliko složenija, te se bavi pitanjem identiteta, i to dvostruko marginalizirane
linije ženskog identiteta, ali autorica propušta priliku da sociološki diferencira linije rodnih
identitarnih kategorija, te kreće sigurnim rješenjem postavljanjem figure žene koja se, zbog nedostatka
roditeljske pažnje u djetinjstvu, gubitka autoriteta (koji se neprestano u izgradnji likova postavlja kao prevashodno
najvažniji element u tvorbi -ženskog- identiteta) pokušava ostvariti prvenstveno preko figure
svog muža Suada; on je, s druge strane, predstavljen kao savršena glava porodice; uspješan pisac, otac, ali i
boem koji je na moralnoj vertikali ustoličen kao nepoljuljana figura (Suad u svakodnevnim dijalozima citira
pisce ruske provenijencije, što još jednom potvrđuje kanon kroz koji autorica afirmira svoje muške likove
kao nosioce društvenih vrijednosti). Dok se kroz arhetipske motive nesvjesnog, freudovski motiviranog
incesta između protagonistkinje i njenog brata koji joj biva i ljubavnik pokušava prizvati mitska slika žene
11 Bazdulj-Hubijar, Nura: Doba nevinosti, TKD Šahinpašić, Sarajevo, 2007, 147-148. str.
24 (sic!)