200.teh-grad-i-poglavlje5

koristiti neke prosječne vrijednosti rastresitosti za stijenu, šljunaki pijesak, parah i glinu prema prikazu
na slici 5.1.1.
Slika 5.1.1. Okvirna rastresitost (slijeva na desno) pri iskopu stijene, šljunka i pijeska, prašine i gline (izvor: L.
Forsblad: «Vibratory soil and rock fill compaction»)
U pogledu šireg područja ili prostora odvijanja iskopa u/na terenu razlikuju se vanjski tj.
površinski (nadzemni, otvoreni) i podzemni (tunelski) te podvodni iskopi.
Površinski (nadzemni) iskopi izvode se na/pri površini terena ili u određenoj dubini terena s
njegove površine. Zbog toga se često nazivaju također otvoreni iskopi jer je najmanje jedna ploha
prostora iskopa uvijek otvorena s površine terena. U pogledu veličine, oblika i mjera prostora iskopa te
u pogledu tehnike i tehnologije načina njihove provedbe razlikuju se pri građenju slijedeći osnovni
oblici površinskih iskopa na razini ili s razine terena -
- plitki površinski iskopi humusa ili trošnog površinskog sloja, iskopi u svrhu uređenja ili
reklamacije zemljišta,
- masovni široki površinski iskopi u okviru nekih građevina hidrotehničkih sustava odnosno
iskopi temelja velikih brana, iskopi umjetnih akomulacijskih jezera, iskopi velikih plovnih
kanala i umjetnih vodotoka, širina ovih iskopa je u načelu veća od širine dozerskog noža,
- iskopi usjeka, predusjeka i većih zasjeka, iskop manjih zasjeka na kosini terena (iskop tzv.
“stepenica” na padinama na kojima se kasnije izvode nasipi) pri čemu se ovi iskopi pretežito
promatraju kao iskopi u razmjerno skučenom prostoru,
- iskopi kanala odvodnje odnosno meloracijskih mreža,
- iskopi jaraka i manjih kanala,
- iskopi rovova (iskopi rovova ponovo se zatrpavaju iskopanim materijalom iz rova nakon
polaganja cjevovoda što je njihova osnovna razlika od kanala ili jaraka koji ostaju trajno
iskopani a iskopani materijal se trajno odlaže izvan njihova iskopa),
- iskopi (pojedinačnih, trakastih, složenih plićih i dubokih) temelja,
- iskopi građevnih jama i ostali potrebni iskopi koji omogućavaju izvedbu građevnih jama
(iskopi posebnih vrlo dubokih i uskih rovova za izvedbu zavjesa i zidova građevnih jama te
ostali slični iskopi)
- posebni iskopi u okviru izvedbe geotehničkih konstrukcija pri temeljenju (primjerice iskopi
kod pilotiranja i sl.),
- ostale vrste iskopa za potrebe građenja.
Iskopi u okviru glinokopa, šljunčara i kamenoloma smatraju se površinskim kopovima koji se
pretežito izvode s površine razmjerno duboko u stijenski masiv odnosno aluvijalno nekoherentno ili
koherentno tlo. Provode se u više razina, trajnog su obilježja a zakonski su u nadležnosti rudarstva
odnosno rudarske struke, čak kada se radi samo o proizvodnji mineralne sirovine ili materijala za
potrebe građenja ili proizvodnji građevinskih materijala i nekih mineralnih gradiva
Podzemni iskopi - potkopa, tunela, velikih podzemnih prostorija (“kaverni”) i sl. - izvode se u
dubini tla ili stijene ispod njezine površine pri čemu se površina terena iznad iskopa ne mijenja odnosno
ostaje prirodno cjelovita tijekom i nakon podzemnog podzemnog iskopa. Ovi su iskopi slični u smislu
tehnike i tehnologije površinskim (nadzemnim) iskopima samo se odvijaju u skučenom prostoru pa se
od vanjskih razlikuju pretežito po načinu organizacije tehnološkog postupka iskopa. Stoga je tehnika
podzemnog iskopa (tehnička sredstva za rad tj. strojevi i ostala tehnološka oprema za podzemne
38