200.teh-grad-i-poglavlje5

- dozerski iskop (iskop dozerima 2 bilo gusjeničarima bilo na kotačima, zatim dozerutovarivačima
gusjeničarima, dozer-skrejperima) koji podrazumijeva masovni iskop tla,
trošne stijene ili prethodno minirane stijene struganjem te istovremeno transport iskopanog
sipkog materijala guranjem kao i njegovo gomilanje i/ili razastiranje,
- bagerski iskop (iskop s svim vrstama bagera, zatim iskop rovokopačima ili trenčerima kao i,
u nekim slučajevima, iskop strojeva s otkopnim krakom) koji podrazumijeva različite tehnike
kopanja (ovisno u veličini i obliku prostora iskopa, vrsti i stanju materijala koji se kopa te o
vrsti otkopnog alata bagera odnosno lopate, vedrice itd.) kao i transport (prijenos ili
dodavanje) otkopanog materijala bilo na odlaganje bilo u neko transportno sredstvo, i
- skrejperski iskop (iskop skrejperima) koji podrazumijeva masovni iskop pretežito zemljanih
materijala struganjem te autoprijevoz iskopanih materijala kao i njegovu ugradbu
razastiranjem, pri čemu se svi navedeni tehnološki zahvati izvode u neprekinutom kretanju
stroja ikakva stajanja.
Kako se vidi osnovni strojevi (dozeri, bageri, skrejper) za površinski iskop tla pri građenju, ali
i na neki način prethodno prirodno dezinegrirane stijene, izvode uz glavne tehnološke zahvate samog
iskopa također djelomični ili potpuni transport materijala do mjesta utovara, odlaganja ili ugradbe.
Neke oblike iskopa (skidanje humusa, iskop jaraka i malih kanala, slika 5.2.1) može se izvoditi
grejderima 3 , obzirom na svestranost njihove primjene uslijed velike pokretljivosti njihova temeljnog
alata tj. daske grejdera.
Slika 5.2.1. Iskop jaraka grejderom (uz iskop grejder premješta i razastire iskopani materijal dalje od jarka
(izvor: O&K: Greder im Einsatz, Bedienung und Anwendungs-Beispiele)
Iskop nekih vrsta tla može se izvoditi utovarivačima no oni su prvenstveno utovarno, dakle
transportno, sredstvo. Kombinacija dozera i utovarivača na gusjenicama su tzv. dozer-utovarivači ili
utovarivači gusjeničari (slika 5.2.2) koji se uspješno koriste, osim za utovar (pri čemu su manje
učinkoviti nego utovarivači na kotačima) za iskop u skučenim prostorima i prenos iskopanog materijala
na manje daljine izvan prostora iskopa (slika 5.2.3).
2 Dozer gusjeničar (engl. crawler dozer, njem. Planierraupe, f., pretežito se pojmi samo kao dozer) kao univerzalni
građevinski stroj koristi se također za vuču drugih strojeva, kao nosač raznih postolja, kao cjevopolagač itd. Dozer na kotačima
(engl. wheeled dozer, flywheel dozer, njem. Radplanierer, m.) sličan je utovarivaču s dozerskim nožem.
3 Grejder (engl. grader, motor grader, njem. Strassenhobel, m.), tipičan, vrlo pokretljiv i razmjerno brz, građevinski
stroj za razastiranje, planiranje i oblikovanje svih vrsta sipkih gradiva. Grejder čini traktorsko postolje na gumenim kotačima
(dva ili četiri straga te dva sprijeda) na čiji je izduženi središnji okvir (povezuje prednje i stražnje kotače) učvršćena u svim
smjerovima okretna, dugačka i razmjerno uska daska. To je osnovni alat čija (p)okretljivost u razne radne položaje daje grejderu
obilježja univerzalnog građevinskog stroja pa osim navedenih izvodi i niz drugih radnih zahvata pri zemljanim radovima (iskop
jaraka, izvedba bankina, oblikovanje kosina, miješanje kod izvedbe stabiliziranih nosivih slojeva itd.) kao i održavanja osobito
mkadamskih prometnica (ravnanje planuma, čišćenje planuma, čišćenje snijega i sl.). Grejder može biti s prednje strane opskrbljen
manjim dozerskim nožem, a sa stražnje manjim rijačem koji omogućuju olakšani iskop prethodnim razrahljivanjem nekih vrsta
tla.
43