FFISEG - CBAC

TYSTYSGRIF ADDYSG GYFFREDINOL 

GENERAL CERTIFICATE OF EDUCATION 

2009 - 2010 

FFISEG 

PAPURAU CWESTIWN ENGHREIFFTIOL 

CYNLLUNIAU MARCIO ENGHREIFFTIOL

Cynnwys 

Papurau Cwestiwn 

TAG FFISEG Deunyddiau Asesu Enghreifftiol 3 

PH1 Mudiant, Egni a Gwefr 5 

PH2 Tonnau a Gronynnau 19 

PH3 Ffiseg Arbrofol (Asesiad Mewnol) 33 

PH4 Osgiliadau a Meysydd 45 

PH5 Magneteg, Niwclysau ac Opsiynau 61 

PH6A Dadansoddi Data (Asesiad Mewnol) 95 

PH6B Tasg Arbrofol (Asesiad Mewnol) 101 

Cynlluniau Marcio 

Taflen Glawr Cynllun Marcio 105 

PH1 Mudiant, Egni a Gwefr 107 

PH2 Tonnau a Gronynnau 113 

PH3 Ffiseg Arbrofol (Asesiad Mewnol) 118 

PH4 Osgiliadau a Meysydd 121 

PH5 Magneteg, Niwclysau ac Opsiynau 127 

PH6A Dadansoddi Data (Asesiad Mewnol) 140 

PH6B Tasg Arbrofol (Asesiad Mewnol) 141 

Tudalen

CYD-BWYLLGOR ADDYSG CYMRU 

Tystysgrif Addysg Gyffredinol 

Uwch Gyfrannol/Uwch 

DEUNYDDIAU YCHWANEGOL 

C 

541/01 


UNED ASESU PH1: MUDIANT, EGNI A GWEFR 

PAPUR ENGHREIFFTIOL 

(1 awr 15 munud) 

Yn ogystal â’r papur arholiad hwn efallai y bydd angen cyfrifiannell. 

CYFARWYDDIADAU I YMGEISWYR 


WELSH JOINT EDUCATION COMMITTEE 

General Certificate of Education 

Advanced Subsidiary/Advanced 

Ysgrifennwch eich enw, rhif y ganolfan a’ch rhif ymgeisydd yn y blychau ar frig y dudalen hon. 

Atebwch bob cwestiwn. 

Ysgrifennwch eich atebion yn y lleoedd gwag a ddarperir yn y llyfryn hwn. 

GWYBODAETH I YMGEISWYR 

Ceir cyfanswm o 80 marc ar gyfer y papur hwn. 

Rhoddir nifer y marciau mewn cromfachau ar ddiwedd pob cwestiwn neu ran o gwestiwn. 

Atgoffir chi y bydd yr asesu yn cymryd i ystyriaeth ansawdd y cyfathrebu ysgrifenedig a 

ddefnyddir yn eich atebion. 

Atgoffir chi y dylech ddangos eich holl waith cyfrifo. Rhoddir credyd am waith cyfrifo cywir hyd 

yn oed pan yw’r ateb terfynol a roddir yn anghywir. 

Tynnir eich sylw at y tabl "Data a Pherthnasoedd Mathemategol" a geir ar dudalen gefn y papur 

arholiad hwn. 

Ni roddir tystysgrif i ymgeisydd a geir yn ymddwyn yn annheg yn ystod yr arholiad.


Cysonion Sylfaenol 

Cysonyn Avogadro NA = 6.02 × 10 23 môl −1 

Gwefr electronig sylfaenol e = 1⋅60 × 10 −19 C 

Màs electron me = 9⋅1 × 10 −31 kg 

Cysonyn molar nwy R = 8⋅3 J môl −1 K −1 

Cyflymiad oherwydd disgyrchiant g = 9⋅81 m s −2 

ar lefel môr 

[Cryfder maes disgyrchiant ar lefel môr g = 9⋅81 N kg -1 ] 

Cysonyn disgyrchiant cyffredinol G = 6⋅67 × 10 -11 N m 2 kg -2 

Cysonyn Planck h = 6⋅6 × 10 −34 J s 

Uned màs unedig 1 u = 1⋅66 × 10 -27 kg 

Buanedd golau mewn gwactod c = 3⋅00 × 10 8 m s −1 

Permitifedd gofod rhydd εo = 8⋅9 × 10 −12 F m −1 

Athreiddedd gofod rhydd μo = 4π × 10 −7 H m −1 

Cysonyn Stefan σ = 5⋅67 × 10 -8 W m 2 K -4 

Cysonyn Wien W = 2⋅898 × 10 -3 m K


C.1 (a) (i) Rhoddir i chi ychydig fetrau o wifren fetel denau. Disgrifiwch, gyda 

chymorth diagram, sut y byddech yn ymchwilio i sut mae gwrthiant y wifren 

yn dibynnu ar ei hyd. [3] 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

(ii) Brasluniwch graff i ddangos y berthynas y byddech yn disgwyl ei gweld. [1] 

gwrthiant 

(b) (i) Eglurwch beth a olygir wrth wrthedd. Os byddwch yn defnyddio symbolau, 

nodwch eu hystyr. [3] 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

(ii) Disgrifiwch sut y byddech yn canfod gwrthedd y metel yn rhan (a). Dylech 

nodi sut y byddech yn gwneud y mesuriad ychwanegol sydd ei angen, a sut y 

byddech yn ei ddefnyddio. [3] 

hyd 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................


C.2 (a) (i) Mae myfyriwr yn dal rhoden bolythen ac yn ei rhwbio â chadach. Rhoddir 

gwefr negatif ar y rhoden. Eglurwch hyn a nodwch beth yw’r wefr ar y 

cadach. [2] 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

(ii) Mae’r myfyriwr yn dal rhoden alwminiwm ac yn rhwbio hon â’r cadach ond 

nid yw’n cael ei gwefru. Eglurwch pam nad yw’r rhoden yn cael ei gwefru. 

[1] 

......................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................... 

(b) Gan ddefnyddio’r syniad o wefr drydan eglurwch beth a olygir wrth y cerrynt trydan 

sy’n mynd trwy ddargludydd. [1] 

........................................................................................................................................ 

(c) Cymhwysir yr hafaliad canlynol i alwminiwm. 

I = nAve 

(i) Cyfrifwch werth ar gyfer n, o wybod bod 6.0 × 10 22 atom mewn ciwb o 

alwminiwm sy’n mesur 0.010m×0.010 m×0.010m, a bod pob atom yn 

cyfrannu 3 electron rhydd. [3] 

......................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................... 

(ii) Trwy hyn cyfrifwch y cyflymder drifft pan fydd cerrynt o 0.50A mewn 

gwifren alwminiwm o ddiamedr 4.0 × 10 -4 m. [Cyfeiriwch ar y rhestr 

cysonion ar dudalen 2.] [2] 

......................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................... 

(iii) Cysylltir bwlb tortsh â chyflenwad pŵer gan ddefnyddio 2m o’r wifren 

alwminiwm yn rhan (ii) a switsh. Gwelir bod y bwlb, sy’n defnyddio cerrynt 

o 0.5 A, yn cynnau ar unwaith pan gaiff y switsh ei wasgu. 

Yn wyneb eich ateb i ran (ii), eglurwch pam mae hyn yn digwydd. [2] 

………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………… 

…………………………………………………………................................................


(ch) Ym 1911 roedd ffisegydd o’r Iseldiroedd yn ymchwilio i effeithiau tymereddau isel 

iawn. Plotiodd graff (gweler isod) o wrthiant mesuredig, R, sbesimen mercwri solet 

yn erbyn tymheredd, θ. 

0⋅16 

R / Ω 

0⋅12 

0⋅08 

0⋅04 

A 

0⋅00 

−269⋅2 −269⋅1 −269⋅0 

B 

−268⋅9 −268⋅8 

C 

(i) Pa enw a roddir heddiw ar yr effaith sy’n gyfrifol am ranbarth AB? [1] 

......................................................................................................................................... 

(ii) Pa wahaniaeth potensial fyddai ei angen i gynnal cerrynt o (dyweder) 10 mA 

mewn cylch o fercwri solet ar dymheredd −269ּ0ºC neu is? 

Eglurwch eich ateb [2] 

......................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................... 

(iii) Ni chafwyd unrhyw 'bwyntiau' ar gyfer rhanbarth BC. Awgrymwch reswm 

dros hyn. [1] 

......................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................... 

D 

θ / °C


C.3 (a) Un o’r hafaliadau defnyddiol sydd i’w gymhwyso i gell â g.e.m. E a gwrthiant 

mewnol r yw 

V = E − Ir. 

(i) Nodwch beth a olygir wrth g.e.m. y gell. [2] 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

(ii) Beth mae V yn ei gynrychioli? [1] 

............................................................................................................................ 

(iii) Beth mae Ir yn ei gynrychioli? [1] 

............................................................................................................................ 

(b) Mae foltmedr a gysylltwyd ar draws terfynellau cell yn darllen 1ּ62 V. Mae’r 

darlleniad yn disgyn i 1ּ35 V pan gysylltir gwrthydd 3ּ0 Ω mewn paralel â’r 

foltmedr. 

1⋅62 V 

V 

1⋅35 V 

V 3⋅0 Ω 

(i) (I) Nodwch werth g.e.m. y gell. [1] 

............................................................................................................................ 

(II) Cyfrifwch wrthiant mewnol y gell. [2] 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

(ii) Cysylltir ail wrthydd mewn paralel â’r gwrthydd 3·0 Ω. 

Heb wneud gwaith cyfrifo, nodwch ac eglurwch sut mae’r g.p. ar draws 

terfynellau’r gell yn newid. [3] 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................


C.4 (a) Nodwch y gwahaniaeth allweddol rhwng mesurau sgalar a fector. [1] 

………………………………………………………………………………………………….. 

(b) Gellir mynegi ail ddeddf mudiant Newton gan yr hafaliad 

F = ma. 

Enwch y mesurau fector yn yr hafaliad hwn. [2] 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

(c) Mae beic yn ddisymud i ddechrau ar arwyneb llorweddol ac mae rhywun yn ei ddal i 

fyny trwy roi grym cydbwyso ysgafn. Mae braich y pedal yn fertigol; hynny yw, 

mae’r naill bedal yn ei safle uchaf a’r llall ar ei isaf. Nawr mae rhywun arall yn 

penlinio wrth ochr y beic ac yn rhoi grym llorweddol ar y pedal isaf tuag at yr olwyn 

gefn. 

Grym a 

roddir 

I ba gyfeiriad y byddai’r beic yn dechrau symud? 

Eglurwch eich ymresymiad yn ofalus. [3] 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

…………………………………………………………………………………………………


C.5 Rhoddir gwerth grym gwrthiant aer, Fllusgiad, ar wrthrych sy’n disgyn ar gyflymder uchel 

trwy’r aer, gan y fformiwla. 

Fllusgiad = kv 2 

lle mae k yn gysonyn, a v yw cyflymder y gwrthrych. 

Mae carreg â màs 3⋅0 kg, sydd wedi’i gollwng o falŵn aer poeth, yn cyrraedd cyflymder 

terfynol yn y pen draw o 50 m s -1 . 

(a) Eglurwch yn glir, yn nhermau grymoedd a’r hafaliad uchod, pam mae carreg o’r fath, 

sy’n disgyn, yn cyrraedd cyflymder terfynol yn y pen draw. 

Dylai eich ateb gynnwys y termau grym cydeffaith, cyflymiad ac ecwilibriwm. 

[4] 

…………………………………………………………………………………………………… 

…………………………………………………………………………………………………… 

…………………………………………………………………………………………………… 

…………………………………………………………………………………………………… 

…………………………………………………………………………………………………… 

…………………………………………………………………………………………………… 

(b) Cyfrifwch werth k ar gyfer y garreg hon. 

[Cyfeiriwch at y data ar dudalen 2] [2] 

…………………………………………………………………………………………………… 

…………………………………………………………………………………………………… 

…………………………………………………………………………………………………… 

(c) Cyfrifwch gyflymiad y garreg pan fydd ei chyflymder yn 30 ms −1 . [4] 

....................................................................................................................................................... 

....................................................................................................................................................... 

....................................................................................................................................................... 

....................................................................................................................................................... 

....................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................


C.6 (a) (i) Diffiniwch gyflymiad. [1] 

......................................................................................................................................... 

(ii) 

( u + v) 

t 

x = yw un o hafaliadau mudiant dan gyflymiad unffurf. 

2 

Defnyddiwch yr hafaliad hwn a’ch ateb i (a) (i) i ddangos yn glir bod [3] 

1 2 

x = ut + at 

2 

......................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................... 

(b) Mae dau fyfyriwr yn cynnal arbrawf i ganfod uchder clogwyn. Mae un myfyriwr yn 

taflu carreg yn llorweddol o ben y clogwyn fel y dangosir yn y diagram. Mae gan y 

myfyriwr arall stopgloc i gofnodi amser hedfan y garreg. Anwybyddwch wrthiant 

aer. [Cyfeiriwch at y data ar dudalen 2.] 

(i) Cymerodd y garreg 5ּ0 s i 

gyrraedd y môr. Cyfrifwch 

uchder (h) y clogwyn. [3] 

.............................................................. 

.............................................................. 

.............................................................. 

.............................................................. 

(ii) Cyfrifwch 

(I) cyflymder fertigol y garreg wrth daro’r môr, [3] 

......................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................... 

.........................................................................................................................................


(II) cyflymder llorweddol y garreg, o wybod ei bod yn taro’r môr 90 m o 

waelod y clogwyn; [2] 

......................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................... 

(III) cyflymder cydeffaith y garreg wrth daro’r môr. [3] 

......................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................... 

.........................................................................................................................................


C.7 Mae’r cwestiwn hwn yn ymchwilio, mewn modd syml, i un o’r agweddau ar ble y dylid 

lleoli tyrbinau gwynt: mewn ardaloedd gwyntog mynyddig anghysbell neu mewn 

iseldiroedd lle mae’n haws eu cyrraedd. 

Mae gan dyrbin gwynt penodol lafnau sy’n sgubo allan arwynebedd o 500 m 2 . Mae’n 

wynebu’r gwynt, sy’n chwythu â buanedd o 5 m s -1 . 

5 m s -1 

(a) Dangoswch fod màs yr aer sy’n symud heibio’r llafnau bob eiliad yn tua 3 200 kg. [2] 

[Dwysedd aer = 1⋅29 kg m -3 ] 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

(b) Trwy ystyried yr egni cinetig sydd gan yr aer hwn, amcangyfrifwch yr allbwn egni 

bob eiliad gan y tyrbin gwynt, a bwrw ei fod yn gweithredu ag effeithlonedd o 60%. 

[4] 

……………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………


(c) Lleolir llawer o dyrbinau gwynt ar gefnenau mynyddig lle mae buanedd cymedrig 

y gwynt yn fwy. Trafodwch fanteision ac anfanteision cymdeithasol ac 

economaidd sefydlu tyrbinau gwynt fel ffynhonnell egni a’u lleoli mewn safle lle 

mae buanedd cyfartalog y gwynt yn ddwywaith y buanedd yn yr enghraifft hon. [8] 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

…………………………………………………………………………………………………

m 

ρ = 

V 

v= u+ at 

x = u+ v t 

( ) 

1 

2 

1 2 

x = ut + 2 at 

2 2 

v = u + 2ax 

W = Fxcosθ Δ Eg = mgΔ h 

E = mv 

1 

k 2 

1 2 1 

Fs = 2 mv − 2 

2 

mu 

η = egni defnyddiol a drosglwyddir × 100% 

cyfanswm mewnbwn egni 

2 

Gwybodaeth am Ffiseg Gronynnau 

Unedau 

T / K = θ / °C + 273⋅15 

1 u = 1⋅66 × 10 -27 kg 

Fformiwlâu Ffiseg – UG 

ΔQ 

I = 

Δ t 

I = NAve 

ρl 

R = 

A 

2 

V 

= = = 

R 

2 

P IV I R 

V 

V 

cyfanswm 

V = E− Ir 

⎛ V 

⎜ 

⎜neu 

⎝ V 


ALLAN 

MEWN 

⎞ 

⎟ = 

⎠ R 

R 

cyfanswm 

c= fλ 

ay 

λ = 

D 

dsinθ = nλ 

nv = nv 

1 1 2 2 

n sinθ = n sinθ 

1 1 2 2 

n sin c = n 

1 2 

E kmacs 

= hf 

hc 

eV = 

λlleiaf 

P= AσT λ 

macs 

4 

= WT 

Leptonau Cwarciau 

gronyn 

(symbol) 

electron 

(e − ) 

niwtrino electron 

(νe) 

i fyny i lawr 

gwefr (e) − 1 0 

2 + 3 

1 − 3 

rhif lepton 1 1 0 0 

−φ 

−1





C 

542/01 


UNED ASESU PH2: TONNAU A GRONYNNAU 



























ar lefel môr 











C.1 (a) Disgrifiwch sut y byddech yn defnyddio hidlydd polareiddio (Polaroid) i brofi a yw’r 

golau o ffynhonnell arbennig yn bolar ai peidio. [3] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

(b) Mae paladr cul o olau yn disgleirio ar floc gwydr â thrawstoriad hanner crwn. Daw’r 

golau i mewn i’r bloc yn A a theithio trwy’r gwydr i daro O, sef canol y diamedr, ar 

ongl drawiad o 30º. Indecs plygiant y gwydr yw 1.5. 

A 

30° 

(i) Cyfrifwch yr ongl i’r normal y mae’r paladr yn cael i blygu allan i’r aer arni 

yn O. [3] 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

(ii) Beth sy’n digwydd i’r golau os yw’r ongl drawiad yn cael ei chynyddu i fwy 

na’r ongl gritigol? [1] 

............................................................................................................................ 

O


C.2 (a) Eglurwch beth a olygir wrth 

(i) ton ardraws, [2] 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

(ii) tonfedd ton. [2] 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

(b) Er mwyn arddangos tonnau caiff rhoden fertigol A ei dipio mewn dŵr mewn tanc. 

Perir i’r rhoden osgiliadu i fyny ac i lawr ar amledd o 30 Hz er mwyn iddi weithredu 

fel ffynhonnell tonnau. Ar un ennyd mae arwyneb y dŵr fel y dangosir. Y llinellau 

du yw brigau ton (blaendonnau lle mae gan y dŵr ei ddadleoliad mwyaf tuag i fyny). 

Mae’r diagram yn dangos y gwir faint. 

A 

(i) Mesurwch ac ysgrifennwch donfedd y tonnau. [1] 

............................................................................................................................ 

(ii) Cyfrifwch fuanedd y tonnau. [2] 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................


(c) Nawr, rhoddir dwy roden yn lle’r un wreiddiol ac maent yn mynd i mewn i’r dŵr ar 

bwyntiau A a B. Maent yn symud i fyny ac i lawr gyda’i gilydd (yn gydwedd) ar 

amledd o 30 Hz. Mae arwyneb y dŵr yn dangos patrwm ymyriant fel y dangosir 

(gwir faint). 

(i) Nodwch Egwyddor Arosodiad. [2] 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

(ii) Mae pwynt P ar arwyneb y dŵr yn gytbell o A a B (AP = BP). Eglurwch 

pam y ceir ymyriant adeiladol yn P. [2] 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

(iii) I Enwch y math o ymyriant sy’n digwydd yn Q. [1] 

..................................................................................................................... 

II Mesurwch bellterau AQ a BQ a thrwy hyn eglurwch pam mae’r math 

hwn o ymyriant yn digwydd yn Q. [3] 

..................................................................................................................... 

..................................................................................................................... 

..................................................................................................................... 

.....................................................................................................................


C.3 Mae’r diagram lefelau egni yn dangos cyflwr 

isaf a dau gyflwr cynhyrfol, A a B, ar gyfer 

atom neon. 

Mewn laser heliwm-neon, codir atomau 

neon i gyflwr cynhyrfol A trwy 

wrthdrawiadau ag atomau heliwm cynhyrfol. 

Mae’r atomau neon cynhyrfol yn allyrru 

ffotonau â thonfedd 6.33 × 10 -7 m, wrth 

wneud y trosiad i gyflwr B. 

______________________ A (metasefydlog) 

_______________________ B (byrhoedlog) 

_______________________ cyflwr isaf 

(a) Cyfrifwch y gwahaniaeth egni rhwng cyflwr A a chyflwr B. [2] 

......................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................... 

(b) Y broses o allyrru’r rhan fwyaf o’r ffotonau yw allyriant ysgogol. Eglurwch yn 

ofalus beth a olygir wrth yr ymadrodd mewn italig. Dylai eich ateb gynnwys 

cyfeiriad at gydlyniad. [3] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

(c) Cyflwr metasefydlog yw A nad yw’n cael ei ddiboblogi’n gyflym trwy allyriant 

digymell ffotonau. Mae B, ar y llaw arall, yn fyrhoedlog iawn: mae’r atomau yn colli 

egni yn gyflym iawn, gan ddychwelyd i’r cyflwr isaf. Mae’r amodau hyn yn caniatáu 

gwrthdroad poblogaeth rhwng A a B. 

(i) Eglurwch beth a olygir wrth wrthdroad poblogaeth. [2] 

............................................................................................................................. 

............................................................................................................................. 

(ii) Eglurwch pam mae angen gwrthdroad poblogaeth er mwyn gweithredu laser. 

[3] 

............................................................................................................................. 

............................................................................................................................. 

............................................................................................................................. 

............................................................................................................................. 

.............................................................................................................................

(ch) Dyma ddiagram wedi’i symleiddio o laser heliwm-neon. 

drych sy’n 

adlewyrchu bron 

100% o olau coch 


Nodwch swyddogaethau’r drychau. [2] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

(d) Rhowch un defnydd ar gyfer laserau ym mhob un o’r categorïau canlynol. Mae’r un 

cyntaf wedi’i wneud drosoch chi fel enghraifft. 

(i) milwrol 

cyfrwng mwyhau o 

heliwm a neon 

drych sy’n 

adlewyrchu tua 

90% o olau coch 

anelau gynnau; mae laser ar faril gwn yn rhoi smotyn llachar ar y targed 

(ii) llawfeddygaeth [1] 

............................................................................................................................. 

............................................................................................................................. 

(ii) gwneud mesuriadau: [1] 

............................................................................................................................. 

............................................................................................................................. 

(iii) technoleg gwybodaeth, cyfathrebu: [1] 

............................................................................................................................. 

.............................................................................................................................


C.4 Darllenwch y paragraff canlynol ac yna atebwch y cwestiynau isod. 

Pan fydd gronynnau isatomig fel electronau a phrotonau yn rhyngweithio, mae’r wefr a’r rhif 

lepton bob amser yn aros yr un fath cyn ac ar ôl y rhyngweithiad. Dywedir eu bod yn cael eu 

cadw. Fel rheol, ysgrifennir gwefr gronyn mewn unedau sydd yr un faint â gwefr electron. 

Rhif lepton electron (e) neu niwtrino (ve) yw 1. Mae gan eu gwrthronynnau rifau lepton −1. 

Mae gan ronynnau nad ydynt yn leptonau rif lepton sero. 

(a) Cwblhewch y tabl. Mae’r llinell gyntaf wedi’i gwneud drosoch chi. [3] 

gronyn symbol gwefr / e rhif lepton 

(i) proton p neu H 

1 

+1 0 

1 

(ii) pion π + 

(iii) 

(iv) γ 

(b) Mae’r hafaliad anghyflawn canlynol yn cynrychioli’r cam cyntaf wrth gynhyrchu 

heliwm o hydrogen yng nghanol yr Haul. 

1 

1 

H 

+ 

1 

1 

H 

= 

(i) Ar gyfer y gronynnau cyn y rhyngweithiad, ysgrifennwch 

2 

1 

H 

ve 

+ 

e 

+ 

(I) cyfanswm y wefr (mewn unedau e), ............................. [1] 

(II) cyfanswm y rhif lepton. ............................. [1] 

(ii) Enwch y gronyn coll ar ochr dde’r hafaliad, ac eglurwch eich ateb yn 

nhermau cadwraeth gwefr a rhif lepton. [3] 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

+ 

K


C.5 Mae’r diagram yn dangos ton unfan â chwe antinod mewn llinyn dan densiwn. 

(a) (i) Eglurwch pam, yn y gosodiad a ddangosir, mae ton unfan, yn hytrach na thon 

gynyddol, i’w gweld ar y llinyn. [2] 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

(ii) Labelwch yn glir safle un nod. [1] 

(iii) Cyfrifwch donfedd y don unfan a ddangosir yn y diagram. [2] 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

(iv) Os caiff amledd dirgryniadau’r pìn ei ddyblu, gwelir ton unfan unwaith eto. 

Faint o antinodau fydd i’w gweld nawr? Eglurwch eich ateb. [2] 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

...........................................................................................................................


(b) Amledd y pìn sy’n dirgrynu yw 100 Hz. 

(i) Ysgrifennwch amser cyfnodol y pìn. [1] 

(ii) 

........................................................................................................................... 

Mae’r diagram yn dangos ffotograff fflach o’r llinyn ar un adeg pan fydd yr 

antinodau ar eu dadleoliad mwyaf. Brasluniwch y llinyn ar y diagramau isod 

pan fydd dau ffotograff fflach pellach yn cael eu tynnu. 

(I) 0.0025 s ar ôl yr un cyntaf, [1] 

(II) 0.0050 s ar ôl yr un cyntaf. [1]


C.6 Mae’r Haul, fel sêr eraill, yn gweithredu fel corff du. Felly gallwn ddysgu am y gyfradd y 

mae’r Haul yn allyrru egni trwy wneud dau fesuriad syml iawn ar y Ddaear: 

• Mae arddwysedd mwyaf sbectrwm yr Haul ar 4.91 × 10 -7 m. 

• Radiws yr Haul yw 6.96 × 10 8 m. 

Mae’r graff bras isod yn dangos sbectrwm corff du. 

arddwysedd 

tonfedd 

(a) (i) Dewiswch o’r wybodaeth uchod i labelu un o nodweddion y graff. 

(ii) Defnyddiwch ddeddf Wien i ddangos yn glir bod tymheredd arwyneb yr Haul 

tua 5900 K. [2] 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

(b) (i) Nodwch ddeddf Stefan. Diffiniwch y symbolau a ddefnyddiwch. [2] 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

(ii) Dangoswch fod cyfanswm yr egni a belydrir bob eiliad gan yr Haul tua 

4 × 10 26 2 

W. [Arwynebedd sffêr = 4 πr .] [2] 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

(iii) Pan fydd yr Haul yn dod yn gawr coch bydd yn chwyddo i tua 200 gwaith ei 

radiws presennol a bydd tymheredd ei arwyneb tua 3000 K (sef tua hanner ei 

werth presennol). Amcangyfrifwch y pŵer y bydd yn ei allyrru. [3] 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

[1]


C.7 (a) Disgrifiwch arbrawf syml sy’n dangos yr effaith ffotodrydanol. Mae’n rhaid rhoi 

diagram. [5] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

(b) (i) Ysgrifennwch hafaliad ffotodrydanol Einstein, gan danlinellu’r term sydd 

mewn cyfrannedd union i amledd trothwy’r arwyneb. [1] 

............................................................................................................................ 

(ii) Nodwch pa un o’r tri therm yn yr hafaliad sy’n dibynnu ar 

(I) yr arwyneb y mae’r golau yn disgleirio arno, ond nid ar y golau ei hun; 

[1] 

.................................................................................................................. 

(II) y golau (neu’r pelydriad uwchfioled) sy’n disgleirio ar yr arwyneb, ond 

nid ar yr arwyneb ei hun. [1] 

.................................................................................................................. 

(c) Mae golau â’r amleddau a roddir isod yn disgleirio ar arwyneb cesiwm â ffwythiant 

gwaith 3.0×10 -19 J. 

Ym mhob achos cyfrifwch egni cinetig mwyaf yr electronau a allyrrir. Os na fydd 

allyriad, eglurwch pam lai. [Cyfeiriwch at ddata ar dudalen 2.] 

(i) Golau fioled ag amledd 7.0 × 10 14 Hz, [2] 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

(ii) Golau gwyrdd ag amledd 5.7 × 10 14 Hz, [1] 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................


(iii) Cymysgedd o olau fioled ag amledd 7.0 × 10 14 Hz a golau gwyrdd ag amledd 

5.7 × 10 14 Hz, [Eglurwch eich ymresymiad.] [2] 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

(iv) Golau coch ag egni ei ffotonau yn 2.8 × 10 -19 J. [2] 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

...........................................................................................................................


m 

ρ = 

V 

v= u+ at 

1 x = 2 ( u+ v) t 

1 2 

x = ut + 2 at 

2 2 

v = u + 2ax 

W = Fxcosθ Δ Eg= mgΔ h 

E = mv 

1 

k 2 

1 2 1 

Fs = 2 mv − 2 

2 

mu 



2 


Unedau 

T / K = θ / °C + 273⋅15 

1 u = 1⋅66 × 10 -27 kg 


ΔQ 

I = 

Δ t 

I = NAve 

ρl 

R = 

A 

2 

V 

= = = 

R 

2 

P IV I R 

V 

V 

cyfanswm 

V = E− Ir 

⎛ V 

⎜ 

⎜neu 

⎝ V 

ALLAN 

MEWN 

⎞ 

⎟ = 

⎠ R 

R 

cyfanswm 

c= fλ 

ay 

λ = 

D 

dsinθ = nλ 

nv = nv 

1 1 2 2 


1 1 2 2 

n sin c = n 

1 2 

E kmacs 

= hf 

hc 

eV = 

λlleiaf 

P= AσT λ 

macs 

4 

= WT 


gronyn 

(symbol) 

electron 

(e − ) 


(νe) 

i fyny i lawr 

gwefr (e) − 1 0 

2 + 3 

1 − 3 


−φ 

−1




C 

543/01 






UNED ASESU PH3: FFISEG ARBROFOL (ASESIAD MEWNOL) 


TASG ASESU ENGHREIFFTIOL 






















ar lefel môr 










Cyngor i Ymgeiswyr 


• Caniateir 15 munud i chi ateb pob un o’r tasgau yn Adran A – 10 munud gyda’r cyfarpar a 5 

munud pellach i gwblhau’r cwestiynau. Mae pob tasg yn werth 8 marc. 

• Caniateir 45 munud i chi ateb y dasg yn Adran B – 35 munud gyda’r cyfarpar a 10 munud 

pellach i gwblhau’r cwestiynau. Mae’r dasg hon yn werth 24 marc. 

• Cynghori chi i ddarllen pob tasg yn ofalus cyn dechrau ei hateb. 

• Lle bynnag y bo modd, dylid ail-wneud darlleniadau. Os nad oes angen ail-wneud darlleniad, 

bydd y cwestiwn yn nodi hynny. 

• Pan fydd ailddarlleniadau’n rhoi amrywiaeth o ganlyniadau dylid cymryd yr ansicrwydd 

amcangyfrifol fel hanner y lledaeniad: 

x 

u( 

x) 

= 

ux ( ) 

mwyaf − xlleiaf 

• Mae trachywiredd canlyniad, p = ( × 100% ) 

x 

• Os caiff dau neu ragor o fesurau eu lluosi neu’u rhannu, trachywiredd y mesur a geir o 

ganlyniad yw swm trachywiredd y mesurau gwreiddiol. 

• Dylid nodi’r unedau ar gyfer pob mesur. 

• Dylid mynegi pob mesur y mae angen i chi ei gyfrifo i nifer priodol o ffigurau ystyrlon, yn 

unol â’r ansicrwydd amcangyfrifol a / neu’r data y’u deillir ohonynt. 

2


Cwestiwn A1 

ADRAN A 

(15 munud ar gyfer pob cwestiwn) 

Byddwch yn canfod y gwerth ar gyfer cysonyn Planck, h, trwy ganfod foltedd taro deuod allyrru 

golau. 

(a) Mae’r gylched a ddangosir yn y diagram isod wedi’i gosod yn rhannol eisoes. Defnyddiwch 

y cyfarpar i gwblhau’r gylched. Peidiwch â chau’r switsh nes i’r gylched gael ei gwirio 

gan eich athro. [2] 

(b) Cymhwyswch y potensiomedr nes bod y deuod allyrru golau prin yn allyrru golau a 

darllenwch y foltedd sydd ei angen i gyflawni hyn. Cymerwch sawl darlleniad a chyfrifwch 

y foltedd cymedrig a’r ansicrwydd yn y ffigur hwn. [3] 

V 

Cysylltir y batri ~ 4⋅5 V â’r switsh 

gwasgu a’r potensiomedr fel y 

dangosir. Mae’n rhaid i’r myfyrwyr 

gysylltu’r deuod allyrru golau coch 

pŵer isel (rhad!) mewn cyfres â 

gwrthydd 1 kΩ (ar draws allbwn y 

potensiomedr) a foltmedr ar draws y 

deuod allyrru golau. Dangosir tonfedd 

the deuod allyrru golau. 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

(c) Cysylltir y foltedd taro â chysonyn Planck a thonfedd y deuod allyrru golau gan yr hafaliad: 

hc 

eV = 

λ 

lle c yw buanedd golau. 

Defnyddiwch eich canlyniadau a’r donfedd a roddir i ganfod gwerth ar gyfer cysonyn Planck.[3] 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

…………………………………………………………………………………………………

Cwestiwn A2 

Byddwch yn ymchwilio i fudiant gwrthrych i lawr goledd. 

Mae hyd s = 1⋅20 m wedi’i farcio allan ar drac i chi. 

h 


(a) Os yw’r bêl yn dechrau o ddisymudedd (u = 0) gellir dangos bod y cyflymiad, a, yn cael ei 

roi gan: 

2s 

a = 2 

t 

lle t yw’r amser a gymer y farblen i rolio pellter s. 

(i) Gosodwch uchder h i 0.10m a mesurwch yr amser t a gymer y farblen i rolio i lawr y 

goledd. [2] 

………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………… 

(ii) Defnyddiwch yr hafaliad uchod i gyfrifo cyflymiad, a, y farblen. [1] 

………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………… 

(b) Trwy gydrannu’r grymoedd sy’n gweithredu ar y bêl mae myfyriwr yn awgrymu bod 

ma = mg sinφ 

a thrwy hyn bod a = gsinφ Defnyddiwch eich ateb i (a)(ii) i ganfod gwerth ar gyfer y cyflymiad oherwydd disgyrchiant, 

g. [2] 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

s 

φ


(c) Os yw ateb o fewn 5% o’r gwerth cywir, gellir ei ystyried yn fanwl gywir. A bwrw bod y 

-2 

cyflymiad oherwydd disgyrchiant ar y ddaear yn 98ms ⋅ , rhowch sylwadau ar fanwl 

gywirdeb eich canlyniad. 

[2] 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

(ch) Rhowch un rheswm pam y byddech yn disgwyl i’r gwerth a gyfrifwyd gennych fod yn 

wahanol i’r gwerth a ragfynegir gan ddamcaniaeth y myfyriwr. [1] 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

…………………………………………………………………………………………………

Cwestiwn A3 

Rhoddwyd i chi ddau sampl o ddur: 

sffêr dur â dwysedd hysbys 

bloc petryal dur. 

Mae gennych galiperau fernier, micromedr a chlorian electronig dop-lwytho. 


(a) Trwy wneud mesuriadau canfyddwch ddwysedd y bloc petryal dur. Canfyddwch hefyd 

yr ansicrwydd yn y dwysedd. 

Cyfaint bloc petryal rheolaidd = lbh 

m 

Dwysedd, ρ = 

V 

Mae gan ymgeiswyr gerdyn gyda 

gwerth dwysedd y sffêr – wedi’i 

fesur gan yr athro. 

Ar gyfer pob un o’r mesuriadau hyd, nodwch pa offeryn mesur a ddefnyddiwch a nodwch 

yn fyr reswm dros eich dewis. Dangoswch eich holl fesuriadau. [5] 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

(b) Eglurwch yn fyr pa un o’ch mesuriadau a wnaeth y cyfraniad mwyaf i gyfanswm yr 

ansicrwydd yn eich gwerth dwysedd. [1] 

………………………………………………………………………………………………… 

…………………………………………………………………………………………………


(c) Gan ddefnyddio eich canlyniadau, rhowch sylwadau i nodi a yw’r ddau wrthrych wedi’u 

gwneud o’r un math o ddur. [2] 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

…………………………………………………………………………………………………

ADRAN B 

(45 munud) 


Yn y cwestiwn hwn byddwch yn ymchwilio i’r ffactorau sy’n effeithio ar gyflymder cwpanau byns 

papur. 

Cwpan bynen 

sy’n disgyn 

(a) Ar ôl cael ei ryddhau o ddisymudedd bydd cwpan papur yn cyrraedd cyflymder terfynol yn 

gyflym iawn. Eglurwch yn ofalus pam mae’r cwpan yn cyrraedd y cyflymder hwn. [2] 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

(b) Rhowch un o briodweddau cwpan a fydd yn effeithio ar ei gyflymder terfynol. [1] 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

(c) Tybiwch y cyrhaeddir cyflymder terfynol bron ar unwaith ar ôl rhyddhau’r cwpan. 

Cynlluniwch arbrawf i ganfod cyflymder terfynol un cwpan papur. Disgrifiwch yn ofalus 

beth rydych am ei wneud, gan gynnwys pa fesuriadau yr ydych am eu gwneud ac unrhyw 

dechnegau a ddefnyddiwch i sicrhau canlyniad manwl gywir. Bydd yn rhaid i chi nodi’r 

uchder y byddwch yn gollwng y cwpan. [3] 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

…………………………………………………………………………………………………


(ch) Gellir gollwng y cwpanau byns yn unigol, neu gellir gollwng pentwr yn cynnwys nifer 

ohonynt. Mae myfyriwr Ffiseg yn awgrymu bod y cyflymder terfynol wedi’i sgwario, v², 

mewn cyfrannedd union â nifer y cwpanau yn y pentwr. Byddwch yn cynnal arbrawf nawr i 

weld a yw’r berthynas hon yn gywir. 

Cwblhewch y tabl isod. [3] 

Nifer y 

cwpanau (dim 

unedau) 

1 

2 

3 

4 

5 

Amserau (s) 

t1 t2 cymedr 

buanedd, v 

( ) 

v 2 

( ) 

(d) Lluniwch graff gyda v² ar yr echelin fertigol yn erbyn nifer y cwpanau ar yr echelin 

llorweddol. [4]


(dd) (i) Defnyddiwch eich graff i egluro a yw awgrym y myfyriwr, h.y. bod y cyflymder 

terfynol wedi’i sgwario mewn cyfrannedd union i nifer y cwpanau a ollyngir, yn 

gywir ai peidio. [2] 

………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………… 

(ii) Rhowch sylwadau ar fanwl gywirdeb eich canlyniadau. [1] 

………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………… 

(e) Y berthynas ddisgwyliedig rhwng y buanedd terfynol a nifer y cwpanau yw: 

2 

Nmg = kAv 

lle N = nifer y cwpanau 

m = màs un cwpan 

A = arwynebedd trawstoriadol y cwpan bynen [ar ei bwynt lletaf] 

g = cyflymiad oherwydd disgyrchiant [9⋅81 m s -2 ] 

k = ffactor yn ymwneud â’r siâp 

Defnyddiwch eich graff a’ch mesuriadau o fàs a diamedr y cwpanau byns i ganfod gwerth ar 

gyfer y ffactor sy’n ymwneud â’r siâp. Nid oes angen cyfrifo’r ansicrwydd yn eich ateb. [6] 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

…………………………………………………………………………………………………


(f) Nodwch beth yw’r cyfeiliornad mwyaf yn eich arbrawf ac eglurwch sut y gallech ei leihau. [2] 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………… 

…………………………………………………………………………………………………





C 

544/01 


UNED ASESU PH4: OSGILIADAU A MEYSYDD 



















Tynnir eich sylw at y tabl "Data a Pherthnasoedd Mathemategol" a geir ar dudalen gefn y papur 

arholiad hwn. 









ar lefel môr 











C.1 Mae myfyrwraig yn cynnal arbrawf gan ddefnyddio sffêr metel â màs 0.20 kg sy’n hongian ar 

sbring â chysonyn sbring (grym am bob uned estyniad) 49 Nm -1 . Mae’n gosod y sffêr yn 

osgiliadu i fyny ac i lawr. Ar amser t = 0 mae’n mynd trwy ei safle ecwilibriwm, gan symud 

tuag i lawr. Mae’r pwynt isaf y mae’n ei gyrraedd 0ּ050m o dan y safle ecwilibriwm. 

(a) Dangoswch yn glir mai amser cyfnodol yr osgiliadau yw 0ּ40s. [2] 

......................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................... 

(b) Gan ddefnyddio’r grid isod, brasluniwch graff dadleoliad yn erbyn amser ar gyfer un 

cylchred osgiliadu gan ddechrau ar t = 0. Tybiwch fod yr amser cyfnodol yn 0ּ40s. 

Llenwch raddfa amser. [3] 

0⋅05 

i lawr 

0⋅00 

i fyny 

−0⋅05 

dadleoliad / m 

(c) Amcangyfrifwch o’ch graff yr amser, t1, pan fydd y sffêr, am y tro cyntaf, 0ּ040m 

uwchben y safle ecwilibriwm. [Gweler y diagram ar yr ochr dde]. [1] 

t / s 

.........................................................................................................................................


(ch) Er mwyn gwirio, rhowch eich gwerth ar gyfer t1 i hafaliad mudiant harmonig syml 

priodol i ganfod y dadleoliad cyfatebol. Rhowch sylwadau ar eich ateb. [3] 

......................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................... 

(d) Cyfrifwch fuanedd y màs ar amser t1. [ 2] 

......................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................... 

.........................................................................................................................................

C.2 


Mae’r diagram yn dangos cyfarpar ar gyfer ymchwilio i osgiliadau gorfod. [Ni ddisgwylir i 

chi fod wedi gweld y cyfarpar hwn o’r blaen.] 

Gosodir y generadur signal i roi allbwn ton sin ag amledd isel iawn, ac mae’r pìn yn 

dirgrynnu yn ôl ac ymlaen fel y dangosir. Mesurir osgled osgiliadau’r pendil pan fydd wedi 

cyrraedd gwerth cyson. Gwneir hyn eto ar gyfer amleddau gwahanol, gan alluogi graff i gael 

ei blotio fel y dangosir. 

0⋅08 

0⋅06 

0⋅04 

0⋅02 

0⋅00 

0⋅0 0⋅4 0⋅8 1⋅2 1⋅6 2⋅0 

amledd / Hz 

(a) (i) Nodwch amledd naturiol y pendil. [1] 

............................................................................................................................


(ii) Disgrifiwch ddull ymarferol a fyddai’n cadarnhau mai hwn yw ei amledd 

naturiol. [3] 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

(b) Gellir diffinio osgiliadau gorfod fel osgiliadau sy’n digwydd pan roddir grym sy’n 

amrywio’n sinwsoidaidd ar system osgiliadol. Eglurwch sut mae’r diffiniad hwn yn 

berthnasol i’r trefniant uchod. Rhowch sylw arbennig i’r geiriau mewn italig. [3] 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

(c) Gan ddefnyddio’r un echelinau ar y graff (uchod), brasluniwch y graff y byddech yn 

ei ddisgwyl pe cynyddid y gwanychiad ar y pendil (er enghraifft trwy glymu dalen 

ysgafn o bapur wrtho). [3]


C.3 (a) (i) Mewn silindr o nwy heliwm, mae gan dri o’r moleciwlau fuanedd 950 ms -1 , 

1300 ms -1 , a 1650 ms -1 ar un ennyd. Cyfrifwch fuanedd i.s.c. y grŵp hwn o 

foleciwlau ar yr ennyd hwnnw. [3] 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

(ii) Eglurwch pam mae buanedd moleciwl o nwy yn newid yn aml. [1] 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

(iii) Cyfaint y silindr yw 5ּ0 × 10 -3 m 3 ac mae’n cynnwys 8ּ0 × 10 -3 kg o heliwm 

ar wasgedd 900 kPa. Cyfrifwch 

(I) nifer y moleciwlau heliwm (màs moleciwlaidd cymharol 4ּ0) yn y 

silindr, [2] 

.................................................................................................................. 

.................................................................................................................. 

.................................................................................................................. 

.................................................................................................................. 

(II) buanedd i.s.c. yr holl foleciwlau yn y silindr, [3] 

.................................................................................................................. 

.................................................................................................................. 

.................................................................................................................. 

.................................................................................................................. 

(III) buanedd i.s.c. yr holl foleciwlau pe bai tymheredd y nwy, mewn 

celfinau, yn dyblu. [2] 

.................................................................................................................. 

.................................................................................................................. 

.................................................................................................................. 

..................................................................................................................


(b) Mewn sampl o nwy heliwm ceir ychydig o foleciwlau o isotop ysgafnach heliwm. 

Mae’r diagramau yn rhoi data ar gyfer gwrthdrawiad benben rhwng y ddau fath o 

foleciwl. 

1800 ms -1 

1710 ms -1 

6⋅7 × 10 -27 kg 5⋅0 × 10 -27 kg 

1200 ms -1 v 

6⋅7 × 10 -27 kg 5⋅0 × 10 -27 kg 

CYN Y GWRTHDRAWIAD AR ÔL Y GWRTHDRAWIAD 

Cyfrifwch gyflymder y moleciwl ysgafnaf ar ôl y gwrthdrawiad, gan nodi’n glir 

unrhyw ddeddf neu egwyddor a ddefnyddiwch yn eich gwaith cyfrifo. [4] 

......................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................... 

.........................................................................................................................................

C.4 (a) Cynhwysir sampl o nwy, ar wasgedd 

atmosfferig i ddechrau, mewn silindr metel 

gyda phiston nad yw’n gollwng. 

(i) Disgrifiwch yn fyr sut, yn ymarferol, 

y gallech gynyddu egni mewnol y nwy 


(I) trwy wneud gwaith, [1] 

................................................................................................................... 

................................................................................................................... 

(II) trwy wresogi. [1] 

................................................................................................................... 

................................................................................................................... 

(ii) Ar gyfer pob dull, nodwch pa rai o’r mesurau sy’n gorfod bod yn bositif a 

pha rai, os oes rhai, sy’n gorfod bod yn negatif yn y cwestiwn 

Q = ΔU + W. 

(I) trwy wneud gwaith, [1] 

................................................................................................................... 

(II) trwy wresogi. [1] 

................................................................................................................... 

(b) Mae nwy yn mynd trwy’r cylchred o 

newidiadau ABCDA a ddangosir yn y 

diagram. 

(i) Dros ba ochrau i’r petryal na 

wneir gwaith ar y nwy na chan y 

nwy? [1] 

.................................................... 

(ii) Cyfrifwch y gwaith net dros y 

cylchred cyfan, gan nodi a wneir 

y gwaith ar y nwy neu gan y 

nwy. [3] 

Gwasgedd / kPa 

A 

150 

B 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

(iii) Trwy hyn eglurwch a gymerir gwres i mewn, a ryddheir gwres, neu’r un o’r 

ddau, yn ystod y cylchred. [2] 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

100 

50 

0 

D 

C 

0 1 2 3 4 

Cyfaint / 10 -3 m 3


C.5 Mae’r pellter rhwng y Ddaear a’r Lleuad yn 4ּ0 × 10 8 m. Mae pwynt P ar y llinell sy’n 

cysylltu canol y ddau gorff ac fe’i lleolir ar bellter 3ּ6 × 10 8 m o’r Ddaear. 

4⋅0 × 10 8 m 

3⋅6 × 10 8 Daear Lleuad 

m 

1 

Mae màs y Lleuad gwaith màs y Ddaear h.y. Mlleuad = 

81 

M daear 

81 

(a) Dangoswch fod meintiau’r meysydd disgyrchiant oherwydd y Lleuad a’r Ddaear yn 

gyfartal ar bwynt P. [4] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

(b) Lluniwch fectorau ar y diagram i gynrychioli’r ddau faes disgyrchiant hyn ar P. [1] 

(c) Eglurwch yn fyr pam mae ar roced sy’n gadael y Ddaear ac yn teithio i’r Lleuad 

angen digon o egni i gyrraedd pwynt P a dim mwy. [1] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

(ch) O wybod bod egni potensial gwrthrych â màs 930 kg ar arwyneb y Ddaear yn − 58.7 

GJ, cyfrifwch yr isafswm egni sydd ei angen i’r gwrthrych â màs 930 kg gyrraedd y 

Lleuad. [4] 

[Data: Màs y Ddaear = 6⋅0 × 10 24 kg; Màs y Lleuad = 7⋅4 × 10 22 kg] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

P

C.6 (a) Mae P a Q yn bwyntiau mewn maes trydanol. 


(i) Cyfrifwch y gwaith a wneir pan fydd gwefr bwynt +0ּ42 µC yn symud o P i 

Q. [4] 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

(ii) Eglurwch yn fyr beth fyddai egni cinetig y wefr bwynt + 0ּ42 µC pe 

caniateid iddi symud yn rhydd o ddisymudedd yn P i Q. [2] 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

(b) Dangosir isod graff potensial trydanol yn erbyn pellter rhwng P a Q. 

Potensial Trydanol / kV 

P Q 

(potensial −45 kV) 

−40 

−50 

−60 

0 2 4 6 8 

P Pellter / m Q 

(potensial −56 kV) 

(i) Cyfrifwch gryfder y maes trydanol rhwng P a Q. [2] 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

(ii) Nodwch, gan roi rheswm, gyfeiriad y maes trydanol hwn. [2] 

........................................................................................................................... 

...........................................................................................................................


C.7 (a) (i) Dangoswch fod màs, M, seren y mae planed yn troi o’i hamgylch yn 

gysylltiedig â radiws orbit y blaned, r, a’i chyfnod, T, gan y berthynas isod 

(3edd deddf Kepler). [4] 

2 3 

4π 

r 

M = 2 

GT 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

(ii) Mae golau yn cymryd tua 500s i deithio o’r Haul i’r Ddaear. Cyfrifwch fàs 

yr Haul. [3] 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

(iii) Eglurwch sut mae’r hafaliad uchod, o’i gymhwyso i fudiant sêr mewn 

galaethau troellog yn ymhlygu bodolaeth mater tywyll. [3] 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

...........................................................................................................................


(b) Ceir gwybodaeth am fudiant sêr mewn galaethau troellog trwy astudio eu sbectra. 

(i) Caiff y sbectrwm golau o alaeth droellog bell ei ddadansoddi ar y Ddaear. Ar 

gyfer golau a allyrrir gan yr alaeth, mae’r llinell amsugno hydrogen, sydd â 

thonfedd o 656 nm fel rheol, yn symud i donfedd o 667 nm. Cyfrifwch 

gyflymder rheiddiol yr alaeth a nodwch ei gyfeiriad. [2] 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

(ii) Oherwydd cylchdro’r alaeth droellog, ceir gwahanol werthoedd ar gyfer y 

newid yn y donfedd hydrogen, gan ddibynnu o ble yn yr alaeth y daw’r 

sbectrwm sy’n cael ei ddadansoddi. Heb wneud cyfrifiadau pellach, nodwch 

beth fyddai effaith cylchdro’r alaeth ar y newid yn y donfedd a fesurir ar 

gyfer rhanbarthau A, B ac C. [2] 

Daear 

A ………………………………………………………………….. 

B ………………………………………………………………….. 

C ………………………………………………………………….. 

B 

A 

C


m 

ρ = 

V 

v= u+ at 

1 x = 2 ( u+ v) t 

1 2 

x = ut + 2 at 

v = u + ax 

2 2 2 


E = mv 

1 

k 2 

1 2 1 

Fs = 2 mv − 2 

2 

mu 



2 


Unedau 

T / K = θ / °C + 273⋅15 

1 u = 1⋅66 × 10 -27 kg 


ΔQ 

I = 

Δ t 

I = NAve 

ρl 

R = 

A 

2 

V 

= = = 

R 

2 

P IV I R 

V 

V 

cyfanswm 

V = E− Ir 

⎛ V 

⎜ 

⎜neu 

⎝ V 

ALLAN 

MEWN 

⎞ 

⎟ = 

⎠ R 

R 

cyfanswm 

c= fλ 

ay 

λ = 

D 

dsinθ = nλ 

nv = nv 

1 1 2 2 


1 1 2 2 

n sin c = n 

1 2 

E kmacs 

= hf 

hc 

eV = 

λlleiaf 

P= AσT λ 

macs 

4 

= WT 


gronyn 

(symbol) 

electron 

(e − ) 


(νe) 

i fyny i lawr 

gwefr (e) − 1 0 

2 + 3 

1 − 3 


−φ 

−1

v= ωr 

2 

a = ω r 

x = Asin( 

ω t + ε ) 

v = Aω 

cos ( ωt 

+ ε ) 

1 2π 

T = = 

f ω 

T = 2π 

m 

k 

h hc 

p = = 

λ f 

MEYSYDD 

TRYDANOL 

1 QQ 1 2 

F = 

2 

4πε 

r 

E 

V E 

0 

1 

Q 

pV = nRT 

Fformiwlâu Ffiseg ar gyfer U2 

N 

p = ρc 

= mc 

V 

1 2 1 2 

3 3 

3 U = nRT 2 

R 

k = 

N 

A 

W = pΔ V 

Δ U = Q− W 

Δ λ v 

= 

λ c 

MEYSYDD 

DISGYRCHIANT 

mm 1 2 F = G 2 

r 

Gm 

= g = 

2 

2 

4πε 

0 r 

r 

1 Q 

= 

4πε 

r 

0 

V g 

− GM 

= 

r 

W = qΔ VE, 

W = mΔ Vg 

Fformiwlâu o’r Opsiynau 

V1 N1 V2 

= 

N2 

ΔI 

E =−L Δ t 

X L L ω = 

ωL 

Q = 

R 

Δl 

ε = 

l 

F 

A 

Z = cρ 

ΔQΔθ =−AK 

Δt Δ 

x 


1 U = 2 

ε 

C = 

d 

QV 

o A 

Q 

C = 

V 

Q 

= 0 

Q e 

− t 

RC 

F = BIlsinθ F = Bqvsinθ 

o 

2 

I μ 

B = 

π a 

1 

X = C 

ωC 

W 

= σε 

V 

1 

σ = 2 

B = μ nI 

o 

Φ = AB cos 

V0 

V i.s.c. = 

2 

A= λN 

t 

N N e λ − 

= 

o 

N 

N = 

2 

λ = 

2 2 

Z = X + R 

0 exp 

o 

x 

log 

T 

( ) μ 

I = I − x 

e 

1 

2 

2 

θ




C 

545/01 


UNED ASESU PH5: ASTUDIAETH ACHOS 

Ffolder adnoddau i’w ddefnyddio gydag Adran B 






Rhyddheir y ffolder adnoddau hwn i’r ymgeiswyr ei astudio cyn sefyll arholiadau PH5. Defnyddir 

deunydd o’r ffolder hwn fel cefndir ar gyfer Adran B yn arholiad PH5. 

Wrth sefyll arholiad PH5, gellir rhoi copi o fersiwn glân o’r ffolder hwn i’r ymgeiswyr.

10 

20 

30 

40 


Poloniwm yn y newyddion. 

Trwy gydol mis Tachwedd a mis Rhagfyr 2006, roedd poloniwm yn y newyddion bron bob dydd. 

Roedd yn newyddion drwg am ddau reswm, sef yn gyntaf, oherwydd ei rôl ym marwolaeth yr 

ymfudwr a’r gwrthwynebydd o Rwsia Alexander Litvinenko ac yn ail, oherwydd yr arddull a’r manwl 

gywirdeb arferol wrth drin gwyddoniaeth yn y wasg: “Newyddiadurwr yn cael ei brofi am wenwyno 

niwclear”; “Yn y corff mae tonnau ymbelydrol yn curo celloedd”; “Mae hanner gram yn creu 140 wat 

o egni”; “Cafwyd hyd i fymryn o ddefnydd - yn ddigon pwerus i danio bom niwclear - ar 

fyrddau”;“250 biliwn gwaith mwy gwenwynig na chyanid” a llawer mwy. Felly mae llawer o 

wyddoniaeth bwysig a diddorol yma - yn enwedig ffiseg, sef prif destun yr erthygl hon. 

Darganfuwyd poloniwm gan Marie Curie, yn ystod ei gwaith arloesol ar ymbelydredd, a rhoddwyd yr 

enw i anrhydeddu Gwlad Pwyl, ei gwlad enedigol - er nad ydynt yn debygol o ymfalchïo yn yr 

anrhydedd ar hyn o bryd. Mae poloniwm yn fetelig, yn lliw arian, yn hydawdd iawn ac yn adweithiol 

iawn yn gemegol. Mae gan boloniwm o leiaf 15 isotop ac mae pob un o’r rhain yn ansefydlog gyda 

hanner oes yn amrywio o ffracsiwn o ficroeiliad i dros 100 mlynedd. Mae’r un sydd yn y newyddion, 

sef 210 

Po (neu, yn fwy cryno, Po210), yn digwydd yn naturiol fel rhan o gadwyn ddadfeiliad 

84 

wraniwm-235 ac felly mae i’w weld ym mwyn wraniwm. Mae ganddo hanner oes o 138.39 diwrnod 

ac mae’n dadfeilio trwy allyriad alffa (α) i isotop sefydlog o blwm (Pb206). Ceir allyriad gama (γ) 

gyda thuag un dadfeiliad mewn mil. Gellir dangos yn rhwydd bod yr egni a ryddheir yn y dadfeiliad 

yn 6.41 MeV a rhoddir y rhan fwyaf ohono i’r gronyn α, sy’n ronynnau alffa egnïol iawn. Dyma 

ragor o rifau i chi: mae un miligram (10 -6 kg) o Po120 yn cynnwys tua 3 × 10 18 niwclews. O’r hanner 

oes, gallwn weithio allan y cysonyn dadfeilio λ = 5.8 × 10 -8 s -1 a thrwy hyn ymbelydredd un miligram, 

sef 1.7 × 10 11 Bq. 

Mae’n hawdd deall felly pam mae Po210 mor niweidiol ar ôl cael ei amlyncu i’r corff dynol. Mae’n 

hydoddi’n rhwydd ac yn cael ei gludo gan y llif gwaed i organau hanfodol lle caiff celloedd eu difrodi 

neu’u dinistrio gan y gronynnau α egnïol iawn. Mae’n wenwynig iawn hefyd; y “dos marwol 

canolrifol” ar gyfer Po210, hynny yw y dos sydd ei angen i ladd hanner aelodau’r boblogaeth a brofir, 

yn 50 ng, o’i gymharu â 250 mg ar gyfer y gwenwyn enwog peryglus hydrogen cyanid. Mae Po210 

yn wenwyn cyfleus ac effeithiol, felly; symiau bychain iawn sydd eu hangen, gellir ei roi’n hawdd 

oherwydd ei hydoddedd; ac nid yw’n gadael unrhyw gliw allanol gan na ellir canfod y gronynnau 

alffa tu allan i’r corff, am eu bod yn cael eu hamsugno’n rhwydd - dyna pam y cymerodd yr 

awdurdodau cyhyd i ddarganfod yr achos pan gafodd Litvinenko ei wenwyno. Yn ogystal â bod yn 

berygl ymbelydrol, credir bod poloniwm hefyd yn wenwyn yn yr ystyr arferol. Cafwyd hyd i fymryn 

o Po210 wedyn mewn nifer o lefydd yr oedd Litvinenko wedi ymweld â nhw ac mae’n ddiddorol 

damcaniaethu sut y gallai’r olion hynny fod wedi dianc. Un ffactor yw momentwm adlam y niwclysau 

plwm a gynhyrchir yn y dadfeiliad alffa a’u gwrthdrawiadau wedyn ag atomau Po210 a roddodd i’r 

rhain ddigon o egni i ddianc o’r swmp. 

Nid yw darganfod gronynnau alffa yn hawdd oherwydd maent yn cael eu hamsugno mor rhwydd 

(mae ychydig gentimetrau o aer neu ddalen denau o bapur yn ddigon). Mae rhifydd Geiger gyda 

ffenestr mica tenau iawn yn effeithiol ond os oes angen gwahaniaethu’r egnïon, er mwyn adnabod yr 

adweithiau sy’n cynhyrchu’r gronynnau alffa o’u sbectrwm egni, mae angen cyfrwng fflachiadau fel 

ZnS. Defnyddir Po210 hefyd ar gyfer pethau llai drygionus. Fe’i defnyddir yn y diwydiant plastigion 

a’r diwydiant papur i gael gwared â thrydan statig ac yn y 1970au fe’i defnyddiwyd fel cynhyrchydd 

gwres cludadwy yng nghrwydryn Lunokhod ar y lleuad fel rhan o raglen ofod yr Undeb Sofietaidd. 

Un ffactor sy’n rhoi rhywfaint o gysur yw’r ffaith nad yw’n hawdd gwneud llawer o Po210 oherwydd 

bod angen ffynhonnell o niwtronau ag egni uchel, e.e. adweithydd. Yn gyntaf, mae’r isotop bismwth 

Bi209 yn cael ei beledu â niwtronau gan gynhyrchu Bi210 trwy ddal y niwtronau. Mae’r Bi210 yn 

ansefydlog iawn (hanner oes 5 diwrnod) ac yn dadfeilio’n ddigymell gan allyrru β - a chynhyrchu 

Po210.

50 

60 


Mae poloniwm 210 o ddiddordeb hanesyddol am ddau reswm. Yn gyntaf, fe’i defnyddiwyd gan 

Chadwick yn yr arbrawf a arweiniodd at ddarganfod y niwtron ym 1932; peledwyd ffoil beryliwm 

Be9 â gronynnau alffa o ddadfeiliad Po210 gan gynhyrchu niwtronau (a hefyd C12). Canfuwyd y 

niwtronau o’r protonau adlam a gynhyrchwyd mewn gwrthdrawiadau mewn bloc paraffîn. Yn ail, 

defnyddiwyd Po210 i gynhyrchu niwtronau i danio’r bomiau atomig cynnar; dechreuodd niwtronau o 

feryliwm, fel yn arbrawf Chadwick uchod, yr adweithiau ymholltiad cadwynol a ddaeth i’w 

huchafbwynt yn y ffrwydradau niwclear. 

Mae un nodwedd ddiddorol arall yn perthyn i boloniwm. Mae’n grisialu mewn o leiaf dwy ffurf. Un 

o’r rhain yw’r adeiledd ciwbig syml lle mae’r bloc adeiladu neu’r uned sy’n ailymddangos yn y grisial 

yn giwb gydag atomau yn y corneli’n unig. Mae hyn yn brin iawn (enghraifft arall yw plwtoniwm, 

sydd yr un mor niweidiol) gan fod moleciwlau yn tueddu i grisialu mewn trefniant sy’n isafu’r egni 

potensial. Nid yw’r adeiledd ciwbig syml yn gwneud hyn gan ei fod yn wastraffus gyda lle - sef y lle 

gwag yng nghanol y ciwb. (Mae haearn, er enghraifft yn grisialu gydag atom yng nghanol y ciwb - yr 

adeiledd cyffredin iawn a elwir yn giwbig corff-ganolog). Mesurwyd ochr bloc adeiladu Po yn 

0.335nm trwy ddiffreithiant electronau. Trwy hyn, gallwn ganfod y pellter rhwng atomau sy’n 

gymdogion agos a hefyd amcangyfrif gwerth ar gyfer cysonyn Avogadro. 

Data 

Darn o’r tabl cyfnodol: 

82 

Pb 

83 

Bi 

84 

Po 

85 

At 

Atom neu ronyn. Màs / u 

Po210 209.98287 

Pb206 205.97448 

Bi209 208.98042 

Bi210 209.98411 

At210 209.9870 

Be9 9.012186 

α 4.001506 

e 0.000549 

1u = 1.66x10 -27 kg = 931MeV/c 2 

c = 2.998 × 10 8 m s -1 

e = 1.602 × 10 -19 C 

86 

Rn




C 

545/01 






UNED ASESU PH5: MAGNETEG, NIWCLYSAU AC OPSIYNAU 







Atebwch bob cwestiwn yn Adran A ac Adran B. 

Atebwch y cwestiynau o un o’r opsiynau yn Adran C. 


Cynghorir chi i beidio â threulio mwy nag 1 awr ar Adran A. 




Atgoffir chi bod angen Cymraeg da a chyflwyniad trefnus yn eich atebion. Dim ond os yw’r 

syniadau’n cael eu mynegi’n glir gyda’r termau technegol yn cael eu defnyddio’n gywir y 

rhoddir credyd llawn ar gyfer atebion ysgrifenedig. 



Tynnir eich sylw at y wybodaeth "Data a Pherthnasoedd Mathemategol" a geir ar dudalen gefn y 

papur arholiad hwn. 









ar lefel môr 










Adran A 


C.1 Yn y gorffennol roedd watshis yn defnyddio isotopau ymbelydrol fel ffynonellau egni i 

sicrhau bod y deialau a’r bysedd ar wynebau’r watsh bob amser yn 'oleuol'. Yn ddelfrydol, 

roedd allyrrydd pur o ronynnau alffa yn cael ei gymysgu â phaent i gynhyrchu’r effaith hon. 

(a) Eglurwch pam dylai’r rhai sy’n gwisgo’r math hwn o watsh 'oleuol' fod yn hollol 

ddiogel rhag yr allyriadau ymbelydrol o wyneb y watsh. [2] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

(b) Cyfanswm ymbelydredd dechreuol y watsh ymbelydrol 'ddelfrydol' hon oedd 

26 × 10 6 Bq ac roedd gan bob gronyn alffa egni 5·5 MeV. Cyfrifwch 

gyfanswm pŵer allbwn dechreuol y gronynnau alffa. [2] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

(c) Hanner oes yr isotop ymbelydrol yn y paent yw 68 mlynedd. Cyfrifwch gysonyn 

dadfeilio’r isotop ymbelydrol. [2] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

(ch) Cyfrifwch ymbelydredd y watsh ar ôl 40 mlynedd. [2] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

(d) Cofnododd rhifydd Geiger ymbelydredd y watsh hon dros 40 mlynedd a darganfuwyd 

bod yr ymbelydredd a fesurwyd ychydig tu allan i’r watsh yn cynyddu’n raddol. 

Awgrymwch yn fyr sut y gallai hyn fod yn bosibl (cofiwch nad yw niwclysau sy’n 

cael eu cynhyrchu trwy ddadfeiliad alffa yn sefydlog fel rheol). [2] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................


C.2 (a) 

56 

Credir mai’r niwclews 26 F yw’r niwclews mwyaf sefydlog oll. Cyfrifwch yr egni 

clymu am bob niwcleon ar gyfer y niwclews hwn o’r data canlynol. [3] 

56 

Màs y niwclews 26 Fe = 55·920 67u, Màs proton = 1·007 28u, 

Màs niwtron = 1·008 66u, 1u ≡ 931 MeV 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

(b) (i) Labelwch echelinau’r graff sy’n ymwneud â sefydlogrwydd niwclear isod. [2] 

(ii) Eglurwch yn fyr iawn pam mae gan H 

1 

1 werth 0 ar yr echelin-y. [1] 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................


(iii) Nodwch, ar y graff gyferbyn, y rhanbarth lle mae’r elfennau fwyaf tebygol o 

ddangos ymholltiad niwclear. [1] 

(iv) Disgrifiwch yn fyr y broses sy’n cynhyrchu adwaith ymholltiad cadwynol 

cynaliadwy. [3] 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

...........................................................................................................................


C.3 Gall mellt daro rhwng cwmwl tymhestlog a’r llawr oddi tano. Mewn enghraifft wedi’i 

symleiddio, mae gwaelod y cwmwl a’r llawr oddi tano yn cludo gwefrau trydanol hafal a 

dirgroes, fel y dangosir. Arwynebedd gwaelod y cwmwl yw 2·0 × 10 7 m 2 ac mae 1·0 km 

uwchben y llawr ar gyfartaledd. 

− − − − − − − − − − − − 

1⋅0 km 

+ + + + + + + + + + + + 

(a) Gan drin gwaelod y cwmwl, y llawr a’r bwlch aer sydd rhyngddynt fel cynhwysydd 

plât paralel, cyfrifwch y cynhwysedd. [Permitifedd cymharol aer = 1·0] [3] 

............................................................................................................................... 

............................................................................................................................... 

............................................................................................................................... 

.............................................................................................................................. 

(b) Rhowch ddau reswm pam nad yw’n hollol gywir trin y system fel cynhwysydd plât 

paralel. [2] 

............................................................................................................................... 

............................................................................................................................... 

(c) Os bydd y g.p. ar draws y bwlch aer yn cyrraedd 3·0 x 10 10 V bydd yr aer yn 'torri i 

lawr' ac yn dargludo cerrynt trydan. 

(i) Cyfrifwch y wefr ar waelod y cwmwl yn syth cyn i’r aer dorri i lawr. [2] 

.................................................................................................................. 

.................................................................................................................. 

.................................................................................................................. 

(ii) A bwrw, wrth i’r aer dorri i lawr, bod yr egni oedd yn cael ei storio yn y 

system yn cael ei afradloni mewn amser o 1·0 ms, cyfrifwch bŵer y fellten a 

geir o ganlyniad. [3] 

.................................................................................................................. 

.................................................................................................................. 

.................................................................................................................. 

..................................................................................................................


C.4 Mae dwy wifren hir, baralel, o’r un hyd yn cludo ceryntau trydanol i gyfeiriadau dirgroes fel y 

dangosir yn y diagram isod. 

3⋅10 A 

6⋅40 A 

8⋅0 cm 

(a) Cyfrifwch y dwysedd fflwcs magnetig a achosir gan y wifren uchaf ar safle’r wifren 

isaf. [2] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

(b) Cyfrifwch y grym am bob uned hyd, ei faint a’i gyfeiriad, a roddir ar y wifren isaf 

gan y wifren uchaf. Eglurwch bob cam yn eich dull yn glir. [6] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

(c) Heb wneud cyfrifiadau pellach, beth yw’r grym am bob uned hyd a roddir ar y wifren 

uchaf oherwydd y wifren isaf? Cyfiawnhewch eich ateb yn fyr iawn. [2] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................


C.5 (a) Nodwch Ddeddf Anwythiad Electromagnetig Faraday. [1] 

……………………………………………………………………………………..... 

……………………………………………………………………………………..... 

……………………………………………………………………………………..... 

……………………………………………………………………………………..... 

Clymir magnet ar ben sbring fel y dangosir 

ac achosir i’r magnet osgiliadu trwy ei ddadleoli. 

modrwy fetel 

gwrthydd 

(b) Eglurwch pam mae cerrynt eiledol yn llifo yn y fodrwy fetel. [4] 

……………………………………………………………………………………..... 

……………………………………………………………………………………..... 

……………………………………………………………………………………..... 

……………………………………………………………………………………..... 

……………………………………………………………………………………..... 

……………………………………………………………………………………..... 

(c) Mae ar fyfyriwr eisiau ymchwilio i’r cerrynt yn y fodrwy fetel. Disgrifiwch sut y 

gellir defnyddio osgilosgop, gyda chymorth y gwrthydd, i wneud hyn. Efallai y bydd 

diagram yn helpu eich ateb. [3] 

……………………………………………………… 

……………………………………………………… 

……………………………………………………… 

……………………………………………………… 

G 

D

(ch) 

Mae’r myfyriwr yn 

canfod bod cerrynt 

sinwsoidaidd yn llifo 

yn y fodrwy fel y 

dangosir yn y graff 

gyferbyn. 

Cerrynt / µA 

15 

10 

5 

0 

-5 

-10 


-15 

0 0.01 0 . 0 2 0 . 0 3 0.04 

amser/s 

Cyfrifwch y cerrynt i.s.c. sy’n llifo yn y fodrwy. [2] 

……………………………………………………………………………………................ 

……………………………………………………………………………………................ 

……………………………………………………………………………………................ 

……………………………………………………………………………………................


C.6 Mae cynhwysydd plât paralel yn cynnwys nwy radon ymbelydrol ar wasgedd isel iawn. 

Allyrrir gronyn α hanner ffordd rhwng platiau’r cynhwysydd. Mae’r gronyn α yn symud 

i’r dde i ddechrau, yn baralel i’r platiau. 

α 

200 kV 

0 V 

8.5 cm 

(a) Egni cinetig dechreuol y gronyn α yw 5ּ6 MeV. Cyfrifwch ei fuanedd. [3] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

(b) Cyfrifwch gyflymiad y gronyn α oherwydd y maes trydanol. [4] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

(c) Dangoswch fod egni cinetig y gronyn α pan fydd yn gwrthdaro â’r plât paralel yn 5ּ8 

MeV. [3] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................

C.1 Cyfrifwch i dri ffigur 

Adran B 


Mae’r cwestiynau hyn yn ymwneud â’r Darn Adnoddau. 

Bydd angen i chi ddefnyddio data o’r darn wrth ateb y cwestiynau hyn. 

(a) nifer yr atomau Po210 yn y dos marwol canolrifol (50 ng) o’r sylwedd. [3] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

(b) ymbelydredd 50 ng o Po210. [2] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

C.2 Mae 210 

Po yn dadfeilio trwy allyriad α. Cwblhewch yr hafaliad dadfeilio. [1] 

84 

210 

Po → 

84 

O’r data ar fàs niwclear yn y darn, cadarnhewch y ffigur a roddir ar gyfer yr egni a ryddheir 

gan ddadfeiliad Po210. [2] 

...................................................................................................................................................... 

...................................................................................................................................................... 

...................................................................................................................................................... 

...................................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................................


C.3 Mae’r cwestiwn hwn yn edrych ar y ffordd yr adnabyddir y niwclid sy’n dadfeilio. 

(a) Os yw cyflymder yr epilniwclews yn V a chyflymder y gronyn α yn v, ac os yw eu 

masau yn M ac m, yn ôl eu trefn, canfyddwch fynegiad ar gyfer y gymhareb V/v. 

Nodwch pa ddeddf cadwraeth a ddefnyddiwyd gennych. [2] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

(b) Adnabyddir y niwclid sy’n dadfeilio ac sy’n gyfrifol am yr allyriad ymbelydrol trwy 

sbectrwm egni nodweddiadol y gronynnau α a allyrrir. 

Edrychwch ar y sbectrwm egni canlynol. 

Nifer y gronynnau α a allyrrir / unedau mympwyol 

6⋅0 6⋅1 6⋅2 6⋅3 6⋅4 6⋅5 

Egni / MeV 

Defnyddiwch ddata o’r sbectrwm egni hwn ac o’r darn i ddangos bod y gronynnau α 

yn gyson â gronynnau α o ddadfeiliad Po210. [5] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................


C.4 Eglurwch sut mae gronyn α yn colli egni wrth fynd trwy aer. [1] 

...................................................................................................................................................... 

...................................................................................................................................................... 

...................................................................................................................................................... 

C.5 Beth yw tynged derfynol y gronyn alffa? Mewn geiriau eraill, disgrifiwch beth sy’n digwydd 

iddo pan fydd yn cyrraedd pen ei daith. [2] 

........................................................................................................................................... 

........................................................................................................................................... 

........................................................................................................................................... 

........................................................................................................................................... 

C.6 Mae’r darn yn crybwyll yn fyr ddefnyddio Po210 yn erbyn trydan statig mewn prosesau 

diwydiannol. Eglurwch yn fyr sut y gwneir hyn. [2] 

...................................................................................................................................................... 

...................................................................................................................................................... 

...................................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................................


Opsiwn A – Ceryntau Eiledol 

Adran C 

Atebwch gwestiynau o un Opsiwn yn yr adran hon. 

C.1 (a) Gan ddefnyddio diagram ffasor (fector), neu fel arall, dangoswch y rhoddir 

rhwystriant, Z, gwrthydd a chynhwysydd mewn cyfres gan 

2 

Z = R + 

X c 

2 

lle R yw gwrthiant y gwrthydd, ac XC yw adweithedd y cynhwysydd. [3] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

(b) Yn y gylched a ddangosir, y g.p. mewnbwn yw 10·0 V i.s.c. bob amser, ond gellir 

amrywio’r amledd. Y g.p. i.s.c. rhwng terfynellau A a B yw’r g.p. allbwn. 

mewnbwn 

10⋅0 V i.s.c. 

0⋅010 μC 

10 kΩ 

(i) Dangoswch yn glir fod y g.p. allbwn yn 5·3 V i.s.c. ar gyfer amledd o 1000 

Hz. [4] 

.................................................................................................................. 

.................................................................................................................. 

.................................................................................................................. 

.................................................................................................................. 

.................................................................................................................. 

A 

allbwn 

B


(ii) Mae’r g.p. allbwn yn agosáu at 10·0 V i.s.c. ar amleddau uchel iawn. 

Eglurwch pam felly. [2] 

.................................................................................................................. 

.................................................................................................................. 

(iii) Brasluniwch graff g.p. allbwn i.s.c. yn erbyn amledd gan ddefnyddio’r grid a 

ddarperir. 

[3] 

g.p. allbwn i.s.c. / V 

10 

5 

0 

0 1000 2000 3000 4000 5000 

amledd /Hz 

(iv) Gellir defnyddio’r gylched mewn electroneg fel 'hidlydd pasio amleddau 

uchel' syml. Trafodwch pam mae’r enw hwn yn briodol. [1] 

.................................................................................................................. 

..................................................................................................................


C.2 Mae cloch drws â gwrthiant 16 Ω yn gweithredu ar gerrynt o 0.50 A ac mae am gael ei 

chyflenwi o’r prif gyflenwad 240 V c.e. 

(a) (i) Cyfrifwch gymhareb y troadau ar gyfer y newidydd sydd ei angen. [2] 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

(ii) Pa nodweddion ddylai fod gan y newidydd er mwyn iddo weithredu yn 

ddarbodus ac effeithlon? [2] 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

(b) Fel rheol, gosodir botwm (switsh) y gloch yn y gylched eilaidd yn hytrach na’r 

gylched gynradd. Pam felly, yn eich tyb chi? Dylech ystyried prif fanteision ac 

anfanteision pob lleoliad. [3] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................

Opsiwn B – Chwyldroadau 


C.1 (a) (i) Nodwch ddeddf gyntaf Kepler ar fudiant planedau. [2] 

.................................................................................................................. 

.................................................................................................................. 

(ii) Lluniwch ddiagram a’i labelu i egluro eich ateb blaenorol. [1] 

(b) (i) Arsylwadau pwy ar fudiant planedau y seiliodd Kepler ei ddeddfau arnynt?[1] 

.................................................................................................................. 

(ii) Pam mae mor rhyfeddol, i seryddwyr heddiw, bod yr arsylwadau hyn mor 

fanwl gywir? [1] 

.................................................................................................................. 

.................................................................................................................. 

(c) Trafodwch beth oedd yn debyg rhwng cynlluniau mudiant planedau Kepler a 

Copernicus a beth oedd yn wahanol. [5] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................

TAG FFISEG Deunyddiau Asesu Enghreifftiol 82


C.2 (a) Defnyddiwyd y llun i egluro dyfaliadau Descartes ar fudiant planedau. Brasluniwch 

yn fyr sut roedd Descartes yn egluro mudiant planedau o amgylch yr Haul. [2] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

(b) (i) Yn ôl Newton nid oedd angen grym i gadw’r planedau yn symud, ond roedd 

angen grym i weithredu ar y planedau serch hynny. Brasluniwch sut roedd y 

grym hwn yn cadw’r planedau yn troi o amgylch yr Haul. Dylai diagram 

wedi’i labelu fod o gymorth. [3] 

.................................................................................................................. 

.................................................................................................................. 

.................................................................................................................. 

.................................................................................................................. 

(ii) Roedd llawer o bobl yn teimlo bod eglurhad mecanyddol Descartes ar fudiant 

planedau yn fwy boddhaol na disgyrchiant Newton. Pam felly? [2] 

.................................................................................................................. 

.................................................................................................................. 

.................................................................................................................. 

.................................................................................................................. 

(iii) Pam y daeth pobl i gydnabod bod ‘eglurhad’ disgyrchiant Newton yn well 

nag eglurhad Descartes? [2] 

.................................................................................................................. 

.................................................................................................................. 

.................................................................................................................. 

..................................................................................................................


Opsiwn C – Defnyddiau 

C.1 Mae ffibr carbon yn bolymer a wneir o raffit, sy’n fath o garbon. Trefnir y moleciwlau graffit 

yn edafedd hir, tenau. Mae sypiau o’r edafedd hyn yn pacio gyda’i gilydd gan ffurfio’r 

ffibrau. Ni ddefnyddir y ffibrau ar eu pennau eu hunain fel rheol oherwydd eu bod yn frau ac 

yn torri’n hawdd. Yn lle hynny, fe’u defnyddir i atgyfnerthu defnyddiau gwan ond cymharol 

hyblyg fel resinau epocsi a pholymerau thermosodol eraill. Gelwir y defnyddiau cyfnerth a 

geir o ganlyniad yn ddefnyddiau cyfansawdd oherwydd bod ganddynt fwy nag un gydran. 

Mae defnyddiau cyfansawdd sydd wedi’u hatgyfnerthu gan ffibr carbon yn gryf iawn o 

ystyried eu pwysau ac oherwydd hyn gellir eu defnyddio at lawer o ddibenion. Gwneir 

gwialenni pysgota modern o ddefnydd cyfansawdd ffibr carbon. Defnyddir polymerau 

gwneud eraill, fel neilon, i wneud y lein bysgota. Mae neilon yn enghraifft o bolymer 

thermoplastig. 

(a) (i) Disgrifiwch sut mae defnyddiau brau yn torri. Gall diagram ffurfio rhan o’ch 

ateb. [3] 

................................................................................................................... 

................................................................................................................... 

.................................................................................................................. 

.................................................................................................................. 

.................................................................................................................. 

................................................................................................................... 

(ii) I. Disgrifiwch yn fyr, ar y lefel foleciwlaidd, beth sy’n debyg a beth sy’n 

wahanol rhwng polymerau thermoplastig a rhai thermosodol. [3] 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

II. Rhowch un enghraifft arall o bolymer thermoplastig. [1] 

.................................................................................................................. 

(iii) Trafodwch gryfderau a gwendidau cymharol y ddau ddefnydd a ddefnyddir i 

wneud y wialen bysgota. [4] 

.................................................................................................................. 

.................................................................................................................. 

.................................................................................................................. 

.................................................................................................................. 

..................................................................................................................


(b) (i) Caiff pysgodyn â màs 4.0 kg ei ddal gan ddefnyddio lein bysgota neilon â 

hyd 3.0 m a diamedr 1.3 mm. Mae pwysyn bach 100 gram wedi’i glymu wrth 

y lein wrth ymyl y bachyn i sicrhau bod y bachyn yn aros ychydig dan y dŵr. 

Cyfrifwch yr estyniad yn y lein pan godir y pysgodyn allan o’r dŵr ar 

fuanedd cyson. Modwlws Young ar gyfer neilon yw 4 x 10 9 Pa. [3] 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

(ii) Wrth i’r pysgodyn ymnyddu mae’n cynhyrchu uchafswm grym hyd at 

ddwywaith pwysau ei gorff. Mae hyn yn ddigon i dorri’r lein. Cyfrifwch yr 

egni straen elastig a oedd yn cael ei storio yn y lein yn syth cyn iddi dorri. 

Nodwch unrhyw dybiaethau a wnewch. [3] 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

(iii) Mae’r lein yn torri yn syth o dan y pwysyn 100 g. Gan anwybyddu màs y 

lein bysgota, amcangyfrifwch fuanedd y màs 100 gram wedyn. [2] 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

(iv) A yw eich ateb i (iii) yn dibynnu ar hyd y lein bysgota? Eglurwch eich ateb. 

(Nid oes angen cyfrifiadau). [1] 

...........................................................................................................................


Opsiwn D – Mesuriad Biolegol a Delweddu Meddygol. 

C.1 Cyflymir yr electronau mewn tiwb pelydr X gan wahaniaeth potensial o 50 kV, gan roi paladr 

â cherrynt 0.5A. 

(a) Cyfrifwch isafswm tonfedd y pelydrau X a pan fydd yr electronau hyn yn taro’r 

targed metel mewn tiwb pelydr X. [3] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

(b) Brasluniwch graff arddwysedd yn erbyn tonfedd ar gyfer y sbectrwm pelydr X a geir 

o ganlyniad. 

Labelwch nodweddion y sbectrwm. [3] 

arddwysedd 

tonfedd 

(c) Os yw’n cymryd 5 ms i gymryd pelydr X, faint o egni trydanol a drawsnewidir yn y 

tiwb? [2] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

(ch) Effeithlonedd y tiwb yw 0.5%. Cyfrifwch faint o wres a gynhyrchir yn y broses. [1] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................


(d) (i) Gellir defnyddio pelydrau X i dynnu ffotograffau confensiynol, neu mewn 

tomograffeg gyfrifiadurol (sganiau CT). Brasluniwch y gwahaniaeth yn y 

dull gweithredu wrth ddefnyddio pelydrau X mewn sganiau CT yn hytrach 

nag yn gonfensiynol. [1] 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

(ii) Nodwch y prif wahaniaeth rhwng y ddwy ddelwedd a geir trwy ddefnyddio 

pelydrau X yn gonfensiynol, a’u defnyddio mewn sganiau CT. [1] 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

........................................................................................................................... 

(iii) Nodwch y brif fantais o ddefnyddio sganiau CT dros belydrau X. [1] 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................


C.2 Mae’r diagram canlynol yn dangos olin ECG ar gyfer rhywun iach. 

P 

Q 

(a) Nodwch pa newid ffisegol a digwyddiad trydanol sy’n digwydd ar bwyntiau P a Q. 

(i) Pwynt P 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

(ii) Pwynt Q 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

(b) Nodwch ddau ragofal y mae’n rhaid eu cymryd wrth glymu’r electrodau wrth y claf, 

er mwyn cael y signal gorau. [2] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

(c) I gael olin ECG cywir, mae’n rhaid clymu electrodau wrth dri aelod. Pa aelod nad 

yw’n cael ei ddefnyddio? Eglurwch eich ateb. [2] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

[4]

Opsiwn E – Materion Egni 


C.1 Mae ceudod yn waliau, drws, top a gwaelod oergell, sy’n cael ei lenwi â defnydd ynysu â 

dargludedd thermol 0·025 m -1 K -1 a thrwch 0·0080 m. 

Un diwrnod yn yr haf mae gwres yn dod i mewn i’r oergell trwy’r ynysiad ar gyfradd 50 W. 

Yr hafaliad dargludiad thermol i’w gymhwyso i’r ynysiad yw 

ΔQ Δθ 

= −kA 

Δt 

Δx 

(a) (i) Amcangyfrifwch A, gan ddefnyddio’r dimensiynau a roddir yn y diagram. [2] 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

(ii) Cyfrifwch y gwahaniaeth tymheredd rhwng arwyneb mewnol ac arwyneb 

allanol y defnydd ynysu. [2] 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

(iii) Trafodwch yn fyr a yw’r canlyniad hwn yn ymddangos yn rhy uchel neu’n 

rhy isel. Y tymheredd tu mewn i’r oergell yw 5ºC. [2] 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................


(b) (i) Cwblhewch y fersiwn hwn o Ddeddf Gyntaf Thermodynameg: [2] 

............................ Cynnydd yn egni Gwaith a wneir 

= + 

............................ mewnol y system gan y system 

(ii) Ar yr un diwrnod yn yr haf mae esgyll oeri ayb. ar gefn yr oergell yn 

cynhyrchu gwres ar gyfradd gymedrig o 90 W. A bwrw nad oes newid yn 

egni mewnol yr oergell, cyfrifwch y mewnbwn gwaith (gwaith a wneir ar yr 

oergell) bob eiliad. [1] 

............................................................................................................................ 

............................................................................................................................ 

(iii) Awgrymwch sut y cyflenwir y gwaith hwn i’r oergell. [1] 

............................................................................................................................


C.2 Yng nghynllun arfaethedig Morglawdd Hafren, harneisir egni o Aber Afon Hafren trwy 

godi argae fydd yn cynnwys tyrbinau rhwng Trwyn Larnog yn ne Cymru a Bream Down 

yng ngogledd Dyfnaint. Lled mwyaf yr ardal amgaeedig yw 16 km wrth ymyl yr argae ac 

mae’r afon yn culhau i sero i bob pwrpas 70 km i’r dwyrain wrth ymyl Caerloyw. Uchder 

llanw Afon Hafren yw 14 m, sef yr uchaf ond un yn y byd. 

(a) Awgrymwch fodel syml (bras) ar gyfer y siâp, a thrwy hyn amcangyfrifwch 

arwynebedd y dŵr amgaeedig. [2] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

(b) Amcangyfrifwch gyfaint ychwanegol y dŵr a amgaeir ar ben llanw. [1] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

(c) Amcangyfrifwch egni potensial disgyrchiant sy’n cael ei storio yn y dŵr llanw a 

amgaeir. [3] 

[Dwysedd dŵr y môr = 1⋅0 × 10 3 kg m -3 ] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

(ch) A bwrw bod yr egni’n cael ei drawsnewid adeg trai (y llanw’n disgyn) yn unig, 

amcangyfrifwch y pŵer uchaf posibl y gellir ei gael (cofiwch y ceir dau lanw a thrai 

bob dydd). [2] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

(d) Amcangyfrifwch gyfanswm yr egni a geir mewn un flwyddyn. Rhowch eich ateb 

mewn kW awr (cilowat awr). [2] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................


m 

ρ = 

V 

v= u+ at 

1 x = 2 ( u+ v) t 

x = ut + 

2 

at 

v u ax 

1 

2 

2 2 

= + 2 


E = mv 

1 

k 2 

1 2 1 

Fs = 2 mv − 2 

2 

mu 



2 


Unedau 

T / K = θ / °C + 273⋅15 

1 u = 1⋅66 × 10 -27 kg 


ΔQ 

I = 

Δ t 

I = NAve 

ρl 

R = 

A 

2 

V 

= = = 

R 

2 

P IV I R 

V 

V 

cyfanswm 

V = E− Ir 

⎛ V 

⎜ 

⎜neu 

⎝ V 

ALLAN 

MEWN 

⎞ 

⎟ = 

⎠ R 

R 

cyfanswm 

c= fλ 

ay 

λ = 

D 

dsinθ = nλ 

nv = nv 

1 1 2 2 


1 1 2 2 

n sin c = n 

1 2 

E kmacs 

= hf 

hc 

eV = 

λlleiaf 

P= AσT λ 

macs 

4 

= WT 


gronyn 

(symbol) 

electron 

(e − ) 


(νe) 

i fyny i lawr 

gwefr (e) − 1 0 

2 + 3 

1 − 3 


− φ 

−1

v= ωr 

2 

a = ω r 

x = Asin( 

ω t + ε ) 

v = Aω 

cos ( ωt 

+ ε ) 

1 2π 

T = = 

f ω 

T = 2π 

m 

k 

h hc 

p = = 

λ f 

MEYSYDD 

TRYDANOL 

1 QQ 1 2 

F = 

2 

4πε 

r 

E 

V E 

0 

1 

Q 

pV = nRT 

Fformiwlâu Ffiseg ar gyfer U2 

N 

p = ρc 

= mc 

V 

1 2 1 2 

3 3 

3 U = nRT 2 

R 

k = 

N 

A 

W = pΔ V 

Δ U = Q− W 

Δ λ v 

= 

λ c 

MEYSYDD 

DISGYRCHIANT 

mm 1 2 F = G 2 

r 

Gm 

= g = 

2 

2 

4πε 

0 r 

r 

1 Q 

= 

4πε 

r 

0 

V g 

− GM 

= 

r 

W = qΔ VE, 

W = mΔ Vg 

Fformiwlâu o’r Opsiynau 

V1 N1 V2 

= 

N2 

ΔI 

E =−L Δ t 

X L L ω = 

ωL 

Q = 

R 

Δl 

ε = 

l 

F 

A 

Z = cρ 

ΔQΔθ =−AK 

Δt Δ 

x 


1 U = 2 

ε 

C = 

d 

QV 

o A 

Q 

C = 

V 

Q 

= 0 

Q e 

− t 

RC 

F = BIlsinθ F = Bqvsinθ 

o 

2 

I μ 

B = 

π a 

1 

X = C 

ωC 

W 

= σε 

V 

1 

σ = 2 

B = μ nI 

o 

Φ = AB cos 

V0 

V i.s.c. = 

2 

A= λN 

t 

N N e λ − 

= 

o 

N 

N = 

2 

λ = 

2 2 

Z = X + R 

0 exp 

o 

x 

log 

T 

( ) μ 

I = I − x 

e 

1 

2 

2 

θ




C 





546/01 – A 


UNED ASESU PH6A – DADANSODDI DATA (Asesiad Mewnol) 

ENGHREIFFTIOL 


Amser a ganiateir 45 munud 

Yn ogystal â’r papur arholiad hwn, bydd angen cyfrifiannell a phren mesur. 


Mae angen i chi ddadansoddi a gwerthuso data arbrofol ar gyfer y dasg hon. 


Atebwch bob cwestiwn yn y lleoedd gwag a ddarperir. 


Ceir cyfanswm o 25 marc ar gyfer y dasg hon. 

Mae papur ychwanegol â llinellau a phapur graff ar gael os oes angen. 

RHYBUDD I’R YMGEISYDD 

Mae’n rhaid i’r gwaith a gyflwynwch ar gyfer ei asesu fod yn waith o’ch eiddo chi. 

At ddefnydd y goruchwyliwr yn unig 

Cyfanswm y Marciau 

Os byddwch yn copïo gan rywun arall, caniatáu i ymgeisydd arall gopïo gennych chi, neu os byddwch yn twyllo 

mewn unrhyw ffordd arall, efallai y cewch eich diarddel o’r pwnc dan sylw o leiaf. 

Datganiad gan yr ymgeisydd 

Rwyf wedi darllen a deall y Rhybudd i’r Ymgeisydd (uchod). Rwyf wedi cynhyrchu’r gwaith sydd ynghlwm heb gymorth 

heblaw’r hyn y mae fy athro wedi egluro sy’n dderbyniol o fewn y fanyleb. 

Llofnod yr Ymgeisydd: ……………………………………………………… Dyddiad: …………/2009


Mae grŵp o fyfyrwyr Ffiseg yn cynnal arbrawf i ganfod c, sef buanedd sain mewn aer. I wneud hyn 

maent yn defnyddio’r cyfarpar canlynol. 

Trawodd y myfyrwyr drawfforch a’i dal uwchben y tiwb mewnol. Yna newidiasant hyd y tiwb, trwy 

ei godi allan o’r dŵr, nes iddynt glywed sŵn mawr. Dyma ble mae hyd y tiwb yn cyfateb i batrwm y 

don unfan gyntaf. h.y. 

l e 

4 

λ 

+ = , 

lle l = hyd y tiwb, e = cywiriad pen. 

[Y cywiriad pen yw pellter yr antinod cyntaf uwchben pen agored y tiwb.] 

Gwnaeth y myfyrwyr y mesuriad hwn eto ar gyfer nifer o drawffyrch a chawsant y canlyniadau 

canlynol. 

Nodyn Amledd 

hyd , l 

tiwb gwydr 

Hyd 

l1 l2 l3 l4 

l 

cymedrig 

Unedau Metr Metr Metr Metr Metr 

A 220 0.341 0.336 0.355 0.349 

B 247 0.303 0.314 0.307 0.296 

C 262 0.280 0.294 0.290 0.275 

D 294 0.255 0.242 0.260 0.248 

E 330 0.201 0.220 0.212 0.208 

F 349 0.200 0.206 0.214 0.193 

G 392 0.184 0.188 0.167 0.170 

Trawfforch 

(amledd, f) 

Riwl 

fetr 

Ansicrwydd 1 

Amcangyfrifol amledd 

(a) Cwblhewch yr holl golofnau yn y tabl, a’r rhes ar gyfer yr unedau. [5] 

dŵr


(b) Gan ddefnyddio’r hafaliad uchod a’r hafaliad ton c= fλ, 

gellir dangos bod 

c 

l = − e, 

4 f 

lle c = buanedd sain mewn aer, 

Plotiwch graff addas i helpu i ganfod buanedd sain. Dylech gynnwys ar eich graff farrau 

cyfeiliorad, llinell ffit fwyaf serth a llinell ffit leiaf serth. [6]


(c) Eglurwch yn fyr a yw eich graff yn cytuno â’r ddamcaniaeth. [2] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

(ch) Cyfrifwch y graddiant mwyaf a’r graddiant lleiaf ar gyfer eich graff [3] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

(d) Cyfrifwch y graddiant cyfartalog (cymedrig) a’i ansicrwydd canrannol. [2] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

(dd) Defnyddiwch eich ateb i ran (e) i gyfrifo gwerth ar gyfer buanedd sain mewn aer, gan 

roi’r gwerth hwn i nifer priodol o ffigurau ystyrlon a hefyd rhowch ei ansicrwydd. [4] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

(e) O’ch graff cyfrifwch werth ar gyfer y cywiriad pen e. [2] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................


(f) Eglurwch pam roedd defnyddio graff yn fanteisiol yn yr achos hwn i helpu i gyfrifo 

buanedd sain? [2] 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................




C 





546/01 – B 


UNED ASESU PH6B – TASG ARBROFOL (Asesiad Mewnol) 

ENGHREIFFTIOL 


Amser a ganiateir 1¼ awr 

Yn ogystal â’r papur arholiad hwn, bydd angen papur A4 â llinellau, papur graff, cyfrifiannell a phren 

mesur. 


Mae angen i chi gynllunio a chynnal arbrawf ar gyfer y dasg hon. 

At ddefnydd y goruchwyliwr yn unig 

A gyflwynwyd Taflen Wybodaeth 1? 

A gyflwynwyd Taflen Wybodaeth 2? 

Cyfanswm y Marciau 

Rhan (a) yn y dasg hon yw’r rhan gynllunio ac mae’n werth 8 marc. Rhoddir problem ymarferol i chi 

ac fe’ch gwahoddir i gynllunio sut i ymchwilio iddi. Bydd y rhan hon yn cymryd 15 munud. Os na 

allwch weld sut i symud yn eich blaen, cewch ofyn i’ch goruchwyliwr am Daflen Wybodaeth 1, a 

fydd yn eich helpu ond sy’n eich cosbi o 3 marc. 

Yn rhannau (b) - (ch) y dasg mae angen i chi gyflawni eich ymchwiliad ac maent yn werth 17 marc. 

Yn y dadansoddiad, os na allwch weld sut i symud yn eich blaen, cewch ofyn i’ch goruchwyliwr am 

Daflen Wybodaeth 2, a fydd yn eich helpu ond sy’n eich cosbi o 3 marc. 

RHYBUDD I’R YMGEISYDD 

Mae’n rhaid i’r gwaith a gyflwynwch ar gyfer ei asesu fod yn waith o’ch eiddo chi. 

Os byddwch yn copïo gan rywun arall, caniatáu i ymgeisydd arall gopïo gennych chi, neu os byddwch yn twyllo 

mewn unrhyw ffordd arall, efallai y cewch eich diarddel o’r pwnc dan sylw o leiaf. 

Datganiad gan yr ymgeisydd 

Rwyf wedi darllen a deall y Rhybudd i’r Ymgeisydd (uchod). Rwyf wedi cynhyrchu’r gwaith sydd ynghlwm heb gymorth 

heblaw’r hyn y mae fy athro wedi egluro sy’n dderbyniol o fewn y fanyleb. 

Llofnod yr Ymgeisydd: ……………………………………………………… Dyddiad: …………/2009


PH6 TASG ARBROFOL 

Gwneir thermistor o ddefnydd lled-ddargludol lle mae bron i bob electron wedi’i fondio’n dynn 

mewn atomau ac felly nid ydynt yn rhydd i symud. Wrth i’r tymheredd godi mae nifer cynyddol o’r 

electronau hyn yn ennill digon o egni i adael yr atomau ac mae gwrthiant y thermistor yn lleihau. 

Credir bod gwrthiant thermistor yn amrywio gyda’r tymheredd yn ôl y mynegiad 

0 exp 

⎛ ε ⎞ 

R= R ⎜ ⎟ 

⎝kT ⎠ , 

lle mae R 0 , k ac ε yn gysonion a T yw’r tymheredd mewn celfin. 

O’r cysonion hyn, ε yw’r egni y mae ar yr electronau ei angen i adael yr atomau a k yw cysonyn 

Boltzmann, 1⋅38 × 10 -23 J K -1 . 

Eich tasg yw cynnal ymchwiliad i ganfod R 0 a ε. 

Rhoddir i chi’r cyfarpar canlynol 

Thermistor 

Thermomedr digidol 

Amlfesurydd / Ohmedr 

Bicer 

Dŵr 

Llosgydd Bunsen, trybedd a rhwyllen 

(a) Ysgrifennwch gynllun bras o sut y byddwch yn cynnal eich ymchwiliad. Dylech gynnwys 

diagram gyda’ch cynllun. [8] 

Os ydych yn ansicr ynghylch beth i’w wneud, gofynnwch i’ch goruchwyliwr am Daflen 

Wybodaeth 1. Byddwch yn colli 3 marc am gael yr wybodaeth hon. 

(b) Rhowch eich cynllun ar waith, tablwch eich canlyniadau a rhowch dabl ar wahân i roi 

cydraniad, cyfeiliornad sero ac amrediad pob offeryn a ddefnyddir. [5] 

⎛ ε ⎞ 

= ⎜ ⎟ 

⎝kT ⎠ yn ddilys a chyfrifwch R 0 ac ε. Nid oes 

angen i chi ystyried ansicrwydd yn eich canlyniadau ar gyfer yr ymarfer hwn. [8] 

(c) Dangoswch fod y berthynas, 0 exp R R 

Os ydych yn ansicr ynghylch beth i’w wneud, gofynnwch i’ch goruchwyliwr am Daflen 

Wybodaeth 2. Byddwch yn colli 3 marc am gael yr wybodaeth hon. 

(ch) Rhowch sylwadau llawn ar gyfyngiadau eich mesuriadau, a dibynadwyedd eich canlyniadau.[4]

TAFLEN WYBODAETH 1 


Bydd angen i chi ganfod gwrthiant R dros amrediad o dymereddau a chwblhau’r tabl 

Tymheredd 

(T) 

Gwrthiant 1 Gwrthiant 2 

TAFLEN WYBODAETH 2 

Gwrthiant 

Cymedrig 

ln R 

Trwy ad-drefnu 0 exp 

⎛ ε ⎞ 

R= R ⎜ ⎟a 

chymryd logarithm bob ochr, cawn y mynegiad 

⎝kT ⎠ 

ε 

ln R = + ln R0 

kT 

Cymharwch hwn ag y = mx+ c - sef yr hafaliad am graff llinell syth. 

Bydd angen i chi blotio graff ln R yn erbyn 1 

T 

1 

T


CYD-BWYLLGOR ADDYSG CYMRU WELSH JOINT EDUCATION COMMITTEE 

Tystysgrif Gyffredinol Addysg Uwchradd General Certificate of Education 

Uwch Gyfrannol / Uwch Advanced Subsidiary / Advanced 

FFISEG TAG 

DEHONGLI CYNLLUNIAU MARCIO 

Asesu Ansawdd y Cyfathrebu Ysgrifenedig (ACY) mewn Ffiseg UG/U 

Asesir atebion i gwestiynau lle mae angen i’r ymgeisydd ymateb mewn rhyddiaith, boed 

mewn un frawddeg neu mewn paragraff, yn ôl a yw’r ymgeisydd wedi cyfathrebu’r ffiseg briodol 

yn glir a diamwys. Bydd angen i ymgeiswyr 

(i) sicrhau bod y testun yn ddarllenadwy a bod y sillafu, yr atalnodi a’r gramadeg yn 

gywir fel bod yr ystyr yn glir; 

(ii) defnyddio arddull priodol; a 

(iii) trefnu gwybodaeth yn rhesymegol gan ddefnyddio geirfa arbenigol yn briodol. 

Bydd arholwyr yn asesu i ba raddau y mae’r ymgeisydd wedi ymateb i’r cwestiwn mewn ffordd 

sy’n mynegi’r syniadau ffisegol angenrheidiol yn glir a diamwys. 

Mae cynnwys (ACY) yn y cynlluniau marcio yn dangos i farcwyr lle y bydd ansawdd cyfathrebu 

ysgrifenedig ymgeisydd yn bwysig wrth bennu’r marc a ddyrennir. Mae hyn yn cynnwys 

rhannau a asesir yn fewnol hefyd. 

Ystod yr atebion gan ymgeiswyr sy’n derbyn marciau 

Nid yw’r atebion a roddir yn y cynlluniau marcio yn y ddogfen Deunyddiau Asesu Enghreifftiol 

hon yn rhoi’r ystod lawn o atebion a fyddai’n derbyn marciau gan arholwyr. Mewn papur byw, 

penderfynir ar ystod lawn yr atebion derbyniol mewn cyfarfod lle mae pob arholwr yn bresennol 

a newidir y cynlluniau marcio drafft yn unol â hyn. Ym mhob achos, rhoddir marciau am 

bob ateb perthnasol arall sy’n cynnwys ffiseg gywir.

PH1: MUDIANT, EGNI A GWEFR 

CYNLLUN MARCIO 


Cwestiwn Atebion / Nodiadau eglurhaol Marciau 

ar gael 

1 (a) (i) Diagram (angenrheidiol): Naill ai amedr, foltmedr a 

chyflenwad pŵer wedi’u cysylltu’n gywir â’r wifren neu 

ohmedr / amlfesurydd i fesur ohmau wedi’i gysylltu ar draws 

y wifren (dim cyflenwad pŵer!) (1) 

Hydoedd cywir, wedi’u mesur [gan ddefnyddio riwl fetr] i’r 

gylched. (1) 

(b) 

(ii) 

(i) 

(ii) 

[Ar gyfer pob hyd] darllen ohmedr (neu [darllen amedr a 

foltmedr a] rhannu V ag I i gael R) (1) 

Graff: angen llinell syth trwy’r tarddbwynt (1) 

l 

Hafaliad R 

A 

ρ 

= (1), gan roi’r cyd-destun a diffinio’r 

symbolau l ac A (1) a ρ gan nodi [ei fod yn gysonyn] ar gyfer 

y defnydd [ar dymheredd penodol] (1) 

Mesur diamedr y wifren â micromedr [medrydd sgriw] (1) 

Canfod yr arwynebedd trawstoriadol o A = πd 2 

4 

[derbyniwch πr 2 ] (1) 

Defnyddio A a graddiant y graff ar gyfer R/l yn y fformiwla 

(1) 

[derbyniwch cyfartaledd R/l ar gyfer sawl gwerth ar gyfer L 

yn lle’r goledd] 

3 

1 

3 

3 

[10]



ar gael 

2 (a) (i) Trosglwyddir electronau [neu wefrau negatif] o’r cadach i’r rhoden 

(1), gan roi gwefr bositif i’r cadach (1) 

2 

(b) 

(c) 

(ch) 

3 (a) 

(b) 

(ii) 

(i) 

(ii) 

(iii) 

(i) 

(ii) 

(iii) 

(i) 

(ii) 

(iii) 

(i) 

(ii) 

Mae electronau (neu wefrau negatif) yn llifo i ffwrdd (i’r Ddaear) 

Cerrynt yw cyfradd llif gwefr neu wefr [sy’n mynd trwy 

ddargludydd] yr eiliad. 

n = 

3( 

1) 

× 

6. 

0× 

10 

( 0. 

01m) 

= 1. 

8× 

10 

22 

3 

29 

( 1) 

m 

−3 

(( uned))( 

1) 

A = π × (2.0 × 10 -4 ) 2 m 2 (neu fod hyn ymhlyg) (1) 

v = 1.4 × 10 -4 m s -1 (1) [gwall yn cario ymlaen ar n a 

diamedr/radiws] 

Dosbarthir yr electronau sy’n dargludo trwy’r wifren (a’r ffilament) 

(1). Er eu bod yn symud yn araf, maent i gyd yn dechrau symud 

(mae’n ymddangos) ar yr un pryd [neu rywbeth cyfatebol] [neu 

mae’r ergyd yn lledaenu ar fuanedd golau](1). (ACY) 

uwchddargludedd / gorddargludedd 

sero [derbyniwch: bychan iawn] (1) 

V = IR ac R = 0 [neu rywbeth cyfatebol] (1) 

ystod tymheredd rhy fach i ymchwilio iddi [neu rywbeth cyfatebol 

neu unrhyw beth synhwyrol!] 

[Cyfanswm] yr egni a drosglwyddir gan y gell (1) [neu a 

drawsnewidir yn egni potensial trydanol] am bob uned o wefr 

[neu goulomb] [sy’n mynd trwy’r gell] (1). 

Y g.p. ar draws terfynellau’r gell [neu’r llwyth]. 

Y g.p. ar draws y gwrthiant mewnol. 

I. 1ּ62 V 

II. cam rhyngol dealladwy; e.e. ‘foltiau coll’=0ּ27 V (1) 

r = 0ּ60 Ω (1) 

Mae’r cerrynt yn cynyddu (1) oherwydd bod cyfanswm y 

gwrthiant yn lleihau [neu fod llwybr arall ar gyfer y cerrynt] 

(1). 

Felly mae’r g.p. yn lleihau. (1) (ACY) 

1 

1 

3 

2 

2 

1 

2 

1 

[15] 

2 

1 

1 

1 

2 

3 

[10]



ar gael 

4 (a) (Mae gan fectorau) gyfeiriad. 

1 

(b) 

(c) 

5 (a) 

(b) 

(c) 

F grym (1); a chyflymiad (1) [–�1 os enwir m] 

Ar gyfer yr hafaliad F = ma mae angen i’r ddau fector fod i’r un 

cyfeiriad. (1) 

Wrth i’r beic ddechrau symud, mae’n cyflymu. (1) 

Felly mae’r cyflymiad i gyfeiriad y grym a roddir ac felly mae’r 

beic yn symud yn ôl. (1) 

I ddechrau, pan fydd yn teithio’n araf, Fllusgiad < mg [derbyniwch 

bwysau] (1) 

Grym cydeffaith tuag i lawr (1) ∴ cyflymiad (tuag i lawr) (1) 

Pan fydd kv 2 = mg bydd y garreg mewn ecwilibriwm (1) [∴ dim 

cyflymiad pellach] 

30 ⋅ × 98 ⋅ 

-1 

(1) 0 0118 kg m (1) 

2 

k = = ⋅ 

( 50) 

2 

F llusgiad = 0. 

0118× 

( 30) 

= 10. 

58N( 

1) 

∑ F = ( 3. 

0× 

9. 

8) 

−10. 

58( 

gwall yn cario ymlaen) 

= 18. 

82N( 

1) 

18. 

82( 


= ( 1)[ 

neu fod hyn ymhlyg] 

→ = 

= 6. 

27ms 

3 

∑ F 

a 

a 

m 

[Sylwer 2 wall yn cario ymlaen o fewn adran (c)] 

−2 

( 1) 

2 

3 

[6] 

4 

2 

4 

[10]



ar gael 

6 (a) (i) [Cyflymiad yw] cyfradd newid cyflymder (nid buanedd). 

⎡ v − u dv⎤ 

[neu rywbeth cyfatebol] 

⎢ 

derbyniwch , 

⎣ 

t dt ⎥ 

⎦ 

1 

(b) 

(ii) 

(i) 

(ii) 

(iii) 

Gan ddefnyddio v= u+ at(1) 

⎡ ⎛ u + u + at ⎤ 

Amnewidiad cywir o (a)(i) ⎢e.e. 

x = ⎜ t ( 1) 

2 

⎥ 

⎣ ⎝ ⎦ 

1 2 

Triniaeth glir i gyrraedd x = ut + at (1) 

1 2 

Gan ddefnyddio h = ut + at ( u = 

2 

I. 

II. 

= 

1 

2 

× 

9. 

8 

× 

= 122.5 m (l) 

25( 

1) 

2 

0)( 

1)[ 


-1 

vv = u+ at(1) 

= 9 ⋅ 8× 5(1) = 49 m s ((uned))(1) 

2 2 

[neu rywbeth cyfatebol, e.e. v = u + 2aho 

(i)] 

90 -1 

(1) 18 m s (1) 

v h = = 

5 

neu ddulliau cyfatebol 

2 2 

−1 

III. v = 49 + 18 ( gwall yn cario ymlaen) 

( 1) 

= 52. 

2ms 

( 1) 

cyfeiriad = 69·8°(1) i’r fertigol [tuag i lawr i’r dde] 

3 

3 

3 

2 

3 

[15]



ar gael 

7 (a) Màs = ρV (1) 

Màs yr eiliad = Aρv (1) = 3225 kg s -1 [derbyniwch ~ 3200] 2 

(b) 

(c) 

Ecinetig yr eiliad = ½ mv 2 (1) = 40 300 W (1) gwall yn cario 

ymlaen 

allbwn pŵer = effeithlonedd × mewnbwn pŵer [neu rywbeth 

cyfatebol] (1) 

= 0⋅6 × 40 300 W 

= 24 kW (1) gwall yn cario ymlaen 

Dyblir y llif màs (1) 

Cynyddir egni cinetig yr eiliad [neu rywbeth cyfatebol] ×8 (1) 

Mae’r costau adeiladu’n debygol o fod yn uwch / annhebygol 

o fod 8 gwaith cymaint. (1) 

Ac unrhyw 5 pwynt o blith: 

• dymunol cynhyrchu’n agos i boblogaeth wledig � ac 

estyn y ddadl yn nhermau colledion egni wrth drawsyrru 

neu gost llinellau trawsyrru � 

• annymunol yn nhermau’r effaith gymdeithasol ar 

dirwedd wledig � ac estyniad yn nhermau adferiad araf 

ecosystemau mewn uwchdiroedd � 

• Cost adeiladu mewn perthynas â’r egni a gyflenwir o’u 

cymharu â mathau eraill o egni [e.e. tanwydd ffosil] � 

• Sylw synhwyrol arall ynghylch newid hinsawdd neu a 

oes tanwydd ar gael 

Sylwer: Mae’n rhaid i 2 farc o leiaf ddod o sylwadau ar 

anfanteision 

(ACY) 

Cyfanswm y Marciau 80 

4 

8 

[14]





Blwyddyn yr Arholiad ENGHREIFFTIOL 

Sesiwn: 

GRID MARC MANYLEB 


Uned PH1 Amcan Asesu 

AA1 AA2 AA3 

Cyfanswm 

Marciau ACY 

Cyfansymiau 

Targed am y 

Papur 

35 35 10 80 (�) 

Rhif Cyfeirnod y 

Cwestiwn Fanyleb 

1a PH1.5a-ch,e,f 4 4 � 

1b PH1.5e,f 3 3 6 � 

2a PH1.4b,ch 2 1 3 

2b PH1.4ff 1 1 

2c PH1.5ff,g,ng 5 2 7 

2d PH1.5ng,h 1 2 1 4 

3 PH1.6dd 5 5 10 

4a,b PH1.1c,dd 3 3 

4c PH1.1dd 3 3 

5a,b PH1.2d 4 2 6 

5c PH1.1dd 4 4 

6a PH1.2a,ch 4 4 

6b PH1.2dd,e 3 8 11 

7a PH1.1ff, 1 1 2 

7b PH1.3ch-f 2 2 4 

7c PH1.3ch 2 6 8 � 

Cyfansymiau 

Crai: 

36 36 8 

80

PH2: TONNAU A GRONYNNAU 




ar gael 

1 (a) Edrych ar y ffynhonnell trwy bolaroid a chylchdroi’r polaroid 

[o amgylch yr echelin ar ongl sgwâr i’w blân].(1) 

Os nad oes newid mewn arddwysedd mae’r golau yn amholar. 

(1) 

Os yw’r arddwysedd yn amrywio [gydag ongl cylchdroi o 90° 

rhwng macsimwm a minimwm] mae’r golau yn [blân] polar.(1) 

(ACY) 

3 

(b) 

2 (a) 

(b) 

(c) 

(i) 

(ii) 

(i) 

(ii) 

(i) 

(ii) 

(i) 

(ii) 

(iii) 


wedi’i ddewis [neu ymhlyg]. (1) 

1 1 2 2 

o 

15 ⋅ sin 30= 10 ⋅ sinθ 

(1) 2 

θ2 = 20°(1) 

Adlewyrchiad mewnol cyflawn neu dim golau’n dianc o’r 

arwyneb. 

[Ton lle mae] cyfeiriad dadleoliad [gronynnau] [neu osgiliadau] a 

chyfeiriad lledaeniad [neu daith](1) ar ognl sgwâr (1) 

Y pellter [byrraf] rhwng dau ronyn sy’n osgiliadu yn gydwedd [nid 

ar yr un flaendon].[2][neu ddiagram da wedi’i labelu] [Mae ‘pellter 

rhwng brigau’ yn scorio 1.] 

12 mm [±1 mm] 

v = fλ wedi’i ddewis [neu ymhlyg] (1) = 0⋅36 m s -1 [gwall yn cario 

ymlaen] (1) 

[Y dadleoliad yw] swm [algebraidd neu fector] y dadleoliadau (1) 

oherwydd tonnau unigol, pan fydd y rhain yn mynd trwy’r un 

pwynt.(1) 

Mae tonnau’n teithio’r un pellter neu’n cymryd yr un amser i 

gyrraedd P o A ac o B (1) ac felly’n cyrraedd yn gydwedd. 

[Derbyniwch ‘frig ar frig’.] (1) 

I. Distrywiol 

II. AQ – BQ = 67 mm [±0.5 mm] – 49 mm [±0.5 mm] 

[= 18 [±1 mm]] 

Mae hyn tua 1½ λ (1), ac felly mae tonnau’n cyrraedd yn 

wrthwedd [neu rywbeth cyfatebol] [derbyniwch frig ar gafn] 

(1) 

3 

1 

[7] 

2 

2 

1 

2 

2 

2 

1 

3 

[15]



ar gael 

3 (a) 

hc 

E = [neu rywbeth cyfatebol, neu fod hyn ymhlyg](1) = 3⋅1 × 10 

λ 

- 

19 

J (1) 

2 

(b) 

(c) 

(ch) 

4 (a) 

(b) 

(i) 

(ii) 

(ii) 

(iii) 

(iv) 

(ii) 

(iii) 

(iv) 

(i) 

(ii) 

Ffoton yn taro atom sy’n achosi i’r atom allyrru ffoton. (1) 

Rhaid i’r ffoton trawol fod ag egni hafal i egni’r ffoton sydd am gael 

ei allyrru [Derbyniwch 3.1 x 10 –19 J]. (1) 

Mae’r ffoton a allyrrir yn gydwedd â’r ffoton trawol (ac felly’n 

gydlynol ag ef). (1) 

Mae mwy o atomau yng nghyflwr A nag yng nghyflwr B(1) er bod 

gan A egni uwch na B. (1) 

Bydd atomau yng nghyflwr B yn amsugno ffotonau sydd ag egni 

sy’n cyfateb i’r bwlch egni AB (1) ac felly mae angen mwy o 

atomau yn A nag yn B er mwyn cael mwy o allyriant ysgogol nag o 

amsugniad (1) er mwyn cael mwyhad golau (1) (ACY) 

Unrhyw 2 o blith 

• Mae’r drychau’n gorfodi’r golau i fynd trwy’r tiwb lawer gwaith 

[ar gyfartaledd] � 

• gan gynyddu cynnydd (mwyhad) y laser. � 

• Mae’r drychau a’r ceudod yn ffurfio ceudod cyseiniol neu yn 

dewis ffotonau ag egni arbennig i’w mwyhau. � 

• Mae’r drych sy’n adlewyrchu’n rhannol yn gadael rhywfaint o 

olau allan [i’w ddefnyddio]. � 

Torri meinwe, neu gydio retinâu datgysylltiedig, neu newid proffil 

cornbilen neu unrhyw ddefnydd llawdriniaethol rhesymol arall. 

Lleolwr pellter sy’n mesur yr amser rhwng allyriad pwls o olau a’i 

ddychweliad ar ôl cael ei adlewyrchu neu unrhyw ddefnydd 

rhesymol arall. 

Sganio codau bar, cryno ddisgiau [neu d.v.d. ayb.], anfon 

gwybodaeth ar hyd ffibrau optegol. 

+1, 0 (1) 

niwtrino gwrthelectron / gwrthniwtrino electron, 0, −1 (1) 

ffoton [derbyniwch gama] 0, 0 (1) 

I. 2 

II. 0 

niwtrino neu ν neu νe (1) 

Mae gan broton a phositron un uned o wefr yr un [ac felly mae’n 

rhaid i’r gronyn coll fod â gwefr sero i sicrhau cadwraeth gwefr]. (1) 

Mae gan ddiwteron [neu rywbeth cyfatebol] rif lepton sero, mae gan 

bositron rif lepton –1 [ac felly mae’n rhaid i’r gronyn coll fod â rhif 

lepton +1]. (1) 

3 

2 

3 

2 

1 

1 

1 

[15] 

3 

1 

1 

3 

[8]



ar gael 

5. (a) (i) Mae adlewyrchiad yn digwydd [wrth y pwli]. (1) 

Ceir ton unfan o ganlyniad i [ymyriant rhwng] tonnau [cynyddol] 

sy’n teithio i gyfeiriadau dirgroes. (1) 

2 

(b) 

6. (a) 

(b) 

(ii) 

(iii) 

(iv) 

(i) 

(ii) 

(i) 

(ii) 

(i) 

(ii) 

(iii) 

Unrhyw nod a nodir. [Derbyniwch y pìn ei hun, er nad yw’n nod a 

bod yn fanwl gywir.] 

λ 

4× = 1⋅ 0 m[neu 

rywbeth cyfatebol neu fod hyn ymhlyg] (1) 

2 

λ = 0⋅5 m (1) 

Bydd y donfedd yn haneru [neu ddwywaith cynifer o donnau yn yr 

un pellter] (1) ac felly nifer yr antinodau = 12 (1) 

0⋅010 s [dim cosb ar gyfer ffigurau ystyrlon] 

I. Mae’r holl linyn yn syth a llorweddol. 

II. Mae’r llinyn fel yn y diagram a roddwyd ond gyda’r sinwsoid 

yn wrthdroedig. 

Labelir tonfedd y brig yn 4⋅91 × 10 -7 m. 

−1 

λ macs = WT [neu fod hyn ymhlyg] (1) 

Gwaith cyfrifo cywir [enghraifft o dystiolaeth yw 5906 K ar y 

diwedd]. (1) 

P A T 

yw [cyfanswm] y pŵer a allyrrir, T yw’r tymheredd [mewn celfin], 

A yw arwynebydd yr arwyneb sy’n allyrru, ac mae σ yn gysonyn 

[Stefan] (1) 

Diffinnir y ddau symbol arall. (1) 

4 

= σ gyda dau o’r pedwar symbol wedi’u diffinio’n gywir: P 

A = 4π×(6⋅96 × 10 8 m) 2 [neu fod hyn ymhlyg] (1) 

Gwaith cyfrifo cywir (enghraifft o dystiolaeth yw 4.2 x 10 26 W ar y 

diwedd) (1) 

Arwynebedd yn fwy o ffactor 200 2 (neu rhoddir 4π(200× 

6.96×10 8 ) 2 ar gyfer A) (1) 

T 4 yn llai o ffactor o 16 (neu rhoddir 3000 K i’r hafaliad) (1) 

P = 1.0 x 10 30 W (1) 

1 

2 

2 

1 

1 

1 

[10] 

1 

2 

2 

2 

3 

[10]



ar gael 

7 (a) Dangosir golau neu uwchfioled ar ddiagram neu sonnir amdano 

mewn testun. (1) 

Dangosir arwyneb sy’n allyrru ar y diagram. (1) 

Diagram yn dangos naill ai ffotogell wactod â dau electrod [os 

dangosir amlen, derbyniwch ateb nad yw’n crybwyll gwactod] neu 

electrosgop deilen aur. (1) 

Potensialau cywir: ar gyfer ffotogell wactod, naill ai dim batri neu 

fatri a gysylltir gyda’r derfynell negatif wrth yr electrod sy’n 

allyrru; ar gyfer electrosgop, nodir ei fod wedi’i wefru’n negatif 

ymlaen llaw. (1) 

Dull canfod: ar gyfer ffotogell wactod, ceir cerrynt; ar gyfer 

electrosgop deilen aur mae’r ddeilen yn disgyn. (1) (ACY) 

5 

(b) 

(c) 

(i) 

(ii) 

(i) 

(ii) 

(iii) 

(iv) 

Fersiwn cywir o hafaliad Einstein gyda φ wedi’i danlinellu. 

I. φ 

II. hf [derbyniwch f] 

hf = 4.6 x 10 –19 J [neu fod hyn ymhlyg] (1) 

Ecinetig mwyaf = 1.6 x 10 –19 J(1) 

Ecinetig mwyaf = 0.8 x 10 –19 J 

Ecinetig mwyaf = 0.8 x 10 –19 J gwall yn cario ymlaen (1) oherwydd nad 

yw ffotonau yn cydweithredu neu fod yr electronau mwyaf egnïol 

yn dod o’r ffotonau mwyaf egnïol neu rywbeth cyfatebol. (1) 

Dim allyriant (1) oherwydd bod egni ffoton < ffwythiant gwaith 

neu na roddir digon o egni i’r electronau iddynt ddianc. (1) 


1 

1 

1 

2 

1 

2 

2 

[16]






Sesiwn: 




Cyfanswm 

Marciau Synoptig ACY 

AA1 AA2 AA3 

Cyfansymiau 

Targed am y 

Papur 

35 35 10 80 (�) (�) 



1a PH2.1c 3 3 � 

1b PH2.1b,c 1 3 4 

2a PH2.1ch,e 4 4 

2bi PH2.1ch 1 1 

2bii PH2.1dd 2 2 

2ci PH2.1ff,g 2 2 

2cii PH2.1i,ng 2 2 

2ciii PH2.1i,ng 1 3 4 

3a PH2.3ff 2 2 

3b,c,ch PH2.3l,ll,p 10 10 �(3c) 

3d PH2.3rh 3 3 

4a PH2.4b,c 3 3 

4b PH2.4b,c,e 5 5 

5 PH2.3d,ng,i 6 4 10 

6ai PH2.5c 1 1 

6aii PH2.5c 2 2 

6bi PH2.5dd 2 2 

6bii,iii PH2.5dd 5 5 

7a PH2.3a 5 5 � 

7b,c PH2.3ch 10 10 

Cyfansymiau 

Crai 

33 35 12 80


CWESTIWN 1 

PH3: FFISEG ARBROFOL (ASESIAD MEWNOL) 


ADRAN A 

(a) Gosodwyd y gylched yn gywir → 2 farc 

Cydrannau yn y llefydd cywir ond cyfeiriad y deuod allyrru golau yn anghywir → 1 marc (2) 

(b) O leiaf 3 gwerth ar gyfer g.p. (1) 

Gwerth cymedrig gyda’r unedau wedi’u rhoi yn gywir (1) 

Cyfrifwyd ansicrwydd yn rhesymol (1) 

(c) Nodwyd y mesurau’n gywir (1) 

Cyfrifwyd cysonyn Planck (1) 

Nodwyd yr ateb i nifer priodol o ffigurau ystyrlon. (1) 

CWESTIWN 2 

(a) (i) Gwnaed ailddarlleniadau gan eu nodi i 0.01s (1) 

amser (cyfartalog) o fewn 0.50s o werth y ganolfan (1) 

(ii) Cyfrifiad cywir (1) 

(b) Cyfrifwyd sinφ yn 0.083 (1) 

Cyfrifwyd g yn gywir gydag unedau (1) 

(c) Cyfrifwyd 5% o’r ateb (1) 

Gwnaed cymhariaeth gywir (1) 

(ch) Ffrithiant (1) 

CWESTIWN 3 

(a) Nodwyd pob offeryn i fesur hydoedd gyda rheswm dilys ynghylch ansicrwydd (1) 

Cyfrifwyd dwysedd o’r mesuriadau a nodwyd (1) 

Cyfrifwyd yr ansicrwydd yn y dwysedd gan ddefnyddio o leiaf 3 darlleniad ar gyfer pob hyd 

(1) 

Y gwerth ar gyfer dwysedd o fewn y goddefiant a gyfrifwyd gan y ganolfan (2) 

[o fewn dwywaith y goddefiant → rhowch 1 marc] 

(b) Nodwyd yr hyd oedd â’r ansicrwydd ffracsiynol mwyaf 

(c) Sylw dilys (1) wedi’i gysylltu’n glir ag ansicrwydd yn y ddau ddwysedd [gwall yn cario ymlaen] (1) 

(2) 

(ACY)


ADRAN B 


(a) Mae gwrthiant aer yn cynyddu (1) 

nes iddo fod yn gyfartal â’r pwysau/disgyrchiant (1) 

(b) Pwysau/arwynebedd (trawstoriadol) - y naill neu’r llall (1) 

(ACY) 

(c) Disgrifiad, gan gynnwys uchder rhesymol (1) 

Offerynnau mesur (1) 

Ailddarlleniadau/ techneg fanwl gywir (1) 

(ACY) 

(ch) Tabl 

Pob uned yn gywir (1) 

Nifer cywir o ffigurau ystyrlon ar gyfer v a v² (1) 

Cyfrifwyd v² yn gywir (1) 

(d) Graff 

Echelin gywir gydag unedau (1) 

Graddfa synhwyrol (1) 

Plotiwyd pob pwynt yn gywir (1) 

Tynnwyd llinell ffit orau (1) 

(dd) (i) Graff llinell syth (1) 

Trwy’r tarddbwynt (1) 

(ii) Pob pwynt yn agos i’r llinell ffit orau (gwall yn cario ymlaen) (1) 

(e) Nodwyd pâr o ddarlleniadau ar gyfer N a µ 2 [neu fod hyn ymhlyg] (1) 

Cyfrifwyd m (1) 

Mesurwyd diamedr y cwpan bynen o leiaf ddwywaith (1) 

Cyfrifwyd arwynebedd y cwpan bynen (1) 

Cyfrifwyd k (1) a rhoddwyd yr unedau (1) 

(f) Y mecanwaith rhyddhau 

Adwyon golau 

Rhywun arall i gynorthwyo 

Recordiad fideo 

Amrediad uchder mwy 

Sylw ar gyflymder terfynol Unrhyw (1)






Sesiwn: 




Rhif 

Cwestiwn 

Adran A 

Cyfansymiau 

Targed am y 

Papur 

Cyfeirnod y 

Fanyleb 

AA1 AA2 AA3 

1a 2 

1b,c 6 

2a 1 2 

2b-ch 5 

3 8 

Adran B 

a 2 

b 1 

c-dd 13 

e 2 4 

f 2 

Cyfansymiau 

Crai: 

Cyfanswm 


4 4 40 50 (�) (�) 

4 4 40

PH4: OSGILIADAU A MEYSYDD 




ar gael 

1. 

(a) 

T = 2 π 

m 

( 1) 

= 2π 

k 

0. 

20 

s() 

1 [ neu T = 0. 

401 

s] 

49 

2 

(b) 

(c) 

(ch) 

(d) 

2 (a) 

(b) 

(c) 

(i) 

(ii) 

Lluniwyd sinwsoid gyda graddfa amser (1), osgled (1) a gwedd 

gywir [sero i ddechrau, graddiant positif] (1) 

0·26 s [derbyniwch 0·24 – 0·28] gwall yn cario ymlaen 

x = Asinωt 

( 1) 

0. 

26 

ωt = 2 π 

° 

0. 

4 

rad () 1 [ = 0. 

41 rad neu 234 ] gwall yn cario ymlaen 

x = −0. 

040m 

( gwall yn cario ymlaen) 

() 1 

v = Aω 

neu ω − 

= − 0. 

47m 

s 

2 2 

cos ωt 

v = A x 

−1 

a sylw ynghylchcytundeb(1) 

−1 

h.y. v = 0. 

47m 

s ( 1) 

gwall yn cario ymlaen ar ω [ anwybyddwch 

arwydd ‘ −’ 

] 

1·25 Hz [derbyniwch 1·2 – 1·3] 

Gadael i’r pendil osgiliadu trwy ei ddadleoli a’i ryddhau 

[gyda’r generadur signal i ffwrdd / y sbring wedi’i 

ddatgysylltu neu rywbeth cyfatebol] (1) 

Canfod yr amser ar gyfer n osgiliad (1) 

Rhannu n â T [neu rywbeth cyfatebol] (1) (ACY) 

Mae’r sbring yn darparu’r grym (1) sy’n amrywio’n 

sinwsoidaidd [oherwydd bod estyniad y sbring yn amrywio’n 

sinwsoidaidd neu oherwydd y pìn a yrrir gan don sin] (1). 

Y pendil yw’r system osgiliadol. (1) (ACY) 

Lluniwyd graff: 

• lle nad yw’r osgled byth yn uwch ar unrhyw amledd (1) 

• lle nad yw’r gromlin mor llym (1) 

• lle mae’r brig ar yr un amledd [neu ychydig yn is] (1) 

3 

1 

3 

2 

[11] 

1 

3 

3 

3 

[10]



ar gael 

3 (a) (i) Adiwyd sgwariau’r buaneddau (1) [5·32 × 10 6 m 2 s -2 ] 

Rhannwyd â 3 (1) 

1330 m s -1 (1) 

3 

(b) 

4 (a) 

(b) 

(ii) 

(iii) 

(i) 

(ii) 

(i) 

(ii) 

(iii) 

Gwrthdrawiadau 

I. 2·0 môl (1) [neu fod hyn ymhlyg] 

1·2 × 10 24 moleciwl (1) [gwall yn cario ymlaen ar ffactor o 

10 3 ] 

II. 

p c 

1 2 

= ρ (1) [neu fod hyn ymhlyg] 

3 

ρ = 1·6 kg m -3 (1) [neu fod hyn ymhlyg] 

2 

c = 1300 m s -1 (1) 

2 

2 

c ∝ T ( 1) 

neu mc 

= kT 

2 

2 

1 

3 

III. neu fod hyn ymhlyg 

c 

= 1840 ms 

2 −1 

( 1) 

gwall yn cario ymlaen o II 

[Pan fydd cyrff yn rhyngweithio] mae swm [fector] eu momenta 

[derbyniwch gyfanswm y momentwm] yn aros yn gyson (1) ar yr 

amod nad oes grymoedd [cydeffaith] allanol yn gweithredu (1). 

Hafaliad yn cynnwys swm y momenta [hyd yn oed os yw’r 

arwyddion yn anghywir] (1) 

6·7 × 1800 − 5·0 × 1710 = 5·0 v − 6·7 × 1200 [neu gyda ffactor 

cyffredin o 10 -27 ] [neu rywbeth cyfatebol](1) 

v = 2310 m s -1 [dim gwall yn cario ymlaen] (1) 

I. Gwthio’r piston i mewn [yn gyflym] 

[derbyniwch: cywasgu, gwneud y cyfaint yn llai – hyd yn oed: 

rhwbio tu allan y silindr] 

II. Ei roi mewn cysylltiad â fflam / dŵr poeth ayb. 

I. ΔU >0, W0, Q>0 [anwybyddwch W] 

BC / CB a DA / AD 

Ymgais glir i ddefnyddio W = pΔV neu W = arwynebedd…. (1) 

Gwaith = 300 J (1), a wneir gan y nwy (1) 

ΔU = 0 dros y cylchred (1), ac felly cymerir gwres i mewn (1) 

[gwall yn cario ymlaen o (ii)] Q=(ACY) 

1 

2 

3 

2 

4 

[15] 

1 

1 

1 

1 

1 

3 

2 

[10]



ar gael 

5 

(a) 

( ) 2 

2 

GM 

E = (1); EE 

r 

GM E 

= 

(1) 

8 

36 ⋅ × 10 

2 2 2 

r1 

= 

9r2 

; r1 

= 81r2 

ond ME 

= 81M 

M 

ond 

∴yr 

un peth ag E ∝ M 

2 

r 4 

(b) 

(c) 

(ch) 

6 (a) 

(b) 

(i) 

(ii) 

(i) 

(ii) 

E = 

M 

GM 

M 

( ) 2 

8 

0⋅ 4× 10 

(1) gwerthoedd yn hafal (1) 

Lluniwyd EDaear ac ELleuad – cyfeiriadau yn unig [nid meintiau] 

Ar ôl P, bydd y roced yn profi atyniad net at y Lleuad [neu dyma 

bwynt yr egni potensial mwyaf] 

Yr egni sydd ei angen = Ep ar P − Ep ar arwyneb y Ddaear (1) [neu 

fod hyn ymhlyg] 

= Ep ar P oherwydd y Ddaear + Ep ar P 

oherwydd y Lleuad − Ep ar arwyneb y 

Ddaear (1) [neu fod hyn ymhlyg] 

GM m GM m 

E M 

=− − −( −58⋅7 GJ) 

(1) 

8 8 

36 ⋅ × 10 04 ⋅ × 10 

= 57⋅5 GJ (1) 

newid = terfynol − dechreuol [neu fod hyn ymhlyg] (1) 

= − 56 kV − (− 45 kV) 

= − 11 kV (1) 

Gwaith a wneir = qΔV (1) = [−]4⋅62 mJ ((uned)) (1) 

[anwybyddwch yr arwydd] 

Mae W yn negatif ac felly mae’n ennill Ecinetig [neu rywbeth 

cyfatebol] (1) 

[e.e. “grym i gyfeiriad y mudiant”] 

4⋅62 mJ [trwy gadwraeth egni] (1) 

V 

E =± (1) [mae’r naill arwydd neu’r llall yn 

d 

-1 -1 

dderbyniol] = 1375 Vm / JC (1) 

[Mae cyfeiriad y maes] o P i Q [waeth pa mor glir y’i mynegir] (1) 

oherwydd E = − graddiant potensial [neu rywbeth cyfatebol] (1) 

1 

1 

4 

[10] 

4 

2 

2 

2 

[10]



ar gael 

7. 

(a) (i) 

GMm 

[ Grym disgyrchiant 

ar y blaned = ] ( 1) 

2 

r 

2 

2 4π 

Grym mewngyrchol 

[ = mrω 

] = () 1 

2 

T 

2 

GMm 4π 

∴ = m ( 1) 

a hefyd driniaeth gredadwy (1) 

2 

2 

r T 

4 

(b) 

(ii) 

(iii) 

(i) 

(ii) 

radiws orbit y Ddaear = 500 × 3⋅0 × 10 8 m (1) [=1⋅5 × 10 9 m] 

cyfnod orbit y Ddaear = 60 × 60 × 24 × 365[⋅25] (1) [= 3⋅1 × 10 7 s] 

2 3 

4π r 

30 

[Amnewid i →] 2⋅0 × 10 kg (1) 

2 

GT 

Gellir cyfrifo màs yr alaeth sbirol o radiws a chyfnod mudiant y 

seren o amgylch canol yr alaeth. (1) 

Mae’r màs hwn yn fwy o lawer na swm y mater a welir o fewn yr 

alaeth. (1) 

Rhaid bod mater ychwanegol na ellir ei weld – sef mater tywyll. (1) 

(ACY) 

5⋅0 × 10 6 m s -1 (1) − gan symud i ffwrdd yn rheiddiol (1) 

A llai 

B dim newid (1) 

C mwy (1) – i’w roi dim ond os bydd A a hefyd B yn gywir 


3 

3 

2 

2 

[14]






Sesiwn: 




Cyfanswm 


AA1 AA2 AA3 

Cyfansymiau 

Targed am y 

Papur 

30 40 10 80 (�) (�) 



1a PH4.1ff 2 2 

1b PH4.1ng 1 2 3 

1c PH4.1ng 1 1 

1ch PH4.1e 3 3 

1d PH4.1ng 2 2 

2ai PH4.1j 1 1 

2aii PH4.1j 3 3 � 

2b PH4.1ll 3 3 � 

2c PH4.1m 3 3 

3ai PH4.4ch 3 3 

3aii PH4.4c 1 1 

3aiiiI PH4.4dd 2 2 

3aiiiII PH4.4ch 1 2 3 

3aiiiIII PH4.4m 2 2 

3b PH4.2c 4 4 � 

4a PH4.4g,h,l 4 4 

4b PH4.4l 1 5 6 �(iii) 

Cario 

ymlaen 

17 21 8 46






Sesiwn: Tudalen 2 o 2 




Cyfanswm 


AA1 AA2 AA3 

Cyfansymiau 

Targed am y 

Papur 

30 40 10 80 (�) (�) 



5a PH4.4b 2 2 4 

5b PH4.4a 1 1 � 

5c PH4.4 Tabl 1 1 � 

5ch PH4.4 Tabl 2 2 4 � 

6a PH4.4 Tabl 2 4 6 �(ii) 

6b PH4.4 Tabl 2 2 4 

7ai 4 4 

7aii 3 3 

7aiii 3 3 � 

7b 4 4 

Isgyfanswm 14 18 2 34 

Dwyn ymlaen 17 21 8 46 

Cyfansymiau 

Crai: 

31 39 10 80


PH5: MAGNETEG, NIWCLYSAU AC OPSIYNAU 


ADRAN A 


ar gael 

1 (a) Amsugnir gronynnau α (1) gan gasin y watsh (1) [neu rywbeth 

cyfatebol] 

2 

(b) 

(c) 

(ch) 

(d) 

pŵer = ymbelydredd × egni α [neu fod hyn ymhlyg] (1) 

= 26 × 10 6 × 5⋅5 × 10 6 [× 1⋅6 × 10 -19 ] (1) 

= 2⋅3 × 10 -5 W [neu 1⋅43 × 10 14 eVs -1 ((uned))] (1) 

λ 

ln 2 (1) 3 23 10 s 

−10 

-1 

= = ⋅ × [neu 1⋅02 × 10 

T1 

2 

-2 yr -1 ((uned))] (1) 

A = A exp( −λt) 

0 

6 

= 17. 

3× 

10 Bq 

() 1 

neu 

A = A 2 

Mae cynhyrchion [y gadwyn ddadfeilio] yn ymbelydrol (1), 

gan allyrru γ [neu β] (1) [nid ymbelydredd anwythol] 

0 

−n 

( 1) 

3 

1 

2 

1 

[10]



ar gael 

2 (a) Mae gan 56 

26Fe 26 proton a 30 niwtron (1) [neu fod hyn 

ymhlyg] 

26p + 30n − 55⋅ 92067(1) 

ceisio neu 8⋅8 MeV/1⋅4 × 10 

56 (1) 

-12 J 3 

3 

(b) 

(a) 

(b) 

(c) 

(i) 

(ii) 

(iii) 

(iv) 

(i) 

(ii) 

Labelwyd y mesuryn yn “egni clymu [cymedrig/cyfartalog] 

am bob niwcleon” (1) 

Labelwyd yr absgisa yn “nifer y niwcleonau / rhif niwcleon / 

rhif màs” (1) 

[Mae’n] unig broton [heb ei glymu wrth niwcleon arall] / dim 

ond un gronyn yn y niwclews. [nid: nid oes ganddo niwtronau] 

Nodir y rhanbarth dros A ~ 200 

Dal niwtronau → ymholltiad (1) 

Ymholltiad → sawl / llawer o niwtronau (1) 

Pwynt perthnasol arall mewn perthynas â chymedrolydd, 

rhodenni rheoli neu adwaith cadwynol. (1) (ACY) 

ε 0[ 

ε r ] A 

C = ( 1)[ 


d 

−12 −1 

7 2 

8. 

9 × 10 Fm 

[ × 1] 

× 2. 

0 × 10 m 

= 

1000m 

= 0. 

18 μF 

(( uned))( 

1) 

� bwlch aer anghyson 

� arwynebedd y platiau heb eu diffinio’n dda 

[derbyniwch “heb fod yn hafal”] 

� efallai nad yw gwaelod y cwmwl a/neu’r 

llawr yn ddargludydd da [derbyniwch “heb 

fod yn fetel”] 

� efallai na ddosbarthwyd y gwefrau yn gyson 

Q = CV ( 1) 

= 5400C 

(( uned 

U = CV 

)) ( 1) 

gwall yn cario ymlaen 

13 

( 1)[ 

= 8. 

1 10 J] 

[ neu rywbeth cyfatebol] 

1 2 

× 

2 

Sylwer Os gadewir 

ε0 allan, rhowch 1 

marc os yw’r uned 

yn gywir 

unrhyw 2 × 1 

(ACY) 

Rhannu egni â t (gwall yn cario ymlaen) (1) 

pŵer = 8⋅1 × 10 18 W (gwall yn cario ymlaen ar C neu Q ac ar 

lithriadau mewn U) (1) 

2 

1 

1 

3 

[10] 

3 

2 

2 

3 

[10]



ar gael 

4 

(a) 

μ 31 ⋅ 

0 

B = −2 

2π 8× 10 

(1) = 7 ⋅75μT 

(1) 

2 

(b) 

(c) 

5 (a) 

(b) 

(c) 

(ch) 

( ) 

Mae cylchoedd maes B [cydganol] o amgylch y wifren (1) 

[derbyniwch: afael llaw dde] 

..yn mynd i mewn i’r [derbyniwch allan o’r] papur ar yr 2 il wifren 

(1) [neu fod hyn ymhlyg] ac felly mae cyfeiriad y grym oddi wrth y 

wifren arall / yn gwrthyrru [derbyniwch i lawr] (1) (ACY) 

F = BIl sinθ 

(1) 

F 

l 

( ) 

−6 

= BI = 7⋅ 75× 10 × 6⋅ 4 (1 – marc am ddefnyddio’r cerrynt arall) 

= 49·6× 10 -6 N m -1 (1) 

yr un gwerth (ond y cyfeiriad dirgroes) (1) 

F μ II 0 1 2 

oherwydd N3 [neu defnyddio = neu rywbeth cyfatebol] 

l 2π 

a 

(1) 

[Sylwer nid grymoedd cytbwys] 

Mae’r g.e.m. anwythol mewn cyfrannedd union â chyfradd newid 

(cysylltedd) fflwcs. 

Wrth i’r magnet symud ceir newid yn y fflwcs yn y fodrwy (1) sy’n 

anwytho g.e.m. yn y fodrwy. (1) 

Mae’r fodrwy yn gylched gyflawn ac felly bydd cerrynt yn llifo. (1) 

Mae’r fflwcs yn cynyddu ac yn lleihau ac felly mae’r cerrynt yn 

eiledol. (1) 

(ACY) 

Cysylltu [platiau-y] osgilosgop pelydryn catod ar draws gwrthydd 

neu ddangos mewn diagram (1) mesur foltedd ar draws gwrthydd 

[gan ddefnyddio osgilosgop] (1) 

cyfrifo cerrynt gan ddefnyddio 

Defnyddio 15 × 10 -6 A (1) 

I 

i.s.c. 

V 

R = (1) 

I 

−6 

15× 10 

−6 

= = 10. 

6 × 10 A( 

1) 

2 

3 

2 

[10] 

1 

4 

3 

2 

[10]



ar gael 

6. (a) 

1 2 

KE . . = mv(1) 

(b) 

(c) 

2 

⋅ = ⋅ × × ⋅ × ac m = 4u 

(1) 

6 19 

5 6MeV 5 6 10 1 6 10 − 

v 

2E 

7 -1 

= = 1.6× 10 ms (1) 

m 

F = Eq (1) ; F = ma (1); 

a 

V × 2e 

1.1 10 ms 

14 -2 

= = × (1) 

md 

V 

E = (1) 

d 

Mae’r gronyn yn teithio trwy 100kV (o hanner ffordd rhwng y 

platiau) (1) 

Yr egni a enillir yw 100 kV × 2e = 200 keV (1) 

(Cadwraeth egni) 5⋅6 MeV + 200 keV = 5⋅8 MeV (1) 

Cyfanswm Marciau Adran A 60 

3 

4 

3 

[10]

Adran B – Astudiaeth Achos 

Cwestiwn Darn ar Boloniwm 

1 (a) Màs y sampl S = 50 × 10 -12 kg (1) 

Màs un atom Po210 m = 210 × 1.66 × 10 -27 kg (1) 

S 

14 

N = = 143 ⋅ × 10 (1) 

0 

m 

2 

3 

4 

5 

6 

(b) 

(a) 

(b) 

A N 

ln 2× N 

0 

0 = λ 0 = (1) = 8⋅29 × 10 

T1 

2 

6 Bq (1) 

Po → α + Pb (1) 

210 216 

84 82 

Δm = 0.006484 u (1) 

Q = 0⋅006484 × 931 MeV (1) = 6⋅41 MeV 

MV + mv = 0 

V/v = (−)m/M (1) 

Cadwraeth momentwm (1) 


Egni’r gronynnau α = 6⋅29 MeV (1) 

∴Egni Pb206 = 6⋅41 − 6⋅29 (gwall yn cario ymlaen) (1) = 0⋅12 MeV 

Ar gyfer α: ½ mv 2 = 6⋅29 × 1⋅602 × 10 -13 J (1) [neu rywbeth 

cyfatebol] 

∴ Momentwm gronynnau α = 1.16 × 10 -19 Ns (1) 

O 0⋅12 MeV: Momentwm Pb206 = 1.16 × 10 -19 Ns ∴ mae’r data yn 

gyson. (1) 

[Derbyniwch ddeilliad o egni cyson o fomentwm cyson yr 

epilniwclews – neu ddadl rymus arall] 

Gwrthdrawiadau anelastig ag (electronau mewn) moleciwlau aer / 

ïoneiddiad. (1) 

(Mae’n rhaid crybwyll neu ymhlygu trosglwyddiad egni) 

Mae’n codi dau electron rhydd (1) 

Mae’n dod yn atom heliwm (niwtral) (1) 

Mae gronynnau α a allyrrir yn ïoneiddio aer (1) 

gan ei wneud yn ddargludydd ac felly mae’n dargludo gwefr statig i 

ffwrdd. (1) 

Cyfanswm Marciau Adran B 20 

3 

2 

1 

2 

2 

5 

1 

2 

2


Adran C 

Opsiwn A 


ar gael 

1 (a) 

VR neu IR neu R 

2 

(b) 

(a) 

(b) 

(i) 

(ii) 

(iii) 

(iv) 

Ar 90° i R (1) 

X 

Z 

I 

V 

Labelu fectorau VC a VR (1) 

[ym mha bynnag drefn] 

ALLAN 

1 

= ( 1)[ 

= 15. 

9kΩ] 

C 

= 18. 

8kΩ( 

1)[ 

gwall cario ymlaen ar X 

C ω 

10. 

0V 

= ( 1)[ 

= 5. 

3× 

10 

Z 

= IR( 

1)[ 

= 5. 

3V] 

−4 

A] 

Mae XC yn agosáu at 0 (1), ac felly mae VC yn agosáu at 0 [neu 

rywbeth cyfatebol] (1) 

Llunnir cromlin trwy (0,0) (1), trwy (1000, 5ּ3) (1) gyda’r asymptot 

cywir (1). 

Ar amleddau uchel, mae allbwn ~ mewnbwn. Ar amleddau isel, mae 

g.p. allbwn « g.p. mewnbwn 

V2 = RI2 = 16 × 0.50 = 8.0 V (1) 

N V 240 

1 1 

= = = 30(1) 

N V 8 

2 2 

Craidd magnetig (meddal) (1) 

Un arall (laminedig, gwifren drwchus) (1) 

Mantais o roi’r switsh yn y coil eilaidd: foltedd is wrth y switsh ac 

felly’n fwy diogel. (1) 

Anfantais: cerrynt di-dor yn y coil cynradd ac felly gwastraff egni. 

(1) 

Rhyw ymgais i werthuso blaenoriaeth, e.e. mae’r golled egni’n fach 

ac felly diogelwch yw’r ffactor pwysicaf. (1) 

Cyfanswm Adran C – Opsiwn A 20 

neu 

C 

] 

neu 

2 

neu Z neu R + X 

Sefydlwyd fformiwla (1) [gan ddangos y fector cydeffaith ar 

ddiagram neu gyfeirio at Pythagoras]. 

V 

IZ 

I 

R 

2 

+ X 

2 

C 

2 

C 

3 

4 

2 

3 

1 

[13] 

4 

3 

[7]

Opsiwn B – Chwyldroadau mewn Ffiseg 



ar gael 

1. (a) (i) 

(ii) 

Mae planedau’n symud mewn elipsau (1) gyda’r Haul ar un ffocws 

(1). 

2 

(b) 

(c) 

(i) 

(ii) 

Haul 

Planed 

Sylwer Nid oes 

angen planed a 

“ffocws gwag”. 

Tycho Brahe 

Ni ddefnyddiodd Tycho Brahe delesgop [neu ateb cyfatebol] 

Gwnaed 5 pwynt dilys – efallai 5 o’r bwledi hyn: 

Pethau tebyg: 

• Mae’r Haul yn y canol gyda’r ddau [neu nid yw’r Ddaear yn y 

canol] � 

• Mae’r Ddaear yn troelli [ar echelin] ac yn troi o amgylch yr Haul 

yn y ddau achos � 

• Mae’r lleuad yn troi o amgylch y Ddaear ac mae’r planedau yn 

troi o amgylch yr Haul yn y ddau achos � 

• Nid oedd angen sêr sefydlog yn troi o amgylch y Ddaear yn y 

ddau achos � 

Pethau annhebyg: 

• Roedd Copernicus yn caniatáu mudiant mewn cylchoedd yn 

unig [ond roedd arno angen argylchau] tra roedd Kepler yn 

caniatáu elipsau [ac nid oedd arno angen argylchau] � 

• Copernicus - yr Haul yng nghanol orbitau / defferennau; 

Kepler - yr Haul heb fod yng nghanol orbitau [gan golli 

cymesuredd] � 

1 

1 

1 

5 

[10]



ar gael 

2 (a) Roedd trobwll (1) o ronynnau yn chwyrlïo o amgylch yr Haul. 

Roedd y planedau yn cael eu cludo gan y gronynnau, gan eu bod 

mewn cysylltiad (1) â nhw. 

2 

(b) 

(i) 

(ii) 

(iii) 

atyniad yr Haul 

cyflymder planed 

ar un ennyd 

Haul 

cyflymder gwirioneddol 

planed ar adeg ddiweddarach 

llwybr planed yn absenoldeb grym 

Diagram (1). Byddai llwybr y blaned yn llinell syth pe na bai grym 

(1). Atyniad yr Haul sy’n gwneud y llwybr yn gromlin. (1) 

Dau o blith: 

• Mae planedau’n symud trwy wrthdrawiadau uniongyrchol 

gronyn ar ronyn � 

• Mae ‘grymoedd cyswllt’ o’r fath yn brofiad bob dydd ac nid 

yw’n ymddangos bod angen eu hegluro � 

• Roedd grym disgyrchiant Newton yn ymddangos yn ddirgel / 

cudd gan ei fod yn gweithredu rhwng cyrff o bell � 

Dau o blith: 

• Roedd un rhagdybiaeth syml [y ddeddf sgwâr gwrthdro] � 

• yn egluro manylion am lwybrau (a buanedd) y planedau � 

• yn ogystal â mudiant y Lleuad, cyrff sy’n disgyn ayb. � 

• Cymaint wedi’i egluro, mor fanwl gywir / mor ddarbodus � 

Cyfanswm Adran C – Opsiwn B 20 

3 

2 

2 

[10]

Opsiwn C – Materials 



ar gael 

1 (a) (i) Crafiad (neu fond wedi’i dorri) ar arwyneb. (1) 

Diriant uchel ym mlaen y crac (tensiwn uchel mewn bondiau ym 

mlaen y crac) (1) 

Mae’r crac yn symud trwy’r defnydd (mae’r bondiau’n torri) (1) 3 

(b) 

(ii) 

(iii) 

(i) 

(ii) 

(iii) 

(iv) 

I. Mae’r ddau yn cynnwys moleciwlau hydrocarbon hir iawn (1) 

Thermoplastig: heb drawsgysylltiadau rhwng moleciwlau a 

gallant feddalu ac anffurfio wrth gael eu gwresogi. (1) 

Thermosodol: â llawer o drawsgysylltiadau rhwng moleciwlau 

ac nid ydynt yn meddalu wrth gael eu gwresogi. (1). 

II. Rhoddir enghraifft, e.e. polythen. 

Defnydd Cryfder Gwendid 

Resin epocsi 

Gwydn neu 

hyblyg (1) 

Gwan neu hawdd 

i’w anffurfio (1) 

Ffibrau 

carbon 

Cryf (1) 

Brau neu’n torri’n 

hawdd (1) 

Fl 

Δ l = (1) 

AE 

= 

41 ⋅ × 98 ⋅ × 3 

(1) 

3 

π 0⋅ 65× 10 

9 

× 4× 10 

( ) 2 

− 

= 0 ⋅023m(1) 

Egni a storir = ½ FΔl (1) 

= ½ ×8⋅1 × 9⋅8 × 4⋅6 × 10 -3 

= 0⋅18 J (1) 

Tybiaethau: F ∝ Δl / mae’r lein prin yn torri ar yr uchafswm llwyth 

(1) 

mv 

1 2 

018 ⋅ = (1) 

2 

v = 1⋅9 m s -1 (1) 

Ydyw: mae v yn dibynnu ar yr egni straen, sy’n dibynnu ar Δl, sy’n 

dibynnu ar l. [neu rywbeth cyfatebol – Sylwer marc am yr eglurhad 

yn unig] 

Cyfanswm Adran C Opsiwn C 20 

3 

1 

4 

3 

3 

2 

1 

[20]


Opsiwn D –Ffiseg Feddygol 


ar gael 

1 (a) E = eV (1) 

hc 

−11 

λ = (1) = 2 ⋅ 48× 10 m (1) 

eV 

3 

(b) 

(c) 

(ch) 

(d) 

2. (a) 

(b) 

(c) 

(i) 

(ii) 

(iii) 

(i) 

(ii) 

Siâp sbectrwm di-dor [isafswm λ, brig, asymptot] (1) 

Dangoswyd sbectrwm llinell (1) 

Isafswm tonfedd wedi’i labelu. (1) 

E = VIt (1) = 125 J (1) 

99 ⋅ 5 

× 125 = 124 J (ans) (1) 

100 

Mewn sgan CT mae’r cyfarpar pelydr X yn cylchdroi o amgylch y 

corff. (1) 

Mae sgan CT yn cynhyrchu delwedd 2-ddimensiwn o dafell o’r 

corff. (1) 

Mae sgan CT yn rhoi delwedd o ansawdd uwch (o lawer). (1) 

Digwyddiad – actifadu’r nerf/nod sino-atrïaidd (1) 

Gweithred – mae’r atria’n cyfangu (1) 

Digwyddiad – actifadu’r nerf/nod fentriglaidd (1) 

Gweithred – mae’r fentriglau’n cyfangu (1) 

Cael gwared â chroen marw / blew (1) 

Defnyddio gel dargludol (1) 

Y goes dde (1) oherwydd ei bod yn rhy bell o’r galon. (1) 

Cyfanswm Adran C Opsiwn D 20 

3 

2 

1 

1 

1 

1 

[12] 

4 

2 

2 

[8]

Opsiwn E – Materion Egni 



ar gael 

1 (a) (i) Ymgais i gyfansymu lluosymiau (1) 

2·1 m 2 [derbyniwch 1·7 m 2 , sy’n tybio nad ynysir y cefn] (1) 

2 

(b) 

2 (a) 

(b) 

(c) 

(ch) 

(d) 

(ii) 

(iii) 

(i) 

(ii) 

(iii) 

Amnewid cywir h.y. 

50 = [ −] 

0. 

025× 

2. 

1( 


Δθ = 

7 . 6° 

C neu 9. 

4° 

C( 

1) 

Δθ 

0. 

008 

Mae’n ymddangos yn rhy isel (1) gwall yn cario ymlaen 

Cyfiawnhad: e.e. tymheredd ystafell ~20 º C (1) 

[Mewn gwirionedd nid yw’r cyfan o’r lleihad tymheredd ar draws yr 

ynysydd – gol.] 

40 W 

Gwres (1) 

Mynd i mewn i’r system (1) 

gan drydan (1) neu o’r cyflenwad trydan… 

Triongl (1) 

ab 

2 

A = = 0 ⋅ 5× 16× 70 = 560 km (1) 

2 

V = Ad = 14 × 560 × 10 6 = 7.8 × 10 9 m 3 (1) 

( 1) 

UG = mgh = Vρgh (1) 

Cymryd h fel hanner llanw (1) 

UG = 7.8 × 10 9 × 1000 × 9.8 × 7 = 5.5 × 10 14 J (1) 

14 

U 55 ⋅ × 10 

G 

P = UG/ amser (1) P = (1) = = 25 GW(1) 

t 6× 3600 

UBLWYDDYN = P × nifer o oriau mewn hanner blwyddyn (adeg trai yn 

unig) (1) 

[neu dull cyfrifo cyfatebol] 

= 2⋅5 × 10 7 × 365 × 12 = 1⋅1 × 10 11 kW awr (1) [=110 TW awr] 

Cyfanswm Adran C Opsiwn E 20 

2 

2 

2 

1 

1 

[10] 

2 

1 

3 

2 

2 

[10]










Rhif 

Cwestiwn 

Adran A 

Cyfansymiau 

Targed am y 

Papur 

Cyfeirnod y 

Fanyleb 

AA1 AA2 AA3 

Cyfanswm 


34 60 6 100 (�) (�) 

1a PH5.4a,g 2 2 

1b-d PH5.4ch-f 2 4 6 

1e PH5.4a 2 2 

2a PH5.5a,b 3 3 

2b PH5.5a,b 7 7 �(2biv) 

3a,b PH5.1a,ch 5 5 �(3b) 

3c PH5.1c,dd,e 2 3 5 �(ii) 

4 PH5.2a,e,f,g 6 4 10 �[e] �(b) 

5a PH5.3a 1 1 

5b,c PH5.3a-c 4 3 7 � (5b) 

5c PH5.3f 3 

5d PH5.3e 2 2 

6a PH5.3b/1.3ch 3 3 � 

6b PH5.1dd/4.4a 7 7 � 

Cyfanswm Adran A 22 31 7 60 

Adran B 0 20 0 20 � 

Cario 

Ymlaen 

22 51 7 80










Rhif 

Cwestiwn 

Adran C 

Opsiwn A 

Cyfansymiau 

Targed am y 

Papur 

Cyfeirnod y 

Fanyleb 

AA1 AA2 AA3 

Cyfanswm 


34 60 6 100 (�) (�) 

1a PH5Ang,i 3 3 

1b PH5Ang,i 10 10 

2 PH5Ac,d,dd 7 7 

Totals 10 10 0 20 

Opsiwn B 

1a,b PH5B1 5 5 

1c PH5B1 5 5 � 

2a,bi PH5B1 5 5 

2bii-iv PH5B1 5 5 

Totals 10 10 0 20 

Opsiwn C 

1a PH5Ca,j,l 7 4 11 

1b PH5Cc,d,dd 3 6 9 

Totals 10 10 0 20 

Opsiwn D 

1 PH5Db,dd 6 6 12 � 

2 PH5Dj,l,ll 4 4 10 

Totals 10 10 20 

Opsiwn E 

1 PH5Ef 10 10 

2 PH5Ea-c 10 10 � 

Cyfansymiau 10 10 0 20 

Cyfansymiau Crai ar gyfer 

y papur 

32 61 7 100


UNED ASESU PH6A – DADANSODDI DATA (Asesiad Mewnol) 


(a) Unedau’n gywir (1) 

Cyfrifwyd 3 colofn yn gywir 3 x (1) 

nifer cywir o ffigurau ystyrlon yng ngholofn 1/amledd (1) 

(b) Echelin gywir gydag unedau (1) 

Pob pwynt wedi’i blotio’n gywir tynnu 1 am bob pwynt anghywir uchafswm (2) 

Barrau cyfeiliornad wedi’u plotio’n gywir (1) 

2 linell ffit wedi’u tynnu’n fanwl gywir (2) 

(c) Un canlyniad afreolaidd (nodyn E ) wedi’i adnabod (1) 

Mae pob canlyniad arall yn gywir neu eiriau sy’n cyfleu hynny (1) 

(ch) 2 gyfrifiad cywir 2 x (1) 

Dangosir trionglau ar y graff › hanner y graff (1) 

(d) Graddiant cyfartalog yn gywir (anwybyddwch unedau) (1) 

Cyfeiliornad canrannol yn gywir (1) 

(dd) Buanedd sain yn gywir (1) 

Cyfeiliornad yn gywir (1) 

Nifer y ffigurau ystyrlon yn gyson â’r cyfeiliornad (1) 

Unedau ms¯¹ (1) 

(e) Cywiriad pen o’r graff (rhyngdoriad y) (1) 

OND Nodi canlyniad cyfartalog (o’r llinellau uchafswm/lleiafswm) (1) 

(f) Gellir adnabod darlleniad afreolaidd yn rhwydd/ 

Gellir cyfrifo’r gwerth cyfartalog yn rhwydd / yn gyflym 

Gellir canfod cyfeiliornad yn rhwydd / yn gyflym Unrhyw (1)


UNED ASESU PH6B – TASG ARBROFOL (Asesiad Mewnol) 


(a) Maint y cymorth: 

Cyflawnwyd y dasg yn llwyddiannus heb unrhyw gymorth (3) 

Hysbyswyd ymgeiswyr am newidynnau (uchafswm 2) 

Rhoddwyd Taflen Wybodaeth 1 (0) 3 

Ansawdd y cynllun: 

Lluniwyd diagram cyflawn (1) 

Labelwyd y diagram yn gyflawn (1) 

Nodwyd y newidynnau a’r offerynnau i’w defnyddio yn gywir (1) 

Amrediad a maint y sampl ar gyfer o leiaf 5 darlleniad dros amrediad o 70°C o leiaf (1) 

Dull clir a chryno (1) 5 

(b) Tablu: 

Teitlau ac unedau cywir ar bob colofn (1) 

Nodwyd pob gwerth ar gyfer R i 1 lle degol ac ar gyfer T i gydraniad y thermomedr (1) 

Cyfrifwyd cymedrau yn gywir (1) 

Cydraniad y thermometer a’r ohmedr yn gywir (1) 

Cyfeiliornadau sero ac amrediadau’r thermomedr a’r ohmedr yn gywir (1) 5 

ε 

(c) Ad-drefnwyd yr hafaliad gan roi ln R = + ln R0 

(2) 

kT 

Nodwyd graff ln R yn erbyn 1 

T (1) 

[Ni roddir y marciau uchod os cyflwynwyd Taflen Wybodaeth 2] 

Lluniwyd graff ln R yn erbyn 1 

T (1) 

Tynnwyd llinell ffit orau yn gywir (1) 

ε 

ydyw [neu fod hyn ymhlyg](1) 

Cyfrifwyd y graddiant gan nodi mai k 

Nodwyd y rhyngdoriad gan nodi mai ln Ro ydyw (1) 

Cyfrifwyd Ro ac ε (1) 8 

(ch) Sylw cywir ynghylch pa mor agos yw’r pwyntiau at y llinell ffit orau, gan 

adnabod unrhyw bwyntiau afreolaidd (1) 

Nodwyd problem e.e. a oedd tymheredd y dŵr a’r thermistor yn un faint? (1) 

Nodwyd ffordd o wella e.e. amrediad mwy / defnyddio rhew [sych] (1) 

Gwella dibynadwedd dim ond trwy ragor o ailddarlleniadau (1) 4 

Cyfanswm 25






Sesiwn: 




Rhif 

Cwestiwn 

Tasg A 

Tasg B 

Cyfansymiau 

Targed am y 

Papur 

Cyfeirnod y 

Fanyleb 

AA1 AA2 AA3 

Cyfanswm 


5 5 40 50 (�) (�) 

(a) 2 3 � 

(b) 6 � 

(c) 2 � 

(ch) 3 � 

(d) 2 � 

(dd) 2 2 � 

(e) 2 � 

(f) 1 

(a) 8 � � 

(b) 5 � � 

(c) 3 3 2 � 

(ch) 4 � � 

Cyfansymiau 

Crai: 

GCE Physics SAMs (Welsh) (2009-2010)/ED 

29 September 2008 

5 5 40

FFISEG - CBAC

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?