ENCYKLOPEDIA RYK - Ryki
ENCYKLOPEDIA RYK - Ryki
ENCYKLOPEDIA RYK - Ryki
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Redaktor naczelny – Tomasz Niemirowski<br />
Korekta tekstu – Krystyna Czajka<br />
Korekta merytoryczna – Zbigniew Lipski<br />
Redakcja tekstu – Tomasz Niemirowski<br />
1<br />
<strong>ENCYKLOPEDIA</strong> <strong>RYK</strong><br />
Pomoc w przepisywaniu tekstów – Mateusz Bernaciak, Marta Królik, Katarzyna Kurek, Marta<br />
Miłosz, Katarzyna Wojewoda<br />
Autorzy: Henryka Bany, Tomasz Bany, Ewa Bełdyga – Jagiełło, Andrzej Białecki, Anna<br />
Bieńczak, Jolanta Bieńczak, Anna Bieńczyk, Ryszard Bieńczyk, Danuta Błachnio, Konrad<br />
Błachnio, Teresa Boman, Mirosława Brasławska – Haque, Waldemar Bryzek, Roman Burza,<br />
Witold Chadaj, Alicja Chołuj, Andrzej Cieśla, Andrzej Bronisław Cieśla, Aneta Cieśla, Elżbieta<br />
Cieśla, Anna Cieślicka – Strugarek, Hanna Cieślik, Krystyna Czajka, Wanda Czaplicka, Bożena<br />
Czech, Ryszard Czech, Ewa Domarecka, Krystyna Duber, Abram Josek Eksterman, Alicja<br />
Eminowicz, Adam W. Faluszczak, Kazimiera Filiks, Aleksandra Filipek, Marta Filipek, Michał<br />
Gawryołek, Marian Gazda, Janusz Gągała, Janina Gąska, Aleksandra Głodek, Jan Głodek,<br />
Krzysztof Głodek, Joanna Gołyńska, Paweł Grabski, Jadwiga Gregorczyk, Bogdan Grudniak,<br />
Czesława Grudniak, Krystyna Grudniak, Marian Grudniak, Józefa Hołownia, Krzysztof Jagiełło,<br />
Halina Jakubaszek, Lidia�Iwona Jaroń, Dariusz Jaśkiewicz, Krzysztof Jawoszek, Stanisława<br />
Jawoszek, Grażyna Jeżewska, Jan Jeżewski, Anna Jędrys, Mariola Juszczak, Henryka Kamieńska,<br />
Wiesława Kamola, Jan Kara, Tomasz Kaszak, Anna Kawka, Izabela Kępka, Jolanta Kępka, Zofia<br />
Kieliszek, Łucja Kisiel, Sławomir Kisiel, Renata Kmieciak, Anna Kołodziejek, Urszula Kostyra,<br />
Monika Kosycarz, Danuta Kowalczyk, Jan Kowalczyk, Krzysztof Kowalik, Maciej Królikiewicz,<br />
Renata Królikiewicz, Grażyna Kruk, Alicja Kuchnio, Zygmunt Kultys, Ryszard Kurek, Barbara<br />
Kwiatkowska, Zbigniew Lipski, Maria Lesisz, Barbara Łabędzka, Regina Łabędzka, Leokadia<br />
Łagowska, Roman Łagowski, Jadwiga Łukasiak, Małgorzata Łuszkiewicz, Halina Machut,<br />
Edward Majek, Irena Majek, Andrzej Maśkiewicz, Marek Michalik, Jadwiga Miłosz, Jan Miłosz,<br />
Krzysztof Miłosz, Stanisław Miłosz, Zbigniew Miłosz, Henryk Moniszko, Anna Niemirowska, Ida<br />
Niemirowska, Grzegorz Niemirowski, Tomasz Niemirowski, Helena Nowaczyk, Tadeusz<br />
Nowaczyk, Natalja Olejnicka, Czesława Oździńska, Małgorzata Pataj, Joanna Pawlonka, Ewa<br />
Piątek, Grzegorz Piątek, Krzysztof Piątek, Justyna Pielacha, Krystian Pielacha, Franciszek<br />
Pietrasiak, Aleksandra Pilipiec, Dariusz Piwoński, Tadeusz Polak, Bogumiła Porowska, Danuta<br />
Prokop, Marian Prządka, Sabina Prządka, Tadeusz Prządka, Marian Rapacewicz, Józef Rodak,<br />
Katarzyna Rodzoś, Jan Rogala, Beata Sałek, Karolina Sapiela, Czesław Sęk, Teresa<br />
Siemierzewicz, Jan Sieńko, Maria Sieńko, Aniela Siewiora, Jan Skalski, Jolanta Stachyra, Janina<br />
Stańczak, Anna Stolarczyk, Ewa Strzemska, Piotr Grzegorz Sulej, Mieczysław Szczepaniak,<br />
Mariola Szewczyk, Henryka Traczyk, Tadeusz Traczyk, Agnieszka Walasek, Zofia Warowna,<br />
Henryka Warowna, Bogdan Wiśniewski, Hanna Witek, Bożena Wojdat, Iwona Wnuk, Marzena<br />
Zając, Ryszard Zamojski, Kazimierz Ziemann, Danuta Zydlewska � Rusa, Anna Żaczek,<br />
Kazimierz Żaczek.
2<br />
„Wiele na polskiej ziemi zmieniło się i zmienia. Mijają stulecia, a Polska rośnie wśród<br />
kolei losów, jak ten wielki dziejowy dąb ze swych korzeni. To jest wielkie dziedzictwo, z którym<br />
idziemy w przyszłość (…). Pragnę was zachęcić, abyście nadal strzegli swojej tożsamości,<br />
pielęgnując więzi rodzinne, pogłębiając znajomość swojego języka i starając się przekazywać swą<br />
bogatą tradycję młodemu pokoleniu.”<br />
/Jan Paweł II, Sopot, 5 czerwca 1999/<br />
SPIS TREŚCI<br />
Wstęp<br />
Człowiek, który nie zna własnej historii, kultury i własnego rodowodu nie zna samego<br />
siebie. A kto nie zna siebie, ten też nie może żyć pełnią swojego życia. Skoro nie wie, skąd<br />
przyszedł, skąd się wziął i co go stanowi, nie może też wiedzieć, dokąd zmierza. Jeśli więc chce<br />
znaleźć odpowiedź na pytanie: „kim jestem?”, musi poznać to wszystko, co decyduje o kształcie<br />
jego życia, a zwłaszcza swoją ojczyznę. Oprócz „wielkiej ojczyzny”, obejmującej terytorium<br />
zamieszkane przez członków własnego narodu, a w szerszym sensie - cały świat, istnieją też „małe<br />
ojczyzny” każdego z nas, obejmujące rodzinne strony. Dla nas „małą ojczyzną”, w której przyszło<br />
nam żyć, są właśnie <strong>Ryki</strong>. Nie jest to miasto szczególnie znaczące na mapie Polski. Nie posiadamy<br />
słynnych zabytków, burzliwej historii, uroczych krajobrazów czy bardzo znanych przodków,<br />
którymi moglibyśmy się pochwalić przed innymi miastami. A jednak rodziców kocha się nie<br />
dlatego, że są sławni, piękni, czy wybitni, tylko po prostu dlatego, że są rodzicami. A także za to<br />
wszystko, co im zawdzięczamy, nawet jeśli czasem popełniają błędy. Tak samo jest z naszym<br />
miastem i ludźmi, którzy w nim mieszkają. Chociaż nie wszystko się nam w nich podoba, to<br />
jednak jest to nasza ojczyzna. Jej zawdzięczamy to, kim jesteśmy. W pewnym sensie stanowi nas<br />
to wszystko, co nazywamy: „swoim”, a więc też: mój dom, moje miasto, moja rodzina, moja ulica,<br />
moi sąsiedzi, itd... To wszystko nas tworzy i kształtuje, wpływa na nasz sposób myślenia,<br />
oceniania i postępowania. Uświadomienie sobie tych uwarunkowań pozwala na odnalezienie i<br />
zrozumienie samych siebie, a przez to zachowanie swej tożsamości. Wskazuje też na to Jan Paweł<br />
II w cytowanym powyżej tekście.<br />
Żyjemy zatem w świecie stworzonym przez naszych przodków i przygotowujemy go dla<br />
następnych pokoleń. Podstawową rolę odgrywa tu kultura, zarówno materialna, jak i duchowa, w<br />
której się wychowujemy i którą też sami tworzymy swoimi dokonaniami. „Encyklopedia Ryk” ma<br />
właśnie dać świadectwo kulturze wytworzonej przez mieszkańców Ryk, a przez to ułatwić<br />
korzystanie z niej oraz przyczynić się do jej rozwoju. A zatem powstała ona z potrzeby utrwalenia<br />
i przekazania spuścizny kulturowej obecnym i przyszłym mieszkańcom Ryk. Przedstawia ona<br />
bowiem nie tylko historię, ale i obszerną panoramę miasta na początku XXI wieku. Jest hołdem<br />
złożonym tym, którzy byli przed nami i darem dla tych, którzy przyjdą po nas. Jest dziełem<br />
właściwie wszystkich mieszkańców Ryk, gdyż każdy miał możliwość dołączenia własnych<br />
materiałów (zwłaszcza danych o sobie i swojej rodzinie), a przez to przyczynienia się do<br />
wzbogacenia jej zawartości. Informacje zawarte w Encyklopedii pochodziły bowiem z dwóch<br />
źródeł. Po pierwsze: wybrano najważniejsze informacje z wydawnictw (zwłaszcza Zbigniewa<br />
Lipskiego) już opublikowanych; po drugie: rozprowadzono wśród mieszkańców Ryk ankiety<br />
dotyczące danych osobowych, a także wiadomości o przedsiębiorstwach, zakładach pracy,
3<br />
stowarzyszeniach itp. działających w Rykach. Wypełnione przez nich kwestionariusze zostały<br />
wykorzystane w Encyklopedii. Dziękujemy wszystkim, którzy zebrali potrzebne informacje, a<br />
zwłaszcza autorom już wydanych publikacji. W dużej mierze „Encyklopedia” jest wyborem i<br />
układem treści zaczerpniętych z tych dzieł. Chodziło jednak o to, aby wszystkie najważniejsze<br />
informacje o Rykach i ich mieszkańcach zebrać i uporządkować w jednym tomie, a przez to<br />
ułatwić Czytelnikowi poznanie i rozumienie naszego miasta, a poprzez to także samego siebie.<br />
Niech więc ta Encyklopedia służy jak najlepiej każdemu, kto będzie z niej korzystał.<br />
Fecimus, quod potuimus, faciant meliora potentes (zrobiliśmy to, co mogliśmy, niech<br />
zrobią lepiej ci, którzy mogą).<br />
1. WYKAZ SKRÓTÓW<br />
abp, abpa – arcybiskup, arcybiskupa<br />
AK � Armia Krajowa<br />
AKat � Akcja Katolicka<br />
AKDS – Archiwum Kurii Diecezjalnej Siedleckiej<br />
AKL – Akta Konsystorza Lubelskiego<br />
AKMwL – Archiwum Kurii Metropolitalnej w Lublinie<br />
AM � Akademia Medyczna<br />
AMIABiMK – Archiwum Mikrofilmów Instytut Archiwów Bibliotek i Muzeów Kościelnych przy<br />
Katolickim Uniwersytecie Lubelskim w Lublinie<br />
ap. – apostoła<br />
APR – Archiwum Parafii <strong>Ryki</strong><br />
APwRds – Akta Parafii w Rykach dekanatu stężyckiego<br />
AR � Akademia Rolnicza<br />
AWF � Akademia Wychowania Fizycznego<br />
BCh � Bataliony Chłopskie<br />
BDK � Bank Depozytowo � Kredytowy<br />
BKZ � Brązowy Krzyż Zasługi<br />
BPH � Bank Przemysłowo � Handlowy<br />
BS � Bank Spółdzielczy<br />
c. � córka<br />
CEZAS � Centrala Zaopatrzenia Szkół<br />
d. � dom, domu<br />
dek. – dekanat, dekanatu<br />
DSM – Dziewczęca Służba Maryjna<br />
fen. – fenigów<br />
FJN � Front Jedności Narodu<br />
gm. � gmina<br />
GKW � Gminna Komisja Wyborcza<br />
GRN � Gromadzka Rada Narodowa<br />
GS „SCh” � Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”<br />
JW � Jednostka Wojskowa
4<br />
k. – karta<br />
KBW – Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego<br />
KEN � Komisja Edukacji Narodowej<br />
KGW � Koło Gospodyń Wiejskich<br />
KKOOP � Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski<br />
KOP – Korpus Ochrony Pogranicza<br />
kop. – kopiejek<br />
KPP � Komenda Powiatowa Policji<br />
KPRB � Komunalne Przedsiębiorstwo Remontowo � Budowlane<br />
KRN � Krajowa Rada Narodowa<br />
KSM � Katolickie Stowarzyszenie Mlodzieży<br />
KUL � Katolicki Uniwersytet Lubelski<br />
l. – latach<br />
LK � Liga Kobiet<br />
LKat – Liga Katolicka<br />
LO � Liceum Ogólnokształcące<br />
LOK � Liga Obrony Kraju<br />
LOPP � Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej<br />
LP � Liceum Pedagogiczne<br />
mar. – marek<br />
MEN � Ministerstwo Edukacji Narodowej<br />
MGCK � Miejsko � Gminne Centrum Kultury<br />
MHD – Miejski Handel Detaliczny<br />
mkf – mikrofilm<br />
MPGKiM � Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej<br />
MM � Małe Mazowsze (miesięcznik wydawany w Rykach)<br />
MO – Milicja Obywatelska<br />
MR � Miesięcznik Rycki<br />
MRN � Miejska Rada Narodowa<br />
NBP � Narodowy Bank Polski<br />
NKWD � Narodnyj Komissariat Wnutriennich Dieł, Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych<br />
NM � Nasz Miesięcznik (miesięcznik wydawany w Rykach)<br />
NOT � Naczelna Organizacja Techniczna<br />
NSZZ � Niezależny Samorządny Związek Zawodowy<br />
NZOZ � Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej<br />
ob. � obecnie<br />
ODN � Oddział Doskonalenia Nauczycieli<br />
ODR � Ośrodek Doradztwa Rolniczego<br />
OSM � Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska<br />
OSO � Ochotnicza Straż Ogniowa<br />
OSP � Ochotnicza Straż Pożarna<br />
OSS – Okręgowa Spółdzielnia Spożywców<br />
par. – parafia, parafii<br />
PFRON � Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych<br />
PGRyb � Państwowe Gospodarstwo Rybackie<br />
PiS � Prawo i Sprawiedliwość<br />
PKP � Polskie Koleje Państwowe<br />
PKPS � Polski Komitet Pomocy Społecznej
PL � Politechnika Lubelska<br />
poł. – połowy<br />
POW � Polska Organizacja Wojskowa<br />
powst. – powstało, powstał<br />
p.p. – pułk piechoty<br />
PPHU � Przedsiębiorstwo Produkcyjno � Handlowo � Usługowe<br />
PPKS � Przedsiębiorstwo Państwowej Komunikacji Samochodowej<br />
PPR � Polska Partia Robotnicza<br />
PPS – Polska Partia Socjalistyczna<br />
PPRN � Prezydium Powiatowej Rady Narodowej<br />
prac. � pracuje, pracował(a), pracownik<br />
PRD � Przedsiębiorstwo Robót Drogowych<br />
PRDI � Przedsiębiorstwo Robót Drogowo � Inżynieryjnych<br />
PRL � Polska Rzeczpospolita Ludowa<br />
PRN � Powiatowa Rada Narodowa<br />
prob. – proboszcz<br />
pr. mag. – praca magisterska<br />
PRON � Patriotyczny Ruch Odrodzenia Narodowego<br />
PRS � Prawicowy Ruch Samorządowy<br />
PSB � Polski Słownik Biograficzny<br />
PSL � Polskie Stronnictwo Ludowe<br />
PSP � Publiczna Szkoła Powszechna<br />
PSSE � Powiatowa Stacja Sanitarno � Epidemiologiczna<br />
PŚSzZ � Publiczna Średnia Szkoła Zawodowa<br />
PUBP – Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego<br />
PW � Politechnika Warszawska<br />
p.w. – pod wezwaniem<br />
PZDL – Powiatowy Zarząd Dróg Lokalnych<br />
PZERiI � Polski Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów<br />
PZGS � Powiatowy Związek Gminnych Spółdzielni.<br />
PZKR � Powiatowy Związek Kółek Rolniczych<br />
PZPR � Polska Zjednoczona Partia Robotnicza<br />
rb. – rubli<br />
RPPS � Robotnicza Partia Polskich Socjalistów<br />
RUP – Rejonowy Urząd Pracy<br />
RZSW � Rejonowy Związek Spółek Wodnych<br />
s. � syn<br />
SASiP � Samorządowa Administracja Szkół i Przedszkoli<br />
SGGW � Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie<br />
SGH � Szkoła Główna Handlowa w Warszawie<br />
SGO � Samodzielna Grupa Operacyjna<br />
SKKT – Szkolne Koło Krajoznawczo - Turystyczne<br />
SKO – Szkolna Kasa Oszczędności<br />
SKR � Spółdzielnia Kółek Rolniczych<br />
SKS – Szkolne Koło Sportowe<br />
SKZ � Srebrny Krzyż Zasługi<br />
SLD � Sojusz Lewicy Demokratycznej<br />
SMP – Stowarzyszenie Młodzieży Polskiej<br />
5
SN � Seminarium Nauczycielskie<br />
SP � Szkoła Podstawowa<br />
SPow � Szkoła Powszechna<br />
SpJ � spółka jawna<br />
społ. � społeczne<br />
SPZOZ – Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej<br />
STW � Spółdzielnia Transportu Wiejskiego<br />
SUR � Spółdzielnia Usług Rolniczych<br />
TB � Technikum Budowlane<br />
THRiN � Technikum Hodowli Roślin i Nasiennictwa w Sobieszynie<br />
TKKŚ – Towarzystwo Krzewienia Kultury Świeckiej<br />
TM � Technikum Mechaniczne<br />
TON � Tajna Organizacja Nauczycielska<br />
TPD � Towarzystwo Przyjaciół Dzieci<br />
TPPR � Towarzystwo Przyjaźni Polsko � Radzieckiej<br />
TPR � Towarzystwo Przyjaciół Ryk<br />
TUR � Towarzystwo Uniwersytetów Robotniczych<br />
TVP – Telewizja Polska<br />
TWP � Towarzystwo Wiedzy Powszechnej<br />
UB � Urząd Bezpieczeństwa<br />
UKSW � Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego<br />
UM � Urząd Miasta; Urząd Miejski<br />
UMCS � Uniwersytet Marii Curie � Skłodowskiej<br />
UW � Uniwersytet Warszawski<br />
ur. � urodzony(a)<br />
wł. � właściwie<br />
WiN � Wolność i Niepodległość<br />
WODR � Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego<br />
WOSL � Wyższa Oficerska Szkoła Lotnicza<br />
WPHW � Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Handlu Wewnętrznego<br />
WSBW – Wojewódzka Spółdzielnia Budownictwa Wiejskiego<br />
WSP � Wyższa Szkoła Pedagogiczna<br />
WSR � Wyższa Szkoła Rolnicza<br />
WSUPiZ � Wyższa Szkoła Umiejętności Pedagogicznych i Zarządzania<br />
WZInż. � Wojskowe Zakłady Inżynieryjne w Dęblinie<br />
WZL � Wojskowe Zakłady Lotnicze<br />
zaint. � zainteresowania<br />
zał. � założony(a)<br />
zam. � zamieszkały(a)<br />
ZHP � Związek Harcerstwa Polskiego<br />
ZK – Związek Katolicki<br />
ZKZ � Złoty Krzyż Zasługi<br />
zm. � zmarł(a)<br />
ZMP � Związek Młodzieży Polskiej<br />
ZMW � Związek Młodzieży Wiejskiej<br />
ZNP � Związek Nauczycielstwa Polskiego<br />
ZPLK � Zarząd Powiatowy Ligi Kobiet<br />
6
ZPOW � Zakład Przetwórstwa Owocowo � Warzywnego<br />
ZP � Zarząd Powiatowy<br />
ZSO � Zespół Szkół Ogólnokształcących<br />
ZSP � Zawodowa Straż Pożarna<br />
ZSRR – Związek Socjalistyczych Republik Radzieckich<br />
ZSzZ � Zasadnicza Szkoła Zawodowa<br />
ZSZ � Zespół Szkół Zawodowych<br />
ZW � Zarząd Wojewódzki<br />
Zw. Zaw. � Związek Zawodowy<br />
ZWZ � Związek Walki Zbrojnej<br />
7<br />
2. WYKAZ ŹRÓDEŁ HISTORYCZNYCH<br />
Dokumentacja techniczna – Dokumentacja techniczna badań położenia gruntowego do projektu<br />
technicznego warunków gruntowo – wodnych pod kościołem przy ulicy Warszawskiej w<br />
Rykach, APR; Księga Wizytacji Kanonicznych, APR, sygn. 4.<br />
Liber Beneficiorum – Liber Retaxationum Beneficiorum ex commisione Rnd ebro Pris ac Domini<br />
Petri Thomicki deisavatia episcopi Cracoviensis Regni Poloniae Cancellay Awtovitate Synodi<br />
Provincialis Łacinensis. Ad cognestendum Verum Walorem proventum, omnium Ecclesiastico<br />
cum Beneficiorum, In Diaecesis Cracoviensis consistentium Anno Domini 1529 conscriptus,<br />
(mkf), AMIABiMK, sygn. 1551.<br />
Opis Generalny Szpitalów - Opis Generalny Szpitalów w Ziemi Stężyckiej znajdujących się z<br />
Tablic Plebańskich do Komisyi Porządkowej Cywilno Woyskowey teyże Ziemi poddanych<br />
wyciągnięty, y podług wzoru y listu obwieszczanego JW y Sejmowych Marbatkow do<br />
odesłania dnia Piątego Miesiąca Marca Roku Pańskiego Tysięcznego Siedemsetnego<br />
Dziewięćdziesiątego Pierwszego ułożony, [w:] Fundusze szpitalów ziemi Lubelskiej i powiatu<br />
urzędowskiego. Opis Szpitalów Ziemi Stężyckiej. AKMwL, sygn. 60 A IV.<br />
Wizytacja 1 – Compendium actorum exterioris visitationis ecclesiarum districtus Radomiensis, ad<br />
visitationem decani Kielcensis partinentium, in tres decanatus divisas: Radomiense,<br />
Zwolinensem et Stężycensem, per R. D. Christophorum Kazimirski, Haec visitatio incepta est<br />
ultima Augusti in Anno 1598 et continuata ad diem 18 mensis septembris anni eusdem<br />
inclisive, (mkf), AMIABiMK, sygn. 3275.<br />
Wizytacja 2 – Acta visitationum ecteriorum decanatus Radomiensis, tres decanatus rurales in se<br />
continentis, nempe: Radom, Zwoleń, Stężyca in s. D. 1617, (mkf), AMIABiMK, sygn. 3267.<br />
Wizytacja 3 – Acta visitationis decanatus Leloviensis, officialatus Vislicensis, nec non decanatum<br />
Zwolinensis, Stężycensis, ecclesiae SS. Trinitatis et xendochii Kieleiis et visitatio interna et<br />
externa decanatus Bodzantinensis anno Domini 1711 sub episcopatu R. D. Casimiri a Łubna<br />
Łubieński, episcopi Cracoviensis et ducis Severiae peractarum, (mkf), AMIABiMK, sygn. 3290.<br />
Wizytacja 4 – Visitatio decanatum Radomiensis et Zwolenensis et Stężycensis per R. D. Mathiam<br />
Flaszyński S. Th. D. prothonotarium apostolicum, cathedralis camenensis archidiaconum,<br />
Collegiatae Opatoviensis decanum, in Kańczuga praepositum anno Domini 1721 expeditae,<br />
(mkf), AMIABiMK, sygn. 3293.<br />
Wizytacja 5 – Status ecclesiarum ac illarum rectorum sub dekanatu Ecclesiae Collegiatae<br />
Kielcensis, alias in tribus decanatibus Radomiensis, Zwolenensis et Stężycensis consistentium,
8<br />
per visitatorem generalem ex commissione Cel. Principis R. D. Joannis Alexandri in Lipie<br />
Lipski, episcopi Cracoviensis, ducis Severiae lustratus et deline atus anno Domini 1736, (mkf),<br />
AMIABiMK, sygn. 3296.<br />
Wizytacja 6 – Acta visitationis ex mandato et speciali commosione Celsisi Principis R. D. Comitis<br />
in Załuskie Andreae Załuski, episcopi Cracoviensis, ducis Severiae in duobus decanatibus<br />
Zwolinensis et Stężycensis anno domini 1748 expeditae, per R. D. Michaelem Herbowski,<br />
canonicum Kielcensem, praepostum Małogostensem, specialiter deputatum commissarium,<br />
conscripta et eidem vigilantissimi Pastori dedicata, (mkf), AMIABiMK, sygn. 3316.<br />
Wizytacja 7 – Akta wizyty pod rządem Diecezją Jaśnie Oświeconego Kajetana Ignacego Sołyka<br />
Biskupa Krakowskiego Xiązecja Siewierskiego Dekanatow Stezyckiego Łukowskiego<br />
Parczowskiego Przez W. JMC Xiędza Jacka Kochanskiego Kanonika Sandomierskiego,<br />
Plebana Trojeckiego w Roku 1781 odprawioney wypisane, AKMwL, AKL, sygn. Rep. 60, A<br />
104.<br />
Wizytacja 8 – Actus Visitationis Decanatus Stężycensis Per Illustrissimum Vincentium a Gołąbki<br />
Jezierski Canonicum Cathedralem Hetmensem Propositum Collegiate et Officialem generalem<br />
Lublinensem ab Illustrissimo Excellentissimo Domino Adalberto Leszczyc de Skaraszewski<br />
Episcopo Hetmensi et Lublinensi Oretinum Aquile albe et S. Stanislai Equitero delgatum<br />
Visitatorum peracta 1798 Anno, AKMwL, AKL, sygn. Rep. 60, A 181.<br />
Wizytacja 9 – Visitatio Generalis Ecclesi Parochialis Rycensis per Illustrissimum<br />
Excellentissimum Reverendissimum Dominum Adalbertum Leszczyc de Skarszewski, Die 10<br />
Mensi Juni Anno 1802, sygn. 46, APR.<br />
Wizytacja 10 – Visitatio Ecclesiarum Decanatus Stężycensis Peracta 1808 anno, AKMwL, AKL,<br />
sygn. Rep. 60, A 197.<br />
Wizytacja 11 – Visitatio Generalis Ecclesia Parochialis Rycensis per Illustrissimum ac<br />
Reverendissimum Dominum Theodorum Majewski Ecclesiarum Cathedralis Podlachiensis<br />
Praelatum Scholasticum Collegiata Cruswicensis Custodem Stężycensis Prepositum Dioecesis<br />
Podlachiensis Delegatum Visitatorem Generalem Die 2 Mensis Septembris 1836 Anno<br />
Peracta, AKDS, sygn. Dział II, Lit. W, Nr porz. 13.<br />
Wizytacja 12 – Visitationum Generalium Excelentissimum Dominum Benjamin Petrum Paulum<br />
Szamański Dei et Apostolicae Sedis Gratia Episcopum Dioecesis Podlachien sis peracturum<br />
1860, AKDS, Dział II, Lit. W, Nr porz. 12.<br />
Wizytacja 13 – Wizytacja kanoniczna Biskupa Henryka Przeździeckiego w parafii <strong>Ryki</strong> w dniach<br />
13 – 15 czerwca 1936 r., w: Księga Wizytacji Kanonicznych, sygn. 4.<br />
Wizytacja 14 – Protokół z wizytacji kanonicznej parafii p. w. Najświętszego Zbawiciela w Rykach<br />
przeprowadzonej przez Biskupa Alojzego Orszulika Sufragana Siedleckiego, czyli Podlaskiego<br />
w dniach 19 – 18 czerwca 1990 r., w: Księga Wizytacji Kanonicznych, APR, sygn. 4.<br />
Wizytacja 15 – Liber visitationis ecclesiarum In civitates ac dioecesi cracoviensi existentium …<br />
Philippi Padniewski episcopi Cracoviensis 1570, (mkf), AMIABiMK sygn. M – 054.<br />
OBJAŚNIENIA<br />
� Odsyłacz oznacza, iż dana osoba, zespół, instytucja, budynek itp. posiada osobne hasło<br />
w Encyklopedii. Nie dotyczy to nazw ukończonych szkół, miejsc pracy ani przynależności do<br />
różnych organizacji osób wymienionych w biogramach.<br />
Wszystkie dane podane są według stanu na dzień 1 października 2004, o ile nie zaznaczono<br />
inaczej.
9<br />
Jeżeli w „Encyklopedii” są zamieszczane biogramy obojga małżonków, to daty ślubu oraz<br />
dzieci wymieniane są przy mężu.<br />
Określenia w tekście, np. „lata 70�te” dotyczą XX wieku.<br />
3. KALENDARIUM<br />
Dawne dzieje Ryk nie są do końca odkryte. Do tej pory nie wiadomo, kto był pierwszym<br />
właścicielem osady. Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z pierwszej połowy XV w.,<br />
kiedy to <strong>Ryki</strong> – wieś królewska wchodziła w skład starostwa radomskiego, a później stężyckiego.<br />
1424 � Pierwszy raz nazwa „<strong>Ryki</strong>” występuje w oficjalnym dokumencie państwowym.<br />
19.02.1424 w Jedlni król Władysław Jagiełło nadał Marciszowi z Zalesic 30 włók dąbrowy<br />
należącej do wsi <strong>Ryki</strong>.<br />
1442 – pierwsza wzmianka o parafii <strong>Ryki</strong> w dokumencie kościelnym<br />
1470 – pierwsza wizytacja parafialna odbyta w parafii <strong>Ryki</strong>. Wg niej istniał wówczas<br />
drewniany kościół p.w. św. Jakuba Ap. Będący fundacji królewskiej.<br />
1500 � Podczas najazdu Tatarzy zniszczyli świątynię.<br />
ok. poł. XVI w. - <strong>Ryki</strong> to wieś królewska położona w ziemi stężyckiej, w starostwie<br />
radomskim i w województwie sandomierskim<br />
1529 � Pierwszy wykaz płaconej dziesięciny. Dziesięcinę płacono plebanowi pól<br />
dworskich Zalesia i Ryk. Oprócz tego płacono także należność z młyna. Ogólny dochód roczny<br />
plebana ryckiego wynosił 23,5 marki, z czego na dziesięciny przypadało 19,5.<br />
1564 - Według lustracji woj. sandomierskiego w Villa <strong>Ryki</strong> mieszkało ok. 130 osób<br />
dorosłych (77 kmieci, 10 zagrodników, 24 karczmarzy, karbarz, włodarz, urzędnik, pasterz,<br />
pastuch do świń, 13 chałupników bez ziemi, zdun, 2 młynarzy, 3 panny); licząc też dzieci - we wsi<br />
jest ok. 500 osób. Osada ma powierzchnię 38 łanów, folwark, 2 czynne młyny na rzece Zalesiance<br />
i 1 na stawie Bogusze.<br />
Do 1568 � <strong>Ryki</strong> należały do starostwa radomskiego, a po jego rozpadnięciu się weszły w<br />
skład starostwa stężyckiego.<br />
1575 � W Rykach zatrzymują się posłowie udający się z Krakowa do Wielkiego Księstwa<br />
Litewskiego.<br />
1585 � <strong>Ryki</strong> zostają ustanowione starostwem niegrodowym<br />
1587 � Dobra Ryk zostały przekazane dożywotnio Mikołajowi Zebrzydowskiemu.<br />
1598 – Pierwsza wizytacja opisująca uposażenie parafii ryckiej. 13 poddanych osadzonych<br />
na gruntach plebańskich.<br />
Wieki: XVI – XVIII – Parafia w Rykach miała co najmniej 4 budynki kościelne. Kościół<br />
był drewniany, wybudowany w połowie XVII wieku przez plebana Piotra �Ciecierskiego.<br />
do 1607 - <strong>Ryki</strong> były siedzibą starostwa niegrodowego.<br />
1620 - Starostą ryckim zostaje hrabia na Wiśniczu i Jarosławiu, koniuszy koronny<br />
Aleksander Michał Lubomirski oraz jego małżonka Helena Tekla z Ossolińskich.<br />
I poł. XVII w. - <strong>Ryki</strong> to wieś królewska stanowiąca siedzibę tenuty (dożywotniej<br />
dzierżawy królewszczyzny) w woj. sandomierskim.<br />
I poł. XVII w. � Starostą ryckim zostaje kanclerz wielki koronny Jerzy �Ossoliński. W<br />
tym też wieku <strong>Ryki</strong> stają się siedzibą starostwa niegrodowego. Po śmierci J. Ossolińskiego (1650)<br />
wdowa po nim, Izabella z Daniłłowiczów odstąpiła te dobra swojemu zięciowi Aleksandrowi<br />
Michałowi Lubomirskiemu i córce Helenie Tekli Lubomirskiej.<br />
1653 - Budowa nowego (drewnianego) �kościoła p.w. św. Jakuba Apostoła (100 łokci<br />
długości i 26 okien). Parafia skupiała wokół siebie kilkanaście wsi, świadczyło to o wysokiej<br />
randze miejscowości. Kościół przyjmuje formę bazyliki, obok której znajduje się dzwonnica,<br />
szpital i cmentarz.
10<br />
1660 - Dzierżawcą ryckim zostaje Daniel Wieteski z Modliborzyc.<br />
Wiek XVIII – Pleban rycki pobierał dwa rodzaje dziesięciny: snopową i pieniężną. W<br />
skład uposażenia duchowieństwa parafialnego wchodziły budynki mieszkalne dla plebana i<br />
wikariusza oraz budynki gospodarcze.<br />
1712 � Według wizytacji biskupiej kościół, drewniana zakrystia, kostnica i szpital, kryte<br />
gontowymi dachami, wymagały natychmiastowego remontu. Z powodu złego stanu dachu<br />
zniszczone zostały obrazy, ołtarze, chór i sprzęty.<br />
1718 – Budynek kościelny uległ zniszczeniu, wywrócony „siłą wiatru”. Po zniszczeniu<br />
kościoła Mszę św. odprawiano w �kaplicy św. Leonarda.<br />
1721 – Wizytacja opisująca kościół jako dzieło sztuki snycerskiej: podwójna kondygnacja,<br />
25 dużych okien i wyróżniający się wewnętrzny wystrój.<br />
1736 – Wizytacja generalna opisuje nowy drewniany kościół pokryty dachówką. Na dachu<br />
umieszczono kopułę z zawieszoną w środku sygnaturką. Budynek posiadał 11 okien i duże drzwi<br />
wejściowe od wschodu oraz małe drzwi, przez które wychodziło się na cmentarz. Budowę zaczął<br />
pleban Władysław �Zaleski, a ukończył A. �Trembiński.<br />
02.06.1743 (02.07.1744?) � Pożar strawił kościół i większą część osady. W ciągu 14 lat<br />
powstaje murowana świątynia pod wezwaniem św. Jakuba z fundacji ówczesnego proboszcza,<br />
księdza Aleksandra Trembińskiego (rozebrana w 1940).<br />
1748 – Rozpoczęcie budowy kościoła.<br />
1757 – Dzięki staraniom i funduszom ówczesnego proboszcza ryckiego Aleksandra<br />
Trembińskiego ukończono budowę nowej świątyni, tym razem – murowanej.<br />
od 1759 do 1761 – Starostwo ryckie należało do Stanisława Ciołka �Poniatowskiego –<br />
ojca króla, wojewody mazowieckiego, kasztelana krakowskiego. St. Poniatowski na stale związał<br />
się z Rykami po śmierci żony – Konstancji z Czartoryskich.<br />
1759 – Rozpoczęcie inwestycji budowlanych wokół ośrodka dworskiego. Układ<br />
przestrzenny Ryk z rynkiem, jak i występujący podział pracy: rolnicy i rzemieślnicy, nawiązywał<br />
w swym charakterze do miasta i dlatego <strong>Ryki</strong> mogły pełnić rolę miasta. Ustanowienie Ryk<br />
starostwem niegrodowym, wskazuje na status miejski, a nie wiejski tej miejscowości. Jednak<br />
prawdopodobne jest, że nigdy nie uregulowano tego aktem lokacyjnym.<br />
1761-1765 – Kolejni dzierżawcy Ryk: Kazimierz Ciołek Poniatowski, Andrzej Ciołek<br />
Poniatowski.<br />
1765 � W inwentarzu określono pałac jako „nowowymurowany pod dachówką”<br />
1765-1775 – Starostwo ryckie przejął w dzierżawę Kazimierz Karaś, kasztelan wiski i<br />
Izabela z Hubińskich.<br />
1775 – W tekstach źródłowych, przy sporządzaniu inwentarza, <strong>Ryki</strong> określano jako<br />
miasteczko.<br />
04.10.1776 - 1783 – Starostą ryckim był Kajetan Karaś s. Kazimierza.<br />
1778 (?) – Starostą ryckim został poseł na Sejm Czteroletni, starosta rycki – Marcin<br />
Ledóchowski.<br />
1781 – Opis nowego kościoła po wizytacji: Świątynia murowana, dach pokryty białą<br />
blachą. Na dachu umieszczono kopułę z sygnaturką.<br />
1787-1789 – Dzierżawcami starostwa byli Onufry Kicki, przyjaciel Stanisława Augusta,<br />
poseł na Sejm Czteroletni, szambelan Stanisława Augusta, podkomorzy nadworny królewski,<br />
marszałek Trybunału Koronnego, koniuszy wielki koronny i Józefa z Szydłowskich Kicka.<br />
1789 – Wojciech Święcicki, chorąży radomski, został kolejnym dzierżawcą<br />
1791 � W czasie działalności KEN istnieje w Rykach �szkoła parafialna, w której uczy<br />
się 14 dzieci.<br />
Do 1793 – <strong>Ryki</strong> przynależały do ziemi stężyckiej, woj. sandomierskie.
11<br />
1793 � Podjęto uchwałę o przeniesieniu ze Stężycy do Ryk sądów ziemskiego i<br />
grodzkiego, działających tam od 1563. Rok później władze Stężycy składają protest na ręce króla<br />
St. Augusta �Poniatowskiego.<br />
Od 23.11.1793 – Siedziba władz ziemi stężyckiej w woj. lubelskim.<br />
1795 � <strong>Ryki</strong> znalazły się w zaborze austriackim.<br />
Od 07.1796 – <strong>Ryki</strong> weszły w skład cyrkułu łukowskiego z siedzibą władz w Radzyniu w<br />
tzw. Galicji Zachodniej<br />
1796 – W Rykach spaliła się m. in. karczma, browar, wozownia, stajnia oraz oba młyny.<br />
Do XVIII w. <strong>Ryki</strong> wchodzą w skład woj. sandomierskiego. W poł. XVIII w. dzierżawcą<br />
Ryk jest wojewoda mazowiecki i kasztelan krakowski Stanisław Poniatowski (1676 � 1762) –<br />
ojciec ostatniego króla Polski. On buduje murowany pałac, oficynę, stajnię i wozownię.<br />
Prawdopodobnie dzięki jego staraniom osada otrzymała prawa miejskie. W tym czasie starostwo<br />
ryckie obejmuje 3 klucze: rycki, brusowski, babicki i liczy ponad 20 wsi. St. Poniatowski umarł 30<br />
sierpnia 1762 i został pochowany w miejscowym kościele pod dużym ołtarzem. Przez kilka lat<br />
starostą ryckim jest ojciec księcia Józefa – Andrzej Poniatowski.<br />
Od 1809 <strong>Ryki</strong> należą do Księstwa Warszawskiego, a od 1815 przez cały wiek <strong>Ryki</strong> są w<br />
Królestwie Polskim pod zaborem rosyjskim.<br />
1801 – Po zlikwidowaniu cyrkułu łukowskiego, <strong>Ryki</strong> znalazły się w cyrkule mińskim z<br />
siedzibą władz w Wiązownej.<br />
1802 – Dokument fundacyjny i erekcyjny parafii. Poprzednie dokumenty uległy<br />
zniszczeniu podczas najazdu Tatarów.<br />
Od 1804 – W związku z przyłączeniem cyrkułu mińskiego do siedleckiego i podziałem<br />
cyrkułów na okręgi, <strong>Ryki</strong> znalazły się w cyrkule siedleckim i okręgu garwolińskim.<br />
1809-1810 – Ziemie Galicji Zachodniej wcielono do Księstwa Warszawskiego, a z ziem<br />
Lubelszczyzny utworzono dwa departamenty: lubelski i siedlecki. <strong>Ryki</strong> znalazły się w<br />
departamencie siedleckim i powiecie żelechowskim.<br />
Od 1815 � <strong>Ryki</strong> należały do Królestwa Polskiego; do obwodu łukowskiego i powiatu<br />
żelechowskiego z siedzibą władz w Łukowie.<br />
1818 – W ośrodku dworskim wystawiono nową karczmę i wozownię.<br />
1819 – Pożar zniszczył zabudowania wokół rynku wraz z bożnicą i karczmą.<br />
1820 – Wybudowano nową karczmę.<br />
1822 – Folwark został zrujnowany przez wichurę.<br />
1826 � Od tego roku w Rykach są Dobra Ziemskie Narodowe <strong>Ryki</strong>.<br />
1829 – Remont dworu wraz z ogrodzeniem.<br />
1830 – 1831 � W okresie powstania listopadowego w Rykach przez pewien czas<br />
stacjonował sztab wojsk rosyjskich z generałem Iwanem Dybiczem na czele. W okolicy doszło do<br />
potyczek, panowała zaraza, na cholerę zmarło 264 mieszkańców.<br />
1834 – Ogółem w Rykach znajdowało się 137 budynków, w tym zabudowania dworskie<br />
obejmujące: pałac, oficyny, folwark, browar, gorzelnię, austerię (karczma) oraz młyny, kościół,<br />
plebania, piętrowa bożnica, zabudowania żydowskie oraz włościan rządowych.<br />
1834 � Budowa drogi bitej Warszawa � Lublin. Na prośbę Wiktorii Rojewskiej droga<br />
ominęła budowle dworskie i dzisiejszy park.<br />
Do 1836 – <strong>Ryki</strong> są własnością Skarbu Publicznego Królestwa Polskiego.<br />
1836-1854 – Dziedzicem Ryk był hr. Jan �Jezierski, który Dobra <strong>Ryki</strong> nabył od Skarbu<br />
Publicznego Królestwa Polskiego. Hrabia Jezierski wykorzystując naturalne zbiorniki wód<br />
stojących w obrębie dóbr, mających 500 morgów powierzchni, założył gospodarstwo rybne (31<br />
stawów hodowlanych, 4 młyny i tartak).<br />
1837-1842 – <strong>Ryki</strong> znajdowały się w guberni podlaskiej, powiecie łukowskim i okręgu<br />
żelechowskim (zmiany w nazewnictwie bez zmian obszaru istniejących jednostek).
12<br />
od 1842 – Szczególny rozkwit gospodarczy. <strong>Ryki</strong> stały się zapleczem handlowogospodarczym<br />
dla wojsk stacjonujących w twierdzy iwanogrodzkiej.<br />
1842 � Powstała samodzielna gmina żydowska.<br />
od 1844 – <strong>Ryki</strong> należały do guberni lubelskiej.<br />
II poł. XIX w. � Powstały: browar i gorzelnia, przerabiające rocznie 14 tys. korcy<br />
ziemniaków. Wzrasta liczba mieszkańców Ryk, w 1862 mieszka ich 1179, w tym 597 Żydów.<br />
1854 – Dobra <strong>Ryki</strong> nabył hrabia Waldemar Jezierski.<br />
1857 – Kolejni właściciele Ryk: Maria Aleksander Jan Paweł hr. Jezierski s. Waldemara,<br />
Waldemar Jan Józef Maria Karol Aleksy hr. Jezierski s. Waldemara, Jan Waldemar Aleksander<br />
Adolf hr. Jezierski s. Marii Aleksandra Jana Pawła. Spadkobiercy Jana �Jezierskiego<br />
kontynuowali rozpoczęte przez niego tradycje gospodarki rybnej.<br />
Od 1860 – Królestwo Polskie zostało podzielone na 8 województw. <strong>Ryki</strong> należały do<br />
obwodu łukowskiego i powiatu żelechowskiego w woj. podlaskim z siedzibą władz w Łukowie.<br />
1861 � W czasie wystąpień chłopskich w Rykach dwukrotnie dochodzi do kilkudniowego<br />
buntu w kwietniu i w czerwcu. Biorą w nich udział mieszkańcy 60 zagród.<br />
02.12.1863 � Podczas powstania styczniowego dochodzi pod Rykami do potyczki z<br />
wojskami rosyjskimi. Za namawianie chłopów do udziału w powstaniu, proboszcz rycki, ks.<br />
Antoni �Ołaj został aresztowany i zesłany na przymusowe osiedlenie na Syberii.<br />
Wiek XIX � Ożywienie gospodarcze następuje z chwilą zbudowania drogi bitej z<br />
Warszawy przez <strong>Ryki</strong> do Lublina (1835) oraz drogi żelaznej z Warszawy do Lublina przez Dęblin<br />
(1877) i z Dęblina do Łukowa (1878)<br />
1886 – <strong>Ryki</strong> stanowiły gminę wiejską, w powiecie garwolińskim, guberni siedleckiej.<br />
1897 – <strong>Ryki</strong> liczyły 1600 mieszkańców.<br />
23.09.1900 – Uchwała o budowie nowego kościoła.<br />
05.06.1901 – Zatwierdzenie uchwały przez Urząd Gubernialny Siedlecki.<br />
10.11.1901 � Poświęcenie �cmentarza przy ul. Królewskiej.<br />
1901 � W Rykach powstała �Szkoła Powszechna. Pracowali w niej bardzo aktywni<br />
działacze oświatowi, delegaci na Zjazdy Krajowe (Jan Kołodziejek, Marian �Osiński, Władysław<br />
Petrykiewicz, Kazimierz Marzysz).<br />
1905 � W czasie rewolucji na tereny ryckie dotarła działalność bojowa Michała Sekuły i<br />
Piotra Matery, którzy po usunięciu z Ryk władz carskich, ogłosili nawet lokalną republikę. Na<br />
wieść o zbliżającym się oddziale wojska z twierdzy iwanogrodzkiej (dęblińskiej) uciekli do<br />
Warszawy.<br />
1905 � Tworzy się Polska Macierz Szkolna.<br />
29.09.1905 � Część dóbr <strong>Ryki</strong> nabył Włościański Bank Ziemski.<br />
12.11.1905 � Manifestacja patriotyczna, w której wzięło udział ok. 700 osób. Uformowano<br />
pochód z czerwoną i białą flagą, który przeszedł przez miasto.<br />
1906 – Dobra ryckie zostały nabyte w drodze publicznej licytacji od rodziny hr. Jezierskich<br />
przez Martę Franciszkę Józefę Agnieszkę �Marchwicką, z d. Łabędzka, żonę Zdzisława<br />
�Marchwickiego.<br />
1908 � Powstają: Kasa Spółdzielcza, Stowarzyszenie Spożywców „Przyszłość”,<br />
Towarzystwo Oszczędnościowo-Pożyczkowe Jednym z głównych propagatorów założenia<br />
spółdzielni w Rykach jest Piotr �Danysz – właściciel niewielkiego majątku w Brusowie. Do<br />
założycieli i pierwszych jej członków należą z Ryk m.in. Franciszek �Kowalski, ks. Jan<br />
�Rozwadowski, Władysław Skalski, Władysław �Jarmoła, Stanisław Ostałowski, Józef Królik.<br />
Jesień 1908 – Budowa fundamentów �kościoła p.w. Najświętszego Zbawiciela. Projekt<br />
świątyni opracował architekt z Warszawy – Józef Pius �Dziekoński.<br />
04.07.1909 – Biskup Franciszek Jaczewski z Lublina poświęcił fundamenty i gotowy cokół<br />
kościoła.
13<br />
1908-1914 – Wzniesiono kościół p.w. Najświętszego Zbawiciela. Inicjatorem budowy był<br />
ks. Jan �Rozwadowski proboszcz w l. 1897 – 1924. Równocześnie wystawiono przy kościele<br />
�plebanię. Do 1915 w Rykach czynne były dwa kościoły.<br />
1910 – Wieś <strong>Ryki</strong> liczyła 2259 mieszkańców.<br />
1911 – Rozpoczęła działalność �Ochotnicza Straż Pożarna.<br />
1911 – Założono nowy �cmentarz przy ul. Królewskiej. Po 1912 w Rykach były czynne<br />
trzy cmentarze.<br />
1912 – <strong>Ryki</strong> weszły w skład guberni lubelskiej w powiecie garwolińskim.<br />
1913 – Część dóbr ryckich w drodze kupna nabyła Marta Ludwika Franciszka Józefa<br />
Agnieszka Marchwicka, żona Zdzisława.<br />
04.10.1914 – Proboszcz Jan �Rozwadowski poświęcił kościół i przeprowadził<br />
nabożeństwa parafialne ze starego kościoła.<br />
1915-16 – <strong>Ryki</strong> znalazły się w niemieckiej strefie okupacyjnej, w składzie Generalnego<br />
Gubernatorstwa Warszawskiego.<br />
I wojna światowa (1914-18) - wojska austriackie częściowo zniszczyły <strong>Ryki</strong>, a w<br />
szczególności <strong>Ryki</strong> Królewskie, które spłonęły. Powstały tajne organizacje o charakterze<br />
wojskowym. Przed klęską państw centralnych, rycka grupa �POW przyczyniła się do rozbrajania<br />
okupanta. Najczynniejsi członkowie POW w Rykach to: M. Miłosz, S. Malinowski, P. Błachnio,<br />
S. i M. Wojtaś. Ćwiczenia i zbiórki organizacji odbywały się potajemnie w miejscowej szkole.<br />
11.11.1918 zginęli w Rykach od kul niemieckich peowiacy: blacharz Józef Kierzkowski i rolnik<br />
Antoni Żaczek. Działania wojenne powodują poważne trudności gospodarcze.<br />
1918 � Po odzyskaniu niepodległości miejscowość należy do woj. lubelskiego, powiatu<br />
garwolińskiego.<br />
1919 � W gminie <strong>Ryki</strong> chłopi odmówili dostawy kontyngentu zbożowego, dlatego też<br />
władze dokonały rekwizycji pod osłoną wojska.<br />
1922 – Część dóbr ryckich nabyły rodziny żydowskie i czworo dzieci Marty Marchwickiej:<br />
-Zdzisław Franciszek Salezy �Marchwicki s. Zdzisława,<br />
-Helena Maria Zdzisława z Marchwickich c. Zdzisława zamężna Samejko,<br />
-Marcin Antoni Zdzisław Marchwicki s. Zdzisława,<br />
-Sabina Maria Irena Zdzisława c. Zdzisława, później zamężna �Komierowska.<br />
09.07.1922 – Pożar. W ciągu dwóch godzin spłonęło ok. 200 domów północnej części<br />
miasta i Ryk Królewskich.<br />
14.04.1925 � Największy z trzech pożarów w okresie międzywojennym (pierwszy w<br />
1918), spowodowany przez dwóch chłopców. Ogień pochłonął 130 nieruchomości w okolicach<br />
rynku liczących 247 budynków (przeważnie drewnianych), w tym około 200 sklepów. Prawie 400<br />
rodzin pozostało bez dachu nad głową. Od czasu pożaru w Rykach dominuje budownictwo<br />
murowane.<br />
1925 – Odbudowa Ryk wg „Projektu regulacji wsi handlowej <strong>Ryki</strong> w pow. garwolińskim,<br />
woj. lubelskim” opracowanego przez Spółdzielnię Architektoniczną Prac. Zakładu Architektury<br />
Polskiej i architekta Adama Kuncewicza.<br />
1926 – Rozpoczęła działalność �Spółdzielnia Mleczarska.<br />
1929 � <strong>Ryki</strong> otrzymały z Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego<br />
jedną z dziesięciu bibliotek gminnych. Pierwszym bibliotekarzem powołanym przez Zarząd<br />
Gminy był Edmund Doliński. Księgozbiór liczył ok. 900 tomów. Spłonął w 1939 podczas<br />
bombardowania Ryk, liczył wtedy 1300 tomów.<br />
1934 – Kościół p.w. św. Jakuba został zaliczony do zabytków kultury, rozebrany w 1940.<br />
1937 � Budowa �Domu Strażaka na gruncie podarowanym przez Zdzisława Franciszka<br />
�Marchwickiego.<br />
1939 – <strong>Ryki</strong> liczyły ok. 4500 mieszkańców, w tym 3000 Żydów.
14<br />
1939-44 – Generalne Gubernatorstwo składało się z czterech dystryktów. <strong>Ryki</strong> należały do<br />
dystryktu lubelskiego.<br />
II wojna światowa – 10 i 12 września 1939 <strong>Ryki</strong> płonęły wskutek bombardowania.<br />
Zniszczeniu uległo 139 domów, było ok. 500 zabitych i rannych, głównie Żydów. Od początku<br />
wojny działała partyzantka, najpierw: BCH i ZWZ. Dowodził Bolesław Warowny z ZMW RP<br />
„Wici” jednocześnie prezes Spółdzielni Spożywców. W kwietniu 1943 B. Warowny został<br />
delegatem Rządu Podziemnego na powiat garwoliński. Na terenach miasta najaktywniej działają:<br />
Bolesław Zaręba ”Bijak”, Aleksander Rusa „Żywień” z Chrustnego i Zofia Piątkówna<br />
„Przyszłość” z Zalesia. BCh objęły swoją komendą poprzez Komendy Rejonów, placówki i<br />
oddział specjalny „Boruty” Zygmunta Golańskiego, dużą część ludności wiejskiej. Działał też<br />
Ludowy Związek Kobiet, którym kieruje Zofia Piątkówna. Związek Walki Zbrojnej<br />
przekształcony 14.02.1942 w AK organizuje się niezależnie od BCH. Organizuje je podporucznik<br />
WP mieszkaniec Zalesia – Marian �Bernaciak ps. ”Dymek”, następnie „Orlik”. Po<br />
rozszyfrowaniu jego działalności przez gestapo, uciekł i stworzył oddział partyzancki – kryptonim<br />
„OP 15/1 – AK Wilków”. Liczebność jego wahała się od 60 do 230 osób. W 1944 <strong>Ryki</strong> były<br />
dwukrotnie bombardowane przez Niemców. W wyniku działań wojennych liczba mieszkańców<br />
spadła z 4500 do niespełna 1500. Niemcy wymordowali w Sobiborze i Treblince ok. 3000<br />
mieszkańców Ryk pochodzenia żydowskiego. 26.07.1944 wyzwala osadę Armia Czerwona: 2<br />
Armia Pancerna 1 Frontu Białoruskiego; tego samego dnia ludność wita oddział AK Mariana<br />
�Bernaciaka, który ruszył na pomoc Warszawie.<br />
1944 � Ks. Władysław Frelek zorganizował �Liceum Ogólnokształcące, obecnie imienia<br />
Marii Skłodowskiej-Curie.<br />
1944-56 – <strong>Ryki</strong> znajdowały się w powiecie garwolińskim, woj. warszawskim.<br />
1946 – <strong>Ryki</strong> liczyły 3866 mieszkańców.<br />
10.1947 � Powstała Publiczna Średnia Szkoła Zawodowa, zorganizowana przez<br />
Władysława �Korżyka, obecnie �Zespół Szkół Zawodowych im. Wł. Korżyka.<br />
15.02.1948 – W kościele poświęcono nowe organy wykonane przez firmę Wacława<br />
Biernackiego z Krakowa.<br />
1951 � Rozpoczęcie budowy osiedla Świerczewskiego.<br />
01.01.1956 � <strong>Ryki</strong> stają się siedzibą powiatu, utworzonego z części powiatu<br />
garwolińskiego. Powstały powiatowe Związki, Komendy, Przedsiębiorstwa i Prezydium<br />
Powiatowej Rady Narodowej. Powiat liczył 776,1 km 2 obszaru, w którym użytki rolne stanowią 38<br />
318 ha. Liczba ludności wynosi 62 966 osób (stan z dn. 31.12.1954). W Rykach i w Dęblinie<br />
mieszka 16 817 osób, a w 17 gromadach obejmujących 141 wsi (w tym 133 sołectwa) 46 149<br />
osób.<br />
17.11.1956 � <strong>Ryki</strong> uzyskały prawa miejskie na podst. rozporządzenia Rady Ministrów /Dz.<br />
U. nr 52/, które weszło w życie 01.01.1957.<br />
1956 – Na terenach dawnego ogrodu Marchwickich rozpoczęto budowę nowego osiedla<br />
wraz z gmachem szkoły podstawowej i liceum. W tym czasie <strong>Ryki</strong> liczyły 4726 mieszkańców.<br />
20.01.1957 – Władysław Surmacki został posłem na Sejm PRL II kadencji (do 1961).<br />
07.12.1958 – oddano do użytku nowy budynek Szkoły Podstawowej.<br />
1960 � Powstała Spółdzielnia Mieszkaniowa. Oddano do użytku �Szpital Powiatowy.<br />
1963 – Oddano nowy budynek Powiatowej Rady Narodowej, obecnie Urzędu Miasta.<br />
Założono �Zespół Szkół Zawodowych, obecnie im. Leona Wyczółkowskiego.<br />
1972 – 1976 – Stanisława Anna Pawelec, nauczycielka ze Szkoły Podstawowej w Dąbi<br />
Starej była posłem na Sejm PRL VI kadencji.<br />
1973 – Pierwszym naczelnikiem miasta została Aleksandra �Czerska.<br />
1975 – Naczelnikiem miasta i gminy <strong>Ryki</strong> został Tadeusz �Nowaczyk<br />
01.06.1975 – Uruchomiono �Zakład Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego „Hortex”.
15<br />
05.11.1978 � Utworzone zostało �Towarzystwo Przyjaciół Ryk, które m.in. zainicjowało<br />
wyposażenie miasta w herb (18.07.1979).<br />
1980 – Naczelnikiem Miasta <strong>Ryki</strong> został Mieczysław Szczepaniak z Ryk.<br />
1983 � Powstała Orkiestra Dęta OSP w Rykach (utrzymana po dzień dzisiejszy).<br />
1985 – 1989 – Posłem na Sejm PRL IX kadencji był Ryszard �Celiński z Ryk<br />
1986 � Oddano do użytku dworzec PKS.<br />
1987 – 1990 – Naczelnikiem Miasta i Gminy <strong>Ryki</strong> był Marian �Prządka.<br />
1990 – 1993 – Pierwszym burmistrzem Ryk był Jerzy �Marcinkowski.<br />
1991 � Odsłonięto i poświęcono �pomnik „Konstytucji 3 Maja”.<br />
1993 � Odsłonięto �pomnik „Pamięć poległych i pomordowanych żołnierzy AK-WiN”.<br />
1993 – 1994 - Burmistrzem miasta i gminy <strong>Ryki</strong> był Ryszard Bieńczyk.<br />
1994 – Burmistrzem miasta <strong>Ryki</strong> został Stanisław �Miłosz.<br />
1996 � Miasto <strong>Ryki</strong> ma powierzchnię 27,4 km 2 , liczy10844 mieszkańców. Istnieje 539<br />
zakładów osób fizycznych i spółek. 3079 mieszkańców to abonenci radia, 2774 – TV, 2456 jest<br />
posiadaczami telefonów, 8800 korzysta z wodociągów, 7500 z kanalizacji, 4300 - z gazu. W<br />
przedszkolach jest 353 dzieci, w SP liczy się 1463 uczniów, w szkołach średnich – 2517<br />
młodzieży. Ogółem uczy 249 nauczycieli. Powiększa się księgozbiór bibliotek publicznych<br />
(41500), z którego korzysta 3310 czytelników. Spółdzielnia Mieszkaniowa dysponuje 43<br />
budynkami, ogrzewanymi z trzech kotłowni węglowych. �Osiedle Słowackiego liczy 27 bloków<br />
o pow. 31673 m 2 , �Osiedle 22 Lipca � 16 bloków o pow. 20497m 2 . Na osiedlu spółdzielczym<br />
pobudowano 154 garaże, zainstalowano sieć kablową TV-sat. Taka sieć istnieje również na<br />
�Osiedlu XXX-lecia PRL.<br />
01.09.1997 – oddanie do użytku nowego budynku Szkoły Podstawowej nr 2, do której<br />
uczęszczało 721 uczniów.<br />
1997 � W czerwcu rozpoczyna się rozbudowa miejscowego szpitala. Przebudowana jest<br />
jezdnia trasy szybkiego ruchu Warszawa � Lublin.<br />
09.05.1997 � Otwarto �Wyższą Szkołę Umiejętności Pedagogicznych i Zarządzania.<br />
1998 – Burmistrzem miasta <strong>Ryki</strong> został ponownie Stanisław Miłosz.<br />
1998 � Powstanie Roków Sądowych. Decyzja rządu o powstaniu powiatu ryckiego.<br />
Wybory do Rady Miejskiej i Powiatowej. Zakończenie działalności Urzędu Rejonowego.<br />
1999 � Początek działalności ryckiego Starostwa Powiatowego. Pierwszym starostą ryckim<br />
został Tadeusz �Prządka. Powołanie Powiatowej Komendy Straży Pożarnej. Ukonstytuowanie<br />
Rad Osiedli. I powiatowy Zjazd Polskiego Stronnictwa Ludowego. Koniec działalności Roków<br />
Sądowych.<br />
2000 � Powstanie w Rykach Zamiejscowego Wydziału Cywilno � Karnego Sądu<br />
Powiatowego w Puławach. Nadanie imienia, wręczenie sztandaru i odsłonięcie �pomnika Jana<br />
Pawła II w ZSO nr 2.<br />
2001 � Tadeusz �Polański (PSL) i Jerzy Szymański (SLD) zostali posłami do Sejmu.<br />
Wręczenie sztandaru OSP. Oddanie do użytku sali gimnastycznej w ZSO nr 2.<br />
2002 � Ustanowienie przez Radę Powiatu herbu powiatu ryckiego. Wybory do Rady<br />
Miasta i Powiatu Ryckiego.<br />
2002 – Burmistrzem Ryk został Jerzy Gąska.<br />
2002 – 2004 – Starostą ryckim był Stanisław Jagiełło.<br />
2003 – Starostą powiatu ryckiego został Leszek Filipek.<br />
2005 – Posłem na Sejm RP V kadencji został Jarosław �Żaczek.<br />
2006 – Burmistrzem Ryk ponownie został Jerzy Gąska.<br />
2006 – Starostą powiatu ryckiego zostal ponownie wybrany Leszek Filipek.<br />
2006 – Radnym sejmiku wojewódzkiego zostal wybrany Grzegorz Kapusta.<br />
2007 – Jarosław Żaczek został ponownie posłem na SejmVI kadencji.
16<br />
2007 - Radnym sejmiku wojewódzkiego zostal Marek Michalik.<br />
[opracowała Bożena Wojdat, wg: Z. Lipski, <strong>Ryki</strong>. Początek eposu; Z. Lipski, Sięganie do korzeni;<br />
Z. Lipski, Kalendarium wydarzeń w historii Ryk, MM 12/2005; A. Łuczyński, <strong>Ryki</strong> informator;<br />
<strong>Ryki</strong>, plan miasta, Wydawnictwo Pod Aniołem;<br />
http://www.izrael.badacz.org/zydzi_w_polsce/katalog_lubelskie_ryki.html, uzupełniły: Barbara<br />
Kwiatkowska i Hanna Witek]<br />
4. TEKST ENCYKLOPEDII<br />
„Adoracja Chrystusa na Krzyżu”, obraz namalowany w l. 1908-15 i podarowany przez<br />
malarza-artystę Leona →Wyczółkowskiego ryckiej par. Umieszczony w głównym ołtarzu<br />
→kościoła p.w. Najświętszego Zbawiciela w złoconej ramie z drewna lipowego. W górnej części<br />
po bokach ramy znajdują się dwie płaskorzeźby uskrzydlonych główek aniołków. Obraz<br />
malowany farbą olejną na płótnie, w stylu nowoczesnym, o wymiarach 434×306 cm. Na<br />
pierwszym planie, w centrum obrazu – krucyfiks. Ciało Chrystusa przedstawione jako rzeźba o<br />
plastycznie modelowanym torsie, szczupłych rękach i nogach, z mocno napiętymi mięśniami.<br />
Wokół głowy falujące promienie. Perizonium mocno, drobno sfałdowane, z rozwiązanym zwisem<br />
z lewej strony. Postać zawieszona prosto bez zwisu, nogi przybite jednym gwoździem. Ponad<br />
postacią tabliczka z napisem „INRI”. W tle obrazu postacie klęczące, adorujące krucyfiks,<br />
przedstawiające królów i królowe polskie, dostojników Kościoła w Polsce oraz autoportret samego<br />
malarza z prawej strony. Z lewej przedstawieni są: Mieszko I, Bolesław Chrobry, Władysław<br />
Jagiełło, bł. Królowa Jadwiga. Z prawej strony: św. Wojciech, św. Stanisław bp. Za postaciami na<br />
dalszym planie znajduje się widok Krakowa, z lewej strony kościół Mariacki, z prawej mury<br />
miasta i Wawel. W tle górnej połowy obrazu niebo z pasmami obłoków. W dolnej części na<br />
pierwszym planie łąka z kwiatów. Krucyfiks przedstawiony jest plastycznie, a tło malowane<br />
płasko. Obraz bogaty kolorystycznie, krzyż brązowo-czarny z cieniami o odcieniu ciemnoniebieskim.<br />
Ciało Chrystusa mocno skontrastowane, popielato–cielisto-zielonkawe. Niebo w kilku<br />
odcieniach koloru niebieskiego. [Krystian Pielacha, wg: Katalog zabytków, APR]<br />
Akcja Katolicka przy parafii Najświętszego Zbawiciela w Rykach, zał. 07.05.1997 z<br />
inicjatywy ks. proboszcza Stanisława �Burzca i ks. Roberta Wegiery. Od 01.12.1998 prezesem<br />
jest Joanna �Gołyńska. Celem AKat jest pogłębianie życia religijnego wg programu<br />
formacyjnego otrzymanego z Siedlec, pomoc w służbie ubogim oraz nowa ewangelizacja. Od<br />
1999 asystentem AKat w Rykach był ks. Marek Śliwa. Stowarzyszenie bierze udział w<br />
spotkaniach formacyjnych, uroczystościach kościelnych i państwowych. Co roku w święto Trzech<br />
Króli organizowane jest spotkanie opłatkowe. Historia: 30.03.1998 - rejestracja oddziału w<br />
Siedlcach, 29.05.1999 � przyrzeczenie złożone przez członków oddziału, 10.06.1999 - organizacja<br />
wyjazdu do Siedlec na spotkanie z Ojcem Świętym, 26.09.2000 - poświęcenie sztandaru,<br />
14.06.2003 - obchody 5 lat istnienia i działalności AKat w Rykach, 17 - 19.08.2002 - wyjazd na<br />
spotkanie z Ojcem Świętym Janem Pawłem II do Krakowa. W stowarzyszeniu działa 11 członków.<br />
[Joanna Gołyńska]<br />
Albertus, ks., pierwszy znany prob. par. <strong>Ryki</strong>. Wymienia go księga „Liber Retaxationum<br />
Beneficiorum” (z łac. „Księga beneficjów kościelnych”) bpa krakowskiego P. Tomickiego z 1529.
17<br />
Pleban Albertus płacił wówczas biskupowi od 12 włościan plebańskich, młyna i z kolędy.<br />
[Krystian Pielacha, wg: Liber Beneficiorum, s. 555, nr 278]<br />
Ambona przyfilarowa, znajduje się w ®kościele p.w. Najświętszego Zbawiciela.<br />
Wykonana przez Franciszka Adamka pomiędzy 1927 a 1932. Ustawiona przy drugim filarze od<br />
prezbiterium po lewej stronie, wykonana w stylu gotyckim, przerobiona po części ze starej, z<br />
drewna rzeźbionego i politurowanego, o wysokość ok. 6 m. Posiada kosz sześcioboczny ze<br />
schodami i pełną balustradą. Korpus ozdobiony płaskorzeźbioną nałożoną dekoracją w postaci<br />
arkad wspartych na półkolumienkach, zamkniętych łukiem, wypełnionych symetrycznym<br />
ornamentem utworzonym z liści akantu i symboli ewangelistów. Baldachim w kształcie<br />
nadwieszonej kopułki, ujętej szczycikami z łukami oraz pinaklami, zwieńczonej ażurową<br />
wieżyczką wspartą na pinaklach i utworzoną z kwiatów. [Krystian Pielacha, wg: Katalog<br />
zabytków, APR]<br />
Antoszczak Władysław, ppor., nauczyciel SPow nr 1 w Rykach; członek AK (pseud.<br />
„Szary”), zastępca Mariana �Bernaciaka „Orlika” od marca do czerwca 1944. W bitwie<br />
27.06.1944 podczas powrotu z rekwizycji bydła w majątku Podzamcze k. Maciejowic został<br />
ranny, później jako por. w oddziale pełnił funkcję dowódcy II plutonu. Członek Zarządu �ZNP w<br />
l. 1938�39. Zastrzelony przez milicjantów 02.11.1946 w Żurawcu k. Woli Gułowskiej podczas<br />
powrotu do domu w Urszulinie, gdzie zamieszkiwała żona z dzieckiem. [Anna Żaczek, wg kroniki<br />
Szkoły Powszechnej nr 1 w Rykach oraz: Sulej M., Marian Bernaciak „Orlik”]<br />
Bacutil, wytwórnia pasz, zbudowana w 1962. Zakład produkował rocznie ok. 24 tys. ton<br />
koncentratów i mieszanek paszowych dla zwierząt, zatrudniał 66 pracowników. Sprzedany w 1994<br />
spółce „ESPEGE” z Warszawy i praktycznie zlikwidowany. [Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski,<br />
MR 13/2000, s. 10]<br />
Baduchowski Piotr, prowadził w Rykach biuro pisania podań w l. 60 i 70-tych. [Tomasz<br />
Niemirowski]<br />
Banaś Kazimierz ur. 22.03.1931 we wsi Borek, gm. Gniewoszów w dawnym pow.<br />
Kozienice, zm. w 1992, s. Jana i Ewy z d. Szczepaniak. Ukończył SP w Borku, LO w Siennie woj.<br />
kieleckie, AM w Lublinie � Wydział Lekarski. Drugi stopień specjalizacji uzyskany 08.04.1967.<br />
Lekarz medycyny, chirurg. Pracę rozpoczął w lecznictwie otwartym w Wydziale Zdrowia w<br />
Łukowie, jako wolontariusz na Oddziale Chirurgicznym, dodatkowo prowadził punkt<br />
krwiodawstwa przy szpitalu. Od 1957 do 1966 jako asystent i w l. 1966�70 jako starszy asystent<br />
na Oddziale Chirurgicznym. W l. 1970�72 praca na stanowisku ordynatora Szpitala Miejskiego w<br />
Łukowie. Działalność dydaktyczna na terenie szpitala i w Liceum Medycznym w Łukowie. Od<br />
15.04.1972 ordynator Oddziału Chirurgicznego Powiatowego Szpitala w Rykach do 14.02.1992.<br />
Otrzymał liczne wyróżnienia państwowe i resortowe, m.in. KKOOP. Żona: Jadwiga, z d.<br />
Jędruszczak, absolwentka AM w Gdańsku (lekarz medycyny, specjalność: pediatria), ślub<br />
18.07.1964. Dzieci: Marta � 1965, Grażyna � 1970. [Anna Żaczek, wg: Z. Lipski, MR 2/1995]<br />
Bank Polska Kasa Opieki Spółka Akcyjna I Oddział w Rykach � następca prawny<br />
Oddziałów NBP i BDK SA (Stary Rynek 39), zał. 01.02.1956. Kolejni dyrektorzy: Janina Lasek �<br />
pełnomocnik, kierownik Filii (1956�76); Andrzej Buczyński � dyrektor Oddziału (1976�2002);<br />
Marcin Śmigielski � dyrektor Oddziału (2002�03); Marcin Śmigielski � dyrektor Oddziału ds.<br />
Bankowości Detalicznej i Anna Wróbel � dyrektor Oddziału ds. Bankowości Indywidualnej (od<br />
2004). Placówka Pełnomocnika NBP podlegała do końca 1975 Oddziałowi NBP w Garwolinie, a
18<br />
następnie jako filia Oddziałowi NBP w Puławach. 02.11.1976 nastąpiło utworzenie Oddziału NBP<br />
podległego Oddziałowi Wojewódzkiemu NBP w Lublinie, kierowanemu przez Włodzimierza<br />
Kosackiego, późniejszego prezesa BDK SA W wyniku wydzielenia z NBP banków komercyjnych<br />
od 01.02.1989 Oddział znalazł się w strukturach nowopowstałego BDK w Lublinie. We wrześniu<br />
1996 po konsolidacji lubelskiego BDK SA, szczecińskiego Pomorskiego Banku Kredytowego SA<br />
oraz łódzkiego Powszechnego Banku Gospodarczego SA, Oddział wszedł w skład grupy bankowej<br />
Pekao SA, która po sprywatyzowaniu w 1998 od 01.01.1999 funkcjonuje jako Bank Pekao SA<br />
Oddział prowadzi działalność na rynku usług bankowych zarówno dla klientów<br />
indywidualnych, jak i przedsiębiorstw, jednostek budżetowych, organizacji społecznych. Oferta<br />
bankowa obejmuje obsługę rachunków oszczędnościowo � rozliczeniowych, bieżących, lokat<br />
terminowych, rozliczeń gotówkowych i bezgotówkowych krajowych i zagranicznych, wydawanie<br />
kart płatniczych i kredytowych oraz udzielanie pożyczek i kredytów, gwarancji i poręczeń.<br />
Zatrudnia 19 osób. [Jolanta Stachyra, zob. też. Z. Lipski, MR 1/2002, s. 29]<br />
Bank Przemysłowo – Handlowy Spółka Akcyjna (BPH SA) – Oddział w Rykach<br />
(Rynek Stary 37, dawna bożnica), zał. 05.05.1992. Prowadzony przez Mariana �Prządkę (1992-<br />
2000), Mariana Szewczyka (2000-01), Andrzeja Gleja (2002-03) oraz od 2003 przez Mariolę<br />
Szewczyk. BPH SA działający w ramach Grupy HVB/BA-CA powstał w 2001 w wyniku<br />
połączenia Banku Przemysłowo-Handlowego SA (BPH) z Powszechnym Bankiem Kredytowym<br />
SA (PBK) - banków wydzielonych w 1989 ze struktur Narodowego Banku Polskiego. Placówka w<br />
Rykach powstała w 1992 jako filia Pierwszego Komercyjnego Banku SA w Lublinie (PKB)<br />
przekształcona w 1996 w strukturę Oddziału. W wyniku przejęcia w 1999 PKB SA przez<br />
Powszechny Bank Kredytowy Oddział w Rykach wszedł do struktur tegoż Banku. Jako<br />
Powszechny Bank Kredytowy SA, placówka w Rykach funkcjonowała 2 lata. Następnie w wyniku<br />
fuzji PBK i BPH w 2001, powstała placówka - Oddział Banku BPH SA, wiodącego polskiego<br />
banku, stanowiącego ważny element grupy HVB, drugi co do wielkości bank w Niemczech i<br />
czołowa grupa bankowa w Europie. Bank świadczy usługi finansowe na rynku bankowości<br />
detalicznej i korporacyjnej oraz na rynku pieniężnym i kapitałowym. Oddział w Rykach Banku<br />
BPH zajął pierwsze miejsce za jakość obsługi klienta w rankingu Banku BPH. Ponadto Bank BPH<br />
SA otrzymał liczne nagrody i wyróżnienia, najważniejsze z nich to: pierwsze miejsce w kategorii<br />
Bank Partner Przedsiębiorstw - 2005; drugie miejsce w kategorii Bank Przyjazny Klientom - 2005;<br />
nagroda dla najlepszego Banku w Polsce za ogólne wyniki osiągnięte w 2004, nagroda<br />
uhonorowana przez brytyjski magazyn finansowy "The Banker". Bank zatrudniał 11 osób.<br />
[Mariola Szewczyk]<br />
Bank Spółdzielczy (Warszawska 23), zał. kwiecień 1908. Kolejno zarządzali nim: Julian<br />
Skorupko (1924�48), Józef Ostrzyżek (1948�68), Stefan Urbański (1968�71), Tadeusz Warowny<br />
(1971�81), Jerzy Głowienka (1981�88), od 1988 Tadeusz �Polak. Powstał jako Towarzystwo<br />
Pożyczkowo-Oszczędnościowe, głównym organizatorem był Piotr �Danysz – właściciel majątku<br />
w Brusowie. Po zatwierdzeniu Statusu Stowarzyszenia Pożyczkowo-Oszczędnościowego przez<br />
urząd gubernatora i Sąd Okręgowy w Siedlcach zwołano ogólne zebranie założycieli i nowych<br />
członków, które uchwaliło wysokość udziałów na 25 rubli i dokonało wyboru Rady Nadzorczej i<br />
Zarządu. Teren działania obejmował gminę <strong>Ryki</strong>; górna granica udzielanego kredytu wynosiła 300<br />
rubli oprocentowanych na 6%, zaś oprocentowanie wkładów rocznych – 4%.<br />
W 1922 spłonął �budynek spółdzielni. W 1924 dokonano reorganizacji spółdzielczości<br />
wiejskiej i utworzono Zjednoczenie Związku Spółdzielni Rolniczych w Warszawie. W tym też<br />
roku Walne Zgromadzenie Towarzystwa Pożyczkowo-Oszczędnościowego w Rykach podejmuje<br />
decyzje o przystąpieniu do Zjednoczenia i zmienia nazwę na Kasę Spółdzielczą. II wojna<br />
światowa nie przerywa działalności Kasy, a jedynie ją ogranicza. Podczas okupacji nosi nazwę:<br />
Spółdzielnia Oszczędnościowo – Pożyczkowa im. Stefczyka. Lata powojenne 1945-48 są latami
19<br />
niemalże zaprzestania działalności Kasy. Szybki rozwój Spółdzielni i świadczonych przez nią<br />
usług datuje się od 28.02.1948, kiedy to Gminna Rada Narodowa uruchomiła Kasę Pożyczkowo-<br />
Oszczędnościową. Na mocy dekretu o reformie bankowej z 25.10.1948 zlikwidowane zostały<br />
Kasy Spółdzielcze, Banki Ludowe, a na ich bazie powstały Gminne Kasy Spółdzielcze –<br />
pomocnicze organy banków państwowych.<br />
W wyniku przeprowadzonego w 1955 nowego podziału administracyjnego kraju, w<br />
Rykach został utworzony powiat i placówka NBP; tzw. Pełnomocnik NBP przy tutejszej Kasie,<br />
który był kasowo przez nią obsługiwany. W 1957 po nowelizacji dekretu o reformie bankowej<br />
przywrócono Kasom dawną nazwę Spółdzielni Oszczędnościowo-Pożyczkowych. W 1970 Walne<br />
Zgromadzenie Przedstawicieli dokonało zmiany nazwy Kasy na BS. Na mocy ustawy z<br />
24.06.1994 o restrukturyzacji Banków Spółdzielczych i Banku Gospodarki Żywnościowej, BS w<br />
Rykach podjął uchwałę o zrzeszeniu się w Lubelskim Banku Regionalnym SA., obecnym Banku<br />
Polskiej Spółdzielczości SA. Z dniem 30.06.1999 r. nastąpiło połączenie BS w Rykach z BS w<br />
Kłoczewie i BS w Stężycy.<br />
Bank prowadzi działalność rozliczeniową, oszczędnościową, kredytową i kasowoskarbcową.<br />
Zajął miejsce w pierwszej dwudziestce rankingu banków spółdzielczych zrzeszonych<br />
w Banku Polskiej Spółdzielczości SA – Oddział Regionalny w Lublinie. Zatrudnia 45 osób.<br />
[Tadeusz Polak]<br />
Bany Henryka, z d. Banaś, ur. 01.07.1962 w Rykach, c. Józefa i Haliny z d. Szymańska.<br />
Zam. Brusów 26. Ukończyła WSP w Kielcach. Nauczycielka, specjalność: zintegrowana edukacja<br />
wczesnoszkolna i przedszkolna. Prac.: SP Białki Dolne, PSP Oszczywilk, od 1997 jako dyrektor.<br />
Zastępca Komendanta Hufca <strong>Ryki</strong>., członek Komendy Hufca, członek Zarządu ZNP, kierownik<br />
kolonii i obozów harcerskich. Należy do ZNP, PSL, TPR. Zaint.: przyroda, ekologia, hodowla<br />
kwiatów i krzewów, wycieczki, zwiedzanie ciekawych miejsc, prowadzenie segregacji odpadów,<br />
organizowanie spotkań z ciekawymi ludźmi dla lokalnego społeczeństwa. Organizatorka kolonii i<br />
obozów dla dzieci. Mąż: Marian, ślub 28.04.2001. [Dariusz Jaśkiewicz]<br />
Bany Tomasz, ur. 18.02.1964 w Rykach, s. Jerzego i Haliny z d. Bichta. Zam. ul. Dolna<br />
10. Ukończył SP w Trojanowie, TM w Rykach; studia w SGGW-AR, Wydział Techniki Rolniczej<br />
i Leśnej, studia podyplomowe w zakresie informatyki w PL oraz kurs kwalifikacyjny<br />
z zarządzania dla oświatowej kadry kierowniczej. Dyrektor �ZSO nr 1 w Rykach (od<br />
01.09.2003). Zastępca burmistrza Ryk od 2006. Zaint.: informatyka, komputery. Żona: Małgorzata<br />
z d. Miłosz, ślub 03.07.1993. Dzieci: Marcin � 1994 i Maciej � 1997. [Tomasz Bany]<br />
Bednarski Henryk Jan prof. dr hab. Ur. w 1934 roku w Małkini, żonaty, ma syna.<br />
Ukończył studia na Wydziale Pedagogicznym WSP w Gdańsku (późniejszy Uniwersytet Gdański)<br />
w 1963. Po kilkuletniej pracy w zawodzie nauczycielskim oraz w organizacjach społecznopolitycznych,<br />
w 1969 podjął pracę na stanowisku dyrektora biura Bydgoskiego Towarzystwa<br />
Naukowego, a w 1970 jako wykładowca w Wyższej Szkole Nauczycielskiej (obecnie WSP w<br />
Bydgoszczy). W 1973 został powołany na stanowisko docenta i p.o. kierownika Zakładu, a od<br />
1975 - dyrektora Międzywydziałowego Instytutu Nauk Społecznych WSP w Bydgoszczy. W l.<br />
1978-80 był prorektorem WSP w Bydgoszczy do spraw dydaktyczno-wychowawczych,<br />
dodatkowo prowadząc wykłady i seminaria z zakresu socjologii w Akademii Techniczno-<br />
Rolniczej w Bydgoszczy. Przez cały okres pracy w Bydgoszczy w l. 1969-89 pełnił też obowiązki<br />
sekretarza generalnego, wiceprezesa i prezesa zarządu w Bydgoskim Towarzystwie Naukowym.<br />
W 1984 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego nauk humanistycznych, a w 1995 roku profesora<br />
zwyczajnego. W 1987 został Ministrem Edukacji Narodowej. Od 1993 był etatowym profesorem<br />
Politechniki Radomskiej, pełniąc funkcję Kierownika Katedry Pedagogiki i Psychologii na<br />
Wydziale Nauczycielskim, a w l. 2001-05 był profesorem i rektorem WSUPiZ w Rykach. Jego
20<br />
zainteresowania naukowe koncentrowały się wokół szeroko rozumianej pedagogiki społecznej i<br />
socjologii wychowania. Rezultatem prac badawczych prof. dr hab. Henryka Bednarskiego jest<br />
ponad 200 rozpraw naukowych, popularno-naukowych i recenzji naukowych. Jest członkiem kilku<br />
towarzystw naukowych. Za swoją pracę był wielokrotnie nagradzany nagrodami rektorskimi i<br />
ministerialnymi. Otrzymał szereg odznaczeń państwowych, resortowych i regionalnych, w tym<br />
Krzyż Komandorski, Oficerski i Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, medal i tytuł<br />
"Zasłużonego Nauczyciela RP" oraz Medal KEN. [Zbigniew Lipski]<br />
Bełdyga Władysław, ur. 06.09.1906 w Chrustnem, zm. 01.06.1987, s. Andrzeja i<br />
Katarzyny z d. Kawka. Ukończył SN im. Króla Zygmunta Augusta w Białymstoku. Prac. w SPow<br />
w Żelechowie i w Rykach. Kierownik SP nr 1 w l. 50. Organizator i dyrygent chóru szkolnego<br />
oraz chóru Klubu Seniora. Żołnierz kampanii wrześniowej, uczestnik Bitwy nad Bzurą, więzień<br />
oficerskich obozów jenieckich w Grossborn – Rederitz, Colditz, Ziegenhein i w Neubrandenburgu.<br />
Odznaczony m.in. KKOOP, ZKZ, Medalem KEN, Medalem za Zasługi dla Lubelszczyzny.<br />
Członek ZNP, ZBoWiD, TPR. Żona: Kazimiera z d. Litwińska. Dzieci: Ewa Barabara – 1950,<br />
Leszek Maciej – 1952. [Ewa Bełdyga - Jagiełło]<br />
Bernaciak Eugeniusz, ur. 19.02.1912 w Zalesiu, zm. w 1987, s. Michała i Marianny, brat<br />
Mariana �Bernaciaka. Ukończył Preparandę Nauczycielską w Sieciechowie w 1926, Państwowe<br />
Seminarium Nauczycielskie Męskie w Siennicy k. Mińska Mazowieckiego, Dywizyjny Kurs<br />
Podchorążych Rezerwy w 15 pp. „Wilków” w Dęblinie (16.07.1933), w niewoli w<br />
Neubrandenburgu Wyższy Kurs Nauczycielski i Studium Pedagogiczno – Społeczne. Prac. jako<br />
nauczyciel SPow w Równem k. Tłuszcza, później kier. SPow w Sulejowie (01.09. 1936 - 01.09.<br />
1939), od sierpnia 1945 do stycznia 1946 był nauczycielem na Kursie Dokształcającym<br />
Elektrotechnicznym i Uniwersytecie Powszechnym w Polskim Obozie Cywilnym w Delmenhorst i<br />
Adelheide, od marca 1946 do listopada 1947 uczył w gimnazjum w Piekiełku i w SPow w<br />
Nowodworach k. Warszawy, następnie pełnił funkcję dyrektora liceów w Rykach, Raciążu, Górze<br />
Kalwarii, Konstancinie – Skolimowie (gdzie pracował i mieszkał do śmierci). W okresie II woj.<br />
świat., będąc więzieniem Oflagu, należał do Koła Nauczycielskiego w Oficerskim Ośrodku<br />
Wojskowym w Verden i Delmenhorst, po wyzwoleniu Sandbostel został sekretarzem zawiązanego<br />
tam Komitetu Zwolenników Natychmiastowego Powrotu do Kraju. Żona: Janina z d. Sztetner<br />
(1911�2002). [Anna Żaczek, wg: M. Sulej. Marian Bernaciak „Orlik”]<br />
Bernaciak Lucjan. Był w konspiracji od 1940 razem z bratem �Marianem pseud.<br />
„Orlik”. Do 1942 był łącznikiem i kolporterem prasy poszukiwanym przez gestapo. Ukończył<br />
konspiracyjną podchorążówkę. Od lipca 1944 brał udział w walkach przeciwko oddziałom<br />
NKWD, UB i MO. Aresztowany 8 marca 1946 i skazany na 10 lat więzienia i 4 lata pozbawienia<br />
praw publicznych. Zwolniono go w październiku 1950. Przez wiele lat pracował fizycznie, a<br />
następnie jako kierownik sekcji organizacyjno-prawnej w Warszawskich Zakładach Mięsnych<br />
„Służewiec”. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. [Tomasz Niemirowski,<br />
wg: http://www.prezydent.pl/x.node?id=1011848&eventId=13027953]<br />
Bernaciak Marian, mjr WP i AK, ps. „Dymek”, później „Orlik”, założyciel i dowódca<br />
oddziału partyzanckiego; ur. 06.03.1917 w Zalesiu, zginął tragicznie w 1946, s. Michała i<br />
Marianny z d. Bliźniak. Miał czterech braci (Zygmunta, Wacława – zmarłego jako niemowlę,<br />
�Eugeniusza, �Lucjana) oraz siostrę Wandę. Ojciec utrzymywał rodzinę z rolnictwa oraz<br />
rymarstwa. Ukończył SPow w Zalesiu, później w Rykach (w 1932) oraz Gimnazjum im. Ks. A. J.<br />
Czartoryskiego w Puławach (w czerwcu 1937). Służbę wojskową odbył w Szkole Podchorążych<br />
Rezerwy Artylerii Ciężkiej w Zambrowie. 30.06.1938 został mianowany na st. kaprala<br />
podchorążego. Dalszą służbę odbywał w Chełmie, gdzie 24.09.1938 został mianowany na st.
21<br />
plutonowego podchorążego i zwolniony do rezerwy. Po powrocie do domu podjął pracę urzędnika<br />
kontraktowego w Urzędzie Pocztowym w Sobolewie, gdzie również zamieszkał. 01.09.1939<br />
zmobilizowany w Chełmie, otrzymał st. podporucznika. Ok. 10 września trafił do Włodzimierza<br />
Wołyńskiego, gdzie wziął udział w walkach w Grupie „Włodzimierz” powołanej do obrony przed<br />
Niemcami prawego brzegu Bugu. 17 września sytuację wojsk polskich zmienił najazd wojsk<br />
sowieckich. Do niewoli radzieckiej zostało wziętych wielu żołnierzy polskich, którzy pieszo<br />
podążali w kierunku Talicy, później zostali wywiezieni do Kozielska i Katynia. Niektórzy podczas<br />
tej drogi zginęli z powodu odniesionych ran, głodu i tragicznych warunków. M. Bernaciak uciekł z<br />
transportu wraz z 5 innymi oficerami. Do Zalesia dotarł pod koniec września 1939. W 1944<br />
założył w Rykach przy ul. Szkolnej wraz z bratem Lucjanem oraz żoną brata Eugeniusza - sklep z<br />
książkami i materiałami papierniczymi. Nawiązał kontakt z organizatorami konspiracji<br />
niepodległościowej w Rykach. Sklep służył jako punkt kontaktowy.<br />
W następnym roku zakupił małą drukarnię w Dęblinie przy ul. Warszawskiej, w której<br />
potajemnie drukował podrabiane kennkarty, przepustki, zezwolenia oraz inne druki. W poł. 1943<br />
został szefem Kedywu Podobwodowego „A” (Dęblin – <strong>Ryki</strong>) w Obwodzie Puławy. Jego zadaniem<br />
było wykonywanie akcji dywersyjnych. Jedną z pierwszych akcji ryckiego Kedywu była<br />
likwidacja granatowego policjanta i niemieckiego szpicla – Dorożyńskiego (maj 1943). Inne akcje<br />
skierowane były przeciwko szczególnie niebezpiecznym funkcjonariuszom niemieckim,<br />
kolaborantom, zwykłym bandytom, osobom rozpijającym miejscową ludność i komunistom. W<br />
tym też czasie z inicjatywy M. Bernaciaka utworzono w Dąbi (w d. Andrzeja Filipka)<br />
konspiracyjną szkołę podoficerską oraz podchorążówkę w Blizocinie i Sobieszynie. Sam<br />
prowadził szkolenie w Dąbi z zakresu topografii. Z sześciu absolwentów kursu (poszukiwanych z<br />
powodu tajnej działalności przez policję) utworzył lotny patrol, który stanowił początek<br />
działalności oddziału partyzanckiego „Orlika”. W tym czasie jego sklep w Rykach oraz drukarnia<br />
w Dęblinie został poddane rewizji, a rodzina została wezwana na przesłuchania. On sam oraz brat<br />
Lucjan uniknął aresztowania. Z powodu zagrożenia ze strony komunistów, Marian dołączył w<br />
sierpniu do oddziału lotnego (zmienia dawny ps. „Dymek” na „Orlik”), a Lucjan wyjeżdża do<br />
Blizocina, gdzie wstępuje do podchorążówki. Do zadań oddziału należała również walka z<br />
bandytami i grupami przestępczymi. W tym czasie tworzyła się również PPR. Oddział „Orlika”<br />
zagrożony był zarówno ze strony Niemców, jak i komunistów, którzy denuncjowali akowców<br />
przed Niemcami.<br />
W lutym 1944 do oddziału „Orlika” dołączył się oddział ppor. rez. Zygmunta Matysiaka<br />
„Sępa” (łącznie oddz. liczył 40 partyzantów). Liczba walczących w oddziałach „Orlika” zmieniała<br />
się i wynosiła w l. 1942�44 od 6 do ok. 230 ludzi. Struktura organizacyjna oddziału była<br />
wzorowana na organizacji wojska z 1939 (funkcjonowały sekcje, drużyny, plutony, kompanie…).<br />
W oddziale prowadzono kontrole odnośnie właściwego wykorzystania żołdu, odpowiedniego<br />
dbania o broń oraz zachowania higieny osobistej. Służbę sanitarną pełniły sanitariuszki: Danuta<br />
Olędzka „Danusia” z Rososzy i Halina Robakowska „Iskierka” z Wólki Sobieszyńskiej oraz<br />
Teodozja Jazurek „Todzia” z Blizocina; lekarze - Jan Jakubek z Ryk (wysiedleniec z Krotoszyna) i<br />
Julian Ochorowicz z Zalesia. Łącznicy oddziału: Adam Gawryjołek „Wiara” i Władysław Jóźwik<br />
„Zemsta” z Nowin Rososkich oraz od 1946 Helena Przybysz „Helenka” z Bazanowa.. Od sierpnia<br />
1943 do lipca 1944 oddział przeprowadził 27 akcji, m.in.: uderzenia na posterunki żandarmerii w<br />
Kocku i Krzeszowicach, rozbicie ochrony lotniska i szkoły Hitlerjugend w Brzozowej k.<br />
Sobieszyna, wiele wysadzeń pociągów na trasie Warszawa � Dęblin, Dęblin � Łuków, rozbicie<br />
zgrupowania przygotowującego się do pacyfikacji Kluczkowic. 03.05.1944 oddział wziął udział w<br />
uroczystych obchodach Dnia 3 Maja i Święta Matki Bożej w Piotrówku, gdzie odprawiono mszę<br />
polową z udziałem oddz. BCh, podchorążych z miejscowych placówek AK oraz mieszkańców<br />
okolicznych wsi. Wśród przybyłych księży wymienia się kapelana oddziału ks. Franciszka<br />
Martenkę „Ordona”. W lipcu 1944 po wkroczeniu wojsk sowieckich w okolice Ryk i Dęblina –<br />
„Orlik” na krótko przejął w Rykach klucze do wszystkich urzędów i magazynów oraz wystawił
22<br />
warty w celu zabezpieczenia ich przed kradzieżą i dewastacją. W nocy z 27 na 28 lipca, zgodnie z<br />
rozkazem kpt. Piotra Ignaczaka komendanta podobwodu „A” i dowódcy 1 batalionu 15 pp AK<br />
„Wilków”, „Orlik” rozwiązał oddział. Ponownie oddział „Orlika” już jako 1 kompanię 15 pp.<br />
„Wilków” zmobilizowano i włączono do działań w poł. sierpnia 1944 w celu ruszenia z pomocą<br />
powstańcom Warszawy. Jednak już za Garwolinem dalszy marsz nie był możliwy z powodu<br />
kontroli wojsk sowieckich. Rozpoczął się okres ścisłej konspiracji.<br />
W marcu 1945 „Orlik” stworzył oddział z zadaniem ochrony ludności przed gwałtami i<br />
rabunkami ze strony NKWD i UB pod dowództwem ppor. Zygmunta Kęski „Świta”. Z czasem<br />
dołączają się inne grupy tworzone z byłych żołnierzy AK, ukrywających się przed<br />
prześladowaniem ze strony NKWD i UB. 02.07.1945 w wyniku przemian w Rządzie Polski<br />
(legalizującym bezprawną i przestępczą władzę ustanowioną przez okupanta sowieckiego)<br />
ogłaszono się amnestię dla żołnierzy podziemia, która prowadzi do wywożenia byłych żołnierzy<br />
AK do sowieckich łagrów. „Orlik” nie ujawnił się i podjął dalszą walkę o niepodległość Polski.<br />
02.09.1945 przywódcy konspiracji poakowskiej w wyniku reorganizacji struktur AK powołali<br />
Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość” tzw. WiN. „Orlik” pozostał dowódcą oddziału<br />
partyzanckiego leśnego oraz sprawował funkcję komendanta Referatu Bezpieczeństwa<br />
Inspektoratu Puławy krypt. „Pułtusk”, ponadto kierował drużynami dywersyjnymi. Działalności<br />
„Orlika” sprzyjało poparcie ludności wiejskiej i miejskiej, próby wprowadzenia agentury do jego<br />
oddziałów zakończyły się niepowodzeniem. Zgrupowanie oddziałów WiN pod dow. „Orlika” było<br />
jednym z najsilniejszych w Obszarze Centralnym (w okręgu Warszawa, Lublin, Kielce, Łódź,<br />
Białystok, Olsztyn). Zginął we wsi Piotrówek 24.06.1946, wracając z odprawy sztabu<br />
inspektoratu, która odbywała się w Życzynie. Postrzelony w rękę i nogę odebrał sobie życie<br />
strzałem z pistoletu w głowę. 04.07.1946 pochowany potajemnie pod innym nazwiskiem, bez<br />
powiadamiania rodziny, na Cmentarzu Bródnowskim w Warszawie. Rodzina „Orlika”, podobnie<br />
jak wiele innych rodzin współpracujących z podziemiem, poddana była zaborowi mienia oraz<br />
wielu prześladowaniom.<br />
Dopiero po wielu latach i przeobrażeniach politycznych Polski było możliwe uczczenie<br />
zasług oraz ofiar walki o wolność i polskość - żołnierzy „Orlika” i jemu podobnych. W 1989 we<br />
wsi Piotrówek, w miejscu śmierci „Orlika” postawiono pamiątkowy krzyż, zaś przy skrzyżowaniu<br />
nieopodal miejsca opisywanej wcześniej Mszy polowej – pamiątkowy obelisk. Dzięki inicjatywie<br />
Lucjana Bernaciaka oraz starań Komitetu Społecznego, pomnik stanął również w miejscu<br />
urodzenia „Orlika”, we wsi Zalesie. Odsłonięcie i poświęcenie nastąpiło 26.06.2005. Na<br />
Cmentarzu Bródnowskim, na mogiłach „Orlika”, „Świta” oraz 32 innych ustawiono pomnik<br />
upamiętniający męczeństwo Więźniów Politycznych straconych w l. 1944�56. W Rykach w<br />
�kościele p.w. Najświętszego Zbawiciela 20.06.2004 odsłonięto tablicę upamiętniającą „Orlika”<br />
oraz 120 żołnierzy 15 Pułku Piechoty „Wilków” AK oraz WiN poległych i zamordowanych przez<br />
okupantów niemieckich, sowieckich i reżim komunistyczny w l. 1939-56. [Anna Żaczek, wg: Sulej<br />
M., Marian Bernaciak „Orlik”]<br />
Beys Afroyim, ur. w 1893 w Rykach jako Ephraim Bernstein, zm. w 1984 na Staten Island<br />
i tam jest pochowany. Światowej sławy malarz i rzeźbiarz amerykański. W 1912 wyemigrował do<br />
USA, a w 1926 otrzymał obywatelstwo amerykańskie. Studiował w Chicago na Art Institute oraz<br />
na National Acadamy of Design. Pierwszą wystawę miał w 1922 w Jewish Institute w Nowym<br />
Jorku. W tym samym roku wystawił swoje prace na corocznej wystawie Society of Independent<br />
Art (Towarzystwo Sztuk Niezależnych). Jeden z jego najsłynniejszych obrazów Metropolis<br />
Movement był wystawiony na wystawie z okazji srebrnego jubileuszu Towarzystwa. W 1927<br />
otworzył eksperymentalną szkołę w Nowym Jorku. Wystawiał swoje prace w Europie, na Kubie i<br />
w Meksyku. Wraca do Nowego Jorku w latach trzydziestych biorąc udział w różnych projektach<br />
WPA. W 1945 ożenił się ze słynną malarką Susanne Shuller, nazwaną przez niego „Soshana”. W<br />
1946 urodził się im syn Amos.
23<br />
W 1950 założył studio w izraelskiej kolonii sztuki Safad i do końca życia dzielił czas<br />
między Izraelem i swoją rezydencją na Staten Island w Nowym Jorku. Przez swój styl nazywany<br />
jest „radykalnym modernistą”. Jego prace obejmują również portrety znanych polityków, literatów<br />
i artystów; rzeźby z brązu oraz artystyczne „odpowiedzi” na symfonie i inne kompozycje<br />
muzyczne, nazywane „muzyką wizualną”.<br />
W 1960, kiedy chciał odnowić swój amerykański paszport, Departament Stanu udzielił mu<br />
odmownej odpowiedzi. W uzasadnieniu napisano, że Afroyim wziął udział w wyborach<br />
izraelskich w 1951 i dlatego stracił prawo do amerykańskiego obywatelstwa. Afroyim podał za to<br />
do sądu Sekretarza Stanu Deana Ruska. W 1967 w słynnym na cały świat procesie Sąd Najwyższy<br />
stosunkiem głosów 5:4 wziął stronę ryckiego Żyda, który chciał utrzymać podwójne<br />
obywatelstwo. [Andrzej Cieśla]<br />
Biblioteka Pedagogiczna (wł. Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. Komisji<br />
Edukacji Narodowej w Lublinie, filia w Rykach), ul. Wyczółkowskiego 10 a. Powstała<br />
09.1958. Kierowali nią, kolejno: Władysław �Pytlakowski, M. Kozioł, Izabela Tippelt, Danuta<br />
Błachnio, Stanisława Celej, Maria Lesisz. Zorganizowana najpierw w lokalu �ZNP, we wrześniu<br />
1962 przeniesiona na poddasze �pałacu w parku przy ul. Warszawskiej, a następnie do lokalu w<br />
domu państwa Kołodziejczyków przy tejże ulicy, w którym działał także Powiatowy Ośrodek<br />
Metodyczny, którego kierownikiem była p. Izabela Tippelt, będąca równocześnie kierownikiem<br />
Pedagogicznej Biblioteki Powiatowej. W 1979 przeniesiona do budynku po przedszkolu przy ul.<br />
Warszawskiej. W początkach lat 80-tych, dzięki staraniom, m.in. Stanisławy Celej i dyrektora<br />
Ryszarda Długoszewskiego przeniesiono bibliotekę do budynku �internatu przy ZSZ nr 2. Od<br />
2002 mieści się na piętrze Warsztatów Szkolnych ZSZ nr 2, przy ul. Wyczółkowskiego.<br />
B. udostępnia księgozbiór, w tym również czasopisma i videokasety. Sporządza<br />
zestawienia literatury dotyczącej określonych tematów, problemów pedagogicznych i innych.<br />
Organizuje wystawy, lekcje biblioteczne dla młodzieży szkolnej, współpracuje z b. szkolnymi.<br />
Zorganizowano wystawę eksponująca historię i dorobek wszystkich bibliotek miasta (ok. 30 000<br />
woluminów), w 1984 wystawę w związku z obchodami 25-lecia ZSZ Nr 2 w Rykach oraz w 1988<br />
biblioteka była współorganizatorem wystawy w ryckim Domu Kultury w związku z obchodami<br />
40-lecia miasta <strong>Ryki</strong>. Zatrudnia 2 osoby. [Maria Lesisz, Małgorzata Pataj]<br />
Bichta Tadeusz, ur. 05.05.1944 w Ułężu, s. Jana i Cecylii z domu Gorzkowska. Ukończył<br />
THRiN w Sobieszynie oraz SGGW � Wydział Rolnictwa. Instruktor mechanizacji; pracuje w<br />
Lublinie w Urzędzie Marszałkowskim w Wydziale Polityki Regionalnej. Jest członkiem Zw. Zaw.<br />
Pracowników Rolnictwa; prezesem MGK ZSL w Rykach, radnym, wiceprzewodniczącym<br />
Miejsko - Gminnej Rady Narodowej w Rykach, sekretarzem i prezesem WK ZSL i PSL. Jest<br />
kierownikiem Wydz. Rolnictwa, Leśnictwa i Skupu Urzędu Powiat. w Rykach, z-cą dyr. Wojew.<br />
Stacji Kwarantanny i Ochrony Roślin w Lublinie. Zaint.: rozwój gospodarki, praca na<br />
przydomowej działce, lubi spacery z psem Żona: Teresa, z d. Matysek, syn: Tomasz - pracownik<br />
naukowy UMCS. [Bożena Wojdat, wg: Z. Lipski, MR 11, 2001]<br />
Bieńczak Jolanta Elżbieta z d. Błażejczyk, ur. 15.07.1955 w Dwórzcu, c. Jana i Anny z d.<br />
Piekarska. Zam.: ul. Karola Wojtyły 19/19. Ukończyła SP w Przykwie, LO w Rykach, WSP w<br />
Kielcach oraz studia podyplomowe w WSUPiZ w Rykach. Nauczycielka nauczania<br />
zintegrowanego, od 1988 wicedyrektor szkoły. Pracowała w GOK <strong>Ryki</strong>, Komendzie Hufca ZHP<br />
<strong>Ryki</strong> i SP w Rykach. Członek TPR, sekretarz �Towarzystwa Wspierania Edukacji i Kultury<br />
"Tradycja", członek (spoza Rady) Komisji Oświaty poprzedniej kadencji. Należy do ZHP.<br />
Szczególne osiągnięcia to czołowe miejsca szkoły w Alertach Ekologicznych i konkursach:<br />
"Szkoła z klasą - lego, cogito, ago". Zaint.: literatura, przyroda. Mąż: Waldemar, ślub 08.08.1981.<br />
Dzieci: Marcin � 19.06.1982, Anna � 23.01.1984, Ewa � 02.07.1992. [Jolanta Bieńczak]
24<br />
Bieńczyk Jan, ur. 12.12.1933 w Zalesiu, s. Józefa i Bronisławy z d. Cuch, w<br />
ośmioosobowej rodzinie chłopskiej (siostry: Eugenia i Stanisława oraz bracia: Tadeusz, Ferdynand<br />
i Marian), zm. 14.05.2003. Ukończył SP i LO w 1952. Prac. jako nauczyciel w SP w Kłębowie<br />
koło Żelechowa i w Czernicu, gdzie pracował do 10.11.1953. Po wojsku prac. jako kierownik w<br />
PZGS „S.Ch”, a od 16.12.1967 w GS „S.Ch.” na stanowisku wiceprezesa ds. produkcji rolnej. W<br />
marcu 1973 objął stanowisko prezesa Zarządu Spółdzielni. W l. 1978-84 był radnym Miejsko -<br />
Gminnej Rady Narodowej w Rykach, przez 3 kadencje członkiem Plenum KMG ZSL (w ZSL od<br />
1959) i członkiem Sądu Partyjnego przy WK ZSL. Odznaczony został Złotą Odznaką „Zasłużony<br />
dla woj. warszawskiego” (1973), SKZ (1974), KKOOP oraz Odznaką „Zasłużony Działacz Ruchu<br />
Spółdzielczego” i „Zasłużony dla Lubelszczyzny”. Miał żonę Łucję i dwie córki. [Zbigniew<br />
Lipski]<br />
Błachnio Danuta z d. Nowakowska, ur. 19.01.1933 w Starej Rokitni, c. Henryka i Heleny<br />
z d. Gruza. Zam. Stara Rokitnia 129. Ukończyła UW � Wydział Prawa i Administracji oraz<br />
Podyplomowe Studium Bibliotekarstwa UMCS. Prac. w szkolnictwie i administracji. Członkini<br />
Ligi Kobiet, przewodnicząca ZP LK, radna GRN, członkini ZW LK oraz ZW Związków<br />
Zawodowych, prezes ZP ZNP. Należała także do: PZPR, ZHP, FJN, PRON, ZW ZNP. Zajmowała<br />
się pracą społeczną dla innych. Przyczyniła się do podnoszenia kwalifikacji nauczycieli, statusu<br />
społ. kobiet w Rykach i pow. ryckim, do zorganizowania Powiatowej Spółdzielni Pracy Usług<br />
Wielobranżowych: zakładu pracy dla kobiet zwanego popularnie „Szpulkami” (obecnie � OSI).<br />
Rozwiedziona. Dzieci: Konrad � 1958, Jerzy � 1960. [Danuta Błachnio]<br />
Błachnio Stanisław, ur. 06.04.1926 w Swatach, zm. 13.10.1995, s. Jana i Katarzyny z d.<br />
Miłosz. Ukończył: UW � administracja. Żołnierz BCh i ZMW „Wici”, członek ZMP, ZSL, LOK<br />
(prezes Zarządu Powiatowego przez 17 lat). Działacz społeczny, urzędnik administracji<br />
powiatowej w Rykach. Prac.: PRD w Rykach i PRDI w Dęblinie (1950�81), PZGS, zastępca<br />
przewodniczącego PPRN w Rykach (1958�72), Zakłady Silikatowe w Stężycy, MPGKiM, OSM i<br />
GS „SCh” w Rykach (na różnych stanowiskach, od referenta do prezesa). Przyczynił się do<br />
budowy m.in.: obecnego Urzędu Miasta <strong>Ryki</strong>, siedziby LOK, SP i Domu Ludowego w Swatach,<br />
przystanku PKP w Rokitni Starej i Mice. Prezes ZP OSP, wiceprezes ZP PSL. Otrzymał m.in.:<br />
SKZ, ZKZ, złoty medal: Za Zasługi dla Pożarnictwa, brązowy medal: Za Zasługi dla Obronności<br />
Kraju, Odznakę Tysiąclecia Państwa Polskiego, Honorową Odznakę: Za zasługi dla woj.<br />
warszawskiego, odznaczenia resortowe oraz Medal 50 – lecia LOK. [Anna Żaczek, wg: MR<br />
11/1995]<br />
Błażejczyk Anna Jadwiga z d. Piekarska, ur. 23.02.1931 w Suchodole Wypychy, c.<br />
Edwarda i Zofii, zm. 19.05.1990, mieszkała przy ul. 22 Lipca 11/13. Ukończyła UMCS, była<br />
nauczycielką historii; pracowała w SP w Dwórzcu, Jagodnem, Przykwie, Rykach oraz w LO w<br />
Rykach. Pełniła funkcję drużynowej, szczepowej ZHP, radnej PRN w l. 1973�77. Należała do<br />
ZNP i ZHP. Była zastępcą dyr. w SP nr 1 w Rykach w l. 1980-86. Odznaczona Medalem KEN,<br />
Krzyżem: Za zasługi dla ZHP, ZKZ oraz KKOOP. Mąż Jan; dzieci: Jolanta, Maria, Zbigniew.<br />
[Jolanta Bieńczak]<br />
Bodziak Wladysław – ksiądz kpt. (ur. w Ostrowiu Lubelskim), w parafii <strong>Ryki</strong> w l.<br />
1942�45; udzielał posługi kapłańskiej rannym partyzantom ukrytym w okolicach Ryk podczas<br />
działań wojennych; od 11.11.1944 kapelan 5 Brygady Artylerii Ciężkiej 1 Armii Wojska<br />
Polskiego działającej na linii Rembertów – Marki. Na rzecz tegoż oddziału pozyskał sztandar oraz<br />
niezbędne akcesoria do utworzenia ołtarza polowego. Swą funkcję pełnił do zakończenia II wojny<br />
światowej. Następnie, po krótkim okresie pracy w Poznaniu i Białymstoku, objął stanowisko
25<br />
duszpasterskie na Lubelszczyźnie. W 1959 przeszedł w stan spoczynku jako podpułkownik. [Anna<br />
Żaczek, na podst. Ks. płk. dr Julian Humeński (red). Wspomnienia wojenne kapelanów<br />
wojskowych 1939 – 1945. Wydawnictwo Caritas. Warszawa 1974]<br />
Bogusz Jan Stanisław, ur. 04.03.1928 w Ciotczy w woj. lubelskim. Prof. dr hab.,<br />
założyciel i dwukrotny rektor WSUPiZ. Ukończył Wojskową Akademię Polityczną � Wydz.<br />
Pedagogiki. Prac. w Oficerskiej Szkole Piechoty jako wykładowca WAP, UMCS i WSPS w<br />
Warszawie. Opublikował ponad 350 prac naukowych, otrzymał wiele odznaczeń państwowych i<br />
wojskowych. Członek Polskiego Związku Jeździeckiego. Żona: Barbara. Córki: Małgorzata i Ewa.<br />
[Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR 5/2001]<br />
Boman Teresa, ur. 04.07.1950 w Cezarynie, c. Stanisława i Marianny z d. Szlendak. Zam.<br />
ul. Słowackiego 15a/7. Mgr teologii, ukończyła też studia podyplomowe: wychowanie w rodzinie.<br />
Nauczycielka w ZSO w Nowodworze oraz w SP w Budziskach. Należy do �Odnowy w Duchu<br />
Świętym i �Zespołu Charytatywnego przy parafii w Rykach. Zaint.: organizacja pielgrzymek w<br />
parafii i szkołach. Otrzymała stopień nauczyciela dyplomowanego. Dzieci: Jerzy � 31.12.1967,<br />
Elżbieta � 17.11.1969, Agata � 19.04.1974, Marek � 21.04.1976. [Teresa Boman]<br />
Bożnica (synagoga) (Rynek Stary 37). Została wybudowana w połowie XIX wieku.<br />
Podczas II wojny światowej zdewastowana przez Niemców. Obecnie siedziba �BPH. [Tomasz<br />
Niemirowski, wg: http://www.izrael.badacz.org/zydzi_w_polsce/katalog_lubelskie_ryki.html]<br />
Bractwo Duchowne, istniało w par. <strong>Ryki</strong> od 1595-98. Najprawdopodobniej działalnością<br />
wykraczało poza te lata, lecz istniało nie dłużej niż do l622, gdy powstało →Bractwo Św. Anny,<br />
które przejęło po nim ziemie oraz uposażenie. Posiadało dom dla duchownych wraz z niewielkim<br />
ogrodem. Można przyjąć, że nosiło inną bardziej oficjalną nazwę, ponieważ nazwa „Bractwo<br />
Duchowne” podana jest w Księdze Bractwa Św. Anny najprawdopodobniej jako określenie<br />
potoczne. [Krystian Pielacha, wg: Opis beneficjów parafii <strong>Ryki</strong> z 1595 r., APR; Album Bractwa<br />
Św. Anny przy Kościele Ryckim sporządzone w roku 1637, APR, sygn. 17]<br />
Bractwo Różańca Świętego, zał. 18.10.1759. Poświadcza o tym pierwszy wpis do Księgi<br />
Bractwa oraz list z pozwoleniem, z klasztoru Dominikanów w Wysokim Kole na założenie<br />
Bractwa Różańcowego w par. <strong>Ryki</strong>. Księga Bractwa posiada wpisy członków od 1759 do 1922 , z<br />
wyjątkiem niektórych lat. Bp Czesław Sokołowski 18.01.1926 zatwierdził Bractwu statut, a także<br />
potwierdził jego erekcję 18.10.1759. Działalność prowadziło do ok. 1980. Przez swoją posługę<br />
szerzyło kult modlitwy różańcem św. Każdy wstępujący w jego szeregi, składając uroczystą<br />
przysięgę, obierał Maryję Matkę Jezusa za swoją patronkę oraz opiekunkę i oddawał się<br />
bezgranicznie jej opiece. Pełniąc urząd, jaki otrzymywał po wstąpieniu do Bractwa obiecywał<br />
służyć nim Matce Boskiej. Obowiązkiem było odmawianie i rozważanie tajemnic różańca św.<br />
[Krystian Pielacha, wg: Książka Zawierająca Instytucyą Bractwa Różańca zaprowadzona w roku<br />
1759 przy Kościele w Rykach, APR, sygn. 19; Na Bractwo Różańcowe od Dominikanów<br />
pozwolenie do kościoła Ryckiego 1759 10 Obra z Wysokiego Koła z Klasztoru, APR; Statut<br />
Bractwa Różańca Najświętszej Maryi Panny, APR, s. 1]<br />
Bractwo Szkaplerza Świętego, zał. w 1637, istniało do ok. 1940. Księga Bractwa posiada<br />
spis swoich członków z l. 1813-68. Pierwszy pochodzi z 26.07.1813. Widnieją w nim 33 kobiety,<br />
m.in.: Agnieszka Polakówna, Maryanna Pawlicha, Agata Sągolówna, Magdalena Kuchnicha.<br />
Znaczną większość członków Bractwa stanowiły kobiety. Mężczyzn było niewielu, do których<br />
należał m.in. Wincenty Żaczek. W 1926 bp Czesław Sokołowski potwierdził istnienie Bractwa i<br />
nadał nowy statut. Bractwo pomagało rozwijać pobożność poprzez nabożeństwo do Matki Bożej.
26<br />
Zasadniczym celem było kształtowanie w osobie wierzącej serca oddanego Jezusowi na wzór<br />
Maryi poprzez naśladowanie Jej cnót, zwłaszcza czystości, pokory, prostoty i miłości bliźniego.<br />
Każdy z przynależących nosił szkaplerz święty. [Krystian Pielacha, wg: Książka Zawierająca<br />
Instytucyą Bractwa Różańca zaprowadzona w roku 1759 przy Kościele w Rykach, APR, sygn. 19;<br />
Wizytacja 11, k. 208; Wizytacja 13, k. 12; Statut Bractwa Szkaplerza Świętego, APR]<br />
Bractwo Św. Anny, zał. w 1622 przez prob. ryckiego Mateusza →Opackiego. Celem jego<br />
było powiększenie wiary wśród członków, poprzez głębsze uczestnictwo w nabożeństwach<br />
parafialnych, niesienie wzajemnej pomocy, a także szerzenie kultu patronki św. Anny. Bractwo<br />
posiadało kaplicę przy kościele, a także swój własny plac z zabudowaniami i ogrodem, pozostały<br />
po dawnym →Bractwie Duchownym. Kaplica była bardzo bogato wyposażona w sprzęty<br />
liturgiczne. W 1648 Bractwo Św. Anny otrzymało od małżonków Wojciecha i Małgorzaty Lipców<br />
jako uposażenie grunty uprawne, a w 1650 podarował ziemię Kanclerz Koronny Jerzy<br />
�Ossoliński. W 1781 posiadało następujące zabudowania prebendarskie: dom prebendarza, stajnię<br />
dla koni, spichlerz oraz stodołę. Dokładny opis prebendy przedstawia wizytacja parafialna z 1802.<br />
06.07.1811 za poleceniem biskupa cała prebenda, ze wszystkimi gruntami oraz powinnościami,<br />
została przyłączona do kościoła parafialnego. Dochody połączono z dochodami proboszcza, który<br />
miał od tej pory pokrywać wydatki potrzebne na wikariuszy. Po przyłączeniu prebendy do<br />
kościoła parafialnego Bractwo Św. Anny nadal prowadziło swoją działalność. 27.03.1924 bp<br />
Sokołowski zatwierdził dekretem istnienie Bractwa wraz z jego statutem. Swoją działalność<br />
prowadziło do lat 70 XX w. [Krystian Pielacha, wg: Album Bractwa Św. Anny przy Kościele<br />
Ryckim sporządzone w roku 1637, sygn. 17; Wizytacja 9; Protokół wyjaśniający Fundusz<br />
Beneficjum Ryskiego z 3 marca 1818 r., APR; Statut Bractwa pod wezwaniem św. Anny w parafji<br />
<strong>Ryki</strong> Diecezji Podlaskiej, APR]<br />
Brasławska – Haque Mirosława, z d. Brasławska, ur. 02.02.1969 w Hajnówce, woj.<br />
podlaskie, c. Jana i Marii z d. Prokopiuk. Zam. ul. Kochanowskiego 1/14. Ukończyła LO nr 9 w<br />
Hajnówce (1988), UMCS – kierunek Pedagogika Specjalna (1993), studia podyplomowe:<br />
Wspomaganie dzieci z problemami rozwojowymi na UW (1999) oraz Zarządzanie oświatą w<br />
Powiatowym Centrum Doskonalenia Zawodowego Nauczycieli w Puławach (2004). Nauczyciel<br />
dyplomowany, ekspert komisji egzaminacyjnych i kwalifikacyjnych MEN; od 1994 do chwili<br />
obecnej: pedagog - terapeuta w Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej w Rykach; doradca<br />
metodyczny w PCDZN w Puławach; wykładowca w WSUPiZ. Od 2006 radna V kadencji oraz<br />
przewodnicząca Komisji Oświaty, Kultury, Sportu i Spraw Społecznych Rady Miejskiej w<br />
Rykach. Zaint.: historia, kultura i muzyka wschodu. Mąż: Shazedul (ur. w Bangladeszu), ślub<br />
16.09.1990. Dzieci: Helena – 1992, Marcin – 1993, Sara – 1997. [Mirosława Brasławska –<br />
Haque]<br />
Buczyńska Felicja, ur. 02.11.1910 w Tartaku k/Radziejowic w pow. skierniewickim, zm.<br />
08.10.2002. Ukończyła SPow i gimnazjum w Warszawie. Prac. w Państwowych Zakładach<br />
Radiowych i Teletechnicznych w Warszawie oraz społecznie w Polskim Białym Krzyżu,<br />
prowadząc dział. kulturalno � oświatową w 36 Pułku Legii Akademickiej. Podczas wojny prac.<br />
jako sanitariuszka w szpitalu Przemienienia Pańskiego oraz służyła w AK jako łączniczka. Po<br />
wojnie od 1946 prac. jako nauczycielka i kierowniczka w SP w Podlodówce. Prowadziła też kursy<br />
dla analfabetów i oragnizowała amatorskie przedstawienia teatralne. Od 1957 prac. jako<br />
kierowniczka SP w Moszczance. W 1966 przeszła na emeryturę. Otrzymała Krzyż Walecznych,<br />
SKZ z Mieczami, Medal Edukacji Narodowej, tytuł Honorowego Członka Stowarzyszenia<br />
„Liver”. Mąż: �Jan. [Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR 11/2002, s. 4�5]
27<br />
Buczyński Jan, ur. 05.02.1914 we wsi Zągoty, w pow. Płock, s. Józefa i Józefy z d.<br />
Łukaszewska. Ukończył SP im. St. Jachowicza (1927) i SN im. B. Krzywoustego (1933) w<br />
Płocku. Zgłosił się na ochotnika do wojska i ukończył kurs Podchorążych Rezerwy 8 DP przy 32<br />
pułku piechoty w Modlinie (1934) oraz Szkołę Podchorążych Piechoty w Ostrowie - Komorowie.<br />
W 1936 uzyskał (13 promocja) patent oficerski ze stopniem podporucznika. Otrzymał przydział do<br />
42 p.p. im. J.H. Dąbrowskiego w Białymstoku, gdzie pełnił obowiązki służbowe dowódcy plutonu,<br />
a następnie dowódcy kompanii. W sierpniu 1939 został skierowany z kompanią rezerwistów do<br />
budowy umocnień wojennych wzdłuż rzeki Narew, a po wybuchu wojny działał w 3 komp. ckm 3<br />
batalionu 42 p.p., w rejonie Ostrołęki. Był w składzie 18 DP w ramach Grupy Operacyjnej<br />
"Narew" dowodzonej przez gen. Czesława Młota-Fijałkowskiego. Gdy Niemcy przełamali obronę<br />
w rejonie Różana, 42 p.p. wycofał się w rejon Nowogrodu, następnie walczył w okolicach<br />
miejscowości: Czerwony Bór, Andrzejewo i Łętownica, gdzie 18 DP została rozbita przez<br />
Niemców i 13 września złożyła broń. Do niewoli nie poszedł. W pobliżu Czerwonego Boru<br />
odłączył się od składającego broń pułku i ukrył w lesie, a następnie u znajomego gospodarza w<br />
Krajewie. Po zakończeniu działań wojennych, w Białymstoku spotkał swojego majora z 42 p.p.<br />
Stefana Drewnowskiego, który polecił mu tworzyć grupę konspiracyjną Służby Zwycięstwu<br />
Polski. W ten sposób por. Jan Buczyński ps. "Jacek" został z-cą komendanta Obwodu Łomża w<br />
Okręgu Białystok. Funkcję tę pełnił do 01.02.1941, a następnie został przeniesiony na stanowisko<br />
komendanta Obwodu Szczuczyn z siedzibą w Grajewie. Niepełne dwa miesiące później (23.04.)<br />
został aresztowany w miejscowości Wąsosz przez NKWD. Po kilku dniach przesłuchiwania w<br />
Białymstoku, enkawudziści przewieźli go do Mińska (Białoruskiego) i osadzili do 23.06.1941 w<br />
"Okrąglaku" (baszta więzienna). Gdy rozpoczęła się agresja Niemiec na ZSRR, Rosjanie znaczną<br />
część polskich więźniów zastrzelili, a pozostałych popędzili przyspieszonym marszem, nazwanym<br />
potem „marszem śmierci” w kierunku na wschód. Po kilku dniach udało mu się z niego zbiec.<br />
Jan Buczyński wrócił na Białostocczyznę, do Białegostoku i Krajewa Starego oraz do<br />
konspiracji. Został inspektorem II Inspektoratu Mazowieckiego. Pozostawał w nim do jesieni<br />
1944. Wtedy to miała miejsce największa bitwa partyzancka oddziałów AK do czasu akcji<br />
„Burza”. Rozegrała się 23.06.1944 w Czerwonym Borze. W kompleksie tym, w rejonie Giełczyna,<br />
nastąpiła koncentracja oddziałów AK i Narodowej Organizacji Wojskowej (łącznie 450 ludzi),<br />
zarządzona na wniosek inspektora inspektoratu Zambrów mjr. Jacka (Jana Buczyńskiego) w celu<br />
rozbicia więzienia w Łomży i uwolnienia osadzonych tam 140 członków AK oraz osób cywilnych<br />
aresztowanych w Zambrowie i innych miejscowościach. Koncentracja nie uszła uwadze okupanta.<br />
Znaczne siły policyjne i wojskowe zablokowały Czerwony Bór, a na linii kolejowej Ostrołęka –<br />
Łapy, która przecinała kompleks leśny na część północną i południową, kursował pociąg pancerny.<br />
Oddziały polskie znalazły się w okrążeniu. W trakcie wycofywania się na południe, po<br />
sforsowaniu linii kolejowej, doszło do kilkugodzinnej walki. Za cenę 69 poległych i 50 rannych<br />
oddziały AK i NOW oderwały się od przeciwnika, a następnie zostały zdemobilizowane.<br />
W 1945 został p.o. kierownika szkoły w Lendzie, gdzie wraz z żoną prac. do 1957. Po<br />
wyborach do Sejmu Ustawodawczego i amnestii, w kwietniu 1947 ujawnił się w UB w Warszawie<br />
(Praga), podając swoją prawdziwą biografię. W rok po powstaniu powiatu ryckiego, został<br />
podinspektorem do spraw oświaty dorosłych, a w 1964 Inspektorem Oświaty w Rykach. W 1966<br />
jego dawny dowódca poinformował go o przyznaniu mu w 1944 Orderu Virtuti Militari. Gdy J.<br />
Buczyński podał ten fakt do wiadomości podczas akademii powiatowej z okazji Dnia Nauczyciela<br />
w Dęblinie, sekretarz KP PZPR spowodował jego odwołanie z zajmowanego stanowiska za, jak<br />
uzasadniano, nieujawnienie swojej przeszłości wojennej. Dzięki wsparciu przewodniczącego PPR<br />
Jana �Kapeli został zastępcą przewodniczącego Komisji Planowania w PPRN. Pracował tam do<br />
1969, następnie w Stężycy, a od 1970 do czerwca 1976 był dyrektorem MPGK w Dęblinie. W<br />
1975 przeszedł na emeryturę. Był członkiem Związku Oficerów Służby Stałej WP II<br />
Rzeczypospolitej Polskiej. Posiadał zaświadczenie o uprawnieniach kombatanckich i osób<br />
represjonowanych. 15.12.1943 awansowany do stopnia kapitana. 02.06.1995 zweryfikowano mu
28<br />
ten stopień do majora, a zaraz po tym 15.08.1995 i 23.04.1999 kolejne weryfikacje dały mu<br />
stopień podpułkownika i pułkownika WP. Zmarł 26.10.2006 i został pochowany w Rykach z<br />
honorami przysługującymi kawalerowi Orderu Virtuti Militari. Za wyróżniającą się służbę<br />
żołnierską w konspiracji, nieugiętą postawą wobec wroga i osobistą odwagę w walce z okupantem<br />
hitlerowskim został odznaczony: Orderem Virtuti Militari klasy V-ej - sierpień 1944; Krzyżem<br />
Walecznych po raz pierwszy - listopad 1941 i po raz drugi - listopad 1943; Srebrnym Krzyżem<br />
Zasługi z Mieczami - maj 1943. Ale odznaczenia te odebrał dopiero na sesji MR w Rykach<br />
24.10.2003. Żona: �Felicja, ślub 07.07.1941. Dzieci: Andrzej Jan - 1942, Maria Jolanta - 1950.<br />
[Zbigniew Lipski, wg MR 1-2-3/1998]<br />
Budynek Gminnej Spółdzielni „SCh” w Rykach, na rogu ulic Poniatowskiego i Szkolnej.<br />
W wyniku pożaru ok. 1922 spalił się sklep należący do spółdzielni (funkcjonującej wówczas pod<br />
nazwą „Stowarzyszenie Spożywców ”Przyszłość”), stąd powstała potrzeba wybudowania nowego<br />
lokum. Na czas budowy Zarząd swoją siedzibę umieścił w budynku Kasy Spółdzielczej. Był to<br />
okres ogólnego kryzysu gospodarczego kraju, który nie ominął również i Spółdzielni. Szukano<br />
środków, aby jak najtaniej pobudować nowe pomieszczenia stąd powstał pomysł, aby<br />
samodzielnie wykonać pustaki. W efekcie pustaki rozsypały się, a spółdzielnia poniosła straty.<br />
Jednak pokonano trudności finansowe i po pewnym czasie wybudowano nowy budynek, gdzie<br />
Zarząd Spółdzielni przeniósł swoją siedzibę.<br />
W 1939 wyposażenie oraz front budynku uległ spaleniu. Odbudowę rozpoczął Aleksander<br />
Rusa, pełniący funkcję prezesa w l. 1939�41. Z uwagi na okres okupacji hitlerowskiej szukano<br />
różnych sposobów na pozyskanie funduszy na odbudowę. Częściowo skorzystano z pożyczek<br />
uzyskanych z Kasy Spółdzielczej oraz tzw. funduszu obrotowego, wliczanego w koszty bieżące.<br />
Działania finansowe ukrywano przed okupantem. W okresie okupacji, obok typowej działalności<br />
spółdzielczej, w budynku zorganizowano zajęcia tajnego gimnazjum.<br />
W okresie powojennym budynek nadal funkcjonował jako biuro, część pomieszczeń<br />
przeznaczono na sklepy spółdzielni. W l. 50-tych nadbudowano piętro na cele administracyjne i<br />
pobudowano piekarnię. W dużej sali konferencyjnej organizowano spotkania Zarządu,<br />
spółdzielców, jak również wykorzystywano na imprezy kulturalno – oświatowe dla dorosłych i<br />
dzieci. W późniejszym okresie mieścił się tam również „Wiejski Dom Towarowy”. Budynek<br />
wielokrotnie remontowano i przebudowywano poszczególne pomieszczenia. Obecnie piętro<br />
zajmują biura Spółdzielni, a parter - sklepy z branży mleczarsko – spożywczej, piekarskiej oraz<br />
ogólnospożywczej. Główne wejście jest ozdobione kolumnami mieszczącymi się dokładnie u<br />
zbiegu dwóch ulic oraz dwiema tablicami pamiątkowymi, umieszczonymi po prawej i lewej<br />
stronie drzwi. Od strony Szkolnej tablica wmurowana na 50 – lecie Spółdzielni, sięga źródeł<br />
powstania Spółdzielni, ważniejszych dat (m.in. 1908 – zawiązanie stowarzyszenia) i zmian w<br />
nazwach wynikających z reorganizacji tejże instytucji. Tablica od strony ul. Poniatowskiego<br />
przypomina fakt z ostatnich dni stycznia 1944, kiedy w budynku obradowała PRN powiatu<br />
garwolińskiego, do którego należały wówczas <strong>Ryki</strong>. [Anna Żaczek, wg: I. Kasprowicz,<br />
Pięćdziesiąt lat GS w Rykach]<br />
Budynek „Sanepidu” (Poniatowskiego 2), został wybudowany podczas okupacji z cegły z<br />
rozebranego kościoła p.w. św. Jakuba za zgodą ówczesnego proboszcza Rafała �Łysanowicza,<br />
pierwotnie jako siedziba władz gminy. Z tej cegły zbudowano też siedzibę policji i areszt miejski<br />
(w podwórku). R. Łysanowicz przebywał w nim jako pierwszy aresztowany. Na frontonie<br />
budynku do 2005 znajdowały się dwa okręgi z łusek. Była to pamiątka po milicjantach, którzy<br />
zginęli po wojnie w walkach przeciwko podziemiu zbrojnemu. [Tomasz Niemirowski]<br />
Budziak Tadeusz, ur. w 1958 w Rykach, s. Włodzimierza i Janiny. Ukończył TB w<br />
Rykach, UW � Wydział Prawa. Prac. w Urzędzie Miejskim, od 1990 w Sądzie Rejonowym w
29<br />
Puławach, a od 01.01.2004 w Sądzie Rejonowym w Rykach. Zaint. fotografia dokumentalna.<br />
Autor wielu wystaw prezentujących Kresy Wschodnie oraz zabytki dawnego budownictwa<br />
wiejskiego, m.in. „Kresy”, „Lwów i Kresy”, „Figurki i krzyże przydrożne”. Autor pracy<br />
“Cmentarze to miejsca święte – <strong>Ryki</strong>, Włostowice, Kazimierz, Nałęczów”. [Tomasz Niemirowski,<br />
wg: Z. Lipski, MR 10/2002, s. 21]<br />
Burzec Stanisław, ks., ur. 22.01.1934 w Dawidach, w par. Gęś, dek. parczewski, s. Stefana<br />
i Karoliny z d. Szajda. SP ukończył w rodzinnej miejscowości, a LO im. Prusa w Siedlcach w<br />
1952. W tymże roku wstąpił do Seminarium Duchownego w Siedlcach. Święcenia kapłańskie<br />
przyjął w 1958 z rąk bpa Ignacego Świrskiego. Posługę wikarego pełnił w par. Jeziorzany,<br />
Łysobyki oraz w Łukowie (par. Podwyższenia Krzyża Św.) i Parczewie. W 1970 objął probostwo<br />
w par. św. Andrzeja Boboli w Wytycznie. Od 1975 administrował par. Sosnowica, obejmując<br />
funkcję wicedziekana dek. parczewskiego. Następnie objął stanowisko proboszcza w par. św.<br />
Ludwika we Włodawie i obowiązki dziekana dek. włodawskiego. Od 1990 do 2005 w par. <strong>Ryki</strong>,<br />
jako prob. i zarazem dziekan dek. ryckiego. Jego zasługą są m.in.: budowa �kaplicy cmentarnej<br />
(1992-96) i dzwonnicy przy niej (1997), budowa budynku gospodarczgo z garażami (1996),<br />
modernizacja sieci elektrycznej w kościele (1997 – 2000), wymiana sprzętu nagłaśniajązcego<br />
(2004), oświetlenie kościoła z zewnątrz (2001), odnowienie dawnych oraz wykonanie nowych<br />
konfesjonałów i ławek (1996-97), murowane ogrodzenie posesji parafialnej (2000-03) oraz<br />
ocieplenie budynków parafialnych z wymianą okien (2000-01).<br />
Za zasługi oraz udział w pomnażaniu wiary 23.01.1999 został przez bpa Jana Nowaka<br />
mianowany kanonikiem Kapituły Kolegiaty Janowskiej, a 29.08.2005 został przez papieża<br />
Benedykta XVI ogłoszony prałatem honorowym. Po 15 latach pracy w par. <strong>Ryki</strong>, odszedł na<br />
emeryturę kapłańską i zamieszkał w domu parafialnym. [Krystian Pielacha, wg: Kronika Parafii<br />
<strong>Ryki</strong>, APR, k. 88; Uznanie dla pracy kapłańskiej, w: Podlaskie Echo Katolickie, nr 48/2005, s. 5]<br />
Cech Rzemiosł Różnych i Przedsiębiorców (Łukowska 7), zał. 01.10.1957 przez<br />
Bolesława Dobregochłopa - kołodzieja, Aleksandra Kruka - krawca, Edwarda Miłosza - piekarza,<br />
Stefana Szpunara - krawca oraz Stanisława Iwańca - elektryka. Starszymi Cechu kolejno byli:<br />
Aleksander Kruk (13.10.1957 � 31.07.1982), Stanisław Kamiński (01.08.1982 � 30.06.1996),<br />
Janusz Krawczak (01.07.1996 � 24.06.2001) oraz Zofia Szymańska (od 25.06.2001 do dziś).<br />
Kierownikami biura Cechu byli: Zbigniew Owczarski (15.09.1957 � 30.06.1979), Józef Łysoń<br />
(01.07.1979 � 31.05.1990) oraz Barbara Łabędzka (od 01.06.1990 do dziś). Cech jest dobrowolną<br />
organizacją samorządu gospodarczego rzemiosła oraz organizacją pracodawców, która zrzesza<br />
rzemieślników prowadzących działalność w zakresie rzemiosł różnych i przedsiębiorstw będących<br />
pracodawcami. Przedmiotem dział. w szczególności jest prowadzenie szkoleń, ochrona praw i<br />
reprezentowanie interesów członków wobec organów władzy, prowadzenie na rzecz członków<br />
działalności społecznej, kulturalnej, socjalnej, gospodarczej, współpraca z urzędami zatrudnienia,<br />
prowadzenie nadzoru nad przebiegami przygotowań do zawodu w rzemiośle pracowników<br />
młodocianych zatrudnianych w zakładach członków Cechu.<br />
W okresie międzywojennym na terenie Ryk istniały dwa Cechy branżowe, pamiątka jaka<br />
pozostała, to dwa sztandary Cechu Drzewnego ufundowanego w 1931 oraz Cechu Metalowego z<br />
1932. Ponadto zachował się Akt Erekcyjny nadania sztandaru z 26.05.1932, na którym widnieją<br />
nazwiska Starszyzny i Zarządu Cechu. Pamiątki te w okresie okupacji hitlerowskiej zostały<br />
przechowane przez rzemieślników: Jana Kamińskiego i Juliana Sieraja. Z chwilą powstania<br />
powiatu ryckiego �rzemieślnicy ryccy poczynili starania o utworzenie Cechu Rzemiosł w<br />
Rykach. Bolesław Dobrychłop, kołodziej, zorganizował zebranie rzemieślników z pow. ryckiego<br />
celem wybrania Komitetu Organizacyjnego i zwołania Walnego Zgromadzenia dnia 13.10.1957,<br />
na którym uchwalono statut i dokonano wyboru organów statutowych. Pierwszym zadaniem<br />
zarządu było zorganizowanie siedziby Cechu. Zaczęto gromadzić środki i w 1969 zakupiono
30<br />
nieruchomość. Obiekt dostosowano do potrzeb rzemiosła. W 1985 ufundowany został sztandar<br />
Cechu Rzemiosł Różnych. W 1987 została nawiązana współpraca pomiędzy Cechem a Zakładem<br />
Doskonalenia Zawodowego w Lublinie i na wniosek Zarządu powstał Ośrodek Kształcenia<br />
Zawodowego z siedzibą w biurze Cechu. Ustawa z 23.12.1988 o działalności gospodarczej<br />
wprowadziła dobrowolność zrzeszenia się w organizacjach rzemieślniczych, co spowodowało, że<br />
liczba członków zmniejszyła się, zapotrzebowanie na szkolenia kwalifikacyjne również<br />
zmniejszyło się. Cech zrzesza 30 członków, w tym 16 mistrzów, którzy szkolą uczniów w<br />
zawodach: mechanik pojazdów samochodowych, piekarstwo, cukiernictwo, fryzjerstwo,<br />
blacharstwo samochodowe, krawiectwo. Obecnie w zakładach rzemieślniczych na terenie Ryk,<br />
Dęblina i gminy Stężyca szkoli się 40 uczniów. [Barbara Łabędzka]<br />
Celiński Ryszard, ur. 13.08.1936 w Rykach, s. Aleksandra i Józefy Wacławy z d. Traczyk.<br />
Ukończył LO w Rykach oraz, zaocznie, UW � Wydział Prawa i Administracji w 1972.<br />
Przewodniczący prezydium MRN w Rykach w (1962�70); pierwszy sekretarz Komitetu<br />
Powiatowego PZPR (1970�72); zastępca dyrektora „Hortexu” w Górze Kalwarii (1973�74);<br />
dyrektor �ZPOW „Hortex” w Rykach (1975�92). Decyzja o budowie tego zakładu w Rykach<br />
została podjęta głównie wskutek jego starań. Poseł na sejm w l. 1985-89. Odznaczony m.in.<br />
KKOOP, Odznakami: „Tysiąclecia Państwa Polskiego”, „Za zasługi dla woj. warszawskiego” i<br />
„Za zasługi dla Lubelszczyzny”. Zmarł 20.08.2000. [Barbara Kwiatkowska]<br />
Centrum Ochrony Pracy i Środowiska PRO LEX (Karola Wojtyły 1, nad pocztą), zał.<br />
1998 przez dyr. Danutę Zydlewską - Rusa. Firma prowadzi działalność szkoleniową od 1998.<br />
Zajmuje się prowadzeniem szkoleń w dziedzinach najbardziej poszukiwanych na rynku pracy.<br />
Wykładowcami na kursach są specjaliści posiadający wieloletnie doświadczenie zawodowe,<br />
odpowiednie do realizacji programów szkolenia przygotowanie merytoryczne oraz uprawnienia<br />
pedagogiczne. Bazę dydaktyczną stanowią m.in. dwie pracownie komputerowe wyposażone w 43<br />
stanowiska komputerowe ze stałym, szybkim dostępem do Internetu. Od 2003 firma uczestniczy<br />
w projektach na pozyskanie środków z Unii Europejskiej w celu prowadzenia bezpłatnych szkoleń<br />
dla osób trwale bezrobotnych, w ramach Programu Aktywizacji Obszarów Wiejskich we<br />
współpracy z Zarządem Województwa Lubelskiego, w imieniu którego występuje Wojewódzki<br />
Urząd Pracy w Lublinie. Projekty obejmują również szkolenia dla osób odchodzących z rolnictwa<br />
itp. są współfinansowane ze środków Unii Europejskiej, Europejskiego Funduszu Społecznego<br />
oraz budżetu państwa. PRO LEX organizuje i prowadzi szkolenia oraz kursy: komputerowe,<br />
handlowe, biurowe, księgowe, językowe, kadrowo-płacowe, na pracownika ochrony fizycznej<br />
osób i mienia oraz kursy kwalifikacyjne (na spawaczy, palaczy, operatorów wózków jezdniowych<br />
z napędem silnikowym, cieśli, termorenowatorów itp). Ponadto: kompleksowa obsługa firm i osób<br />
indywidualnych z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy (doradztwo w zakresie bhp i ppoż,<br />
ocena ryzyka zawodowego, sporządzanie dokumentacji powypadkowej, udział w wykonywaniu<br />
badań środowiskowych, współpraca z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę nad<br />
pracownikami itp.). Firma zatrudnia (01.10.2005) 2 osoby na umowę o pracę i ok. 100 osób na<br />
zasadzie umowy o dzieło (autorów programów, wykładowców, doradców itp.). [Danuta<br />
Zydlewska � Rusa]<br />
Chabrowski Stanisław Antoni, ur. 29.05.1915 w Rykach. Sierżant bombardier. Skierowany<br />
do 300 Dywizjonu Bombowego „Ziemi Mazowieckiej” w Faldingworth. 23.05.1944 wykonywał<br />
lot bojowy z zadaniem bombardowania Dortmundu. Podczas lotu powrotnego samolot,<br />
prawdopodobnie uszkodzony nad celem, rozbił się koło Diessemer Bruch w rejonie Krefeldu.<br />
Został pochowany na brytyjskim cmentarzu wojskowym w Reichswald Forest (Niemcy), grób nr<br />
2, działka II, rząd E. [Andrzej Cieśla, wg: Wykaz poległych i zmarłych żołnierzy Polskich Sił
31<br />
Zbrojnych na Obczyźnie w l. 1939 � 1946 Wyd. Instytut Historyczny im. Gen. Sikorskiego. Londyn<br />
1952]<br />
Chołuj Robert, ur. 20.10.1971 w Rykach, zm. 15.11.1999, s. Mariana i Alicji z d.<br />
Popczenia. Zam. ul. 22 Lipca 23/6. Wykszt. zawodowe. Malarz. Prac. w Warszawie. Kawaler.<br />
Zaint.: muzyka, śpiew, gra na gitarze, czytelnictwo (historia). Członek Ludowego Zespołu Pieśni i<br />
Tańca przy SP w Rykach, tancerz - solista, członek zespołu instrumentalno-wokalnego (liczne<br />
koncerty na terenie miasta i Polski). [Alicja Chołuj]<br />
Chór Klubu Emeryckiego „Relaks”, działający w MGCK w Rykach, zał. w grudniu 1999<br />
przez Annę �Stolarczyk i Henryka Kurka � muzyka i kierownika chóru. W repertuarze zespołu są<br />
piosenki popularne, a także własne, skomponowane przez H. Kurka, autorem tekstów jest<br />
Eugeniusz Maciaszek. Od 2001 zespół bierze udział w Wojewódzkich Przeglądach Twórczości<br />
Artystycznej Seniorów w Dęblinie, Spotkaniach Kolędniczych Seniorów w Stężycy, śpiewa na<br />
imprezach z okazji Dnia Seniora, Dni Ryk, na dożynkach i innych imprezach okolicznościowych.<br />
Chór tworzy 25 osób. [Anna Stolarczyk]<br />
Ciecierski Piotr, ks., prob. par. <strong>Ryki</strong> w l. 1637-53. Wybudował ok. poł. XVI w. →kościół<br />
p.w. św. Jakuba Ap. [Krystian Pielacha, wg: Album Bractwa Św. Anny przy Kościele Ryckim<br />
sporządzone w roku 1637, APR, sygn. 17; Liber Baptizatorum 1652-1686, APR]<br />
Cieśla Aneta, ur. 27.05.1980 w Rykach. Zam. w Swatach 142. Panna. Ukończyła LO,<br />
studium menadżerskie; studia w WSUPiZ i na UW. Doradca do spraw personalnych, pedagog.<br />
Pracuje w MGCK w Rykach. Wolontariuszka w świetlicy. Interesuje się psychologią rozwojową<br />
dzieci oraz psychologią kliniczną. [Aneta Cieśla]<br />
Cieśla Andrzej Bronisław, ur. 08.06.1948 w Rykach, s. �Bronisława i �Władysławy z<br />
d. Skwarek. Ukończył Technikum Geodezyjne w Żelechowie w 1967, odbył służbę wojskową w<br />
jednostce fotogrametrycznej (1969�71). W 1970 przyjęty do Szkoły Chorążych Lotnictwa w<br />
Dęblinie, skąd wkrótce zostaje zwolniony na własną prośbę. W 1972 emigruje do Finlandii, gdzie<br />
w l. 1973�80 studiuje filologię angielską i literaturę powszechną na uniwersytecie w Tampere.<br />
Odbył praktykę językową w USA (1981�82). Od 1988 przedsiębiorca. Od 1992 mieszka na<br />
przemian w Tampere i w Pradze, gdzie reprezentuje fińską firmę. Dokonuje drobnych przekładów<br />
z literatury fińskiej, angielskiej i czeskiej. Studiuje jidysz i pracuje nad historią gminy żydowskiej<br />
w Rykach. Pilot i modelarz lotniczy. Zaint.: muzyka, historia, przyroda, zwierzęta. [Andrzej<br />
Bronisław Cieśla]<br />
Cieśla Bronisław, ur. 15.01.1915 w Wilczance, gm. Żyrzyn, pow. Puławy, s. Mikołaja i<br />
Agnieszki z d. Mikos. Zam. ul. Warszawska 2. Ukończył PSP w Skrudkach, a w 1932 trzyletnią<br />
naukę zawodu kołodzieja w warsztacie kołodziejskim Ludwika Skwarka w Rykach, gdzie do 1934<br />
roku pracował jako czeladnik.W l. 1934-35 odbył zasadniczą służbę wojskową w 28 PAL w<br />
Zajezierzu i ukończył pułkową szkołę podoficerską. Zmobilizowany w 1939, podczas Kampanii<br />
Wrześniowej walczył w szeregach 1 baterii 28 PAL w Armii „Łódź”. Przeszedł szlak bojowy od<br />
Wielunia do Modlina. Obrońca Modlina w dniach 14-28.09.1939. Po kapitulacji dostał się do<br />
największego obozu jenieckiego w Prusach Wschodnich: Stalagu IA. Otrzymał numer jeńca<br />
wojennego 48396. Z obozu skierowany został do pracy w majątku Meierów w Gaffken koło<br />
Królewca. Odesłany do obozu w czerwcu 1941. Zwolniony z obozu 01.02.1942 wrócił do Ryk i<br />
został zatrudniony w Spółdzielni Rolniczo-Handlowej „Rolnik” do 1948 na stanowisku<br />
sklepowego, a następnie (1948-54) w GS SCh w Rykach. W l. 1954-57 pracował w Państwowym<br />
Gospodarstwie Rolnym w Rykach a od 1957 aż do przejścia na emeryturę w 1978 roku w
32<br />
Państwowym Gospodarstwie Rybackim. Zaint.: piłka nożna, boks, wędkarstwo, hodowla gołębi.<br />
Żona: �Władysława, ślub 26.12.1937. Dzieci: �Romuald - 1939, Barbara - 1946, �Andrzej -<br />
1948. [Barbara Kwiatkowska]<br />
Cieśla Romuald Tadeusz, ur. 01.01.1939 w Rykach, zm. 30.08.2005, s. Bronisława i<br />
Władysławy z d. Skwarek. Zam. ul. Słowackiego 12A. Ukończył LO w Rykach, Wyższą Szkołę<br />
Wychowania Fizycznego w Krakowie. Nauczyciel wychowania fizycznego o specjalizacji w<br />
zakresie pływania. Prac. w GS <strong>Ryki</strong>, PSSE <strong>Ryki</strong>, LO Sobieszyn oraz LO <strong>Ryki</strong>. Służył w Wojskach<br />
Powietrzno-Desantowych. Przewodniczący Rady �Osiedla Świerczewskiego, skarbnik Koła<br />
Łowieckiego, prezes Polskiego Związku Wędkarskiego, przewodniczący Solidarności<br />
Nauczycielskiej w Rykach, skarbnik �TPR, zastępca członka Okręgowej Rady Łowieckiej w<br />
Lublinie. Członek ZNP, PZPR, ZHP, „Solidarności”, Związku Spadochroniarzy, Polskiego<br />
Związku Łowieckiego. Zaint.: wędkarstwo, myślistwo, pszczelarstwo, bibliofilstwo, brydż,<br />
turystyka, filatelistyka. Skoczek spadochronowy (23 skoki), miał za sobą 38 lat pracy<br />
pedagogicznej, odznaczony brązowym medalem „Za zasługi dla łowiectwa”. Żona: Elżbieta z d.<br />
Wołąkiewicz, ślub 26.10.1974. Córki: Katarzyna � 1975, Agnieszka �1979. [Elżbieta Cieśla]<br />
Cieśla Władysława z d. Skwarek, ur. 07.02.1913 w Smolicach, gm. Ułęż, c. Ludwika i<br />
Marianny z d. Bartuzi. Zam. ul. Warszawska 2. Ukończyła PSP w Rykach. Prac. w PRN i w<br />
szpitalu w Rykach. Radna PRN w Garwolinie. Zaint.: haftowanie, robótki ręczne. Mąż:<br />
�Bronisław. [Barbara Kwiatkowska]<br />
Cieślicka-Strugarek Anna, ur. 05.09.1960 w Tomaszowie Lubelskim, c. Tadeusza i<br />
Janiny z d. Kielmas. Ukończyła AM w Lublinie. Lekarz medycyny. Mąż: Edward. Syn: Krzysztof<br />
� 1995. [Anna Cieślicka - Strugarek]<br />
Cieślik Hanna z d. Dąbrowska, c. Bolesława i Krystyny z d. Filiks, ur. 17.05.1961 w<br />
Rykach. Zam. <strong>Ryki</strong> ul. Poniatowskiego 15. Wykształcenie wyższe, nauczyciel, zatrudniona. w<br />
ZSO nr 1 w Rykach. Mąż: Andrzej Cieślik, ślub 12.04.1986. Dzieci: Bartosz – 15.07.1988,<br />
Przemysław – 18.07.1989. [Hanna Cieślik]<br />
Cmentarz przy ul. Królewskiej, zał. w l. 1836-60. W 1860 posiadał ogrodzenie oraz<br />
furtkę dobrze zamykaną. Obok wiernych chowano na nim nieochrzczone dzieci, a także<br />
niekatolików. Swój pierwotny wygląd zachował do 1900, kiedy to została dobudowana do niego<br />
nowa część cmentarza. Decyzja rozszerzenia cmentarza, ze względu na jego przepełnienie, podjęli<br />
parafianie 09.10.1899 przekazując na ten cel 3 morgi ziemi. Następnie własnym kosztem ogrodzili<br />
cmentarz murem ceglanym i przyozdobili ładną żelazną bramą z dwiema żelaznymi furtkami po<br />
bokach. Dokoła wykonali uliczki, które obsadzono świerkami i lipami. Pośrodku cmentarza<br />
postawiono krzyż dębowy, w rogu przy parkanie od strony północno-wschodniej wyznaczono<br />
miejsce pochówku dla nieochrzczonych. Nowy cmentarz z upoważnienia bpa lubelskiego<br />
poświęcił ks. Jan →Rozwadowski 10.11.1901 w niedzielę po uroczystej sumie. Drugiej<br />
rozbudowy podjął się ks. prob. Marian →Piotrowski. Powód był ten sam, czyli brak wolnego<br />
miejsca. Całość dokupionego gruntu wynosiła 1,8642 ha. Prace nad wykonaniem parkanu<br />
rozpoczęto 30.05.1987, a zakończono w 1988. Kierował nimi Józef Wojewoda z Ryk, natomiast<br />
roboty murarskie wykonywali: Kazimierz Majek z bratem z Owni i Stefanowski z Dudek.<br />
Następne liczne prace modernizacyjne przeprowadził w l. 1990 – 2005 ks. prob. Stanisław<br />
→Burzec. Na cmentarzu przy ul. Królewskiej, znajdują się m.in. groby proboszczów ryckich: Jana<br />
→Rozwadowskiego, zm. 1924, Józefa →Księżopolskiego, zm. 1956, Mariana →Piotrowskiego,<br />
zm. 1990, ks. Bolesława Zielenieckiego. Spoczywają także: Józef �Prokurat, Władysław<br />
→Korżyk, Grzegorz →Wojtkowski, Franciszek →Kowalski. [Krystian Pielacha, wg: Protokół
33<br />
Zebrania wiejskiego w Rykach, powiatu garwolińskiego, zgromadzonego 9 października 1899 r.,<br />
AKDS, APwRds, sygn. Lit. R., Dział II, Nr porz. 19, tom I; Wyrok Zebrania gromadzkiego Gminy<br />
<strong>Ryki</strong> powiatu garwolińskiego z 9 października 1899 r., AKDS, APwRds, sygn. Lit. R., Dział II, Nr<br />
porz. 19, tom I; Curriculum Vitae ks. Jana Rozwadowskiego, w: Akta osobiste księdza Jana<br />
Rozwadowskiego, AKDS, sygn. Lit. R., Dział II, Nr porz. 19, Tom I; Inwentarz rzymsko –<br />
katolickiej parafii <strong>Ryki</strong> sporządzony 1 lipca 1918 roku, APR, sygn. 60; Kronika Parafii <strong>Ryki</strong>, APR,<br />
k. 72, 75; Łuszkiewicz M., Zabytki sakralne Ryk. Cmentarz przy ul. Młynarskiej, <strong>Ryki</strong> 2000, s. 5;<br />
Jońska J., Zabytkowy cmentarz w Rykach, w: Podlaskie Echo Katolickie, nr 46/2005, s. 9]<br />
Cmentarz zabytkowy, przy ul. Młynarskiej usytuowany jest na wzniesieniu, na północnowschodnim<br />
obrzeżu miasta, obok rozwidlenia dróg prowadzących do Oszczywilka i Rososzy. Zał.<br />
między rokiem 1818 a 1834. Założony jest na planie prostokątnym i nie posiada obecnie<br />
rozplanowanego układu przestrzennego. Przez środek od bramy do parkany prowadzi główna<br />
aleja, z niedokładnie wytyczonymi bocznymi alejkami. Groby zazwyczaj znajdują się w<br />
swobodnym ułożeniu, z zachowaną ich jednokierunkową orientacją. Pierwsze wiadomości<br />
pochodzące z 1836 mówią, że nie posiadał jeszcze ogrodzenia, natomiast stały na nim dwa<br />
drewniane krzyże. Obok wiernych, chowano nieochrzczone dzieci, a także ciała niekatolików. W<br />
1860 był już nieczynny na skutek przepełnienia. W ciągu XX w. cmentarz był zaniedbany i często<br />
pozostawiany bez należytej opieki. Dopiero ks. →Piotrowski w 1973 wybudował naokoło<br />
cmentarza od fundamentów nowy parkan kamienno-ceglany, wraz z bramą i uporządkował jego<br />
powierzchnię usuwając z niego różne krzewy i zarośla, a w 1977 dokonał jego odnowienia.<br />
Kolejne prace remontowe przeprowadził ks. Stanisław →Burzec w 1991. 14.08.1990 odbyło się<br />
spotkanie ks. Piotrowskiego z przedstawicielami władz miejskich. Sprawą, jaką poruszono, było<br />
ustalenie prac renowacyjnych na cmentarzu zabytkowym. Mają tu swe groby m.in.: Zakrzewscy –<br />
uczestnicy powstania listopadowego; Eugeniusz Wojnowski i Michał Dobrowolski – uczestnicy<br />
powstania styczniowego; Adolf →Kurkowski, zm. 1897 – prob. par. <strong>Ryki</strong>; ks. Piesiewicz i ks.<br />
Bobrowski – wikarzy par. <strong>Ryki</strong>; Piotr →Danysz, zm. 1924 – społecznik i działacz spółdzielczy;<br />
tragicznie zmarły Witold →Kossak – brat znanej pisarki, Zofii Kossak – Szczuckiej, bliski krewny<br />
malarza Wojciecha Kossaka i Marii Pawlikowskiej – Jasnorzewskiej; najbliżsi z rodziny malarza<br />
Leona →Wyczółkowskiego: ojciec - Mateusz, matka - Antonina z Falińskich Wyczółkowska, a<br />
także dziadkowie ze strony matki, ciotki, wujkowie i dalsi krewni; Filomena i Stefan Żebraccy;<br />
Władysław Skalski – przemysłowiec, który jako pierwszy zastosował w Rykach elektryczność;<br />
żołnierze z czasu II wojny światowej; okoliczni właściciele ziemscy, dworscy oficjałowie oraz<br />
przemysłowcy. [Krystian Pielacha, wg: Wizytacja 8, s. 247; Wizytacja 10, k. 343; Protokół<br />
wyjaśniający Fundusz Beneficjum Ryskiego z 3 marca 1818 r.; Wizytacja 11, k. 208; Kronika<br />
Parafii <strong>Ryki</strong>, APR, k. 27, 61, 90; L. Wyczółkowski, Listy i wspomnienia, Wrocław 1960, s. 16;<br />
Łuszkiewicz M., Zabytki sakralne Ryk. Cmentarz przy ul. Młynarskiej, <strong>Ryki</strong> 2000, s. 3, 5; J.<br />
Jońska, Zabytkowy cmentarz w Rykach, w: Echo Podlasia nr 46 (542), 12 – 23 listopada 2005 r.,<br />
s. 9]<br />
Cmentarz żydowski w Rykach został założony pod koniec XVIII w. Znajdował się przy<br />
ul. Piaskowej. W okresie międzywojennym miał kształt trapezu i ogrodzony był drutem rozpiętym<br />
na słupkach drewnianych. Bramy znajdowały się w narożnikach pn.-wsch. i pd.-wsch. Macewy<br />
(głównie z piaskowca) ustawione były w rzędy i zwrócone inskrypcjami na wschód. Chowano tu<br />
też Żydów ze Stężycy. Ostatni znany pochówek odbył się w 1942. Podczas II wojny światowej<br />
Niemcy zdewastowali cmentarz: zniszczono ogrodzenie i wycięto część drzew. Na powierzchni<br />
0,6 hektara nie zachował się żaden nagrobek. 6 nagrobków znajduje się na posesji p.<br />
Dąbrowskiego przy Piaskowej. Najstarszy z nich pochodzi z 1870. Nagrobki posiadają dekoracje i<br />
inskrypcje w języku hebrajskim. [Tomasz Niemirowski, wg: B. Porowska, MM 3/6/2003, s. 33;<br />
http://www.izrael.badacz.org/zydzi_w_polsce/katalog_lubelskie_ryki.html]
34<br />
Cmentarze nieistniejące. Pierwsze wiadomości o ryckim cmentarzu, pochodzące z 1617,<br />
mówią tylko tyle, że znajdował się obok kościoła Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny. W<br />
1711 istniał cmentarz przy →kościele św. Jakuba Ap. (drugim). Otoczony był drewnianym<br />
ogrodzeniem, które z powodu dużego zniszczenia, wymagało całkowitej naprawy. Potrzebowało<br />
też nowego zamknięcia przed wchodzącymi dzikimi zwierzętami. W 1718 zostały wyrządzone<br />
szkody przez wichurę, która wywróciła świątynię, natomiast w 1721 ogrodzenie miał wykonane z<br />
desek i był w dużej części zniszczony. Wizytacja z 1736 podaje, że wokół niego znajdowało się<br />
stare ogrodzenie z desek, które miało nie domykającą się furtkę. Kolejny cmentarz przykościelny<br />
usytuowany był wokół →kościoła św. Jakuba Ap. (czwartego) i czas jego powstania można ustalić<br />
na ok. 1757, kiedy wybudowany został ten kościół. W 1781 cmentarz ten otoczony był murem<br />
pokrytym dachówką. Od wschodu znajdowała się potrójna brama, jeszcze niesklepiona. Od strony<br />
północnej i południowej w murze były dwie furtki. W protokole powizytacyjnym zapisano, że<br />
cmentarz wymagał zamknięcia. Następna wizytacja z 1798 podaje wymiary cmentarz<br />
przykościelnego, wynoszące 26 długości i 20 szerokości. Posiadał on potrójną bramę. Nadal<br />
chowani byli na nim umarli, ponieważ inne miejsce jeszcze nie zostało wyznaczone. W 1802 oraz<br />
w 1808 cmentarz ten był nadal czynny. Chowane były na nim również koło krzyża ciała dzieci<br />
nieochrzczonych. Pod datą 1818 zapisano: „Cmentarz obejmujący kościół y dzwonnicę wokół<br />
murem wysokim jest ozdobiony”. Trudno ustalić, czy wówczas był już nieczynny. Dopiero<br />
wizytacja z 1836 podaje, że jest otoczony murem, z podwójną bramą i zmarli już nie są na nim<br />
chowani. Cmentarz przykościelny po zamknięciu był już nieużyteczny. Pozostawiony został jako<br />
miejsce święte i spoczynku zmarłych. W listopadzie 1924 Dozór Kościelny, w związku z planem<br />
oddaniem świątyni i przyległych placów na szkołę, postanawia uporządkować plac cmentarny.<br />
Istniejące wówczas jeszcze krzyże i płyty grobowe, przeniesiono na nowy →cmentarz przy ul.<br />
Królewskiej. Tym sposobem zostały zatarte ostatnie ślady miejsca spoczynku zmarłych. [Krystian<br />
Pielacha, wg: Wizytacja 2, k. 68; Wizytacja 3, k. 378; Wizytacja 4, k. 137; Wizytacja 5, s. 241;<br />
Wizytacja 7, s. 179, 188; Wizytacja 8, s. 247; Wizytacja 10, k. 343; Protokół wyjaśniający<br />
Fundusz Beneficjum Ryskiego z 3 marca 1818 r., APR; Wizytacja 11, k. 208; Protokół Posiedzenia<br />
Dozoru Kościelnego parafii <strong>Ryki</strong> z listopada 1924 r., w: Księga Dozoru Kościelnego Rzymsko<br />
Katolickiej Parafji <strong>Ryki</strong>. Od 1921 r., APR, sygn. 1; Informator - <strong>Ryki</strong>, <strong>Ryki</strong> 1995, s. 7]<br />
Czajka Krystyna z d. Prządka, ur. 05.12.1949 w Więckowie, gm. Trojanów, c. Stanisława<br />
i Antoniny z d. Rybicka. Zam. ul. K. Wojtyły 13/39. Nauczycielka. Uczyła jęz. polskiego oraz<br />
prowadziła nauczanie początkowe. Prac. w SP w Przykwie, Rokitni Nowej, Rykach; na<br />
emeryturze od 1999. Aktywny instruktor ZHP w stopniu harcmistrza. Współpracuje z lokalną<br />
gazetą „Twój Głos” w charakterze reportera. Zaint.: polityka, poezja, pisanie wierszy, nauczanie.<br />
Autorka pracy pt. „Kalka starań i pamięci, czyli ocalone z PRL-u wspomnienia z lat 1975-83 w<br />
Rykach”, nagrodzonej w konkursie historycznym Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. H.<br />
Łopacińskiego w Lublinie w 2006. Mąż: Walerian, ślub 29.08.1970. Dzieci: Beata - 1971, Artur -<br />
1978. [Krystyna Czajka]<br />
Czech Aneta, ur. 21.10.1980 w Rykach, c. Ryszarda i �Bożeny z d. Czyżo. Zam. Niemcy.<br />
Ukończyła LO w Rykach, SGH w Warszawie, Uniwersytet im. J. Gutenberga w Mainz (Niemcy).<br />
Magister ekonomii, specjalność: finanse i bankowość. Prac. w Niemczech. Zaint.: muzyka, taniec,<br />
języki obce, finanse i bankowość w krajach Unii Europejskiej i w Stanach Zjednoczonych.<br />
[Ryszard Czech]<br />
Czech Bożena z d. Czyżo, ur. 18.05.1953 w Burzcu, woj. lubelskie, c. Zygmunta i<br />
Leonardy. Zam. ul. Witosa 7/23. Ukończyła LO w Adamowie, Policealne Studium w Warszawie.<br />
Technolog technologii rolno-spożywczej, specjalność: zamrażalnictwo i chłodnictwo. Prac.
35<br />
Hortex-Holding O/ZPOW <strong>Ryki</strong>. Przewodnicząca Związku Zawodowego Pracowników Hortexu –<br />
2 kadencje. Zaint.: muzyka, języki obce, nowatorskie technologie produkcji mrożonek owocowowarzywnych.<br />
Mąż: �Ryszard, ślub 02.10.1976. [Ryszard Czech]<br />
Czech Julita, ur. 08.04.1977 w Rykach, c. Ryszarda i Bożeny z d. Czyżo. Mieszka w<br />
Warszawie. Ukończyła LO w Rykach, AM w Warszawie. Lekarz medycyny. Prac.: Klinika<br />
Rehabilitacji w Konstancinie. Zaint.: muzyka, taniec, języki obce, rehabilitacja chorych dzieci w<br />
Polsce i Stanach Zjednoczonych. [Ryszard Czech]<br />
Czech Ryszard, ur. 18.07.1949 w Węgrcach, woj. świętokrzyskie, s. Bolesława i Zofii z d.<br />
Kołacz. Zam. ul. Witosa 7/23. Ukończył Technikum Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego w<br />
Sandomierzu, SGGW. Inżynier ogrodnictwa, specjalność: technik technolog przetwórstwa<br />
owocowo-warzywnego. Prac. Hortex�Holding O/ZPOW <strong>Ryki</strong>. Zaint.: muzyka, języki obce,<br />
uprawa kwiatów i ogrodnictwo na świecie. Żona � Bożena. Dzieci: Julita - 1977, Aneta – 1980.<br />
[Bożena Czech]<br />
Czechaniuk Bożena, ur. 14.01.1955. Ukończyła SP w Swatach i LO w Sobieszynie. Od<br />
25.09.1975 prac. w OSI jako maszynistka, a obecnie w dziale kadr. W 1963 jako dziecko straciła<br />
nogi i oko w wyniku wybuchu granatu przyniesionego przez brata koleżanki z klasy. Trenuje w<br />
klubie Osób Niepełnosprawnych Ośrodka Integracyjnego „Start” w Lublinie. Grupa startowa F55.<br />
Reprezentantka Polski i medalistka wielu międzynarodowych zawodów, w tym olimpiad i<br />
mistrzostw świata. M. in. w 1980 na olimpiadzie w Arnhem w Holandii zdobyła złoty medal w<br />
sztafecie w stylu zmiennym oraz dwa brązowe na 100m w stylu klasycznym i kraulem; w 1994<br />
trzy brązowe medale (kula, dysk i oszczep) w Mistrzostwach Świata Inwalidów w Berlinie. W<br />
2004 podczas Lekkoatletycznych Mistrzostw Polski Osób Niepełnosprawnych zdobyła złote<br />
medale w rzucie dyskiem i pchnięciu kulą oraz brązowy medal w rzucie oszczepem. W 1988 i<br />
1997 uznana za Honorowego Sportowca Lubelszczyzny. Wdowa. Mąż: Marian, ślub w 1982.<br />
Córki: Karolina – 13.03.1983, Sylwia – 26.06.1984. [Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR<br />
10/1996; 12/2000; 6/2002, s. 16; K. Czajka, Twój Głos 14(70) 2004]<br />
Czerniejewski Tadeusz, ur. 17.02.1936 w Rykach, s. Józefa i Walerii. Ukończył ZSZ im.<br />
Wł. Korżyka, Technikum Budowy Maszyn w Dęblinie, Państwową Szkołę Techniczną, Studium<br />
Nauczycielskie i wyższe kursy zawodowe. Zdał egzamin czeladniczy (1959) i mistrzowski (1976)<br />
w zawodzie ślusarz. Od 1974 kierownik warsztatów przy �ZSZ im. Wł. Korżyka. Radny GRN i<br />
MRN, przewodniczący sekcji emerytów Zarządu Oddziału ZNP, członek rady parafialnej.<br />
Odznaczony SKZ, ZKZ, Medalem KEN, Złotą Odznaką ZNP. Żona: Henryka. Dzieci: Grażyna i<br />
Wojciech. [Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR 1/1997; 5/2000]<br />
Czerska Aleksandra Maria, ur. 12.12.1935 w Stawach, c. Aleksandra Małachowskiego i<br />
Heleny z d. Świątkowska. Ojciec – prac. cywilny w Jednostce Wojskowejw Stawach. Dziadek –<br />
Antoni Małachowski zesłany na Sybir za udział w rewolucji w 1905 w Warszawie (dzięki żonie<br />
Marii powrócił do Polski jeszcze przed odzyskaniem niepodległości). Ukończyła SP i LO w<br />
Rykach, UMCS � Wydział Prawa i Administracji. Prac.: od 1954 - Zespół Rybacki Bogusze, 1960<br />
- referent w prezydium PRN w Rykach w wydziale organizacyjno � prawnym, od 04.1961 – w<br />
Zakładzie Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej, w 1964 � sekretarz Prezydium MRN w<br />
Rykach, w dniach 10.04.1970 – 31.12.1975 przewodnicząca Prezydium MRN. Po połączeniu<br />
miasta i gminy, od 23.02.1987 � Naczelnik Miasta i Gminy. Z inicjatywy dyr. PKO w Lublinie W.<br />
Kosackiego przeszła do pracy w PKO Oddział w Rykach, skąd w 1995 odeszła na emeryturę. Była<br />
prezesem TPD i LK w Rykach, prac. również w zarządach OSP i TPR. Zajmowała się m.in.:<br />
pozyskiwaniem terenów i budową bloków przy ul. Warszawskiej, Kościuszki, osiedli: XXX-lecia
36<br />
PRL, i Słowackiego, budową Hortexu, zagospodarowaniem mienia pożydowskiego. Z jej kadencji<br />
w l. 70-tych <strong>Ryki</strong> brały udział w konkursach: „Mistrz Gospodarności” i „Telewizyjny Bank<br />
Miast”, gdzie w grupie 37 miast <strong>Ryki</strong> utrzymywały się w czołówce. Otrzymała m.in. KKOOP,<br />
SKZ; odznaki: Tysiąclecia Państwa Polskiego, „Za zasługi dla woj. warszawskiego”, „Za zasługi<br />
dla Lubelszczyzny”, „Zasłużony Pracownik Rady Narodowej”, „Za zasługi dla finansów PRL”,<br />
„Za Zasługi dla pożarnictwa”, „Za Zasługi dla obronności kraju”, „Zasłużony Działacz LK”,<br />
„Zasłużony Działacz TPD”. Mąż: Stanisław (prac. w PSP w Rykach), ślub 1955. Dzieci: Urszula -<br />
1956, Joanna - 1961. [Anna Żaczek, wg: Z. Lipski, MR 3/2003]<br />
Danysz Piotr, ur. 05.12.1858 w majątku Chlin (ówczesna gubernia kaliska – d. zabór<br />
pruski), s. (drugi) Antoniego i Marii z Nestorowiczów (Polki poch. ormiańskiego). Rodzeństwo:<br />
Tadeusz, Jan oraz Maria. Ukończył szkołę rolniczą i gimnazjum w Ostrowiu Wielkopolskim. Ok.<br />
1880 osiadł na dzierżawie w Wiśniewie kolo Siedlec. W 1884 zawarł związek małżeński z córką<br />
lekarza Zofią Zawadzką. Jej posag umożliwił nabycie w 1893 folwarku w Brusowie koło Ryk. Ze<br />
związku urodziło się pięcioro dzieci: Żelisław – Oskar, Michał – Marian, Jan – Brunon - Piotr,<br />
Regina - Zofia (później z męża Fleszarowa), Zofia – Irena (z m. Rodziewiczowa). Był aktywnym<br />
działaczem społecznym i organizatorem, m.in. związany z Polskim Związkiem Ludowym. Za<br />
prowadzenie licznych odczytów o charakterze nie tylko rolniczym, ale również politycznym, w<br />
1906 został aresztowany przez władze carskie i więziony przez pół roku w Siedlcach. Organizator<br />
kółek rolniczych w okolicy Ryk, członek Rady Towarzystwa Kółek Rolniczych im. Staszica (w<br />
1907), współzałożyciel Spółdzielni Spożywców „Przyszłość” oraz Kasy Spółdzielczej w Rykach<br />
(w 1908). W 1911 został wybrany z okręgu siedleckiego na pierwsze walne zebranie Związku<br />
Spółdzielni „Społem” (posiadał legitymację członka założyciela z nr 5) razem z Romualdem<br />
Mielczarskim, Stanisławem Wojciechowskim (późniejszym prezydentem Rzeczypospolitej).<br />
Propagator zakładania spółdzielni wytwórczych mleczarsko – jajczarskich (jedna z nich działała w<br />
Oszczywilku). Pierwszy dyrektor Związku Spółdzielni Mleczarskich w Królestwie Kongresowym.<br />
Współdziałał ze Stacją Doświadczalną w Sobieszynie. W swoim domu w Brusowie oraz w<br />
domach rolników organizował czytanie gazet, dyskusje, szkolenia na teamty rolnicze. Propagował<br />
płodozmian, uczył uprawiać łubin, w ogrodach fasolę, pomidory, wypożyczał własne maszyny<br />
rolnicze. Zamieszczał w czasopismach rolniczych wiele artykułów (czasami pod ps. Stary Rolnik).<br />
Do znanych broszur jego autorstwa należą m.in.: „O płodozmianach”, „O nawożeniu”, „Uprawa<br />
roli”, „O chwastach”. Dla młodzieży organizował spotkania towarzyskie oraz zawody sportowe,<br />
udostępniał książki ze swojej biblioteki.<br />
Zwolennik i uczestnik ruchu ludowego (działającego w Kongresówce), skupiającego się<br />
wokół czasopisma „Zaranie”. Ruch ten miał na celu szerzenie oświaty wśród chłopstwa oraz<br />
organizowanie ich w spółdzielniach. Członek PSL „Wyzwolenie”, z którego w późniejszym czasie<br />
wycofał się z powodu wewnętrznych nieporozumień w partii. W l. 1910�11 sprzedał ziemię<br />
chłopom, pozostawiając sobie 29 ha, na których sam gospodarzył. Szkole Rolniczej w Sobieszynie<br />
sprzedał oborę zarodową. W l. 1918�21 pełnił funkcję prezesa Okręgowego Urzędu Ziemskiego w<br />
Siedlcach. Ze stanowiska zrezygnował, nie widząc znaczących efektów reformy rolnej. Powrócił<br />
do swojego majątku w Brusowie, gdzie nadal działał społecznie. Zmarł 06.01.1924 na atak serca,<br />
bezpośrednio po zebraniu Koła Młodzieży Wiejskiej, któremu patronował. Pochowany został na<br />
starym cmentarzu w Rykach. Po jego śmierci ufundowano stypendium im. Piotra Danysza dla<br />
uczniów w Szkole Rolniczej w Miętnem k. Garwolina, które po wyczerpaniu kapitału wygasło.<br />
[Anna Żaczek, wg: R. Makulec, Z. Lipski MR 4/1995; Witek H., Makulec J., Z Brusowa w świat.<br />
Piotr Danysz i jego rodzina, TPR, MGCK, <strong>Ryki</strong> 2005]<br />
Dąbrowska Krystyna z d. Filiks, c. Leonarda i Katarzyny z d. Filipek, ur. 04.01.1930 w<br />
Rykach. Zam. <strong>Ryki</strong>, ul. Poniatowskiego 17. Wykszt. średnie, technik ekonomista. Miejsca pracy :<br />
GS, MHD, WPHW – kierownik sklepu. Mąż: Bolesław → Dąbrowski. [Hanna Cieślik]
37<br />
Dąbrowski Bolesław, s. Czesława i Bronisławy z d. Tworkowska, ur. 20.09.1929 w<br />
Brzóskach Starych. Zam. <strong>Ryki</strong>, ul. Poniatowskiego 17. Ukończył Technikum Melioracji w<br />
Białymstoku, technik meliorant. Miejsca pracy: PGR <strong>Ryki</strong> (1952-68), WSBW – dyrektor<br />
techniczny, następnie dyrektor zakładu (1968-94). Żonaty z →Krystyną z d. Filiks, ślub<br />
21.11.1954. Dzieci: Krzysztof – 21.03.1956, Hanna – 17.05.1961. [Hanna Cieślik]<br />
Desko Irena z d. Surmacz, ur. 29.04.1941 w Ryczy, c. Bolesława i Janiny z d. Grzechnik.<br />
Ukończyła SP w Nowodworze i 2�letni kurs Przysposobienia Rolniczego. Rolniczka, działaczka i<br />
przewodnicząca KGW, w l. 1984�88 była radną i wiceprzewodnicząca MGRN, także przez trzy<br />
kadencje przewodniczącą Rady Nadzorczej w SUR. Mąż: Stefan, ślub 06.06.1958. Dzieci: Hanna i<br />
Jerzy Adam. [Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR 4/1998, s.3]<br />
Dobrowolski Michał, ur. 1826, zm. 06.12.1896. Powstaniec styczniowy, pochowany na<br />
cmentarzu w Rykach przy ul. Młynarskiej. [Tomasz Niemirowski, wg: R. Makulec, MR 3/1997]<br />
Doliński Edmund, ur. 13.12.1911 w Stężycy, zm. 12.10.2003 w Garwolinie. Od września<br />
1923 przebywał wraz z bratem �Stanisławem w Schronisku dla Sierot w Miętnem. Ukończył<br />
gimnazjum w Garwolinie oraz kurs biblioteczny na Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie. W<br />
kampanii wrześniowej brał udział w obronie Warszawy, po krótkiej niewoli rozpoczął pracę w<br />
Urzędzie Gminy w Rykach. Długoletni pracownik samorządu gminnego w Rykach, sekretarz<br />
gminy <strong>Ryki</strong>, działacz samorządowy w powiecie garwolińskim, były dyrektor Oddziału<br />
Narodowego Banku Polskiego w Garwolinie, przewodniczący Zarządu PZERiI. Autor ważnych<br />
dla historii Ryk wspomnień z okresu jego pracy w Rykach publikowanych w “MR” nr 5-11/1997.<br />
Odznaczony m.in. BKZ i KKOOP. Żona: Felicja z d. Sztetner. Dzieci: Andrzej, Elżbieta,<br />
Romuald. [Anna Żaczek, wg: A. Tertil, MR 5/1997; Z. Lipski, MR 10/2003]<br />
Doliński Stanisław, brat �Edmunda, ur. 08.05.1918 w Stężycy, s. Władysława i<br />
Franciszki z d. Pawłowska. W l. 1923-28 wychowywany w schronisku w Miętnem k. Garwolina, a<br />
od 1930 w Izdebnie z powodu śmierci rodziców. W 1928 przebywał u babki Julianny Pawłowskiej<br />
z d. Trześniewska. SP ukończył w 1932 w Stężycy. W 1934 podjął pracę w Warszawie w<br />
Wydawnictwie „Studio” jako praktykant biurowy, następnie jako pracownik administracyjny.<br />
Pracował do wybuchu II wojny światowej. W tym też czasie ukończył wieczorowe Technikum<br />
Handlowe, maturę uzyskał w LO w Otwocku, studia na Uniwersytecie Powszechnym. W czasie<br />
oblężenia Warszawy wstąpił do „Straży Obywatelskiej”. Po kapitulacji Warszawy przeprowadził<br />
się do Ryk. W 1941 razem ze Stanisławem Kultysem zakłada sklep z art. gospodarstwa<br />
domowego, a w 1945 samodzielny sklep z art. galanteryjnymi, który prowadził do końca 1945.<br />
Pracownik Urzędu Gminy w Rykach, od 01.03.1950 w charakterze głównego księgowego i<br />
kierownika referatu finansowego; w 1957 wybrany na zastępcę przewodniczącego PRN. Następnie<br />
pełnił funkcję przewodniczącego MRN (1958�61), prac. w szpitalu w Rykach (1962�72); w<br />
MPGK (1972�73); w SKR (1973�74); w Spółdzielni Ogrodniczo � Pszczelarskiej (1974�79);<br />
dodatkowo jako główny księgowy w TM w Rykach (1952�64). Z jego inicjatywy pobudowano w<br />
1956 studnię głębinową, co dało podstawę do budowy wodociągów; wspomagał budowę drogi z<br />
Ryk do Jednostki Wojskowej w Stawach, przyczynił się do założenia parku na Placu Wolności i<br />
budowy Alei Spacerowej. Inne inicjatywy: budowa stadionu, nowego budynku SP, szpitala,<br />
Technikum Mechanicznego. Był sekretarzem Zw. Zaw. Kupców, klubu sportowego „Plon” oraz<br />
zarządu OSP w Rykach. W 1947 zawarł zw. małż. z Feliksą Stanisławą z d. Ćwiklak. Dzieci:<br />
Janusz � 1948; Janina � 1950. Syn ukończył Wydział Chemii na PW; córka � AM w Białymstoku<br />
i została lekarzem okulistą. [Anna Żaczek, wg: Z. Lipski, MR 8/ 2003 oraz Stanisław Doliński]
38<br />
Dom Ludowy (Warszawska 10). Budynek jest drewniany, podpiwniczony, w kształcie<br />
litery „C”, otynkowany. Zbudowany na miejscu starego magazynu w początkach lat trzydziestych<br />
z przeznaczeniem na działalność kulturalną. Odbywały się w nim zabawy taneczne i próby<br />
orkiestry do 1933, kiedy to budynek przeznaczono na siedzibę SP Nr 2 w Rykach. W 1939<br />
Niemcy zajęli budynek do lipca 1944. Następnie mieściła się w nim część klas SP. W 1952<br />
budynek stał się siedzibą SP nr 1, a od 1959 kolejno: Zasadniczej Szkoły Zawodowej w Rykach,<br />
CEZAS�u, Ogniska Pracy Pozaszkolnej, oddziałów kl. III SP w Rykach. Obecnie własność<br />
prywatna, znajdują się w nim placówki handlowe. [Barbara Kwiatkowska]<br />
Dom Strażaka im. Marszałka Józefa Piłsudskiego (Warszawska 2). Od 1911 �OSP<br />
posiadała remizę strażacką przy wjeździe na stadion. Była to drewniana szopa wybrukowana<br />
kamieniami. Remiza miała małą scenę, na której odbywały się przedstawienia. Obecny Dom<br />
Strażaka, budowany w l. 1937-38, został otwarty 16.10.1938. Budynek murowany, piętrowy,<br />
otynkowany. Wejście do sali widowiskowej od strony ul. Warszawskiej, a do remizy od strony<br />
podwórka. Budynek posiadał salę teatralną ze sceną i remizę na sprzęt strażacki, który składał się z<br />
motopompy, drabin, węży i innych urządzeń. Plac pod budowę ofiarowali spadkobiercy Marty<br />
�Marchwickiej. Pomocy finansowej udzielili: Zarząd Gminy, dzierżawca majątku <strong>Ryki</strong> Józef<br />
�Konarzewski i część obywateli miasta. Strażacy przeznaczyli na budowę pieniądze z kwest,<br />
loterii i zabaw. Cegłę z rozbieranego fortu w Dęblinie zwiozły furmanki z majątku <strong>Ryki</strong>. W sali<br />
teatralnej odbywały się zabawy, przedstawienia i wyświetlano filmy. W czasie okupacji budynek<br />
zajęli Niemcy. Po wojnie znów organizowano zabawy, przedstawienia i wyświetlano filmy.<br />
Usunięto wtedy z nazwy zwrot „im. J. Piłsudskiego”, który przywrócono w 1996. W sali teatralnej<br />
powstało stałe kino "Renesans", które było kilka razy remontowane. Część Domu Strażaka w l.<br />
1972-80 była siedzibą Ryckiego Ośrodka Kultury. [Barbara Kwiatkowska]<br />
Domarecka Julia z d. Grabowska, ur. 20.01.1920 w Warszawie, c. Kazimierza i Ireny z d.<br />
Żejma, zm. 23.10.2007. Zam. ul. Wyczółkowskiego 13/3. Ukończyła Studium Nauczycielskie.<br />
Nauczycielka j. polskiego, matematyki i nauczania początkowego. Prac. w Uninie (1954�55), w<br />
Pawłowicach (1955�60), w Dąbi Starej jako kierowniczka szkoły (1960�70), a od 1970 w Rykach<br />
jako zastępca dyrektora. Należała do ZNP. Otrzymała ZKZ, Medal KEN, Złotą Odznakę ZNP.<br />
Autorka ciekawych wspomnień pt. “Bronka z “Przygód człowieka myślącego” Marii<br />
Dąbrowskiej” (MR nr 7/1996) i “Dzidka z dzienników M.D.” (MR nr 8/1996). Zaint.:<br />
szydełkowanie, prace na drutach. Wdowa, ślub 07.04.1947. Dzieci: Hanna � 22.01.1948, Ewa �<br />
26.04.1950, Alicja � 18.02.1953. [Ewa Domarecka]<br />
Dudzik Beata Maria, ur. 17.04.1961 w Dęblinie, s. Zbigniewa i Laurencji z d. Bartman.<br />
Ukończyła w Rykach SP i LO (1980). Studia zaoczne na UMCS, Wydział Pedagogiki Specjalnej,<br />
kierunek: oligofrenopedagogika i tyflopedagogika (2000). Prac. jako bibliotekarka w ZSZ nr 1<br />
(1981-82), nauczycielka w Samorządowym Przedszkolu nr 5 (1982-90), dyrektor Przedszkola nr 5<br />
od 1990. Dzięki jej staraniom 13.06.2002 przedszkole uzyskało imię Ewy Szelburg-Zarębiny.<br />
Mąż: Zbigniew, ślub 04.10.1980. Dzieci: Wojciech, Natalia, Tomasz, Mateusz. [Zbigniew Lipski]<br />
Dyndowicz Jacek, ks., prob. par. <strong>Ryki</strong> w l. 1667-89. [Krystian Pielacha, wg: Album<br />
Bractwa Św. Anny przy Kościele Ryckim sporządzone w roku 1637, APR, sygn. 17; Liber<br />
Baptizatorum 1652-1686, APR]<br />
Dziecięcy Zespół Tańca Ludowego „<strong>Ryki</strong>”, zał. 15.01.1968 z inicjatywy Jana �Rogali<br />
nauczyciela SP w Rykach. Osoby kier.: Jan Rogala (1968�85), Aleksandra Głodek (1985-86),<br />
Anna Stojak (1986�89), Piotr Wojtczak (1989�92), Iwona Wojtczak (1992�98), Andrzej Lewczyk
39<br />
(1998�04), Krzysztof �Piątek (od 2004). Celem działalności zespołu jest kultywowanie tradycji<br />
ludowej, prezentowanie tańców i pieśni z różnych regionów Polski oraz obrzędów (jasełka). W<br />
początkach istnienia do zespołu należeli uczniowie kl. V–VI (24 osoby). Pierwsze stroje<br />
wielkopolskie zostały uszyte przez PSPUW w Rykach. Pierwszy akompaniator: Henryk Kurek.<br />
01.09.1970 zespół taneczny został powiększony o zespół wokalny i przyjął nazwę Harcerski<br />
Zespół Pieśni i Tańca. W 1976 nastąpiła reorganizacja zespołu, utworzono kapelę nauczycielską i<br />
rozbudowano zespół wokalny, zakupiono instrumenty i stroje dla kapeli. Kierownikiem<br />
muzycznym kapeli i zespołu wokalnego został Marek Kępka. W skład kapeli nauczycielskiej<br />
weszli: Marek Kępka (akordeon), Aleksandra Głodek (skrzypce), Elżbieta Maraszek (skrzypce),<br />
Zdzisław Warowny (skrzypce), Krystyna Kozińska (akordeon), Jan Rogala (klarnet), Pelagia<br />
Leposińska (kontrabas), Lucjan Jędrych (bębenek). W grudniu 1983 Zespół otrzymał Krzyż za<br />
Zasługi dla Lubelszczyzny oraz Krzyż za Zasługi dla ZHP. Patronat nad zespołem obejmuje<br />
Zespól Tańca Ludowego UMCS w Lublinie.<br />
Harcerski Zespół Pieśni i Tańca wielokrotnie zdobył pierwsze miejsce w Wojewódzkim<br />
Przeglądzie Zespołów Artystycznych w Lublinie. Występował na Centralnych Dożynkach w<br />
Zamościu, w Spotkaniach Zespołów Tańca Ludowego „Bychawska Podkowa” w Bychawie. W r.<br />
szk. 1990/1991 zespół uległ reorganizacji i zmienił nazwę na Dziecięcy Zespół Tańca Ludowego<br />
„<strong>Ryki</strong>”. W maju 1991 zespół przechodzi weryfikację przed Państwową Komisją Ministerstwa<br />
Kultury i Nauki w Warszawie. Pozytywna ocena komisji owocuje nominacją do udziału w<br />
Międzynarodowym Festiwalu Szkolnych Zespołów Tańca Ludowego na Węgrzech. Wielokrotnie<br />
bierze udział w Przeglądzie Zespołów prowadzonych przez wychowanków ZTL UMCS w<br />
Lublinie oraz odnosi kolejne sukcesy w Woj. Przeglądzie Szkolnych Zespołów w Lublinie. Zespół<br />
za swą działalność artystyczną otrzymał szereg nagród i wyróżnień. Koncertował w wielu<br />
miastach i wsiach Polski. Swoim tańcem i śpiewem rozsławiał piękno polskiej kultury ludowej<br />
poza granicami kraju.<br />
Uczestniczył w międzynarodowych festiwalach folklorystycznych: Syria (1972), Węgry<br />
(1990, 1993, 1998), Ukraina (1994), Bułgaria ( 1994, 1995, 2003), Turcja (1992, 1995), Białoruś<br />
(2005), Czechy (2000). W programie Zespołu znajdują się polskie tance narodowe (polonez,<br />
mazur, kujawiak, oberek, krakowiak) oraz tańce regionalne (lubelskie, rzeszowskie, sądeckie,<br />
kurpiowskie, wielkopolskie, śląskie, górali żywieckich). W wykonaniu solistów grupy wokalnej i<br />
kapeli usłyszeć można wiele przyśpiewek i melodii z różnych stron Polski. Od 1993 DZTL „<strong>Ryki</strong>”<br />
jest członkiem Sekcji Międzynarodowej Rady Stowarzyszeń Folklorystycznych, Festiwali Sztuki<br />
Ludowej (CIOFF).<br />
Najważniejsze wydarzenia: I miejsce w Woj. Przeglądzie Szkolnych Zespołów<br />
Artystycznych (1978), I miejsce w II Woj. Festiwalu Szkolnych Zespołów Artystycznych w<br />
Lublinie (1979), nagranie i emisja koncertu przez Program I TVP (1979), I miejsce w III Woj.<br />
Festiwalu Szkolnych Zespołów Artystycznych (1980), udział w Centralnych Dożynkach Zamość<br />
80 (1980), koncert dla uczestników konferencji zorganizowanej przez MOiW (1982), udział w<br />
Festiwalu pionierów Partii BAAS w Syrii (1985), udział w XII Festiwalu Harcerskiej Kultury<br />
Młodzieży Szkolnej – Kielce 85 (1985), I miejsce w Woj. Przeglądzie Szkolnych Zespołów<br />
Artystycznych Lublin 86, Dyplom Laureata w Woj. Przeglądzie Szkolnych Zespołów<br />
Artystycznych Lublin 87 i 88, udział w Spotkaniach Zespołów Tańca Ludowego „Bychawska<br />
Podkowa”, Jubileusz XX – lecia zespołu, udział w Woj. Przegl. Szkol. Zesp. Artyst. (1989), udział<br />
w IV Międzynarodowym Festiwali Folklorystycznym Zespołów Dziecięcych Węgry –<br />
Mosonmagyarovar (1991), udział w Międzynarodowym Festiwalu Dziecięcych Zespołów<br />
Folklorystycznych Turcja – Istambuł (1992), Jubileusz XXV – lecia i udział w Przeglądzie Zesp.<br />
Prowadzonych przez wychowanków ZTL UMCS w Lublinie (1993), udział w Międzynarodowym<br />
Festiwalu Folklorystycznym „Kwitnących Róż”, Bułgaria – Kazamlak, udział w Dożynkach Woj.<br />
w Lublinie, 1994 - Ukraina – Lwów, koncerty dla Polonii, Międzynarodowy Festiwal Pieśni i<br />
Tańca w Gyor – Węgry, Międzynarodowy Festiwal Telewizyjny dla Dzieci Turcja – Ankara
40<br />
(1995), spotkanie członków zespołu z Mira Zimińską � Sygietyńską i członkami zespołu<br />
„Mazowsze” (1996), udział w Międzynarodowych Festiwalach Folklorystycznych: Węgry –<br />
Debreczyn (1998), Czechy – Kuniwice (2000), „Morze bez granic” Bułgaria – Burgas (2003), I<br />
Festiwal Sztuki Choreograficznej „Białe Skrzydła” Białoruś – Mołodeczno. [Ewa Domarecka]<br />
Dziekoński Józef Pius, ur. 05.05.1844 w Płocku, zm. 04.02.1927 w Warszawie. Architekt<br />
i konserwator zabytków, przedstawiciel historycyzmu. Pierwszy dziekan Wydziału Architektury<br />
Politechniki Warszawskiej. Stosował formy gotyckie, romańskie oraz renesansowe. Przedstawiciel<br />
i prekursor tzw. gotyku nadwiślańskiego. Współzałożyciel Towarzystwa Opieki nad Zabytkami<br />
Przeszłości. Projektant i budowniczy ®kościoła p.w. Najświętszego Zbawiciela w Rykach w l.<br />
1908-14. Zaprojektował również ok. 100 budowli, w tym ok. 70 kościołów, m.in. w Warszawie:<br />
św. Floriana 1898 – 1902, św. Stanisława 1886-94, św. Boromeusza 1891-99; w Białymstoku<br />
katedrę Wniebowzięcia NMP 1900-05, w Garwolinie kościół Przemienienia Pańskiego 1890 –<br />
1904. Autor cokołu pomnika Adama Mickiewicza w Warszawie. [Krystian Pielacha, wg<br />
Encyklopedia Katolicka, T. IV, Lublin 1989]<br />
Dzielnice (osiedla) miasta <strong>Ryki</strong>. Według „Wykazu miejscowości w powiecie <strong>Ryki</strong> z<br />
urzędami pocztowym” z 1966 w Rykach było 8 dzielnic: Bogusze, Borek, Brzezinka, Jarmołówka,<br />
Julin, Kolonia Swaty, <strong>Ryki</strong> Królewskie, <strong>Ryki</strong> Śródmieście. Wg wykazu z 1975 istniało 7 osiedli:<br />
Osiedle Rad Narodowych i Spółdzielni Mieszkaniowej, ponadto Jarmołówka, Julin, Stawy, Stare<br />
Miasto, Kolonia Swaty, <strong>Ryki</strong> Królewskie), obecnie wymienia się 12 osiedli: Stare Miasto, <strong>Ryki</strong><br />
Królewskie, Julin, Kolonia Swaty, Jarmołówka, Stawy i Karasiówka, „22 Lipca – Rady<br />
Narodowe”, Świerczewskiego, „22 Lipca – spółdzielcze”, XXX- lecia PRL, „Wielorodzinne –<br />
Słowackiego”, „Słowackiego – jednorodzinne”. [Anna Żaczek, wg: Z. Lipski, Sięganie do<br />
korzeni]<br />
Dzieło Rozkrzewiania Wiary zał. 19.02.1928 w par. <strong>Ryki</strong> przy →Lidze Katolickiej.<br />
Prezesem wybrano Zofię Jończyk, sekretarzem Petronelę Bogusz, a skarbnikiem Stanisława<br />
Czerskiego. W dniu założenia liczyło 75 członków. [Krystian Pielacha, wg: Korespondencja<br />
Proboszcza parafii Najświętszego Zbawiciela w Rykach do Prześwietnej Kurii Podlaskiej w<br />
Siedlcach z 27 lutego 1928 r., AKDS, Lit. D, Dz. III, Nr porz. 18, Tom I]<br />
Dzierżawcy ryccy. <strong>Ryki</strong> najprawdopodobniej od początku były wsią królewską. Od XV<br />
wieku ich dzierżawcami byli: Mikołaj (1420), Andrzej (1439), Dziersław (1490), Marcin i Jan<br />
Romankowie (1505�08), Jakub Dobrucki (1532), Jakub Gliniecki (1532�38), Szymon Jarczewski<br />
(1538), Bernard Maciejewski (1538). [Zbigniew Lipski, wg: Kurzyp K., Dobra ziemskie w dawnym<br />
powiecie stężyckim, Stężyca 1990, por. też MR 8/1997, s. 3]<br />
Dziewczęca Służba Maryjna, prowadzona przez →Instytut Sióstr Matki Bożej z Karmelu.<br />
Skupia w swoim gronie dziewczęta pragnące pogłębić swoją wiarę i służyć Panu Bogu. Praca<br />
formacyjna odbywa się w trzech grupach wiekowych; I: 9 – 11 lat (III – IV klasa), II: 11 – 13 (V –<br />
VI klasa), III: 13 – 16 (I – III klasa gimnazjum). Każda z tych grup wypełnia inny program<br />
dostosowany do potrzeb i możliwości danego wieku dziewcząt, które spotykają się razem w czasie<br />
przygotowania oraz spełniania określonych zadań apostolskich. Okres siedmiu lat przynależności<br />
do DSM dzieli się na etapy i związane z nimi stopnie. Łączą się one z odpowiednim symbolem lub<br />
funkcją liturgiczną. Stopień Dziecka Maryi, równoznaczny z przyjęciem do grona Dzieci Maryi,<br />
otrzymuje się po zaliczeniu próby trwającej 2 – 3 miesiące. Ceremonia przyjęcia odbywa się 8<br />
grudnia w uroczystość Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, kiedy dzieci osobiście<br />
zawierzają się Maryi. Ten dzień również jest dorocznym świętem DSM i świętem patronalnym<br />
dziewcząt w ogóle. Dzieci Maryi za obowiązek postrzegają sobie wypełnianie „Pięciu zadań
41<br />
Dziecka Maryi”: posłuszeństwo, wspólnota, radość, ofiara oraz przyjaźń z Jezusem. Przywilejem<br />
jest: noszenie cudownego medalika na niebieskiej wstążeczce, udział przy ołtarzu w<br />
nabożeństwach maryjnych, adoracjach, roratach, recytowanie modlitw i trzymanie symboli<br />
liturgicznych, codzienne odmawianie w łączności z porannym pacierzem modlitwy: „O Pani<br />
moja, o Matko moja, cała się Tobie oddaję, ofiaruję Ci dzisiaj oczy moje, serce moje i całą siebie.<br />
Gdy przeto Twoją jestem, o dobra Matko, broń mnie i strzeż jako dziecka i własności Twojej.<br />
Amen.” [Krystian Pielacha wg: http://www.ryki.siedlce.opoka.org.pl/index.html]<br />
Dzwon „Św. Jakub” – konfiskata. 02.07.1941 okupanci hitlerowscy, w celu uzyskania<br />
materiału na potrzeby wojenne, zdjęli z dachu ®kościoła Najświętszego Zbawiciela sygnaturkę, a<br />
także postanowili zarekwirować trzy dzwony z wieży kościelnej o wspólnej wadze 2005 kg. Dwa<br />
dzwony „Jan Chrzciciel” i „Archanioł Gabriel”, ze względu na mniejsze rozmiary zostały zdjęte<br />
bez większych trudności, natomiast największy dzwon „Św. Jakub” nie mógł się zmieścić w oknie<br />
wieży. Wówczas ks. prob. Rafał ®Łysanowicz chcąc go uratować, zawiadomił o tym Urząd<br />
Gminy, a ten zwrócił się do Kreishauptmana z wnioskiem o pozostawienie dzwonu. Starosta<br />
niemiecki wyraził zgodę, ale jego pismo z pozwoleniem nadeszło w ostatnim dniu terminu i jak się<br />
okazało, było to już za późno. Ks. Łysanowicz, nie wiedząc o tym, a chcąc się zmieścić w<br />
wyznaczonym terminie, kazał poszerzyć mur okienny w wieży i spuścić dzwon na ziemię. Mimo<br />
zabezpieczeń naziemnych w postaci rozłożonej słomy, dzwon rozbił się na kilka części. Po upadku<br />
pękł jeden z kamieni schodowych i pozostał zapadnięty. [Krystian Pielacha, wg: Protokół o<br />
sytuacji w parafii <strong>Ryki</strong> pod okupacją niemiecką sporządzony przez ks. Rafała Łysanowicza w dniu<br />
26.X.1945 r., APR; A. Łuczyński., Co warto zobaczyć w Rykach, w: Informator - <strong>Ryki</strong>, <strong>Ryki</strong> 1995,<br />
s. 7; Wywiad z Henrykiem Moniszko przeprowadzony 8 kwietnia 2006 r.]<br />
Dzwonnica cmentarna, budowana od czerwca do września 1997 z czerwonej cegły, w<br />
stylu neogotyckim, pasującym swym wyglądem architektonicznym do →kaplicy cmentarnej.<br />
Usytuowana jest przed kaplicą, po prawej stronie alejki. Posiada dwie kondygnacje o<br />
kwadratowym przekroju poziomym. Niższa kondygnacja o większych wymiarach ma drzwi<br />
wejściowe, natomiast wyższa jest mniejszych rozmiarów i posiada z 4 stron okna zakończone<br />
łukiem, zasłonięte drewnianymi żaluzjami. Dach dzwonnicy czterospadzisty ma konstrukcję<br />
drewnianą, wykonaną przez Stanisława Kamińskiego z Ryk. Na dachu osadzony jest krzyż<br />
podarowany przez Tadeusza Popisa z Ryk. 30.09.1997 przywieziony został dzwon nazwany<br />
„Maryja”, ważący 220 kg, a wykonany w wytwórni Felczyńskich w Przemyślu. Początkowo<br />
umieszczono go w kościele parafialnym, a 02.11.1997 został poświęcony przez ks. bp Henryka<br />
Tomasika. Najpierw dzwon poruszany był siłą mięśni, a od 07.12.2003 zdalnie sterowanym<br />
urządzeniem mechanicznym. [Krystian Pielacha, wg: Kronika Parafii <strong>Ryki</strong>, APR, k. 24, 111, 112,<br />
134; Inwentarz rzymsko – katolickiej parafii <strong>Ryki</strong> z 2005 r., APR, s. 24]<br />
Dzwonnice nieistniejące, pierwsza znana dzwonnica stała w 1711 obok →kościoła św.<br />
Jakuba Ap. (drugiego). Wykonana z drewna posiadała 4 dzwony. Wizytacja z 1781 podaje, że<br />
obok →kościoła św. Jakuba Ap. (czwartego) była również drewniana dzwonnica pokryta gontami,<br />
mająca 3 dzwony, jeden wielki i 2 małe. W 1802 dzwonnica (prawdopodobnie ta sama) posiadała<br />
jeden duży dzwon i trzy mniejsze, wszystkie święcone. Opis z 1818 przedstawia ją pokrytą<br />
gontami, a po bokach tarcicami, o bardzo złym stanie. Została rozebrana w 1859, ponieważ była<br />
już stara i bardzo zniszczona. Na jej miejsce wybudowano nową drewnianą, na słupach i<br />
podmurówce. Potrzebowała wówczas jeszcze obicia tarcicami i wzmocnienia wiązań żelaznymi<br />
klamrami. Przetrwała do 1935 kiedy to postanowiono ją rozebrać, ponieważ z powodu swego<br />
zniszczenia stwarzała zagrożenie wywrócenia się. Pozostałe z niej drewno zostało sprzedane.<br />
[Krystian Pielacha, wg: Wizytacja 3, k. 377; Wizytacja 7, s. 179; Wizytacja 9, k. 2; Protokół<br />
wyjaśniający Fundusz Beneficjum Ryskiego z 3 marca 1818 r., APR; Inwentarz kościoła i
42<br />
beneficjów parafii <strong>Ryki</strong> z dnia 14 kwietnia 1859 r., APR; Korespondencja proboszcza parafii<br />
Najświętszego Zbawiciela w Rykach do Prześwietnej Kurii Biskupiej Diecezji Podlaskiej w<br />
Siedlcach z dnia 18 października 1935 r., AKDS, APwRds, sygn. Lit. R., Dział IV, Nr porz. 16, tom<br />
I]<br />
Eksterman Abram Josek, ur. 01.08.1935 w Rykach, s. Jankiela i Liby z d. Rubinsztejn. W<br />
kwietniu 1939 cała rodzina wyemigrowała do Brazylii. Osierocony przez rodziców,<br />
wychowywany był w rodzinie niemieckich emigrantów. Od młodych lat pracował zarobkowo,<br />
wykonując kolejno różne zawody. Zostaje dziennikarzem i przyczynia się do zdemaskowania<br />
jednego z niemieckich zbrodniarzy wojennych.<br />
Doktor medycyny, ukończył Uniwersytet Brazylii w 1959 oraz studia podyplomowe:<br />
psychiatria, psychoanaliza, psychosomatyka i analiza grupowa. Od 1962 wykłada i pracuje nad<br />
rozwojem medycyny psychosomatycznej w Brazylii. Założyciel i były przewodniczący<br />
Brazylijskiego Towarzystwa Psychosomatycznego. Często zapraszany z odczytami z dziedziny<br />
medycyny psychosomatycznej na konferencje naukowe w Brazylii i na świecie. Członek<br />
Międzynarodowego Towarzystwa Psychoanalitycznego, Międzynarodowej Szkoły Medycyny<br />
Psychosomatycznej i Międzynarodowej Federacji Psychoterapii. Obecnie dyrektor Centrum<br />
Medycyny Psychosomatycznej w szpitalu Santa Casa oraz profesor psychologii medycznej i<br />
antropologii w Szkole Medycznej Souza Marques w Rio de Janeiro. Autor wielu publikacji z<br />
zakresu psychologii medycznej, psychosomatyki, medical teaching i psychoanalizy. Mieszka w<br />
Rio de Janeiro, ma pięcioro dzieci. [Abram Josek Eksterman]<br />
„ERMET” Spółdzielczy Zakład Techniczno-Handlowy (Żytnia 24), zał. 01.01.1974<br />
przez Kółka Rolnicze z terenu gm. <strong>Ryki</strong>. Organem zarządzającym w spółdzielni jest Zarząd.<br />
Prezesami byli kolejno: Wacław Kisiel, Tadeusz Prządka, Jerzy Szczepaniak, Marian Majek.<br />
Spółdzielnia Kółek Rolniczych powstała 01.01.1974 z połączenia Kółek Rolniczych i<br />
Międzykółkowych Baz Maszynowych z terenu gm. <strong>Ryki</strong>. Zakład funkcjonował pod nazwą SKR<br />
<strong>Ryki</strong> w l. 01.01.1974 – 31.12.1979; od 01.01.1980 – 31.01.2001 – SUR <strong>Ryki</strong>. Od 01.02.2001 do<br />
chwili obecnej: „ERMET” Spółdzielczy Zakład Techniczno-Handlowy <strong>Ryki</strong>. Zakład świadczy<br />
usługi dla rolnictwa w zakresie mechanizacji, chemizacji, remontów maszyn i urządzeń; produkcji<br />
części i podzespołów do ciągników rolniczych „URSUS”, handlu ciągnikami, paszami; produkcji<br />
wyposażeń inwentarskich. Zatrudnia 31 osób. [Marta Filipek]<br />
Fal Piotr, ur. w 1901 w Długowoli, zginął na Zamku w Lublinie 21.07.1944; s. rolnika.<br />
Ukończył w 1923 SN w Siennicy, a w 1931 – Wyższy Kurs Nauczycielski w Warszawie. Był<br />
nauczycielem i kierownikiem szkoły w Leopoldowie, Żabiance, Brzezinach, Grabowie<br />
Szlacheckim. Od września 1931 przeniesiony do Ryk do szkoły nr 1, gdzie pracował do<br />
26.05.1944, tj. do czasu aresztowania. Od początku pracy nauczycielskiej należał do ZNP i brał<br />
udział w pracach terenowego Ogniska ZNP, pełniąc różne funkcje we władzach. Prac. w Zarządzie<br />
Kasy Spółdzielni Spożywców. Członek PPS w okresie przedwojennym, a w czasie okupacji<br />
hitlerowskiej należał do RPPS pod pseudonimem „Adam”. W 1943 z ramienia Powiatowego<br />
Komitetu PPS w Garwolinie wybrany został referentem politycznym i łącznikiem z władzami<br />
partii w Warszawie. W 1944 wspólnie z innymi tworzył konspiracyjne Rady Narodowe. Za<br />
działalność konspiracyjną podczas okupacji uchwałą Prezydium KRN z dn. 29.05.1946<br />
odznaczony pośmiertnie Krzyżem Grunwaldu II klasy. [Anna Żaczek, na podst. kroniki SP nr 1]<br />
Ferma Drobiu S.J. E. i W. Szewczyk; mgr. H. i K. Błachnio (Kolejowa 1), zał. w 1978<br />
przez Edwarda i Krystynę Szewczyków. Obecnie zarządzają: Ewa i Waldemar Szewczykowie oraz<br />
Henryka i Konrad Błachniowie. Początkowo na fermie było 7000 kur na ściółce; dzienna<br />
produkcja jaj wynosiła ok. 5000 szt. Obecnie jest 200 000 kur, a dzienna prod. wynosi ok. 140 000<br />
jaj. W skład fermy wchodzi mieszalnia pasz produkująca 700 ton paszy miesięcznie oraz
43<br />
nowoczesny zakład pakowania jaj z uprawnieniami do eksportu. Zakład zajął I miejsce i zdobył<br />
tytuł Mistrza Wojewódzkiego w kategorii „Rolnicy” w ogólnopolskim konkursie AGROLIGA<br />
1997. Zatrudnia 25 osób. [Konrad Błachnio]<br />
Figura Chrystusa Frasobliwego, na rogu ulic Królewskiej i Szkolnej. Pochodzi z XVIII<br />
wieku. Jest wykonana z piaskowca. [Tomasz Niemirowski, wg: <strong>Ryki</strong>. Informator]<br />
Figura św. Józefa z Dzieciątkiem Jezus, znajduje się przed plebanią, wykonana przez<br />
Wojciecha Durka w 1949, jako dar swojej wdzięczności dla ks. prob. Józefa →Księżopolskiego.<br />
Święty Józef w brązowej sukni i płaszczu, z Dziecięciem Jezus na prawym ramieniu, ubranym w<br />
białą szatę. Dziecię ma prawą dłoń uniesioną delikatnie do góry w geście triumfalnym, a w lewej<br />
dłoni trzyma berło. Św. Józef lewą dłonią podtrzymuje Jezusowi stopy, trzymając w prawej 3 białe<br />
lilie. [Krystian Pielacha, wg: Kronika Parafii <strong>Ryki</strong>, APR, k. 12]<br />
Filiks Kazimiera z d. Kępka, ur. 08.04.1922 w Rykach, c. Andrzeja i Katarzyny z d.<br />
Lesisz. Zam. ul. Poniatowskiego 19. Ukończyła SP i kursy dokształcające. Księgarz. Założyła<br />
księgarnię "Dom Książki" w Rykach, obecnie emerytka. Radna, opiekun społeczny (Stare Miasto),<br />
przewodnicząca Rady Osiedla Stare Miasto, sekretarz Związku Inwalidów Wojennych i<br />
Wojskowych. Należy do Związku Emerytów i Rencistów, Związku Kombatantów (podopieczna) i<br />
TPR. Zaint.: czytanie książek, robótki ręczne i gotowanie. Mąż: Władysław, ślub 21.09.1941,<br />
wdowa. Dzieci: Bogdan (1942-94), Jolanta (1946�51), Grażyna � ur. w 1949. [Kazimiera Filiks,<br />
zob. też MR 5/1999, s. 3�4]<br />
Filipek Andrzej, (1886�1974). Ukończył Szkołę Rolniczą w Sokołówku. Wójt gminy<br />
<strong>Ryki</strong> od ok. 1927 do 1938. Prezes Kółka Rolniczego. Współorganizator POW. Żona:<br />
Rozalia, ślub w 1912. Dzieci: Tadeusz, Stanisław (żołnierz BCh, aresztowany przez NKWD, zmarł<br />
w łagrze), Jadwiga, Anna, Kazimierz. [Tomasz Niemirowski, wg: S. Ryszkowski, MR 5/1998]<br />
Filipek Aleksandra z d. Wajda, ur. 20. 10.1939 w Jureczkowej (woj. rzeszowskie), c.<br />
Mikołaja i Katarzyny z d. Maślak. Zam. ul. Warszawska 47. Ukończyła: LP dla Wychowawczyń<br />
Przedszkoli, Studium Nauczycielskie, studia wyższe zawodowe. Nauczycielka wychowania<br />
przedszkolnego. Prac. w Przedszkolu nr 1 w Mirosławcu (15 lat jako dyrektor), Przedszkolu nr 3 w<br />
Rykach (20 lat jako dyrektor). Mąż: Jerzy, ślub 30.04.1961. Dzieci: Małgorzata � 12.10.1961,<br />
Janusz � 26.03.1965. Należy do ZNP. Interesuje się ogrodnictwem. [Aleksandra Filipek]<br />
Filipek Jan, ur. 16.12.1924 w Kawęczynie, gm. Kłoczew, pow. Garwolin, s. Stanisława i<br />
Józefy z Lipców. W sierpniu 1944 powołany do wojska, nie stawił się w jednostce. Od wiosny<br />
1945 w konspiracji w zgrupowaniu Mariana �Bernaciaka „Orlika”, przydzielony do oddziału<br />
Walaska „Petersona”, nosił ps. „Gilza”. Zadaniem oddziału było utrzymywanie porządku w terenie<br />
– wymierzano kary chłosty za pospolite kradzieże, niszczono bimbrownie. W czerwcu 1946<br />
leśnicy z majątku Jagodne, pow. Garwolin, zwracali się do „Petersona” z prośbą, by jego oddział<br />
zabronił chłopom wywozić drzewo z dworskiego lasu. Wykonywano także akcje rekwizycyjne.<br />
Zatrzymany 12.12.1946. 15.01.1947 postawiony przed sądem razem ze Stefanem �Kamarkiem,<br />
Władysławem �Warownym i Adamem �Zdrojewskim. Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie,<br />
w trybie doraźnym, na sesji wyjazdowej w Rykach skazał ich na karę śmierci. Wyrok wykonano<br />
dwie godziny po zakończeniu procesu, o godz. 17, nad stawem zwanym Buksa, na skraju miasta.<br />
Wiosną 1947 rodziny zamordowanych podjęły oficjalne starania o ekshumację. 23.09.1991 w<br />
miejscu śmierci żołnierzy oddziału Wacława Kuchnio „Spokojnego” nad stawem Buksa<br />
wystawiono duży metalowy �krzyż. [Tomasz Niemirowski, wg:<br />
http://www.honor.pl/download/swat4.rtf ]<br />
Filipowicz Józef, jeden z przywódców strajku szkolnego w Rykach w 1905. [Tomasz
Niemirowski, wg: Z. Lipski MR 5/1995]<br />
Firma Produkcyjno Handlowa „LUKS” (Przemysłowa 1), zał. w 1998 przez Łucję<br />
Kisiel. Zajmuje się produkcją zniczy; powstała na bazie obiektów GS „SCh” <strong>Ryki</strong>. Własna<br />
produkcja granulitu i knotów nastąpiła od 2003, automatyzacja produkcji zniczy wypraskowych w<br />
2004. Produkty eksportowane są do USA; główni odbiorcy w kraju to Eldorado SA i Groszek SA.<br />
Firma zatrudnia 24 pracowników. [Łucja Kisiel]<br />
Fiuk Jerzy, ur. 14.09.1939 w Brzezinach; inżynier, dr nauk humanistycznych, nauczyciel<br />
akademicki. Studia magisterskie z pedagogiki (UMCS w Lublinie), Studium Organizacji Badań<br />
(1984); doktorat w specjalności dydaktyka, metodyka nauczania (1986). Prowadził badania w<br />
zakresie organizacji, przebiegu kształcenia i efektywności nauczania szkoły wyższej. Autor kilku<br />
badawczych tematów naukowych oraz współautor wielu opracowań i publikacji naukowobadawczych.<br />
Organizator Wydziału Pedagogicznego WSUPiZ w Rykach oraz twórca i współautor<br />
planów studiów i programów kształcenia przedmiotów realizowanych w WSUPiZ. Dziekan<br />
Wydziału Pedagogicznego WSUPiZ (1997-2001), prorektor WSUPiZ w Rykach (2001-05). Zmarł<br />
w Krakowie 20.04.2005. [Zbigniew Lipski]<br />
Gazda Marian, ur. 02.02.1944 w Niwie Babickiej, s. Antoniego i Janiny z d. Czopek.<br />
Zam. w Ornecie (woj. warmińsko � mazurskie: 1965�79), od 1979 w Rykach ul. Kochanowskiego<br />
1/6. Wykszt. średnie zawodowe. Krawiec, dyplom mistrzowski; krawiectwo męsko � damskie,<br />
uczeń Aleksandra Sochackiego. Prac. na wzorcowni OSI <strong>Ryki</strong> (1980�85), następnie w odzieżowej<br />
firmie polonijnej w Zalesiu. Od 1991 rencista. Członek Rady Nadzorczej Spółdzielni<br />
Mieszkaniowej, od 2002 zastępca Przewodniczącego Rady Osiedla Słowackiego Wielorodzinne w<br />
Rykach. Zaint.: działalność społeczna, ogródki działkowe, grzybobranie. Żona: Teresa z d.<br />
Gulbicka, ślub 28.08.1971. Dzieci: Marek � 1975, Jacek � 1977. [Marian Gazda]<br />
Gąsiorowski Jacek, ks., prob. par. <strong>Ryki</strong> w 1693. [Krystian Pielacha, wg: B. Kumor,<br />
Dzieje diecezji krakowskiej do roku 1795 r., t. III, Kraków 2000, s. 496]<br />
44<br />
Gąska Janina z d. Kuchnio, ur. 30.05.1938 w Owni, c. Jana i Zofii z d. Filipek. Zam. ul.<br />
Wyczółkowskiego 15/15. Ukończyła SP w Owni. Krawcowa. Prac. OSI <strong>Ryki</strong>. Należy do KGW.<br />
Zaint.: robótki ręczne, pielęgnacja roślin. Mąż: Marian, s. Michała i Anny z d. Jędrych, ślub<br />
27.10.1957. Dzieci: Mieczysław - 1958; Bożena - 1966. [Janina Gąska]<br />
Gąska Jerzy, ur. 23.04.1965 w Rykach. Absolwent AR w Lublinie, Wydział Techniki<br />
Rolniczej, kierunek Mechanizacja Rolnictwa. Radny III Kadencji Rady Miejskiej w Rykach,<br />
przewodniczący Komisji Rozwoju Gospodarczego, Finansów i Kontroli, Burmistrz Ryk IV i V<br />
kadencji Samorządu w l. 2002-06 i 2006-10. Członek Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu z<br />
ramienia Unii Miasteczek Polskich. [Tomasz Niemirowski, wg:<br />
http://www.ryki.pl/portal/content/view/9/34/<br />
Głodek Aleksandra z d. Węgrzyn, ur. 08.07.1935 w Długowoli, c. Jana i Anny z d.<br />
Komorniczak. Zam.: ul. Piaskowa. Ukończyła UW - pedagogika. Nauczycielka. Prac. w SP w<br />
Tuchomie, Budziskach, Swatach i Rykach. Od 1991 członek zarządu Sekcji Emerytów i<br />
Rencistów �ZNP <strong>Ryki</strong>. Kierownik ogniska nauczania początkowego (1966-72); wizytator<br />
przedmiotowo-metodyczny nauczania początkowego w Wydziale Oświaty w Rykach (1972�75);<br />
zastępca dyrektora szkoły (1975�81); metodyk nauczania początkowego w ODN Lublin (1981-<br />
91). Zaint.: lektura, robótki ręczne. Otrzymała nagrody kuratora i ministra oświaty oraz Medal<br />
KEN, Złotą Odznakę ZNP, ZKZ i KKOOP. Mąż: �Jan. [Aleksandra Głodek]
45<br />
Głodek Jan, ur. 12.06.1923 w Dąbi Nowej, zm. 02.04.1989, s. Stanisława i Marianny z d.<br />
Stachurska. Zam. ul. Sienkiewicza 6. Ukończył SP w Rykach, Gimnazjum Biskupie w Siedlcach,<br />
Studium Ekonomiczno-Spółdzielcze w Krakowie. Ekonomista, specjalność: ekonomika<br />
spółdzielczości. Prac.: SP w Swatach, Dąbi i Zalesiu (1946-50); GS „SCh” w Rykach (1950-61 i<br />
1966-81); PPS Społem w Dęblinie (1961-66). Radny GRN (1954) i MRN (1961) w Rykach,<br />
Przewodniczący Komitetu Rodzicielskiego LO w Rykach, Przewodniczący Społecznego Komitetu<br />
Budowy Wodociągów – Osiedle Jarmołówka. Współautor dynamicznego rozwoju GS „SCh” w<br />
Rykach, współinicjator budowy nowego budynku LO w Rykach. Należał do ZNP, BCh, PPR,<br />
PZPR. Otrzymał: KKOOP, SKZ, Medale XXX i XL-lecia PRL, Odznakę Zasłużonego Działacza<br />
Ruchu Spółdzielczego. Zaint.: historia, polityka. Żona: Janina Wanda z d. Osińska, ślub<br />
09.08.1949. Dzieci: Krystyna - 1951, Elżbieta - 1953, Wojciech - 1957. [Krystyna Duber]<br />
Głodek Jan, ur. 25.06.1933 w Kurzelatach, s. Józefa i Józefy. Ukończył SGGW. Inżynier<br />
zootechnik. Prac. PZKR w Rykach, OSM <strong>Ryki</strong>, WODR w Siedlcach. Pełnił funkcję radnego i<br />
przewodniczącego sesji PRN w Rykach. Wprowadził pierwsze traktory na wieś w l. 1958-72.<br />
Prezes OSM (1972-74), zapoczątkował produkcję sera twardego – Podlaskiego. Odznaczony SKZ,<br />
Srebrną Odznaką Centralnego Związku Spółdzielni Budownictwa Mieszkaniowego, KKOOP,<br />
tytułem: Zasłużony Pracownik Rolnictwa. Zajmuje się hodowlą królików hodowlanych, posiada<br />
przydomowy sad. Zaint. sportowe: piłka nożna, siatkówka, skoki narciarskie. Żona: �Aleksandra,<br />
ślub 25.06.1961. Dzieci: Anna - 07.01.1962, Jolanta - 13 04.1968. [Jan Głodek]<br />
Głodek Janina Wanda z d. Osińska, ur. 25.04.1922 w Rykach, zm. 23.02.1993, c.<br />
Mariana i Klementyny z d. Sztetner. Zam. ul. Sienkiewicza 6. Ukończyła SPow w Rykach (3 kl.) i<br />
Sernikach (3 kl.), Gimnazjum w Pińsku. Prac.: nadleśnictwo w Morocznie, GS <strong>Ryki</strong>. Zaint.:<br />
literatura, poezja, plastyka, rękodzieła artystyczne. Mąż: Jan, ślub 09.08.1949. Dzieci: Krystyna -<br />
1951, Elżbieta - 1953, Wojciech - 1957. [Krystyna Duber]<br />
Głuchowska Kornelia, ur. 09.04.1914 w Bobrownikach, c. Stanisława i Katarzyny<br />
Rodaków. Jej trzej bracia: Eugeniusz, Tytus i Sławomir zginęli w l. 1944-46. W 1944 wstąpiła do<br />
AK i przyjęła ps. “Malinianka”, później zmieniła na “Kora”. Była łączniczką w oddziale<br />
“Zagończyka”. Po wojnie po ujawnieniu w 1946 więziona do 1947. Była odznaczona Krzyżem<br />
Partyzanckim, Odznaką za “Akcję Burza”, Odznaką “Weteran walk o Niepodległość”, SKZ z<br />
mieczami, Krzyżem z mieczami “Za wolność i niepodległość 1945-53” i Medalami Wojska<br />
Polskiego 1,2,3. Mąż: Stefan, ślub w 1952. Dzieci: Zbigniew (zginął w wypadku w wieku 19 lat),<br />
córka Alina, która opiekowała się matką do końca jej dni. [Zbigniew Lipski, por. MR 1/1999]<br />
Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska” (Szkolna 1), zał. w 1908, początkowo<br />
jako Stowarzyszenie Spożywców „Przyszłość”. W 1935 przyjęła nazwę: Okręgowa Spółdzielnia<br />
Spożywców „Społem”. Kolejni prezesi: Piotr �Danysz, Franciszek �Kowalski, Józef<br />
�Prokurat, ks. Jan �Rozwadowski, Józef Filipowicz, Józef Królik, Stanisław Ostałowski,<br />
Władysław �Jarmoła, Władysław Skalski, Antoni Kozak, Henryk Skorupko, Grzebisz, Tycholic,<br />
Andrzej Filipek, Józef Ostrzyżek, Aleksander Rusa, Piotr Rodak, Stanisław Śmietanko, Jakub<br />
Sieraj, Marian Ratyński, Jan Głodek, Tadeusz Cieślak, Jan Bieńczyk, Waldemar Bryzek.<br />
Zebranie założycielskie odbyło się na plebanii, prowadzone przez Piotra �Danysza.<br />
Pierwszy sklep otwarto w lokalu wynajętym od S. Ostałowskiego, pierwszą sklepową została<br />
Eugenia Dobrowolska z Zalesia, księgowość prowadził Piotr Danysz. W 1918 przyłączyła się do<br />
Spółdzielni założona w 1915 Spółdzielnia Masarska. W 1926 Spółdzielnia pomogła w powstaniu<br />
Spółdzielni Mleczarskiej w Rykach. W 1935 powstała piekarnia. Na początku września 1939<br />
wskutek działań wojennych spalone zostały budynki i ich zawartość. 11.02.1941 Niemcy powołali
46<br />
do życia Spółdzielnię Rolniczo-Handlową „Rolnik”, która przejęła część zadań Spółdzielni.<br />
Podczas okupacji w jej budynku mieściła się komenda podobwodu BCh. Pod koniec 1945<br />
Spółdzielnia prowadziła w Rykach 5 sklepów: spożywczy, masarski, tekstylny, żelazny i<br />
kontyngentowy; prowadziła filie w Stężycy, Kłoczewie i Ułężu, wytwórnię wód gazowanych,<br />
masarnię oraz punkt szklarski. Zrzeszała 1318 członków. 20.05.1948 została połączona ze<br />
Spółdzielnią Rolniczo – Handlową „Rolnik” i przyjęła dzisiejszą nazwę. W 1948 posiadała w<br />
Rykach i okolicy 10 sklepów, w 1958 – 21, w 1988 � 63, w 2004 - 24. Zajmuje się handlem,<br />
produkcją wyrobów spożywczych i skupem.<br />
W 1964 zajęła I miejsce oraz sztandar przechodni we współzawodnictwie o tytuł:<br />
Przodującej Spółdzielni w Kraju. W 1977 III miejsce w kraju we współzawodnictwie pod nazwą<br />
„Mistrz gospodarności i kultury”. W 1986 zwycięstwo w teleturnieju „Wszystko albo nic” ze<br />
Spółdzielnią w Namysłowie, woj. opolskie. W 1988 ufundowanie sztandaru. W 2002 prezentacja<br />
własnych wyrobów w Pałacu Prezydenckim w Warszawie. Zatrudnionych 100 osób. [Waldemar<br />
Bryzek, Jan Jeżewski]<br />
Godlewska Janina, ur. 01.04.1905 w Maciejowicach, zm. 04.02.1995 w Rykach, c.<br />
Romualda i Filipiny z d. Madej. Ukończyła SN w Radzyminie. Nauczycielka. Prac. w Miastkowie<br />
od 01.01.1926, w Niwie Babickiej (1931-43) i w SP w Rykach do 01.09.1952. W 1952 pełniła<br />
również obowiązki kierownika Powiatowego Oddziału Doskonalenia Kadr Oświatowych. W 1963<br />
przeszła na rentę, w l. 70 – tych oraz na początku lat 80 – tych pracowała w bibliotece szkolnej, w<br />
skróconym wymiarze godzin. W okresie okupacji hitlerowskiej żołnierz AK i WiN, komendantka<br />
sekcji łączności w 15 pp. „Wilków”, ps. „Aniela”, później „Malwina”. W czasie okupacji<br />
prowadziła tajne nauczanie. Od 1932 w ZNP. Zasłużona dla miasta Garwolin i dawnego powiatu<br />
garwolińskiego oraz dawnego powiatu ryckiego. Odznaczona: KKOOP, ZKZ, Medalem KEN,<br />
Odznaką AK, Honorową Odznaką za Tajne Nauczanie, Złotą Odznaką ZNP, Jubileuszową<br />
Odznaką 75 – lecia ZNP, Medalem XL – lecia PRL. [Anna Żaczek, wg: Z. Lipski, MR 2 /1995, s.<br />
10]<br />
Goliszewska Kazimiera, ur. 04.03.1923 w Samborze, zm. w 2002. Ukończyła SPow im.<br />
Królowej Jadwigi w 1935; Gimnazjum Ogólnokształcące im. M. Konopnickiej w Samborze w<br />
1939; Państwowy Kurs Handlowy we Lwowie w 1944; Technikum Sowieckiego Handlu w 1946 i<br />
Studium Nauczycielskie w 1964. Nauczycielka zajęć praktyczno � technicznych i jęz. polskiego.<br />
Prac. w SP w Maciejowicach od maja 1947; w Brusowie (1955�56), a od 01.02.1956 do<br />
31.08.1977 w SP w Rykach. Odznaczona ZKZ. Mąż: Hieronim, ślub 11.06.1949. Dzieci: Andrzej,<br />
Elżbieta, Joanna. [Tomasz Niemirowski, wg: nekrolog w MR 9/2002]<br />
Gołyńska - Grobel Joanna, ur. 06.04.1963 w Poddębiu k/Łodzi, c. Józefa i Janiny z d.<br />
Cichecka. Zam. ul. Dolna 60. Ukończyła Zasadnicza Szkołę Rolniczą, Technikum Rolnicze. Prac.<br />
AVON Garwolin. Prezes AKat przy parafii Najświętszego Zbawiciela w Rykach. Zaint.: czytanie<br />
książek o tematyce teologicznej. Zajęła II miejsce w konkursie o papieżu Janie Pawle II w<br />
Lublinie i III miejsce w dekanacie. Mąż: Robert, ślub 27.08.1983. Dzieci: Beata �1984; Piotr �<br />
1986. [Joanna Gołyńska]<br />
Gospodarstwo Rybackie Kock sp. z o.o. (Lubelska 11), zał. 01.12.2001; wcześniej do<br />
1945 własność prywatna, następnie Państwowe Gospodarstwo Rybackie, a od 01.12.2001<br />
dzierżawione przez spółkę pracowniczą. Zarządzający: Marian Rapacewicz. Działalność: rybactwo<br />
stawowe. Mistrz Rejonowy w konkursie „Agroliga 2001”. Zatrudnia 38 osób. [Marian<br />
Rapacewicz]
47<br />
Gośniak Henryk. Walczył w kampanii wrześniowej 1939 w rejonie Ryk. Następnie<br />
wstąpił do konspiracji. Walczył w oddziale Mariana �Bernaciaka „Orlika”, uczestnicząc w wielu<br />
akcjach bojowych przeciw Niemcom, m.in. w Rykach, w Kocku, Kluczkowicach. Od lipca 1944<br />
ukrywał się przed UB. Po zakończeniu walk wrócił na swoje gospodarstwo. Odznaczony Krzyżem<br />
Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. [Tomasz Niemirowski, wg:<br />
http://www.prezydent.pl/x.node?id=1011848&eventId=13027953]<br />
Grabarz Piotr, ur. 1.02.1927 w Zakrzewie pow. Krasnystaw, s. Wawrzyńca i Anny z<br />
Szafrańców. Ukończył filologię polską w KUL (1952) oraz studia podyplomowe w WSP Siedlce<br />
w 1976. Prac. w LO w Sobieszynie jako nauczyciel i dyrektor (1950-68), w LO <strong>Ryki</strong> jako dyrektor<br />
(1968-76) oraz w Wyższej Szkole Inżynierskiej w Lublinie jako wykładowca (1976-93). W czasie<br />
jego kadencji w Sobieszynie do istniejącego budynku szkolnego dobudowano w 1966 “skrzydło”,<br />
a w Rykach został pobudowany i oddany w użytkowanie w 1973 nowy budynek szkolny. W 1976<br />
ukończono budowę nowej pełnowymiarowej sali gimnastycznej. Członek PZPR i TKKŚ. Za<br />
działalność społeczną i zawodową wyróżniony m.in. ZKZ, SKZ, Medalem XXX lecia PRL, Złotą<br />
Odznaką ZNP. Zmarł nagle w wieku 66 lat, 29.07.1991. Żona Lena-Wanda z Kowalewskich ur.<br />
30.10.1926. Dzieci: Anna - 24.01.1951, Michał - 05.02.1953. [Zbigniew Lipski]/<br />
Grabowski Kazimierz, ojciec Julii �Domareckiej, wykładowca matematyki w Szkole<br />
Chorążych w Dęblinie (1926�30), mistrz szachowy, uczestnik międzynarodowych konkursów<br />
szachowych, trener szachowy, specjalista w układaniu zadań szachowych, tzw. dwuchodówek.<br />
[Ewa Domarecka]<br />
Graca Tadeusz, ur. 05.07.1948 w Pewli Ślemieńskiej. Ukończył studia magisterskie w<br />
1979 w dziedzinie pedagogiki. Doktorat obronił (1988) również z pedagogiki w specjalności -<br />
teoria wychowania. Zaint. naukowe: psychologia społeczna i pedagogika pracy. Aktualnie pracuje<br />
nad rozprawą habilitacyjną: "Teoretyczne i metodyczne zasady kształcenia ustawicznego w<br />
procesie rozwoju zawodowego". Prodziekan Wydziału Pedagogicznego WSUPiZ (1998-2001),<br />
adiunkt Akademii Pedagogiki Specjalnej w Warszawie (2001-02), prodziekan Wydziału<br />
Pedagogicznego WSUPiZ w Rykach (1998 – 2005), prorektor (2005-06), rektor od 2006. Jest<br />
organizatorem kilkunastu konferencji naukowych, autorem ponad 40 publikacji, promotorem 40<br />
prac magisterskich oraz ponad 150 licencjackich.[Zbigniew Lipski]<br />
Gransztof Julian, ps. „Jastrząb”, ur. 25.02.1914 w Rososzy koło Ryk, zm. 17.10.1975 w<br />
Lęborku. Wykszt. podstawowe. Przed II wojną światową pracował w kaflarni w jednym z<br />
majątków; był członkiem Komunistycznej Partii Polski. W czasie wojny dowodził oddziałem<br />
Armii Ludowej działającym w Okręgu 3 Warszawa – Prawa Podmiejska. Po wyzwoleniu Ryk pod<br />
koniec lipca 1944 został komendantem posterunku MO w Rykach. Uczestniczył wówczas<br />
aktywnie w zwalczaniu polskiego podziemia niepodległościowego, w tym w obławach na<br />
członków oddziału AK Mariana �Bernaciaka "Orlika". 12.09.1944 został kilkakrotnie<br />
postrzelony przez żołnierza AK Wacława �Kuchnio "Spokojnego" z oddziału "Orlika".<br />
"Spokojny" zastrzelił wówczas towarzyszącego Gransztofowi kpt. Nikołaja Paramonowa,<br />
pracownika KW MO w Lublinie. Później był szefem PUBP: w Gdyni (14.03–24.05.1945), w<br />
Eblągu (24-29.05.1945) i w Lęborku (29.05.1945–15.07.1946); zastępcą szefa WUBP w Gdańsku<br />
(15.07.1946 – 15.03.1947) i Wrocławiu (15.03– 03.04.1947); szefem PUBP w Nowogardzie (01–<br />
28.02.1948); wicedyrektorem Departamentu Ochrony Rządu w Ministerstwie Bezpieczeństwa<br />
Publicznego (01.04–20.01.1949) skąd został dyscyplinarnie usunięty. Następnie był dyrektorem<br />
kilku przedsiębiorstw, z których zwolniono go za notoryczne pijaństwo. [Tomasz Niemirowski,<br />
wg: http://pl.wikipedia.org/wiki/Julian_Gransztof i www.odkrywca.pl/pokaz_watek.php?<br />
id=426432 - 50k]
48<br />
Gregorczyk Jadwiga z d. Jeżewska, ur. 25.10.1944 w Rykach, c. �Edwarda i Anny z d.<br />
Zając. Zam.: ul. Mickiewicza. Ukończyła LO <strong>Ryki</strong>, Studium Nauczycielskie (kierunek:<br />
matematyka, fizyka) w Radomiu, Studium Metodyczne w Lublinie. Nauczycielka matematyki.<br />
Prac. SP Rdzuchów, SP w Rykach. Pełniła funkcję komendanta szczepu harcerskiego w SP,<br />
członek Komisji Rewizyjnej w TPR, członek Rady Osiedlowej Jarmołówka, członek zespołu<br />
charytatywnego. Należała do ZNP i ZHP. Pracowała w harcerstwie przez 32 lata, uzyskała stopień<br />
harcmistrza. Prowadziła zimowiska w okresie ferii zimowych. Udziela się w wolontariacie,<br />
pomagając uczniom w nauce. Otrzymała Nagrodę Inspektora w 1985, Nagrodę Dyrektora w 1995 i<br />
Nagrodę Kuratora w 1980, dyplom z okazji 85 � lecia ZNP, ZKZ za 20 lat pracy nauczycielskiej i<br />
Krzyż Zasługi dla ZHP w 1988. Zaint. harcerstwo, turystyka, obozy. Mąż: Bohdan, ślub<br />
12.08.1967. Dzieci: Krzysztof - 1968, Tadeusz � 1970, Anna - 1973, Janusz - 1978. [Jadwiga<br />
Gregorczyk]<br />
Grudniak Bogdan Andrzej, ur. 11.01.1953 w Trojanowie, s. Henryka i Czesławy z d.<br />
Krawczyk. Zam. ul. Karola Wojtyły 6/7. Ukończył TB w Rykach, specjalność: budownictwo<br />
ogólne. Prac. w MGCK w Rykach. Zaint. malarstwo, muzyka, akwarystyka oraz kynologia.<br />
Namalował wiele obrazów, miał kilka wystaw, wykonał obrazy ołtarzowe do kaplicy cmentarnej<br />
w Rykach oraz kościoła w Bazanowie. Żona: Jolanta Hanna z d. Pietryka, ślub 26.12.1981. Dzieci:<br />
Paweł � 26.04.1982, Katarzyna � 08.02.1984. [Bogdan Grudniak]<br />
Grudniak Krystyna, ur. 29.01.1952 w Zwoleniu, c. Jana i Marianny z d. Markowska.<br />
Zam. ul. Kochanowskiego 22. Ukończyła AR w Lublinie (mgr inż. rolnictwa), studia<br />
pedagogiczne i opiekuńcze oraz studia podyplomowe: Zarządzanie w administracji i samorządzie<br />
terytorialnym. Prac. w ZSZ im. Wł. Korżyka w Rykach. Była prezesem Zarządu Oddziału Miejsko<br />
� Gminnego ZNP w Rykach i przewodniczącą Rady Miejskiej w Rykach. Należy do ZNP i SLD.<br />
Zaint.: praca w ogrodzie, jazda samochodem, publicystyka, dobra książka, filmy historyczne;<br />
praca w trudnych zawodach i na stanowiskach wymagających wyzwania; działalność społeczna �<br />
pełnienie kierowniczych funkcji. Mąż: Stanisław (zm. 07.05.1997), ślub 31.12.1974. Synowie:<br />
Mariusz (lekarz) � 02.05.1976, Konrad (student prawa i administracji) � 05.06.1986. [Krystyna<br />
Grudniak]<br />
Grudniak Marian, ur. 02.02.1942 w Żabiance, s. Piotra i Katarzyny z d. Kostyra. Zam. ul.<br />
Krasickiego 15. Ukończył THRiN, zawód: technik rolnik. Prac. w PZU � Życie w Rykach.<br />
Sportowiec zajmujący się podnoszeniem ciężarów, lekkoatletyką (biegi długodystansowe,<br />
akrobatyka sportowa, zapasy w stylu wolnym). W 1959 wykonał 1004 przysiady bez odpoczynku,<br />
był to trzeci wynik w Polsce. Od 1955 uprawia kolarstwo szosowe i górskie. Przez 12 lat startował<br />
w wyścigach. Brał udział w Wyścigu Dookoła Mazowsza w 1963; zajął 15 miejsce w Polsce w<br />
kategorii IV A „Masters” w klasyfikacji górskiej w sezonie 2004; w 2005 wywalczył na wyścigu<br />
w Kazimierzu II miejsce oraz I miejsce w wyścigu o Puchar Burmistrza Ryk. W 1984 startował w<br />
biegach o Puchar Prezydenta Miasta Lublina na dystansie 12,5 km. Startowało wówczas ponad<br />
190 zawodników i zawodniczek; w grupie wiekowej od 35 lat był najstarszy, a mimo to zajął I<br />
miejsce. W 1967 podczas kursu instruktorów podnoszenia ciężarów w Teresinie stoczył walkę<br />
sparingową z byłym wicemistrzem Polski w zapasach stylu wolnego wagi lekkiej P. Wróblem i<br />
osiągnął wynik remisowy. Zajmuje się też stolarstwem. Żona: Wiktoria Honorata z d. Sochacka,<br />
ślub 27.09.1964. Dzieci: Urszula � 19.10.1965, Anna � 02.10.1970, Agata � 22.06.1975, Bernard<br />
� 26.03.1978. [Marian Grudniak]<br />
Gruza Władysław, ur. 1917 w Niwie Babickiej. Żołnierz pułku łączności, walczący w<br />
SGO „Polesie”, dowodzonej przez gen. Franciszka Kleeberga w 1939. Zmobilizowany do pułku
49<br />
łączności w Warszawie, przeszedł swój szlak bojowy od stolicy do Kowla i w składzie 50 DP<br />
„Brzoza” do Adamowa i Krzywdy. Po przymusowym złożeniu broni przez gen. Kleeberga wraca<br />
do domu rodzinnego. Członek BCh. Otrzymał: Medal Zwycięstwa i Wolności 1945, Krzyż<br />
Partyzancki, medal „Za udział w wojnie obronnej 1939”, Odznaczenie Pamiątkowe Krzyż<br />
Kampanii Wrześniowej 1939, Odznakę Środowiskową Kleeberczyków, potwierdzającą udział w<br />
walkach SGO „Polesie” z 1990. [Anna Żaczek, wg: Z. Lipski MR 10/1995]<br />
Habowski Eryk, ur. 27.02.1976 w Rykach. Ukończył LO w Rykach, na UW studiował<br />
nauki humanistyczne, m.in. literaturę japońską, socjologię, prawo, prawo europejskie i<br />
psychologię w ramach Kolegium Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów<br />
Humanistycznych. Otrzymał nagrodę im. Wł. Hulewicza za najlepszy debiut poetycki r. 1998. Już<br />
w czasach studenckich był współwydawcą dużej gazety regionalnej o kilkunastotysięcznym<br />
nakładzie, zajmuje się wieloma dyscyplinami sztuki i nauki, autor książek, artykułów, scenariuszy<br />
i tekstów muzycznych. Członek m.in. Związku Literatów Polskich. Wielokrotnie nagradzany<br />
(m.in. nagroda za debiut podczas XXVII Warszawskiej Jesieni Poezji w Warszawie), laureat<br />
stypendiów krajowych i zagranicznych, m.in. stypendium artystycznego w dziedzinie literatury<br />
przyznanego przez rząd Bawarii w l. 2003-04, stypendium Ministra Edukacji Narodowej,<br />
stypendium literackiego Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego; współpracuje z uznanymi<br />
reżyserami i kompozytorami w kraju i za granicą. Autor zbiorów wierszy i powieści (spis w<br />
Bibliografii na końcu Encyklopedii). [Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR 8/1998; 1/1999<br />
oraz http://erro.pl/pol/index.htm]<br />
Harazin Wacława, córka Wł.�Jarmoły. Dentystka. Mieszkała wraz z mężem w domu na<br />
rogu ul. Chopina i Wspólnej, naprzeciwko organistówki, miała tam też swój gabinet, do którego<br />
wchodziło się od ul. Wspólnej przez ganeczek. Przyjmowała także w �Ośrodku Zdrowia.<br />
Państwo Harazinowie mieli jednego syna, który wyjechał do Warszawy przed samym powstaniem<br />
i prawdopodobnie zginął biorąc w nim udział. Pan Harazin był emerytowanym wojskowym,<br />
podobno majorem, po zakończeniu wojny zatrudnionym przy repatriacji z Anglii<br />
zdemobilizowanych żołnierzy polskich. [Tomasz Niemirowski, wg:<br />
http://forum.ryki.pl/viewtopic.php?t=395&postdays=0&postorder=asc&start=15]<br />
Heinrych Władysław, magister farmacji, właściciel apteki w Rykach w l. 1938�44. Żona:<br />
Julia. [Anna Kołodziejek]<br />
Herb Ryk został wprowadzony uchwałą Rady Narodowej Miasta i Gminy <strong>Ryki</strong><br />
18.07.1979. Wzorowany na herbie rodu Poniatowskich. Opis: na srebrno � szarym tle wspinający<br />
się młody byk (czerwony), zwany ciołkiem, wyłania się ponad koronę królewską (złotą),<br />
wieńczącą zbroję rycerską (czarną), niżej litera R (czerwona). Byczek, korona i zbroja to elementy<br />
herbu Bernarda Maciejowskiego (Maciejewskiego), dzierżawcy Ryk ok. 1538. „Ciołek” to herb<br />
Stanisława Poniatowskiego, który odbudował <strong>Ryki</strong> i prawdopodobnie załatwił prawa miejskie.<br />
Zbroja jest symbolem XV wieku, kiedy <strong>Ryki</strong> pojawiły się w historii. Byczek i litera R z jedną<br />
nóżką jak kosa symbolizują związki z rolnictwem. [Tomasz Niemirowski]<br />
Herceg Ferenc. W l. 60-tych w Rykach mieszkał Węgier, który podobno był żołnierzem<br />
Wehrmachtu i po wojnie bał się wrócić na Węgry. Pochodził z Budapesztu. W Rykach mieszkał<br />
m.in. u państwa Gałązków, u p. Ostałowskiego, a potem na Karasiówce w drewnianym domu gen.<br />
bryg. Bolesława Freja. Trudnił się chemicznym czyszczeniem ubrań. Pracował również przez kilka<br />
lat w ryckim szpitalu. Pomimo długiego pobytu w Polsce mówił łamaną polszczyzną. Zmarł w<br />
Warszawie i jest pochowany na Bródnie. Na pogrzebie była jego siostra z Budapesztu. [Tomasz<br />
Niemirowski, wg: http://forum.ryki.pl/viewtopic.php?t=395&start=0]
Hochberg Ida, ur. w Garwolinie. Ukończyła miejscowe gimnazjum, a następnie<br />
Pedagogium (pisownia wg kroniki). Pracę nauczycielską rozpoczęła w SPow nr 1 w Rykach w<br />
lutym 1933, a od 1935 pracowała jako nauczycielka Szkoły nr 2. W 1942 wywieziona wraz z<br />
rodziną do miejsca zagłady w Bełżcu. [Anna Żaczek, na podst. kroniki SP nr 1]<br />
Hołownia Józefa z d. Oleszczuk, ur. 19.03.1948 w Bezku Dębińskim, c. Czesława i<br />
Genowefy z d. Kotowska. Zam. ul. Słowackiego 21 B. Ukończyła LO w Siedliszczu n/Wieprzem,<br />
KUL. Nauczycielka języka polskiego. Prac. w LO w Rykach i (społecznie) w redakcji czasopisma<br />
„Wzrok”. Należy do NSZZ Solidarność od 1980, Komitetu Obywatelskiego, PRS, Ruchu<br />
Odbudowy Polski. Otrzymała nagrodę ministra III-go stopnia za osiągnięcia w pracy<br />
dydaktycznej, SKZ za umacnianie suwerenności Polski oraz działalność na rzecz niezależnego<br />
ruchu związkowego. Zaint.: polonistyka, literatura, ogrodnictwo, rolnictwo. Mąż: Bogdan, ślub<br />
20.11.1976. Dzieci: Konrad Piotr - 1977; Anna Izabela - 1978. [Józefa Hołownia]<br />
Hortex � Zakład Przemysłu Owocowo � Warzywnego „Hortex”<br />
50<br />
Inspektorat Szkolny w Rykach został powołany jako integralne stanowisko w powiecie<br />
01.01.1956. W okresie międzywojennym <strong>Ryki</strong> podlegały Inspektorowi Oświatowemu w<br />
Garwolinie, a następnie w Puławach. Inspektorami byli wówczas m.in. Derczyński (1916),<br />
Grzegorz Winogrodzki (1917/18), Antoni Pożniak (1923/24), Henryk Zawadzki (1924/25/26),<br />
Władysław Kabaciński (1930/31), Marian Krall (1931/32/33), W. Polakowski (1936/37), z Puław:<br />
Franciszek Świgost (1938/39).<br />
Od 1944 <strong>Ryki</strong> należały do województwa warszawskiego, powiatu garwolińskiego i właśnie w<br />
Garwolinie urzędowali Inspektorzy Szkolni. Wśród tamtejszych inspektorów wymienić należy<br />
Jana Migdala (1945-47), nauczyciela, kierownika szkoły nr 1, bardzo aktywnego w czasie okupacji<br />
działacza podziemia, pełniącego funkcję zastępcy szefa referatu ds. zbierania informacji w AK ps.<br />
„Karwina”, „Łoza”, „Łyszcz”. Współpracował z zespołem wydającym „Wiadomości” (11.1939-<br />
05.1944). Kierował zespołem ds. kształcenia nauczycieli w Delegaturze Powiatowej w Garwolinie,<br />
działającej w ramach Komisji Oświaty i Kultury, powstałej w 1942, którą kierował Marian<br />
Jaworski ps. „Mariański”. Jan Migdal wchodził w skład Tymczasowego Komitetu Wykonawczego<br />
powstałego po 27.07.1944 pod przewodnictwem Leona Miernika i Janusza �Wierusza-<br />
Kowalskiego. Był w składzie prezydium MRN w Garwolinie, oddelegowanym stamtąd do PRN,<br />
gdzie pełnił funkcję wiceprzewodniczącego (styczeń 1945). Wchodził też w skład Komitetu<br />
Partyjnego PPS, jako członek. Od 1949 funkcje inspektora pełnili kolejno: Kazimierz Milewski,<br />
Jędrych, Franciszek Rejman, Erazm Junio i Henryk Frelek (1955-56). Jego zastępcą był<br />
Władysław Krzywoń, który po 01.01.1956 przeszedł do Ryk.<br />
W Rykach inspektoratem kierowali: Władysław Krzywoń, Maria Rodak (1958-64), Jan<br />
�Buczyński (1964-66), Ludwik �Kuchnio (1966-73), Jan Sikorski (1973-75). Zastępcami byli<br />
m.in.: Aniela Kwiatkowska, Jan Buczyński, Henryk Kujda, Zofia Cholewa. Po likwidacji powiatu<br />
w 1975 rolę kierowniczą w miejscowej oświacie spełniał dyrektor Zbiorczej Szkoły Gminnej<br />
Ludwik Kuchnio i jego zastępca Jan Kalata. 05.09.1984 do koordynowania tej pracy powołano<br />
Miejsko-Gminnego Inspektora Szkolnego w osobie Teresy Stachurskiej – Maj (1984-85). Jej<br />
zastępcą był Bogdan Wiśniewski, później Maryla Rodak, która w l. 1985-86 pełniła rolę<br />
kierowniczą, a jej zastępcą była wtedy Urszula Belowska. Od 01.09.1987 do 31.08.1990<br />
koordynatorem była Eliza Tarkowska, a zastępcą Barbara Stani. Od 01.09.1990 funkcję delegata<br />
Kuratorium Oświaty w Lublinie pełniła Krystyna �Okleja. W 1995 powołano Samorządową<br />
Administrację Szkół. [Zbigniew Lipski, maszynopis: „Oświata w Rykach – próba bilansu”]
51<br />
Instytut Sióstr Matki Bożej z Karmelu, (Mickiewicza 16) rozpoczął swoją misję w<br />
Rykach w 1953 wraz z przybyciem matki Terezyty Skalskiej, założycielki Zgromadzenia i s.<br />
Alberty. Obie zamieszkały w domu Zofii i Heleny Jończyk. Był to zarazem dom formacyjny, w<br />
którym pierwsze siostry rozpoczęły nowicjat. W 1976 Zgromadzenie zostało złączone z Instituto<br />
delle Suore di Nostra Signora del Carmelo z siedzibą generalną w Rzymie. Siostry angażują się w<br />
pracę charytatywną, katechetyczną, prowadzą Dom Opieki Społecznej w Woli Gułowskiej,<br />
organizują dni skupienia i rekolekcje dla młodzieży. [Tomasz Niemirowski, wg: s. Elżbieta<br />
Sienkiewicz, MM 1/2005, biuletyn TPR]<br />
Internat ZSZ im. Władysława Korżyka w Rykach (Żytnia 5a), zał. w 1964, kierowany<br />
kolejno przez: Zbigniewa �Rafelda - od 1964, Janusza Ochapa - od 1985, Waldemara Gąskę - od<br />
1990, Alfreda Kaczmarczyka - od 1992, Jana Bakierę - od 1994, Marzenę Pośpiech � od 2006.<br />
Celem internatu jest zapewnienie opieki młodzieży szkolnej oraz organizowanie wycieczek<br />
krajoznawczo - turystycznych, okolicznościowych imprez konkursowo - zabawowych i dyskotek.<br />
Internat zapewnia też noclegi dla studentów WSUPiZ oraz uczestników kursów zawodowych.<br />
31.10.1975 int. zajął I miejsce w wojewódzkim konkursie „O tytuł przodującego internatu”, a<br />
28.10.1976 � III miejsce w tym samym konkursie. W 1996 po raz pierwszy zamieszkały w nim<br />
dziewczęta. W 1997 przerobiono kotłownię z węglowej na gazową, w 2000 � kuchnię, w l. 2001 i<br />
2003 podzielono duże sale sypialne na mniejsze. W 2003 int. został połączony z internatem ZSZ nr<br />
2. Pracuje w nim 7 osób w administracji (obsługa) oraz 5 wychowawców. [Tomasz Niemirowski,<br />
zob. też Z. Lipski, MR 5/2000, s. 11]<br />
Internat ZSZ nr 2 w Rykach (Wyczółkowskiego 10a), zał. w 1980, kierowany kolejno<br />
przez: Andrzeja Jurkiewicza (1980-90), Stanisława Pudło (1990-2001) i Agnieszkę Walasek<br />
(2001-03). W int. działały: Młodzieżowa Rada Internatu, sekcja socjalno - bytowa, sekcja<br />
porządkowa, sekcja sportowa, sekcja rozrywkowa oraz sekcja nauki. Od początku istnienia int.<br />
obchodzono następujące uroczystości: Dzień Chłopaka, Dzień Edukacji Narodowej, 11 Listopada<br />
(po 1989), andrzejki, mikołajki, wieczerze wigilijne, zabawy karnawałowe, walentynki, 8 Marca, 3<br />
Maja, Dzień Matki. Organizowano również: wycieczki, konkursy, zabawy, quizy, opiekowano się<br />
miejscami pamięci narodowej, organizowano spotkania z ciekawymi ludźmi; w 1980 nastąpiło<br />
oddanie do użytku III piętra. Pierwsi mieszkańcy to 60 - osobowa grupa dziewcząt, w trakcie roku<br />
szkolnego wprowadziła się grupa chłopców. W 1981 oddano do użytku świetlicę i jadalnię, w<br />
1983 zamieszkały grupy kursów zawodowych, w 1998 zamieszkali studenci studiów dziennych<br />
WSUPiZ. W 2002 starostwo powiatowe podjęło uchwałę o przeznaczeniu części budynku na<br />
pomieszczenia Urzędu Skarbowego, w 2003 nastąpiło połączenie placówki z Internatem ZSZ im.<br />
Władysława Korżyka. Liczba pracowników wynosiła 15 osób. [Agnieszka Walasek]<br />
Jagiełło Anna z d. Płytnik, ur. 30.11.1919 w Druskiennikach nad Niemnem, zm.<br />
25.01.2006 w Rykach, c. Jana i Zofii. Zam. Sienkiewicza 12. Ukończyła szkołę średnią „u<br />
Gaczeńskiej i Kasprowskiej” na ul. Chłodnej w Warszawie. Studia stomatologiczne rozpoczęła w<br />
1938, a ukończyła (z powodu przerwy wojennej) w 1948 na Uniwersytecie Łódzkim. Prac. w<br />
przychodniach na ul. Swatowskiej i Szkolnej, w SP i we własnym gabinecie stomatologicznym.<br />
Otrzymała m.in. BKZ, SKZ, Medal 30�lecia PRL. Mąż: Ryszard, ślub w 1943. Dzieci: Barbara �<br />
01.01.1945, Olgierd � 03.1947, Ryszard Maurycy � 28.10.1949. [Tomasz Niemirowski, wg: Z.<br />
Lipski, MR 3/2000, s.3]<br />
Jagiełło Krzysztof, ur. 15.05.1979 w Rykach, s. Mariana i Danuty z d. Mazurek. Zam. ul.<br />
Słowackiego 10/4. Ukończył Policealną Szkołę Zawodową w Dęblinie, TM dla dorosłych.<br />
Technik prac biurowych, technik mechanik. Zaint.: historia, polityka, psychologia, filozofia,<br />
religioznawstwo. [Krzysztof Jagiełło]
52<br />
Jagusz Stanisław, ur. 18.07.1902 w Chrustnem, zm. 15.09.1990 w Warszawie. Pochowany<br />
w Rykach. Dr ekonomii, absolwent Sorbony, pisarz, sędzia, adwokat, działacz ruchu ludowego,<br />
więzień obozów w Oświęcimiu i Oranienburgu. W 1950 skazany na osiem lat więzienia za<br />
działalność polityczną. [Tomasz Niemirowski, wg: T. Budziak, Cmentarze to miejsca święte, s. 48]<br />
Jarmoła Władysław. Sekretarz gminy w 20�leciu międzywojennym. Z parcelacji majątku<br />
<strong>Ryki</strong> nabył od Zdzisława �Marchwickiego obszar ziemi położony na zachód od osady. Od jego<br />
nazwiska dzielnica Ryk nazywana jest Jarmołówką. [Tomasz Niemirowski, wg: T. Karst, MR<br />
7�8/1995, s. 10]<br />
Jaroń Lidia Iwona, ur. 10.03.1965 w Rykach, c. Kazimierza i Celiny z d. Wiencek. Zam.<br />
ul. Karola Wojtyły 13/28. Ukończyła TB - budownictwo ogólne; UMCS � Wydział Pedagogiki i<br />
Psychologii, specjalność: animator i menedżer kultury. Technik budowlany. Pracuje w MGCK w<br />
Rykach. Miała dwie wystawy fotograficzne eksponowane w galerii MGCK: 1. ,,Spotkania z<br />
przyrodą" sierpień 2001; 2. ,,Ciekawe miejsca na Ziemi" sierpień 2005. Zaint.: fotografia. Mężatka<br />
od 25.12.1989. Dzieci: Bartosz � 30.08.1990 i Aleksandra � 12.10.1993. [Lidia�Iwona Jaroń]<br />
Jarzębowska Zofia z d. Kieliszek, ur. 27.12.1905 w Sosnowcu, zm. 05.05.2000 w<br />
Lublinie, c. Jana i Katarzyny z d. Niemirowska. Ukończyła SN. Nauczycielka jęz. polskiego.<br />
Prac.: SP w Rykach, w Sobieniach-Jeziorach i w Lublinie. Prowadziła też tajne nauczanie i szkoły<br />
wieczorowe dla analfabetów. Prowadziła zespoły taneczne, KGW. Należała do ZNP. Zaint.:<br />
historia Polski, literatura. Otrzymała Medal KEN. Mąż: Stanisław, ślub 16.08.1930. Dzieci:<br />
Danuta – (1931 - 2001), Bożena - 1933, Jerzy - 1936, Urszula - 1938, Alicja - 1941, Elżbieta -<br />
1943. [Alicja Eminowicz]<br />
Jaśkiewicz Dariusz Andrzej, ur. 19.08.1961 w Elblągu, s. Józefa i Stanisławy z d.<br />
Jaroszewska. Zam. ul. Witosa 2/7. Ukończył SGGW � Wydział Ekonomiczno�Rolniczy, aplikacja<br />
administracyjna w Lublinie. Prac.: UM w Rykach, naczelnik Wydziału Ochrony Środowiska,<br />
Działalności Gospodarczej i Rolnictwa. Członek Ligi Ochrony Przyrody. Zaint.: środowisko<br />
naturalne, literatura, muzyka, malarstwo, fotografia, dziedzictwo kulturowe, publicystyka,<br />
turystyka. Szczególne osiągnięcia – zwodociągowanie obszarów wiejskich gminy <strong>Ryki</strong> w l. 1990 –<br />
2000, komunalizacja mienia (drogi gminne), edukacja ekologiczna, promocja dziedzictwa<br />
kulturowego. Autor publikacji o tematyce ekologicznej, rolniczej i kulturalnej, inicjator inwestycji<br />
i akcji służących środowisku. Opracował Program Ochrony Środowiska i Plan Gospodarki<br />
Odpadami dla gminy <strong>Ryki</strong>. Otrzymał odznaki: Zasłużony dla Rolnictwa, Za Zasługi dla Ochrony<br />
Środowiska i Gospodarki Wodnej, Zasłużony Działacz Kultury oraz medale: KEN, Za Zasługi dla<br />
Ochrony Przyrody i Kształtowania Środowiska oraz BKZ. Żona: Ewa Barbara z d. Żmuda, ślub<br />
07.11.1987. Syn: Mateusz Jakub � 1990. [Henryka Bany]<br />
Jatkowski Edmund, ks., ur. 17.11.1807 w Krzeszowie, zm. 22.03.1869 w Jeziorach, s.<br />
Michała i Anny z d. Anichimowska. Nauki początkowe pobierał w domu rodzicielskim. Mając lat<br />
8 rozpoczął dalszą 3-letnią naukę w szkole we Lwowie, skąd przeniesiono go do Szkół<br />
Wojewódzkich w Szczebrzeszynie, w których ukończył 6 klas. 01.10.1827 został alumnem<br />
Seminarium Diecezjalnego w Lublinie. 19.12.1830 otrzymał święcenia kapłańskie. Do 02.02.1836<br />
jako wikary pracował w Garbowie. Następnie otrzymał urząd prob. par. <strong>Ryki</strong>, na którym pozostał<br />
do 1847. W 1853 objął stanowisko wikarego w Parysowie, skąd po 14 latach posługi został<br />
przeniesiony do par. Jeziory, gdzie umiera z powodu choroby mózgowej. [Krystian Pielacha, wg:<br />
Akta osobiste księdza Edmunda Jatkowskiego, AKDS, sygn. Dział II, Lit. J, Nr 11, Tom I]
53<br />
Jawoszek Krzysztof, ur. 12.06.1961 w Rykach, s. Leszka i Stanisławy z d. Miłosz. Zam.<br />
ul. Okopowa 43. Ukończył Technikum Geodezyjne w Żelechowie, AR we Wrocławiu. Geodeta.<br />
Prowadzi działalność gospodarczą. Zaint.: informatyka, Internet, polityka. Żona: Renata z d.<br />
Błaszczyk, ślub 20.01.1990. Dzieci: Anna - 1990, Przemysław - 1994. [Krzysztof Jawoszek]<br />
Jawoszek Stanisława z d. Miłosz, ur. 03.03.1940 w Ogonowie, gm. <strong>Ryki</strong>, c. Antoniego i<br />
Katarzyny z d. Wojtaś. Zam. ul. Wspólna 20. Ukończyła LO w Rykach i kursy księgowości.<br />
Księgowa. Prac. od 15.11.1957 do 31.05.1975 w Urzędzie Powiatowym w Rykach i od 01.06.1975<br />
do 31.07.2000 w UM <strong>Ryki</strong>; w tym 8 lat jako główna księgowa, a od sierpnia 1994 do końca lipca<br />
2000 jako naczelnik Wydziału Finansowo � Budżetowego. Członek Zarządu PKPS przy UM <strong>Ryki</strong>.<br />
Należy do LK. Odznaczona KKOOP. Zaint.: robótki ręczne (szydełkowanie, haftowanie i in.).<br />
Mąż: Leszek, ślub 25.06.1960. Dzieci: Krzysztof � 1961, Zbigniew � 1963. [Stanisława<br />
Jawoszek]<br />
Jezierski Jan Nepomucen Paweł Franciszek hrabia, (1786-1858) poseł na sejm<br />
Królestwa Polskiego, s. Karola i Zuzanny z d. Bielińska, wnuk Jacka Jezierskiego. W 1809 wstąpił<br />
do wojska polskiego, brał udział w bitwie pod Sandomierzem i dosłużył się stopnia porucznika. W<br />
l. 1815-30 był kilkakrotnie marszałkiem sejmików powiatów lubaczowskiego i garwolińskiego. W<br />
1828 został wybrany posłem z pow. garwolińskiego i należał do konserwatywnej grupy działaczy<br />
sejmowych. 10.12.1830 delegowany razem z ks. F. Druckim – Lubeckim do Petersburga na<br />
pertraktacje z carem Mikołajem I. Jego misja spotkała się ze skrajnymi opiniami w kraju, ale poseł<br />
J. Jezierski akt detronizacji cara przez Sejm Król. Pol. podpisał. W 1849 został marszałkiem<br />
szlachty guberni lubelskiej. Posiadając wielkie wpływy u Paskiewicza uzyskiwał często<br />
zwolnienia lub obniżenia wyroków w sprawach politycznych. Właściciel Dóbr <strong>Ryki</strong> i wsi Sarny,<br />
które nabył z przyległościami od Skarbu Publicznego Królestwa Polskiego 12/24.06.1836. Dobra<br />
wzbogacił poprzez wykorzystanie istniejących zbiorników wodnych do założenia gospodarstwa<br />
rybnego z 31 �stawami, dzięki czemu <strong>Ryki</strong> jeszcze w 1929 nazywano „stolicą karpi”, największą<br />
w Polsce. <strong>Ryki</strong> zawdzięczają mu również przebudowę dawnego �pałacu S. Poniatowskiego.<br />
Żonaty z Karoliną Jelską, miał 3 córki i 2 synów. [Zbigniew Lipski, wg PSB]<br />
Jeżewska Maria z d. Wojtaś, ps. „Emilia”, ur. 25.10.1910 w Rykach, zm. 31.12.1969 w<br />
Rykach, c. Władysława i Władysławy. Katechetka, prac. w Radowiczach, gm. Hołody, pow.<br />
Kowel. Sanitariuszka 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK. Odznaczona Krzyżem Walecznych za<br />
wzięcie do niewoli Niemca. Po wojnie prac. w Wiszni Małej k/Wrocławia. [Tomasz Niemirowski,<br />
wg: R. Kucharski „Wrzos”, MR 4/1999]<br />
Jeżewski Edward, ur. 03.10.1918 w Rykach, zm. 18.12.1979 w Rykach, s. Grzegorza i<br />
Zofii z d. Kucharska. Zam. Szkolna 5. Ukończył SP, kurs cholewkarski w Łodzi, kurs mistrzowski<br />
murarstwa. Kamasznik, szewc, murarz, zdun, cieśla. Członek Cechu Rzemiosł Różnych w Rykach,<br />
kierownik Zakładu Szewskiego „Piechur” w Żelechowie. Właściciel kamienicy przy ul. Szkolnej<br />
5, którą mu zabrano w czasie powstania powiatu i przeznaczono na siedzibę Komendy Policji,<br />
później Ośrodek Zdrowia do 1968. Miał zdolności rysunkowe. Żona: Anna z d. Zając, ślub w<br />
1940. Dzieci: Stanisław � 1943, Jadwiga, po mężu �Gregorczyk � 1944, Danuta � 1952.<br />
[Jadwiga Gregorczyk]<br />
Jeżewski Jan, ur. 16.10.1925 w Rykach, s. Stanisława i Anny z d. Gośniak. Ukończył SP<br />
nr 1 w Rykach (1933-39), Szkołę Spółdzielczą w Nałęczowie (1942-43), Technikum Ekonomiczne<br />
w Lublinie (1956-58), Pierwszą Oficerską Szkołę Piechoty w Krakowie (1945), Akademię Sztabu<br />
Generalnego w Rembertowie (1964-67). Prac. jako sklepowy w OSS „Społem” (07.1943-11.1949)<br />
i księgowy w GS „SCh” (08.1947-11.1949). Brał udział w konspircji jako żołnierz i podchorąży
54<br />
BCh, PS. „Zagrodny” (jesień 1943- lato 1944). Służbę wojskową pełnił w szkole oficerskiej i 26<br />
pp (01.1945-08.1947); brał m. in. udział w walkach z Ukraińską Powstańczą Armią, następnie<br />
służył w różnych jednostkach i na różnych stanowiskach (11.1949-06.1986). Jest autorem<br />
„Wspomnień” i „Kroniki rodzinnej”. Otrzymał m.in.: ZKZ, Krzyż Partyzancki, KKOOP. Żona:<br />
Joanna z d. Rybak, ur. 01.04.1929 w Stężycy, ślub 20.02.1948. Dzieci: Jerzy � ur. 16.03.1950, zm.<br />
tragicznie 22.09.1969, Grażyna � 31.01.1954, Janusz � 18.04.1959, dr nawigacji, kapitan Żeglugi<br />
Wielkiej. [Jan Jeżewski, zob też: Wspomnienia żołnierza, MM 7/2004�3/2005]<br />
Jeżewski Jerzy, ur. w 1941 w Rykach, s. Henryka i Katarzyny. Ukończył SP w Rykach,<br />
LO w Pruszkowie (1966) i kurs dający tytuł mistrzowski z zakresu drobiarstwa. W 1970 otworzył<br />
fermę drobiu, która funkcjonowała do 1981. Nastęnie uruchomił tartak, a w 1987 drugi � w<br />
Nowodworze. Prowadzi też gospodarstwo rolne. Zaint.: hodowla koni, myślistwo, obchody świąt<br />
patriotycznych. Żona: Zofia. [Tomasz Niemirowski, wg: M.Ł. MR 3/2005, s. 16]<br />
Jeżewski Mieczysław, ur. w 1951 w Rykach. Ukończył TM w Rykach, PL � Wydz.<br />
Budowy, Eksploatacji i Naprawy Pojazdów Samochodowych. Prac. w Zakł. Napraw Infrastruktury<br />
w Radomiu � Bazie Maszyn i Sprzętu w Dęblinie. Zaint.: malarstwo, zwł. kopiowanie<br />
impresjonistów i postimpresjonistów. Miał wystawę w �MGCK w 2001. Żona: Maria z d.<br />
Mazurek, śłub w 1980. Dzieci: Daniel � 1981, Karolina � 1983, Tomasz � 1992. [Tomasz<br />
Niemirowski, wg: MGCK, MR 9/2001, s. 16]<br />
Jeżewski Wacław, ur. 05.08.1916 w Rykach, zm. w 2000, s. Adama i Agnieszki z d.<br />
Polak. Uczestnik kampanii wrześniowej w Armii Łódź. Od 07.08.1955 do 05.02.1958<br />
przewodniczący GRN, a od 01.01.1957 MRN w Rykach. [Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR<br />
9/1995, s. 7]<br />
Joszt Stanisław, ks., ur. 26.03.1887 w Podhuszczy, pow. zamojski, zm. 15.11.1954, s.<br />
Michała i Elżbiety. Nauki początkowe pobierał w domu rodzinnym, a do szkół średnich uczęszczał<br />
w Zamościu i Piotrkowie. W VI klasie brał udział w bojkocie młodzieży polskiej szkół<br />
moskiewskich, za co został aresztowany i wystawiono mu 3 na świadectwie ze sprawowania. Do<br />
Seminarium Duchownego wstąpił w 1905 a ukończył w 1910, przyjmując święcenia kapłańskie 10<br />
lipca z rąk ks. bp Jaczewskiego. Jako wikariusz pełnił posługę duszpasterską: w par. Łukowa do<br />
1912, w Częstoborowicach do 1914, a następnie w par. Łuków. Tam uczył zasad wiary w szkołach<br />
miejskich oraz wykładał religię i metodykę na kursach nauczycielskich w 1916. Po narażeniu się w<br />
ten sposób władzom okupacyjnym niemieckim, musiał prosić o przeniesienie w inne miejsce. Na 6<br />
tygodni przeniesiony został jako wikariusz do Samogoszczy, po czym od 27.02.1917 pełnił<br />
obowiązki administratora par. Borowie. Od 01.03.1919 powołał go biskup na stanowisko prob.<br />
par. Tuczna i dziekana dekanatu tuczyńskiego. Następnie objął obowiązki prob. w Rykach od 1926<br />
do 1932, w Stoczku Łukowskim w 1932. Tego samego roku przeniesiony zostaje na stanowisko<br />
prob. i Dziekana do Łosic, które sprawuje do 1936, kiedy objął te same obowiązki w Sokołowie.<br />
W 1942 na rok czasu przejął obowiązki prob. w Sterdyni, skąd z powrotem powrócił do Sokołowa<br />
jako prob. instytuowany. W 1951 ks. Joszt otrzymuje tytuł prałata scholastyki kapituły Świętej<br />
Kolegiaty Św. Trójcy w Janowie Podlaskim. Od 1951 przestaje pełnić funkcję prob. w Sokołowie i<br />
obejmuje stanowisko notariusza Sądu Duchownego w Siedlcach. [Krystian Pielacha, wg: Akta<br />
osobiste księdza Stanisława Joszta, AKDS, sygn. Lit. J, Dział I, Nr porz. 17, Tom I]<br />
Julin – dzielnica Ryk. Początkowo był to folwark wydzielony z Dóbr <strong>Ryki</strong>, należących od<br />
12.24.1836 do Jana hrabiego �Jezierskiego. Po jego śmierci majątek (w 1854) objęli synowie:<br />
Aleksander Jan Paweł (do 1896) i Waldemar Jan Józef Maria Karol Aleksy (do 1906). Folwark<br />
przypuszczalnie wydzielono dla córki Aleksandra - Ireny Julii Jezierskiej. Nieznana jest dokładna
55<br />
data wydzielenia folwarku. Wg Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego (tom 3 z 1882 r.)<br />
Julin - folwark liczył 2 domy, 5 mieszkańców i 40 mórg obszaru. W 1917 wg zapisów<br />
parafialnych Julin liczył 113 mieszkańców, w 1939 r. - 49 zagród. Ważnym momentem dla Julina<br />
było wybudowanie w 1878 linii kolejowej Dęblin – Łuków. Okres rozwoju Julina przypada na<br />
okres po II wojnie świat., po utworzeniu w Rykach powiatu. Na Julinie funkcjonował skład drzewa<br />
Polskiej Agencji Eksportu Drewna (zw. pagedem), Oddział Przedsiębiorstwa Robót Kolejowych z<br />
Żyrardowa (w latach 50 – tych), �PZGS (od 1956), w jego ramach OBM - zakład produkcji<br />
elementów prefabrykowanych i in. Powstały bazy maszynowe dla PZGS i GS „SCH” oraz<br />
Składnica Maszyn Rolniczych. W 1966 oddano do użytku Wytwórnię Pasz „Bacutil” oraz swą<br />
działalność podjęło Miejskie Przedsiębiorstwo Remontowo – Budowane (w l. 70 – tych<br />
przekształcone w �Komunalne Przedsiębiorstwo Remontowo – Budowlane). W 1967 rozpoczyna<br />
swą działalność samodzielne przedsiębiorstwo Owocowo – Warzywne „Ogrodnik”, a w 1974<br />
oddany zostaje do użytku �ZPOW „Hortex” (jeden z największych wówczas zakładów tego typu<br />
w Polsce). W l. 1970–73 trwa budowa Odlewni Metali Nieżelaznych Spółdzielni „Tłok”<br />
(przekształconej później w Spółdzielnię „Mototransport”, a następnie w Sp. z o.o. „Elmet”). W<br />
latach 70 – działała Stacja Wykupu Tytoniu, jej budynki od 1998 zajął Zakład Wyrobów<br />
Cukierniczych „Milano”.<br />
Julin obejmuje tereny czterech ulic: Kolejowej, Przemysłowej, Budowlanej, Fabrycznej.<br />
Zamieszkuje tu ok. 320 osób (najwięcej przy ul Przemysłowej – 289 osób, ul. Budowlana jest<br />
niezamieszkana). Działa tu wiele zakładów prywatnych. Przew. Rady Os. była Regina<br />
�Łabędzka, następnie Elżbieta Wereszka, przew. Zarządu Os. – w latach wcześniejszych Halina<br />
Jońska, Regina Łabędzka, Jerzy Jeżewski, Mariusz Świątek (od 2003). [Anna Żaczek, wg: Z.<br />
Lipski, <strong>Ryki</strong>. Sięganie do korzeni]<br />
Jurkowski Feliks, ur. 09.09.1900 we wsi Kopcie gm. Grębków, zm. 04.02.1978 w<br />
Rykach, s. Antoniego i Florentyny z d. Miszczak. Brał udział w wojnie obronnej 1939 w stopniu<br />
chorążego. Dostał się do niewoli sowieckiej, a następnie z armią Andersa przez Palestynę dostał<br />
się do Włoch. Służył w 3 Karpackim Pułku Artylerii Lekkiej, wchodzącym w skład 3 Dywizji<br />
Strzelców Karpackich. Brał udział w bitwie o Monte Cassino, podczas której został ranny. W 1947<br />
przeniesiony do Wielkiej Brytanii i zdemobilizowany, następnie powrócił do Polski. Do przejścia<br />
na emeryturę w 1965 pracował w PGR <strong>Ryki</strong>. Żona: Leokadia z d. Różycka, ślub w 1926. Dzieci:<br />
Bogusław – 1927, Jerzy – 1928, Halina – 1932. [Barbara Kwiatkowska]<br />
Jurzysta Kazimierz, ur. 05.01.1948 w Trojanowie. Absolwent Wydziału Pedagogiki i<br />
Psychologii UMCS z 1979. Prac. na stanowiskach naukowo – dydaktycznych i kierowniczych w<br />
Wyższej Szkole Oficerskiej Sił Powietrznych w Dęblinie. Następnie przez 15 lat koordynował<br />
proces kształcenia w wyższym szkolnictwie wojskowym, ostatnio na stanowisku Zastępcy<br />
Dyrektora Departamentu Nauki i Szkolnictwa Wojskowego w Ministerstwie Obrony Narodowej.<br />
Brał m.in. udział w pracach nad ustawą „Prawo o szkolnictwie wyższym”. Jest współautorem 6<br />
publikacji zwartych i ponad 30 artykułów z zakresu dydaktyki szkoły wyższej oraz promotorem 32<br />
prac magisterskich (UMCS) i 55 licencjackich (WSUPiZ). Interesuje się pedagogiką kultury i<br />
dydaktyką szkoły wyższej. Przez ostatnie dwa lata był Kierownikiem Studiów Podyplomowych w<br />
Wyższej Szkole Cła i Logistyki w Warszawie. Dziekan Wydziału Pedagogicznego WSUPiZ od 1<br />
września 2005. [Zbigniew Lipski]<br />
Juwenalia. Pierwsze na terenie Ryk zostały zorganizowane przez studentów i kadrę<br />
wykładowców WSUPiZ 11.05.2002. Po Mszy św. w kościele Najśw.. Zbawiciela pochód żaków,<br />
profesorów, doktorów i przedstawicieli miejscowych władz, z orkiestrą OSP przeszedł i przejechał<br />
(władze uczelni poruszały się dorożką) ulicami miasta na stadion. Tam odbyło się przekazanie<br />
kluczy do bram miasta i łańcucha rektorskiego prof. dr hab. Henryka Bednarskiego oraz insygniów
56<br />
prorektorskich i dziekańskich. “Viktoryki” w kategorii: “Prawdziwy przyjaciel WSUPiZ”<br />
otrzymali: ks. prał. Stanisław �Burzec, poseł RP Tadeusz �Polański, burmistrz Stanisław<br />
�Miłosz i przewodniczący RM Zbigniew �Rafeld; w kat. “Szczególnie zasłużony dla WSUPiZ”<br />
b. rektor prof. dr hab. Franciszek �Szlosek i b. dziekan dr Jerzy �Fiuk; w kat. “Najbardziej<br />
ceniony i lubiany nauczyciel akademicki WSUPiZ” prof. dr. hab. Jerzy Pilch; w kat. “najbardziej<br />
kompetentny pracownik dziekanatu” “viktoryka” otrzymała Anna Rybka; a w kat. “najlepszego<br />
studenta” Monika Kurek. Było Radio Lublin, prezentowały się zespoły taneczne i muzyczne,<br />
wybory miss uczelni (Anna Wertejuk), zbierano też datki na wsparcie Polskiego Stowarzyszenia<br />
Dzieci z Upośledzeniem Umysłowym. [Zbigniew Lipski]<br />
JUWENT. Szymański Nowakowski Janik Sp.J (Lubelska 31), zał. 04.08.1992.<br />
Zarządzający: Zygmunt Jerzy Szymański, Grażyna Szymańska, Jakub Nowakowski, Zbigniew<br />
Janik. Początkowo produkowano nagrzewnice i aparaty grzewczo � wentylacyjne. W 1994<br />
rozpoczęto produkcję drzwi antywłamaniowych (bankowe, standardowe o zabezpieczeniu<br />
ryglowym). W 1995 rozpoczęto budowę biurowca do działań marketingowych. W 1996 zakupiono<br />
nieruchomości przy Budowlanej 3. W l. 1997-98 wykonano linię do produkcji lawet, z których<br />
produkowane są nagrzewnice, mające zastosowanie w aparatach grzewczo-wentylacyjnych i<br />
centralach klimatyzacyjnych. W 1998 powstała samodzielna spółka z o.o., która przejęła produkcję<br />
drzwi antywłamaniowych. W tym celu wydzierżawiono budynki przy ul. Budowlanej 3. W 2000<br />
zakupiono nieruchomość w Łodzi, w celu stworzenia biura projektowo-konstrukcyjnego central<br />
grzewczo-wentylacyjnych. W 2004 zakupiono nieruchomość przy ul. Przemysłowej (dawny<br />
zakład ELMEL), aktualnie trwa remont i modernizacja budynków.<br />
Zakład zajmuje się produkcją urządzeń grzewczo-wentylacyjnych, takich jak: nagrzewnice<br />
parowe, wodne, elektryczne, aparaty grzewczo-wentylacyjne ścienne i sufitowe, centrale<br />
klimatyzacyjne i skrzynki czerpne do aparatów grzewczo-wentylacyjnych. Firma zdobyła w 1996<br />
złoty medal „Targbud” na Międzynarodowych Targach Katowickich; w 2001 nagrodę<br />
Przedsiębiorstwa „Fair Play”; w 2002 I miejsce w konkursie „Pracodawca organizator pracy<br />
bezpiecznej” i nagrodę Okręgowego Inspektora Pracy. Zatrudnia 108 osób. [Mariola Juszczak]<br />
Kamarek Stefan, ur. 22.05.1921 w Wólce Kotowskiej, pow. Łódź, syn Ferdynanda<br />
i Magdaleny z Bernaciaków, zamieszkały na kolonii Wąwolnica, gm. Ułęż, pow. Garwolin.<br />
W 1943 żołnierz oddziału Kołpakowa na Kresach Wschodnich, prawdopodobnie partyzantki<br />
sowieckiej. W marcu 1944 w wojsku, rok później w oddziale WBW. W Woli Zadybskiej w marcu<br />
tego roku wraz z pięćdziesięcioma innymi żołnierzami wzięty do niewoli przez oddziały ze<br />
zgrupowania Mariana �Bernaciaka „Orlika”. Przyjąwszy ps. „Kamarek”, pozostał u „Orlika”,<br />
przydzielony do pododdziału Zygmunta Kęski „Świta”. Wiosną 1945 uczestniczył we wszystkich<br />
akcjach oddziału, m.in. 01.05.1945 w zdobyciu Kocka. Następnie w oddziale WiN Wacława<br />
Kuchnio „Spokojnego”. Brał udział w akcjach rekwizycyjnych. Zatrzymany przez UB 09.01.1947.<br />
15.01.1947 postawiony przed sądem razem z Janem �Filipkiem, Władysławem �Warownym<br />
i Adamem �Zdrojewskim. Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie, w trybie doraźnym, na sesji<br />
wyjazdowej w Rykach skazał ich na karę śmierci. Wyrok wykonano dwie godziny po zakończeniu<br />
procesu, o godz. 17, nad stawem zwanym Buksa, na skraju miasta. 23.09.1991 w miejscu śmierci<br />
żołnierzy oddziału Wacława Kuchnio „Spokojnego” nad stawem Buksa wystawiono duży<br />
metalowy �krzyż. W większości więziennych dokumentów występuje pod nazwiskiem Stefan<br />
Kamarek i organizacyjnym pseudonimem „Kamarek”. W jednym z dokumentów podano również<br />
w nawiasie: Beczek Stefan. Być może to jest jego właściwe nazwisko, a „Kamarek” to pseudonim<br />
używany w oddziale WiN. [Tomasz Niemirowski, wg: http://www.honor.pl/download/swat4.rtf]<br />
Kamieński Marek, ur. 02.07.1971 w Rykach, s. Stanisława i Henryki z d. Filipek. Zam. ul.<br />
Kochanowskiego 1/13. Ukończył TM w Rykach i PW. Magister inżynier gazownictwa.
57<br />
Zatrudniony w Rykach w ,,Juwencie". Żona: Sylwia z d. Bąk, ślub 21.08.1999. Dziecko: Igor �<br />
31.12.2001. [Henryka Kamieńska]<br />
Kamola Wiesława, ur. 06.01.1948 w Żabiance, gm. Trojanów, c. Piotra i Zofii z d.<br />
Prządka. Zam. Moszczanka 11B. Ukończyła THRiN. Technik rolnik. Prac. w Lubelskim ODR w<br />
Końskowoli na stanowisku zootechnika, inspektora rolnego, inspektora specjalisty terenowego.<br />
Radna miasta <strong>Ryki</strong>, sekretarz Miejsko�Gminnego Komitetu �PSL i sekretarz Komisji<br />
Rewizyjnej. Należy do PSL i KGW. Otrzymała tytuł „Zasłużony Pracownik Rolnictwa”, dyplomy<br />
za organizację i prowadzenie szkoleń. Zaint.: pomoc rolnikom. Mąż: Jan Stanisław, ślub<br />
16.10.1976. Syn: Arkadiusz, Czesław � 1977. [Dariusz Jaśkiewicz]<br />
Kapela Jan, przewodniczący PPRN w Rykach w l. 1963-68. Włożył znaczący wkład w<br />
rozwój miasta i powiatu. Cieszył się uznaniem społeczeństwa i jego odejście do pracy na<br />
podobnym stanowisku w Płońsku, a później na funkcji wiceprezydenta m. st. Warszawy, zostało<br />
przyjęte z żalem. [Zbigniew Lipski]<br />
Kapela parafialna, ufundowana w 1693 w par. <strong>Ryki</strong> przez ks. prob. Jacka<br />
→Gąsiorowskiego oraz Jana i Magdalenę Kłoczowskich. Była jedyną powstałą kapelą w diecezji<br />
krakowskiej w XVII w. Ks. Gąsiorowski zapisał czynsz roczny w wys. 140 flor. od sumy 2000<br />
flor. zabezpieczonej na wsi Zalesie i przyjętej 09.08.1682 przez Jacka Magnuszewskiego. Drugi<br />
zapis wynosił 178 florenów rocznego czynszu od sumy 2500 flor. i pochodził od państwa<br />
Kłoczowskich, zabezpieczony na dobrach w Kopytnicy 30.11.1690. W 1689 prob. Jacek<br />
→Dyndowicz swoim testamentem przekazał na rzecz muzyków 1000 flor. W skład kapeli<br />
wchodziło dwóch muzyków pobierających rocznie 120 flor., organista pobierający 15 flor. rocznie,<br />
kantor otrzymujący wraz z dwoma chłopcami 40 flor. oraz bakałarz wynagradzany 10 flor.<br />
[Krystian Pielacha, wg: Wizytacja 9, k. 11; B. Kumor, Dzieje diecezji krakowskiej do roku 1795,<br />
tom III, Kraków, 2000, s. 495-498]<br />
Kaplica cmentarna. Decyzja o budowie została podjęta 13.09.1992 na zebraniu Rady<br />
Parafialnej. Głównym powodem takiej decyzji, była przede wszystkim duża odległość między<br />
kościołem parafialnym a cmentarzem. Dla prowadzenia i nadzorowania prac i wszelkich spraw<br />
związanych z budową przyszłej kaplicy powołano 12-osobowy Komitet Budowy Kaplicy. Prace<br />
zostały rozpoczęte jeszcze w tym samym roku i do końca 1992 wykonano fundamenty oraz<br />
drewniane ławki. Wraz z następnym rokiem, po zimie, kontynuowano dalsze prace budowlane.<br />
Położono strop, cokół z kamienia polnego oraz wzniesiono ściany zewnętrzne i wewnętrzne, a<br />
także zostały przez �ZSZ nr 1 im. Władysława Korżyka w Rykach wykonane ramy okienne.<br />
Wśród ryckich parafian zebrano również fundusze na zakup 2 ton blachy miedzianej do pokrycia<br />
dachu. 01.11.1993 ks. bp Jan Mazur dokonał poświęcenia kamienia węgielnego pod budowaną<br />
kaplicę. 05.07.1994 zalano w kaplicy strop. Prace, trwające 21 godzin, rozpoczęto o godz. 6 rano,<br />
a zakończono o godz. 3 po północy. Wielkim wkładem sił i poświęcenia przy tych robotach<br />
wykazali się mieszkańcy z Ryk, Owni i Chrustnego. Na początku grudnia zakupiono 520 kg<br />
blachy miedzianej, a także dokończono pokrywanie dachu kaplicy. W 1995 założono instalację<br />
elektryczną i otynkowano kaplicę oraz wstawiono dwa pierwsze witraże. Wszelkie prace<br />
wykończeniowe i wyposażanie kaplicy w potrzebny sprzęt liturgiczny zostały zakończone w 1996.<br />
W tym roku wstawiono również pozostałe witraże, zakupiono i zainstalowano organy, w<br />
prezbiterium umieszczono tabernakulum, zainstalowano urządzenia chłodzące do przechowywania<br />
zwłok, zawieszono żyrandole. 14.06.1996 przybył do Ryk bp Jan Mazur. Celebrował w kaplicy<br />
cmentarnej Mszę św. za wszystkich zmarłych spoczywających na tym cmentarzu, a następnie<br />
dokonał poświęcenia nowej kaplicy, w której od tamtego czasu są sprawowane wszystkie msze<br />
pogrzebowe. W 1996 firma „Juvent” z Ryk ofiarowała piec do ogrzewania kaplicy, a Roman
58<br />
Szyszko podarował chodnik. Wymiany wewnętrznego i zewnętrznego nagłośnienia na nowe,<br />
lepszej jakości, dokonano w styczniu 2004.<br />
Kaplica cmentarna jest budynkiem murowanym z czerwonej cegły w stylu neogotyckim,<br />
jednokondygnacyjnym. Fasada skierowana jest ku zachodowi na wprost głównej bramy<br />
wjazdowej, od której do kaplicy prowadzi asfaltowa alejka. Całkowita powierzchnia kaplicy<br />
wynosi 142 m 2 , długość 19,1 m, szerokość w najszerszej części 12,34 m, a w najwęższej 9,22 m.<br />
Wysokość do wieży z krzyżem wynosi 14,5 m. Kaplica w rzucie poziomym ma kształt<br />
prostokątny. Dach o konstrukcji drewnianej pokryty jest blachą stalową ocynkowaną lub<br />
miedzianą. W części frontowej portal również pokryty blachą i zwieńczony jak zasadnicza bryła<br />
kaplicy, wyniesiony wyżej ponad dach. Na portalu umieszczony jest krzyż. W głównym wejściu są<br />
podwójne drewniane drzwi, nad którymi znajduje się daszek. Po lewej stronie niewielkiej kruchty<br />
są drzwi wejściowe na chór, a po prawej stronie znajduje się chłodnia, mogąca pomieścić<br />
jednorazowo ciała dwóch zmarłych. Nawa główna mająca szerokość kaplicy kończy się węższym,<br />
podwyższonym prezbiterium, po którego bokach są drewniane drzwi do dwóch zakrystii. Nawa i<br />
prezbiterium oddzielone są jednym stopniem. Cała posadzka w kaplicy wyłożona jest płytkami<br />
ceramicznymi. W prezbiterium znajduje się drewniany ołtarz, obok niego po prawej stronie stoi<br />
drewniana ambonka, a po lewej potrójny, drewniany świecznik. Na głównej ścianie wisi obraz<br />
Jezusa Chrystusa Zmartwychwstałego, namalowany i ofiarowany przez Bogdana →Grudniaka w<br />
1996. [Krystian Pielacha, wg: Kronika Parafii <strong>Ryki</strong>, APR, k. 23, 24, 93, 94, 97, 99, 101, 103, 106,<br />
107, 108, 134; Inwentarz rzymsko – katolickiej parafii <strong>Ryki</strong> z 2005 r., APR, s. 23]<br />
Kaplica św. Leonarda (pierwsza), pierwsze wiadomości o kaplicy pochodzą z 1617. Była<br />
wówczas wyświęcona z nadanym tytułem św. Leonarda. Wykonana z drewna, stała obok<br />
®kościoła Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny. Wewnątrz nie posiadała żadnego uposażenia<br />
ani sprzętów liturgicznych, a jedynie drewniany i konsekrowany ołtarz. Kaplica przylegała do<br />
®kościoła św. Jakuba Ap. (drugiego), który spłonął w 1718. Wówczas przejęła tymczasowo<br />
funkcję świątyni parafialnej, w której wierni gromadzili się na nabożeństwa religijne. Była wtedy<br />
już bardzo stara i zniszczona. Dach miała pokryty słomą, sufit wykonany z desek, a wzdłuż nawy 5<br />
małych okien. Stała w niej drewniana ambona, stara i o prostym wyglądzie. Na środku natomiast<br />
umieszczony był krzyż. W prezbiterium znajdował się drewniany ołtarz, natomiast nie było w nim<br />
żadnych stalli oraz ławek. Wizytacja parafialna z 1736 nic nie wspomina o żadnej kaplicy, co<br />
może jedynie świadczyć, że wówczas już jej nie było, zważywszy na to, że już w 1718 znajdowała<br />
się w bardzo złym stanie. [Krystian Pielacha, wg: Wizytacja 2, k. 68; Wizytacja 4, k. 138;<br />
Wizytacja 5]<br />
Kaplica św. Leonarda (druga), po pożarze ®kościoła św. Jakuba Ap. (trzeciego) w 1744<br />
ks. proboszcz Aleksander ®Trembiński wzniósł niewielką kaplicę na miejscu, gdzie kiedyś stała<br />
pierwsza ®kaplica św. Leonarda. Pełniła ona wówczas miejsce kultu religijnego do momentu<br />
wybudowania nowej świątyni. Najprawdopodobniej też przejęła po poprzedniej kaplicy patronat<br />
św. Leonarda, ponieważ pod takim tytułem była wymieniana w 1781. Opis z 1748 podaje, że była<br />
wykonana z drewna, na drewnianych fundamentach, z posadzką w środku, miała dwoje drzwi,<br />
przykryta dachem, a na nim umieszczoną wieżyczkę. Wewnątrz posiadała mały ołtarz z obrazem<br />
św. Anny w ozdabianych ramach oraz drewnianym tabernakulum pięknie wykonanym, z<br />
zamykanymi drzwiczkami. W tabernakulum była puszka z Najświętszym Sakramentem, z<br />
zewnątrz srebrna, a wewnątrz pozłacana. Obok znajdował się konsekrowany ołtarz boczny, z<br />
obrazem św. Leonarda. Stała również chrzcielnica oraz kilka ławek, ale nie posiadała<br />
konfesjonałów i zakrystii. Ostatni znany opis kaplicy św. Leonarda przedstawia wizytacja z 1781:<br />
wykonana wówczas z drzewa tartego, przykryta dachem miejscami dziurawym, a na nim<br />
znajdowała się kopułka wybita tarcicami i żelazny krzyż umieszczony na samym sztybrze. Ściany<br />
boczne miała już zniszczone, z których jedna znajdująca się w lepszym stanie była wzięta w
59<br />
klistry. Kaplica miała 6 okien oprawionych w drewniane ramy, z których 4 miały stłuczone szyby.<br />
Chór nad drzwiami był w złym stanie. Stało 5 ławek sosnowych potrzebujących naprawy oraz<br />
jedna ławka w dobrym stanie. Ołtarz św. Leonarda wykonany z drewna, posiadał 2 stopnie. Na<br />
mensie stało drewniane tabernakulum z drzwiczkami, ale bez zawiasów i zamku. W kaplicy było 5<br />
obrazów, z których 4 z nich wisiały na ścianie, a piąty przedstawiający Pana Jezusa<br />
Ukrzyżowanego nad św. Leonardem umieszczony był w ołtarzu. Znajdował się także drewniany<br />
krucyfiks i mały mosiężny dzwonek. To są ostatnie wiadomości na temat kaplicy św. Leonarda. W<br />
kolejnej wizytacji w 1798, a także następnych z latach 1802, 1808, 1836 oraz 1860 jest ciągle<br />
podawana ta sama wiadomość, że: „w obrębie parafii <strong>Ryki</strong> nie ma żadnej publicznej, ani<br />
prywatnej kaplicy”. Wynika z tego, że kaplica św. Leonarda przestał istnieć między rokiem 1781 a<br />
1798. Trudno przypuszczać, jaki spotkał ją los, ale najprawdopodobniej uległa zniszczeniu pod<br />
wpływem czasu. [Krystian Pielacha, wg: Wizytacja 6, s. 240; Wizytacja 7, s. 179; Wizytacja 8]<br />
Kapliczka ku czci Królowej Korony Polskiej (ul. Przemysłowa 147) ufundowana<br />
staraniem personelu Głównej Składnicy Uzbrojenia nr 2 w Stawach z dobrowolnych ofiar,<br />
poświęcona porzez ks. Bolesława Trussa, kapelana WP, 04.10.1936. Przebudowana staraniem<br />
mieszkańców gromady Julin i poświęcona przez ks. Józefa �Księżopolskiego 28.09.1952.<br />
[Tomasz Niemirowski, wg napisu na kapliczce]<br />
Kapliczka Niepokalanego Poczęcia Matki Bożej, na skwerku przed →kościołem<br />
Najświętszego Zbawiciela. Postać Matki Najświętszej odlana z metalu. W swym geście<br />
wyciągniętych rąk w stronę miasta, wydaje się jakby zapraszała przechodniów do wstąpienia do<br />
świątyni. Maryja ubrana w białą suknię i błękitny płaszcz, spięty żółtą klamrą. Na głowie ma białą<br />
chustę, a wokół niej aureolę. Postać jest wysmukła o proporcjonalnych kształtach. Znajduje się w<br />
oszklonej ramie z czterospadzistym daszkiem, zwieńczonym krzyżem. Całość umieszczona na<br />
postumencie wykonanym przez Józefa Czerskiego z Ryk. Na nim znajduje się metalowa tabliczka<br />
z napisem: „ Matko dobroci niewysłowionej”. Całość ogrodzona jest metalowym ogrodzeniem z<br />
furtką. Figurkę zakupił ks. →Księżopolski od ks. prob. Denejko z Łysobyk. Kosztowała 60.000 zł.<br />
Figurka została poświęcona 08.12.1947 w święto Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi<br />
Panny. [Krystian Pielacha, wg: Kronika Parafii <strong>Ryki</strong>, APR, k. 8]<br />
Kapliczka św. �Leonarda, znajduje się na brzegu parku przy ul. Warszawskiej. Czas jej<br />
powstania datuje się na okres 1918 – 1926. Wraz ze znajdującą się w niej figurką św. Leonarda<br />
ufundowana została przez ryckich parafian, do grona których najprawdopodobniej należał Jan<br />
Łagowski. Początkowo (do około lat 40-tych) otoczona była drewnianym płotem, posiadającym<br />
furtkę, który zarazem ogradzał cały dzisiejszy park, będący wtedy prywatną posesją rodziny<br />
�Marchwickich. Kapliczka ta została wykonana z cegły, którą następnie otynkowano. Od<br />
początku do chwili obecnej nie zmieniła swojego wyglądu. Przetrwała nienaruszona II wojnę<br />
światową, a liczne bomby, które spadały na <strong>Ryki</strong>, szczęśliwie ją omijały. W 1926 doszło do<br />
zbezczeszczenia i sprofanowania kapliczki wraz z figurą świętego. 14 czerwca po południu Hil<br />
Nigar, chory umysłowo Żyd, podszedł do kapliczki i laską ściągnął na ziemię figurę św. Leonarda<br />
tak, że się potłukła. Według relacji w liście ks. prob. Stanisława ®Joszta, począł ją deptać nogami.<br />
19 czerwca potłuczona figura została przeniesiona procesjonalnie do kościoła, w którym przed<br />
ołtarzem św. Leonarda odprawiono Mszę ekspiacyjną. Po tym zdarzeniu potłuczoną figurę<br />
zastąpiono obrazem św. Leonarda, znajdującym się do tamtego momentu w bocznym ołtarzu<br />
®kościoła p.w. Najświętszego Zbawiciela. W 1948 została odnowiona. Cała kapliczka wraz z<br />
osobą św. Leonarda otaczana była wielką czcią i szacunkiem przez ryckich parafian, szczególnie w<br />
okresie lat 50, gdy proboszczem w Rykach był ks. Józef ®Księżopolski. Wtedy podczas różnych<br />
uroczystości religijnych odbywały się liczne procesje do kapliczki lub od niej się zaczynające. Św.<br />
Leonard już wówczas uważany był za patrona Ryk. Świadczą o tym liczne zapiski w Kronice
60<br />
Parafialnej i kult, jakim ten święty był zawsze otaczany, przez ryckich parafian. Obecnie ta<br />
tradycja całkowicie zanikła. 25.07.1948 na zakończenie uroczystości odpustowych, trzeciego dnia<br />
w odpust św. Jakuba, po Sumie w kościele, wszyscy zgromadzeni wierni i duchowni udali się w<br />
procesji do kapliczki św. Leonarda. 10.10.1948 na zakończenie misji parafialnych poświęcony<br />
został krzyż misyjny, który w uroczystej procesji prowadzono przez miasto od kaplicy do kościoła<br />
parafialnego. Przy kapliczce witano również ks. bpa Ignacego Świrskiego, który 14.10.1950<br />
przybył na wizytację duszpasterską do Ryk, a następnie procesjonalnie w asyście duchowieństwa i<br />
wiernych przeszedł do kościoła. Kapliczka stanowiła także jedną ze stacji procesji podczas<br />
Uroczystości Bożego Ciała. Obraz św. Leonarda, którym zastąpiono potłuczoną figurkę, został za<br />
czasów proboszcza ks. Mariana ®Piotrowskiego zamieniony na figurkę Matki Boskiej, znajdującą<br />
się w kapliczce do obecnych czasów. Obraz prawdopodobnie oddano do konserwacji, z której już<br />
nie wrócił. [Krystian Pielacha, wg: Korespondencja Dziekana Stężyckiego do Prześwietnej Kurii<br />
Diecezjalnej Podlaskiej z 17 czerwca 1926 r., AKDS, APwRds, sygn. Lit. R., Dział IV, Nr porz.<br />
16, tom I; Kronika Parafii <strong>Ryki</strong>, APR, k. 9, 10, 14; Wywiad z Barbarą Kwiatkowską<br />
przeprowadzony 31 maja 2006 r.; Wywiad z Władysławą Cieśla przeprowadzony 31 maja 2006 r.]<br />
Kara Jan, ur. w 1948 w Nisku, woj. tarnobrzeskie. Absolwent Politechniki Rzeszowskiej,<br />
specjalność: silniki lotnicze. Pracował w Lotniczych Zakładach Remontowych w Dęblinie<br />
(1974�77), Spółdzielni Transportu Wiejskiego w Rykach (do 1981), był kierownikiem Zakładu<br />
Transportu i Oczyszczania Miasta (1981�98), a nastęnie kierownikiem Działu Technicznego. Od<br />
12.02.1998 kierownik Urzędu Rejonowego w Rykach. Otrzymał tytuł „Racjonalizatora produkcji”.<br />
Żona: Jadwiga, ślub w 1973. Dzieci: Anna, Marcin. Zaint.: pisanie programów komputerowych,<br />
majsterkowanie i sport. [Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski MR 5/1998]<br />
Karasiński Walerian. Prowadził w Rykach Kancelarię Notarialną od 1931. Zmarł w<br />
grudniu 1940 w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu. [Tomasz Niemirowski, wg: E. Doliński,<br />
MR 9/1997]<br />
Karst Tadeusz (zm. 11.12.1965). Mgr praw, dyrektor LO w Sobieszynie, nauczyciel jęz.<br />
niemieckiego w LO w Rykach. Społecznik. Prezes Zrzeszenia Wytwórców Cegły w Rykach.<br />
Autor publikacji: „60 lat Szkoły Sobieszyńskiej”. Jeden z pierwszych historyków w Rykach<br />
zbierający informacje o przeszłości miasta i regionu. Autor I cz. Kroniki Straży Pożarnej w<br />
Rykach, inicjator powstania Katolickiego Stowarzyszenia Civitas Christiana w Rykach. [Tomasz<br />
Niemirowski, wg: T. Budziak, Cmentarze to miejsca święte, s. 26 i inf. od Z. Lipskiego]<br />
Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Placówka Terenowa w Rykach<br />
(Kościuszki 22), zał. 01.07.1994. Od początku kierowniczką jest Anna Jędrys. Przed powstaniem<br />
Placówki Terenowej w Rykach rolnicy obsługiwani byli przez PT w Puławach. Do 31.12.2003<br />
swym zasięgiem obejmowała rolników z gmin: <strong>Ryki</strong>, Ułęż, Nowodwór, Stężyca, Dęblin, od<br />
01.01.2004 także rolników z gminy Kłoczew. Ubezpiecza 4223 rolników. KRUS zajmuje się<br />
ustalaniem podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników oraz ustalaniem wymiaru i poboru<br />
składek; ustalaniem uprawnień do świadczeń z w/w ubezpieczeń; prowadzeniem działalności<br />
prewencyjnej; współpracą z innymi organizacjami i instytucjami w zakresie ubezpieczenia<br />
społecznego rolników. Zatrudnia 10 osób. [Anna Jędrys, zob. też Z. Lipski, MR 8/2001, s. 29]<br />
Kasprzyk Tadeusz, sekretarz notariusza w Rykach w l. 1934�39, notariusz w Rykach<br />
(1946�51), sędzia Sądu Powiatowego w Garwolinie (1951�52). Wstąpił do �OSP <strong>Ryki</strong> w 1934.<br />
Sprawował funkcje Naczelnika OSP (1936�40), Komendanta (1940�45), w 1945 wybrany na<br />
prezesa OSP. Odznaczony SKZ. Członek honorowy OSP <strong>Ryki</strong>. Zmarł 15.01.1952. [Tomasz<br />
Niemirowski, wg: W. Turkowski, MR 9�10/2000]
61<br />
Katolickie Stowarzyszenie Civitas Christiana, Odział Miejski w Rykach. Założone w<br />
listopadzie 1956 początkowo jako Zrzeszenie Wytwórców Cegły z inicjatywy Tadeusza �Karsta,<br />
Mieczysława Skalskiego i Romana Skalskiego. Przewodniczącymi byli: Tadeusz Karst (1956-65),<br />
następnie Mieczysław Skalski (1965-73), Edward Wróbel (1973-80) oraz Andrzej Białecki (od<br />
1980). W 1956 zmiana nazwy na „Stowarzyszenie PAX Oddział Miejski w Rykach”, które od<br />
1958 funkcjonowało jako Oddział „Słowa Powszechnego”. W 1993 zmieniło nazwę na „Civitas<br />
Christiana”. Stow. prowadzi odczyty, pogadanki i prelekcje oświatowe. Skupia 20 osób. [Andrzej<br />
Białecki]<br />
Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży, zał. 16.10.1994 przez ks. Roberta Wegierę,<br />
kierowane następnie przez: ks. Jerzego Pietrzaka do 1996, ks. Krzysztofa Wałka do lipca 2002, i<br />
następnie przez ks. Piotra Chodźko. Prezesi: Krzysztof Piórkowski do 1996, Anna Bieńczyk do<br />
grudnia 2002, Grzegorz Pielacha od 2003. Hasłem KSM jest: „Przez cnotę, naukę i pracę - służyć<br />
Bogu i Ojczyźnie. Gotów”. Zasadniczym celem Stow. jest kształtowanie dojrzałych chrześcijan i<br />
aktywne uczestnictwo we wspólnocie Kościoła przez upowszechnianie katolickich wartości i<br />
zasad we wszystkich dziedzinach życia. Powyższe cele KSM realizuje poprzez: cotygodniowe<br />
spotkania formacyjne członków stowarzyszenia, udział w szkoleniach, obozach, zjazdach i innych<br />
akcjach diecezjalnych, dbanie o rozwój fizyczny, kulturę osobistą, prowadzenie adoracji<br />
Najświętszego Sakramentu, organizację przy parafii zimowisk dla dzieci oraz prowadzenie akcji<br />
charytatywnej - pomoc dzieciom przed początkiem nowego roku szkolnego. Powstanie KSM w<br />
Rykach związane było z reaktywowaniem tego Stowarzyszenia w całej Polsce, a od 1993 w<br />
diecezji siedleckiej. Dla każdego KSM-owicza ważne jest święto patronalne w Uroczystość<br />
Chrystusa Króla (listopad) połączone ze zjazdem KSM, podczas którego członkowie składają<br />
przyrzeczenie. Stow. liczy 15 osób. [Anna Bieńczyk]<br />
Katolickie Stowarzyszenie Niepełnosprawnych Diecezji Siedleckiej (z siedzibą w<br />
Żelechowie) Oddział w Rykach, zał. 06.01.1998 przez Wandę Czaplicką i kierowany przez nią do<br />
2005 przez trzy kadencje i nadal sprawującą swój urząd. Opiekunem KSN był początkowo ks.<br />
Jarosław Fałdowski, a następnie ks. Piotr Chodźko. KSN prowadzi działalność religijną,<br />
organizuje: rekolekcje, pielgrzymki, wigilie opłatkowe, święcone „jajeczko”, wycieczki religijne i<br />
krajoznawcze, integracyjne. Osoby niepełnosprawne mogą liczyć na pomoc w codziennym życiu<br />
poprzez niezbędne informacje, porady, życzliwość i zrozumienie. Członkowie korzystali z<br />
bezpłatnych szkoleń w Lublinie, punktu informacyjnego o tele-pracy, księgowości. Niektórzy<br />
podjęli pracę i otrzymali nagrody na imprezach integracyjnych, m.in. w Siedlcach na wystawie o<br />
Unii Europejskiej. Stow. liczy 40 osób. [Wanda Czaplicka]<br />
Kestenbaum Rafał, lekarz chirurg, pracował w Rykach od 1933. Uratował się z likwidacji<br />
getta w Rykach w maju 1942. Po wojnie mieszkał w Łodzi. [Tomasz Niemirowski, wg: B.<br />
Walasek, MR 5/2000, s.25]<br />
Kicki Ludwik, ur. 12.09.1791 w Warszawie, s. Onufrego i Józefy z Szydłowskich.<br />
Adiutant ks. Józefa Poniatowskiego, pułkownik i generał WP. Karierę wojskową rozpoczynał w<br />
1808 jako adiutant gen. Rożnieckiego, z którym walczył pod Raszynem, gdzie się odznaczył, a<br />
następnie był pod Sandomierzem i podczas wyzwalania Lwowa. 08.12.1811 Poniatowski uczynił<br />
go swoim adiutantem w stopniu kapitana. W 1812 w Moskwie otrzymał od Napoleona Krzyż Legii<br />
Honorowej. W 1813 walczył pod Lipskiem i razem ze swoim przełożonym skoczył do Elstery i<br />
choć ranny przedostał się na jej drugi brzeg. Był w niewoli rosyjskiej, ale dzięki przyjacielowi<br />
rodziny Ludwikowi Huwaldowi został zwolniony i po utworzeniu Księstwa Kongresowego w<br />
1915 dostał przydział do szwadronu wzorowych strzelców konnych w stopniu majora, został też
62<br />
adiutantem polowym Wielkiego Księcia Konstantego. Awansował na pułkownika lecz, jak wielu<br />
jego kolegów, zażądał uwolnienia od służby. Przed wystąpieniem z wojska zawarł związek<br />
małżeński z Zofią Matuszewiczówną (1802-22). Prowadził życie ziemianina w dobrach Jaszczów,<br />
Starościce i Białka w pow. Lubelskim. Na wieść o przygotowywanym spisku powiedział:<br />
“pistolety i pałasz są u mnie gotowe...będę wasz aż do śmierci”. W czasie powstania<br />
listopadowego wprowadził witany entuzjastycznie do Warszawy 1 pułk strzelców, następnie z<br />
Władysławem Zamoyskim udał się do Modlina i wymógł na rosyjskim dowódcy twierdzy jej<br />
poddanie bez jednego wystrzału. W drodze powrotnej do Warszawy złamał nogę, przez co w<br />
najbardziej gorącym okresie był unieruchomiony. Zawarł 26.01.1831 ślub z Anną Natalią<br />
Bisping, z którą miał córkę Ludwikę zmarłą w młodości. 18.02.1831 w Okuniewie otrzymał<br />
dowództwo brygady strzelców konnych w dywizji gen. Skrzyneckiego. Wezwany ze swoją<br />
brygadą pod Grochów rozbił wspólnie z pułkiem Antoniego Giełguda korpus gen. T. Geismara,<br />
zdobył 5 dział i 2 szwadrony i doszedł pod Dębe Wielkie. 09.03.1831 r. Rząd Narodowy<br />
mianował go generałem brygady jazdy, złożonej z 2 i 5 pułków ułanów. Walczył przeciwko VI<br />
korpusowi gen. Rozena, a następnie stoczył potyczkę artyleryjską pod Żelechowem. Brał udział w<br />
wyprawie J. Prądzyńskiego na Siedlce, Rozbił pod Wodyniami 2 szwadrony huzarów Siewersa, a<br />
dzień później 10.04. rozbił szarżę tej brygady pod Domańcami. Na początku maja doradzał<br />
Skrzyneckiemu atak na Brześć, gdzie były składy żywności i artylerii. Ofiarował się dowodzić tą<br />
akcją, ale Skrzynecki odmówił. W bitwie pod Ostrołęką walczył na czele brygady złożonej z 2, 3 i<br />
5 p. ułanów. Zginął ugodzony pociskiem artyleryjskim. Jest pochowany na polu bitwy niedaleko<br />
wsi Rudki. W rozkazie dziennym na okoliczność jego śmierci napisano: że był mężem<br />
“waleczności prawdziwie heroicznej”. [Zbigniew Lipski, wg PSB z tekstem Ireny Homoli<br />
zamieszczonym też w MR 11/1995]<br />
Kicki Onufry, ur. 1750, zm. 10.04.1818. Koniuszy wielki koronny, senator, wojewoda,<br />
marszałek Trybunału Koronnego, marszałek dworu królewskiego, sędzia Sądu Najwyższego,<br />
starosta rycki. 06.05.1783 nabył starostwo ryckie od Kajetana Karasia i odtąd przebywał albo w<br />
Warszawie, albo w Rykach, gdzie częściowo wychowywały się jego dzieci: �Ludwik –<br />
późniejszy generał oraz córki Teresa, Ewa i Józefa. Żona: Teresa (Józefa) z Szydłowskich.<br />
[Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR 12/24, za: PSB, t. 12]<br />
Kieliszek Henryk, ur. 13.09.1910 w Urzędowie, zm. 09.05.1995 w Rykach, s. �Jana i<br />
Katarzyny z d. Niemirowska. Zam. ul. Żytnia 38. Ukończył Gimnazjum oo. Salezjanów w<br />
Różanymstoku (1926-33), następnie pełnił służbę wojskową w 76 p.p. w Grodnie (1933-35), w l.<br />
1935-39 studiował na Wydziale Przyrodniczym UW. Prac. w Powiatowym Zarządzie Drogowym<br />
w Puławach jako tłumacz jęz. niemieckiego (1939-43); LO w Rykach jako nauczyciel fizyki i<br />
chemii (1944-62); PRN w Rykach jako inżynier fitosanitarny (1962-63) i jako nauczyciel fizyki i<br />
chemii w SP w Trojanowie (od 1963 do emerytury). Należał do ZNP. Zaint.: ogrodnictwo, lektura.<br />
Żona: �Stanisława z d. Smarzewska, ślub 20.10.1952. Dzieci: Andrzej - 1953, �Tomasz - 1955,<br />
� Zofia - 1959. [Tomasz Niemirowski]<br />
Kieliszek Jan, ur. 31.05.1874 w Skrudzie, pow. Garwolin, zm. 27.11.1956 w Rykach, s.<br />
Franciszka i Konstancji. Do szkoły chodził w Owni, wyuczył się też szewstwa, w wojsku był na<br />
Kaukazie. Po ślubie (w Korytnicy 25.03.1901(2-4?)) wyjechał z żoną do Sosnowca, gdzie<br />
pracował w kopalni „Mortimer” (1905), następnie był policjantem w Urzędowie i gajowym w<br />
Rudkach k/Kraśnika. W 1914 kupił plac w Rykach, a w sierpniu 1914 został powołany do wojska.<br />
Po powrocie z wojny (1918) został kancelistą w Rykach u sędziego Henryka Skorupki. W 1919<br />
jako ochotnik poszedł na wojnę z bolszewikami, w wojsku zorganizował orkiestrę, po powrocie<br />
znów pracował w sądzie. Po przeniesieniu sądu do Garwolina dostał pracę w sądzie w Węgrowie.<br />
Zaint.: sadownictwo, gra na fisharmonii, flecie, skrzypcach, klarnecie. Czasem zastępował
organistę w kościele. Żona: Katarzyna z d. Niemirowska. Dzieci: �Zofia, po mężu Jarzębowska �<br />
1905, �Henryk � 1910, �Ludwik (Marian) � 1912. [Tomasz Niemirowski]<br />
Kieliszek Janina z d. Królik ur. 27.12.1923 w Rykach, zm. 31.12.2003. Zam: Plac<br />
Wolności 3. Ukończyła Seminarium dla Wychowawczyń Przedszkoli w Lublinie. Nauczycielka.<br />
Prac. w przedszkolu w Osiecku i w Przedszkolu nr 1 w Rykach. Mąż: �Ludwik. Członkini ZNP,<br />
odznaczona ZKZ. [Aniela Siewiora]<br />
Kieliszek Ludwik, ur. 24.01.1912 w Rudkach, zm. 15.12.1994 w Rykach, s. �Jana i<br />
Katarzyny z d. Niemirowska. Zam. w Rykach przy Pl. Wolności 3. Ukończył Gimnazjum oo.<br />
Salezjanów w Różanymstoku. Introligator, ogrodnik. Żona: �Janina, ślub 30.12.1951. Dzieci:<br />
Jerzy � 1952, Marek � 1953, Jacek � 1955, �Aniela, po mężu Siewiora � 1958, Anna � 1965,<br />
Barbara � 1967. [Aniela Siewiora]<br />
Kieliszek Stanisława, ur. 31.12.1925 w Hołodnicy pow. Biała Podlaska, c. Stefana i<br />
Pauliny z d. Paszkowska, zm. 20.07.2010 w Rykach. Ukończyła 18.06.1950 Seminarium dla<br />
Wychowawczyń Przedszkoli w Lublinie. Prac. w przeszkolach w Turobinie, Krasnymstawie i w<br />
Stawach, od 1953 w Przedszkolu nr 1, a od 1978 w przeszkolu nr 2 w Rykach. Mąż: �Henryk.<br />
Należała do ZNP, odznaczona ZKZ. [Tomasz Niemirowski]<br />
Kieliszek Zofia, ur. 25.03.1959 w Rykach, c. Henryka i Stanisławy z d. Smarzewska. Zam.<br />
Zamek 19, Jabłonowo Pomorskie. Ukończyła SP w Rykach, ZSzZ w Rykach, specjalność –<br />
przetwórstwo owoców i warzyw. Należy do Zgromadzenia Sióstr Pasterek od Opatrzności Bożej.<br />
Zaint.: muzyka, rozwiązywanie krzyżówek, śpiew. [Zofia Kieliszek]<br />
Kirkut �Cmentarz żydowski.<br />
63<br />
Klimek Stanisław, ur. 1911 w wiosce Welebycz k/Krasnegostawu, zm. 26.02.2006 w<br />
Rykach. Uczestnik kampanii wrześniowej. Podczas okupacji pracował w Wólce Domaszowskiej w<br />
majątku. Wstąpił do tajnej organizacji, aresztowany 23.07.1943, więziony w Radzyniu i na Zamku<br />
w Lublinie. Więzień Oświęcimia � Birkenau, Mauthausen; prac. w fabryce części do samolotów w<br />
Lindorf nad Dunajem, następnie transportowany przez Niemców pieszo 180 km z powrotem do<br />
Mauthausen. Wyzwolony przez Amerykanów 05.05.1945 wrócił do domu. Prac. jako kierowca w<br />
PKS. Żona: Helena z d. Szewczyk z Sobieszyna, ślub w 1937. Dzieci: Marian, Bożena, Maria.<br />
[Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR 7�8/ 1995]<br />
Klub sportowy. Po II wojnie świat. Stanisław Doliński, Stanisław Surmacz, Edward<br />
Kuchnio i Zbigniew Owczarski zaczęli organizować mecze piłkarskie z reprezentacjami Łukowa,<br />
Dęblina i Kozienic. Z ich inicjatywy w 1948 zgłoszono do rozgrywek w kl. C woj. lubelskiego<br />
drużynę piłkarską LZS „Plon”. Pierwszy zarząd klubu tworzyli: Zbigniew Romarz � prezes,<br />
Władysław Jędrych � sekretarz, Wacław Owczarski � skarbnik, Stanisław Janus i Władysław<br />
Jeżewski � członkowie oraz Mieczysław Traczyk � gospodarz. Grającym trenerem był Z.<br />
Owczarski. Po roku gry w kl. C drużyna awansowała do kl. B. W 1957 powołano Społeczny<br />
Komitet Budowy Boiska oraz pierwszą drużynę juniorów, trenerem został Roman Piątkowski, a<br />
kronikarzem Henryk Piątkowski. W 1967 zmieniono nazwę klubu na LZS „Ruch”, a w 1976 na<br />
LKS „Hortex”. W sezonie 1970/71 drużyna seniorów awansowała do klasy A i ponownie w<br />
sezonie 1977/78, a 1988 do Ligi Okręgowej. Następnymi prezesami, po Z. Romarzu, byli: Tadeusz<br />
Gałkowski (1956�60), Henryk Wielgosz (1961�63), Edward Dorosz (1963�65), Stanisław<br />
Kryczka (1966�67), Janusz Grzybek (1968�70), Waldemar Kuchnio (1970�74), Mieczysław
64<br />
Woźniak (1974�76), Bogdan Walczak (1976�82), Czesław Tokarski (1982�86), Janusz Woliński<br />
(1986�90), Kazimierz Woźniak (1990�94 i 1997�99), Tadeusz Polak (1994�97), Krzysztof<br />
Wojewoda (1999�01 i 2001�03), Andrzej Maj (2003�05), Sławomir Filipek (01.2005�01.2006).<br />
W l. 1966�68 działała sekcja podnoszenia ciężarów; 1969�70 i 1978�79 � sekcja<br />
siatkówki (po opieką Bernarda Deleszkiewicza); 1973�74 � sekcja piłki ręcznej; 1976�80 � tenisa<br />
stołowego (trener: Zbigniew Zając), 1979�86 � sekcja szachów (trener: Eugeniusz Dudziak);<br />
1980�88 � sekcja judo (trenerami byli: Sławomir Urbański, Janusz Musiał, Andrzej Kobiałko,<br />
Krzysztof Kamiński); 1974�75 oraz 1979�83 � sekcja zapasów (trenerzy: Zdzisław Wojtasiewicz<br />
i Leszek Czerniejewski); od 01.01.1998 � sekcja trójboju siłowego (trener: Paweł �Naduk). W<br />
sekcji zapaśniczej występował m.in. Leszek Ciota � reprezentant Polski, olimpijczyk i trener<br />
reprezentacji.<br />
26.04.1998 ciężarowcy LKS „Hortex” w składzie: Krzysztof Kuchnio, Piotr Marciniak,<br />
Karol Mączyński, Paweł Naduk, Artur Zając � wszyscy z Ryk, Jerzy Czajka, Paweł Łukasik,<br />
Paweł Pracownik, Krzysztof Wrona � z Lublina i Mariusz Rapa � z Puław zdobyli Puchar Polski<br />
w wyciskaniu sztangi leżąc. W czerwcu 1998 Jerzy Czajka, Paweł Pracownik, Paweł Naduk, Karol<br />
Mączyński, Artur Zając, Krzysztof Mączyński i Dariusz Fałek zdobyli mistrzostwo Polski w tej<br />
konkurencji. [Tomasz Niemirowski, wg: M. Nastalski, MR 3/1998, s. 16; 4/1998, s. 11, Z. Lipski<br />
MR 5/1998; 7/1998]<br />
Kłoczinski Marcin, ks., prob. par. <strong>Ryki</strong> w l. 1595-98. [Krystian Pielacha, wg: Opis<br />
beneficjów parafii <strong>Ryki</strong> z 1598 r., APR; Wizytacja 1, k. 320]<br />
Kocięcki Józef, ks., ur. 19.01.1874 w Warszawie, zm. 1935, s. Władysława i Teofili z d.<br />
Jastrzębska. Pierwsze nauki pobierał w domu rodziców, po czym ukończył szkołę średnią w IV<br />
gimnazjum w Warszawie. Po ukończeniu 4 klas gimnazjum wstąpił do Seminarium Lubelskiego.<br />
20.06.1897 otrzymał święcenia kapłańskie z rąk bp. Jaczewskiego. Obowiązki kapłańskie pełnił<br />
jako wikariusz w Stoczku Łukowskim 1897 – 1901, w Jabłonnie 1901-02, w Przesmykach 1902-<br />
05, w Międzyrzecu 1905-11. Stanowisko prob. objął w 1911 w par. Russów. Przeniesiony 1918 do<br />
Górek, dek. konstantynowskiego, w grudniu tego roku mianowany dziekanem góreckim. W l.<br />
1924-26 sprawował posługę prob. w Rykach, po czym został dziekanem dek. katedralnego w<br />
Siedlcach. 01.01.1929 zostaje powołany sędzią posynodalnym i audytorem Sądu Duchownego w<br />
Siedlcach. [Krystian Pielacha, wg: Akta osobiste księdza Józefa Kocięckiego, sygn. Lit. K, Dział<br />
II, Nr porz. 50, Tom I]<br />
Kolonia Swaty - dzielnica Ryk. Folwark został wydzielony z Dóbr <strong>Ryki</strong> przez syna Jana<br />
Aleksandra hr. Jezierskiego ok. 1855. Następni właściciele: żona Jerzego Jezierskiego Julia z<br />
hrabiów Bobryńskich (z kolejnych małż. hrabina Plater ż. Cezara, baronowa de Luillak Vugnoloes;<br />
właścicielka w l. 1860�73), Irena Julia hrabianka Jezierska córka Aleksandra (właś. w latach<br />
1896�02), Jan Waldemar Adolf hr. Jezierski syn Aleksandra (właśc. w latach 1896�05). Od 1903<br />
majątek poddano parcelacji. Część kupił Jakub Liliensztein syn Stanisława. Folwark usytuowany<br />
był wzdłuż obecnej ul. Okopowej, zaś ul. Zielona jest pozostałością po dawnym gościńcu<br />
prowadzącym do majątku. W skład Kolonii Swaty wchodziły: Kolonia Rycka (leżąca na wschód<br />
od dawnego gościńca), Kolonia Swatowska Górna (leżąca po zachodniej stronie gościńca<br />
pomiędzy ul. Swatowską i Okopową), Kolonia Dolna (na południe od ul. Okopowej i na zachód od<br />
przedłużenia gościńca, po którym pozostała jedynie szeroka miedza). Połączenie kolonii nastąpiło<br />
po 1944. Pierwsze gospodarstwo założone w Kolonii Górnej należało do Antoniego Kurka<br />
(dziadka Mieczysława Stachurskiego), drugie do Adama Kozła. M. Stachurski wspominając okres<br />
wojny przypomina fakty i zdarzenia z 1944, kiedy front objął walkami tereny Kolonii. Wówczas<br />
Rosjanie na obszarze Kolonii, przygotowując tereny pod polowe lotnisko, wycięli jesiony i lipy
65<br />
rosnące przy dawnym gościńcu. Z części pieniędzy uzyskanych za drewno ówczesny sołtys<br />
Władysław Stachurski zainicjował ustawienie dwóch krzyży, przy zbiegu ul. Okopowej i Zielonej<br />
oraz przy ul. Zielonej róg Górnej. Pozostałe pieniądze przeznaczono na utwardzenie brukiem<br />
gościńca (czyli ul. Zielonej). Kolejni sołtysi K. Swaty: przed wojną Stanisław Rulak, w okr. wojny<br />
Marcin Kisiel (do 1946), następnie Władysław Stachurski, po 1949 Aleksander Bartnik (jedna<br />
kadencja), Piotr Kolek (do 1955). Po włączeniu K. Swaty do Ryk funkcję sołtysa zlikwidowano.<br />
W okresie powojennym, dzięki współpracy mieszkańców i pomocy ze strony �Kółka Rolniczego,<br />
pobudowano drogi, zelektryfikowano Kolonię i doprowadzono wodociąg, gaz i telefon. Kolonię<br />
Swaty obecnie zamieszkuje ok. 310 mieszkańców. Przew. Rady Os. byli: Wacław Kisiel, Andrzej<br />
Kurek i od 2003 Bogdan Pawelec. Przew. Zarządu Os. od 2003 jest Zdzisław Błonka. [Anna<br />
Żaczek, wg: Z. Lipski, Sięganie do korzeni]<br />
Koło Gospodyń Wiejskich, zał. ok. 1920. Pierwszą przewodniczącą była Rozalia Filipek z<br />
Dąbi, następnymi Leontyna Kamińska z Ryk i Zofia Desko. KGW organizowało kursy z zakresu<br />
hodowli drobiu, higieny, racjonalnego odżywiania, pieczenia ciast, robienia kołder, urządzano<br />
pokazy kroju i szycia. Po wojnie działalność KGW została wstrzymana, a odrodzona w 1957.<br />
Przewodniczącą została Janina Jeżewska, następnie: Anna Mączyńska, Zofia Zając, Janina Lesisz,<br />
a obecnie Irena �Desko. Prowadzono kursy szycia i gotowania, przygotowywano dożynki,<br />
urządzano zabawy taneczne, z których dochód przeznaczano na zakup sprzętów wypożyczanych<br />
mieszkańcom, organizowano też prelekcje o różnej tematyce i wycieczki. [Tomasz Niemirowski,<br />
wg: MR 5/2005, s. 20]<br />
Koło Pszczelarzy, zał. 16.12.1962 przez Mieczysława Wierzbickiego, Józefa Głodka,<br />
Kazimierza Grzechnika, Władysława Jaszczyka, Szymona Mieszczaka, Feliksa Krzywca, Stefana<br />
Desko, Czesława Piwońskiego, Klemensa Tryczyńskiego, Edmunda Krypińskiego, Piotra Kawkę,<br />
Michała Staniaka. Kolejni prezesi: Stefan Desko (1962-66), Stanisław Dąbrowski (1966-70),<br />
Tadeusz Nowaczyk (1970�75), Józef Iwanek (1975-88), Ryszard Ciechan (1988-93), Krzysztof<br />
Głodek od 1993. Celem Koła jest fachowa pomoc członkom, szkolenie w zakresie zdrowotności i<br />
higieny pasiek, propagowanie postępowych metod prowadzenia pasiek, współpraca z Polskim<br />
Związkiem Pszczelarskim. Koło powstało jako sekcja przy Kółku Rolniczym w Rykach,<br />
02.10.1966 powstaje Powiatowe Koło Pszczelarzy w Rykach zrzeszone w Woj. Związku<br />
Pszczelarzy w Warszawie. Sekcja obejmuje działalnością teren Ryk i Dęblina oraz gminy: <strong>Ryki</strong>,<br />
Nowodwór, Ułęż i Stężyca. 02.03.1980 zostaje zmieniona nazwa sekcji na Koło Pszczelarzy w<br />
Rykach. W dniach 09.03.1983 - 14.07.1984 ma miejsce kurs mistrzowski dla pszczelarzy,<br />
kierownikiem kursu był lek. wet. Ryszard Ciechan. Kurs ukończyło i otrzymało tytuł „Mistrza<br />
Pszczelarskiego” 21 pszczelarzy. 01.01.1985 pszczelarze z terenu Dęblina i gminy Stężyca<br />
utworzyli własne Koło w Dęblinie. 13.04.1986 powołano Sekcję Pożytków Pszczelich celem<br />
inicjowania działań w zakresie sadzenia drzew miododajnych (w Rykach posadzono 200 lip). W<br />
1996 były prezes koła Józef Iwanek został honorowym członkiem Wojewódzkiego Związku<br />
Pszczelarzy w Lublinie. Ilość członków: w 1996 - 27, rodzin pszczelich - 346; 1977 - 54, r. p. -<br />
755; 1982 - 152, r. p. - 1874; 1984 - 246 - r. p. - 2347; 1989 - 97, r. p. - 1142; 1995 - 41, r. p. -<br />
540; 1999 - 25 - r. p. - 357; od 2000 - 27, r. p. - od 523 do 880. Ilość członków: 26 oraz jeden<br />
członek honorowy. [Krzysztof Głodek]<br />
Koło Turystyki Rowerowej „Ryktur”, założone w 1999 przez Jana �Rogalę, Tomasza<br />
Kostyrę, Henryka Prządkę i Tadeusza Kucharskiego, związane z Centrum Szkolenia<br />
Przodowników Turystyki Kolarskiej przy SP nr 1 w Rykach. Zajmuje się organizowaniem<br />
wyjazdów i wycieczek rowerowych prowadzonych przez uprawnionego Przodownika Turystyki<br />
Kolarskiej. [Tomasz Niemirowski, wg: T. Kucharski, MR 4/1999]
66<br />
Komar Edward, ur. 09.12.1939 w Swatach, zm. 12.10.1981, s. Andrzeja i Anny z d.<br />
Gruza. Absolwent Wydziału Weterynarii WSR w Lublinie. Jako student 6 roku wygrał konkurs na<br />
stanowisko asystenta w Katedrze Chirurgii Dużych i Małych Zwierząt. Profesor dr hab. nauk<br />
weterynaryjnych; kierownik Katedry i Kliniki Chirurgii Dużych i Małych Zwierząt AR w<br />
Lublinie. Członek stowarzyszeń naukowych w Polsce i na świecie, członek Koła Seniorów AZS.<br />
Interesował się anestezjologią weterynaryjną, akupunkturą w znieczulaniu zwierząt, ponadto<br />
sportem: rugby, piłką siatkową. Założył Polskie Stowarzyszenie Lekarzy Weterynarii Małych<br />
Zwierząt. Żona: Krystyna. Syn Marcin wraz z żoną Moniką prowadzą lecznicę weterynaryjną w<br />
Rykach. [Bożena Wojdat, wg: Z. Lipski, MR 12, 2001]<br />
Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej (Warszawska 25), zał. 01.01.1956.<br />
Założyciele: Tadeusz Jaroń (pierwszy komendant) oraz Stanisław Czerski, Stanisław Żmuda,<br />
Czesław Rodak, Czesław Rybak, Tadeusz Głodek, Ludwik Grzelak, Bogdan Rachała i Józef<br />
Porowski. Komendanci: kpt. poż. Tadeusz Jaroń (1956-63), mjr poż. Aleksander Skoczylas (1963-<br />
71), bryg. Zbigniew Janiszek (1972-95), mł. bryg. Krzysztof Miłosz (od 1995).<br />
W 1911, z inicjatywy sędziego Henryka Skorupki, w Rykach utworzona została pierwsza<br />
jednostka OSP. W kolejnych latach zawiązywano jednostki OSP na terenie gmin Ułęż (obecny<br />
teren gmin Ułęż i Nowodwór) i Stężyca. W 1912 w Szkole Rolniczej w Sobieszynie z inicjatywy<br />
dyrektora Stanisława Domosławskiego powstała pierwsza w Polsce szkolna organizacja straży<br />
pożarnej, która m.in. prowadziła szkolenia pod kątem organizacji i tworzenia OSP. Na jesieni 1923<br />
OSP otrzymała sztandar poświęcony przez ks. J. �Rozwadowskiego. W 1925 założono orkiestrę<br />
dętą z inicjatywy Józefa Pandysia, Henryka Królika i Władysława Owczarskiego. 16.10.1938<br />
oddano do użytku �Dom Strażaka. 01.01.1956 utworzono Powiatową Komendę Straży<br />
Pożarnych, która organizacyjnie wchodziła w skład Wydziału Spraw Wewnętrznych PRN w<br />
Rykach. Przez długi okres PKSP bazowała na zapleczu sprzętowym oraz bazie lokalowej OSP<br />
(obecnie kino). Strażacy dysponowali podstawowym sprzętem do gaszenia pożarów oraz dwoma<br />
samochodami STAR 20 i GAZ 51. Terenem działania PKSP były miasta Dęblin i <strong>Ryki</strong> oraz<br />
miejscowości administrowane przez 15 Gromadzkich Rad Narodowych. W 1963 stanowisko<br />
komendanta objął A. Skoczylas. W 1970 PKSP przeniosła swoją siedzibę do nowego budynku. W<br />
1972 funkcję komendanta objął Z. Janiszek. W listopadzie 1973 PRN podjęła uchwałę o<br />
utworzeniu zawodowej straży pożarnej. W działającej od 01.01.1974 ZSP w Rykach pełniło służbę<br />
18 osób, tj. 12 jako obsada zmian służbowych i 6 pracowników komendy. Sprzęt interwencyjny<br />
stanowiły 2 samochody pożarnicze STAR 26 i STAR 660 oraz Żuk i Dacia. W 1980 ZSP w<br />
Rykach przeniosła się do kolejnej strażnicy. W 1992 nastąpiła reorganizacja systemu ochrony<br />
przeciwpożarowej. W Rykach, na bazie dotychczas działającej Komendy Rejonowej Straży<br />
Pożarnych, utworzona została Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza Państwowej Straży Pożarnej (JRG<br />
PSP). Jednostka podlegała organizacyjnie Komendzie Rejonowej PSP w Puławach. Realizowała<br />
na swoim terenie (rejon <strong>Ryki</strong>) głównie zadania operacyjne oraz związane z utrzymaniem<br />
odpowiedniego przygotowania JRG PSP do działań ratowniczych i gaśniczych, szkoleniem załogi<br />
jednostki i strażaków OSP oraz utrzymaniem współpracy ze służbami ratowniczymi, jednostkami i<br />
związkami OSP. Po przejściu w 1995 do Puław na stanowisko Komendanta Rejonowego PSP Z.<br />
Janiszka, funkcję d-cy JRG PSP w Rykach objął K. Miłosz.<br />
Utworzona na bazie dotychczas działającej JRG PSP – Komenda Powiatowa w Rykach<br />
realizuje wszystkie zadania spoczywające na PSP na szczeblu powiatowym. Lata 1999-2004 dla<br />
KP PSP <strong>Ryki</strong> są trudne w związku z tworzeniem i organizacją komendy, ale jednocześnie bardzo<br />
owocne, bo doposażano Komendę w nowoczesny sprzęt i pojazdy, poprawiono bazę lokalową i<br />
wyszkolenie jednostki. Dobrze zorganizowany jest na szczeblu powiatu Krajowy System<br />
Ratowniczo-Gaśniczy. Poza siłami Komendy jego trzon stanowi 12 najlepszych jednostek OSP w<br />
powiecie ryckim (OSP Bazanów Stary, Brzeziny, Dęblin-Masów, Grabów Rycki, Janopol,<br />
Kłoczew, Leopoldów, Pawłowice, Rososz, <strong>Ryki</strong>, Stężyca, Zosin).
67<br />
KP PSP w Rykach średnio w ciągu roku bierze udział w likwidacji ok. 600 różnorodnych<br />
zdarzeń tj. gaszenie pożarów, likwidacja miejscowych zagrożeń oraz ratownictwo techniczne,<br />
drogowe, chemiczne, ekologiczne i medyczne. Na szczególne podkreślenie zasługuje wysoka<br />
sprawność fizyczna i osiągnięcia sportowe strażaków KP PSP w Rykach. Do największych<br />
osiągnięć należą: I-miejsce w 2001 w mistrzostwach województwa drużyn PSP w halowej piłce<br />
nożnej; II-miejsce w l. 1999 i 2004; III-miejsce � w l. 2002 i 2003. II miejsce w mistrzostwach<br />
województwa w piłce siatkowej drużyn PSP w 2004, a w 2002 � III. W sportach pożarniczych, w<br />
konkurencji dwubój pożarniczy, aspirant K. Wardal w 2004 zdobył mistrzostwo Polski oraz<br />
mistrzostwo woj. lubelskiego. Mł. asp. Z. Gruza w 2000 mistrzostwo woj. lubelskiego. W<br />
konkurencji 100 m. tor przeszkód: asp. K. Wardal w 2004 mistrzostwo Polski, a w 2003<br />
wicemistrzostwo Polski, w 2003 i 2004 � mistrzostwo woj. lubelskiego.<br />
W Komendzie pracuje 47 strażaków oraz 1 pracownik cywilny; w skład komendy wchodzi<br />
5 komórek organizacyjnych tj. wydziały operacyjno-szkoleniowy, kontrolno-rozpoznawczy,<br />
kwatermistrzowsko-techniczny, organizacyjno-kadrowy, finansów oraz jednostka ratowniczogaśnicza.<br />
[Krzysztof Miłosz, zob. też fragmenty kroniki: MR 12/1999 � 2 /2001]<br />
Komenda Powiatowa Policji (Poniatowskiego 12). W czasach międzywojennych za<br />
bezpieczeństwo na terenie gminy odpowiedzialny był Posterunek Policji Państwowej,<br />
zatrudniający komendanta i 3 do 4 policjantów. W okresie okupacji niemieckiej z sympatią<br />
wspomina się komendanta posterunku policji granatowej Wacława �Kundzicza, ale<br />
współpracujący z Niemcami: Drożyński i Grabarczyk, zostali zlikwidowani przez AK. W 1944<br />
powstała Milicja Obywatelska, której pierwszym komendantem został Julian �Gransztof,<br />
następnie Jakub Jędrzejewski, a od 1951 przez blisko 20 lat Stanisław Kowalczyk. Wraz z<br />
powstaniem w Rykach powiatu w 1956 komendantem powiatowym MO został por. Józef Bury.<br />
Siedziba KP MO mieściła się przy ul. Szkolnej 5. W 1961 stanowiska kierownicze obejmują: mjr.<br />
Bolesław Nowociń i por. Marian Dębski. 08.10.1970 KP MO otrzymała sztandar. Likwidacja<br />
powiatów pociągnęła za sobą likwidację komend powiatowych. Wśród komendantów tego okresu<br />
wymienia się Bogdana Liszewskiego i Jacka Kamińskiego, który w sierpniu 1977 swoje obowiązki<br />
przekazał Janowi Ratynie. W 1983 Komisariat przemianowany został na Urząd Spraw<br />
Wewnętrznych, a 06.04.1990 w Komendę Rejonową Policji w Rykach. W 1991 komendantem<br />
KPP był Janusz Rybak, od października 1991 do 2003 � Bogusław Dziadosz, następnie Marek<br />
Kowalczyk. KPP zatrudnia 139 pracowników, w tym 117 policjantów. [Izabela Kępka, zob. też Z.<br />
Lipski, MR 4/1999, s. 25�26]<br />
Komierowska Sabina z d. Marchwicka, ur. w 1915, zm. 03.11.2001 w Warszawie, c.<br />
�Zdzisława i �Marty z d. Łabęcka. Ostatnia współwłaścicielka dóbr <strong>Ryki</strong>. Wychowanka sióstr<br />
niepokalanek w Szymanowie i Jazłowcu, ukończyła w Belgii roczny kurs kultury europejskiej.<br />
Zaangażowana w ruch oporu podczas II wojny świat, wysyłała m.in. paczki żywnościowe do<br />
polskich jeńców wojennych na terenie Rzeszy. Z Ryk wyjechała w marcu 1944 do Zawoi. W 1945<br />
rodzina osiadła w Komorowie pod Warszawą. W 1967 przeprowadziła się do Warszawy.<br />
Długoletnia katechetka, założycielka Koła Rodziny Rodzin w Komorowie. Mąż: Wacław, ślub w<br />
1936. Dzieci: Gabriela, Michał, Rafał, Maria, Piotr. [Tomasz Niemirowski, wg: MGCK, MR<br />
11/2001, s. 30; Maria Trzaskowska, MR 1/2002 s. 3�4]<br />
Komitet Obywatelski „Solidarność”, zał. w maju 1989 z inicjatywy Jerzego<br />
Marcinkowskiego i prowadzony przez niego do 1991. Pierwsze zebranie odbyło się w sali<br />
parafialnej na nowej plebanii. Celem KO było wyłonienie obserwatorów do pierwszych,<br />
częściowo wolnych wyborów do sejmu i senatu w czerwcu 1989, działanie na rzecz rozwoju<br />
demokracji lokalnej, promowanie i szkolenie kandydatów na radnych oraz wspieranie przemian<br />
ustrojowych. 17.08.1989 zostały przeprowadzone wybory prezydium. W jego skład weszli: Jerzy
68<br />
Marcinkowski � przewodniczący; Marek Kawiak i Jan Jeżo � wiceprzewodniczący, Jan Skalski �<br />
sekretarz, Daniela Beczek � skarbnik i członkowie: Anna Piotrowska, Barbara Trawińska,<br />
Krzysztof Kultys. 05.10.1989 rozpoczęto wydawanie pisma „�WZROK”; w lipcu 1989 KO „S”<br />
otrzymał pokój nr 52 w Urzędzie Miasta. Po 1990 zaprzestał działalności. [Tomasz Niemirowski]<br />
Komitet Opieki nad Dziećmi św. Wincentego à Paulo, powołany 02.12.1931 na zebraniu<br />
parafialnym, które zostało zwołane z powodu trudnej sytuacji ekonomicznej, w jakiej wówczas<br />
znajdowała się znaczna część społeczeństwa ryckiego. Dużo osób, a szczególnie rodziców<br />
pozostawało od dłuższego czasu bez pracy, na skutek czego cierpiały dzieci, którym brakowało<br />
podstawowych warunków do życia. W tej sytuacji postanowiono przyjść dzieciom z pomocą,<br />
powołując Komitet Opieki nad Dziećmi Św. Wincentego à Paulo. Przewodniczącym Komitetu<br />
wybrano Józefa �Konarzewskiego, a członkami zarządu zostali: Maria Karasińska, Franciszek<br />
�Kowalski, ks. Bolesław Krysiewicz, Maria Traczyk, Regina Wolak, Irena Przybysz, Jadwiga<br />
Łagowska, Józefa Filipek, Jan Ostałowski, Józef Gawroń, Felicjan Banasiuk, Władysław Kapusta<br />
oraz Roman Cegłowski. Dochody na swoją działalność Komitet miał pozyskiwać od<br />
dobrowolnych ofiarodawców, których podzielono na dwie grupy: wnoszących datki jednorazowo i<br />
tych, którzy zasilać będą Komitet datkami comiesięcznymi. Następnie dla lepszej organizacji<br />
niesienia pomocy utworzono dwie sekcje: finansową i rozdziału. Dla przeprowadzenia łatwiejszej i<br />
skuteczniejszej zbiórki ofiar podzielono <strong>Ryki</strong> na 6 rejonów, w których kwesty przeprowadzać<br />
mieli poszczególni członkowie Komitetu. Zbiórka odbyła się w niedzielę po 04.12.1931. Komitet<br />
Pomocy Dzieciom działalność swą prowadził przez kilka lat. Przez ten okres dożywiał dzieci w<br />
formie drugiego śniadania oraz zakupił im ubranka i obuwie. [Krystian Pielacha, wg: Księga<br />
protokółów Komitetu Opieki nad Dziećmi Św. Wincentego à Paulo w Rykach, APR, sygn. 9]<br />
Komitet Powiatowy PZPR w Rykach. W okresie PRL (1944-89) w Polsce istniały, choć<br />
nieformalnie to faktycznie, dwie struktury władzy państwowej. Normalna struktura oparta na<br />
porządku konstytucyjnym, była uzupełniona strukturą partyjną, która sprawowała wobec<br />
wybieranych struktur nie tylko funkcję kontrolną, ale bardzo często również funkcję kierowniczą.<br />
Dlatego uchwały organów przedstawicielskich były wcześniej dyskutowane na tzw. posiedzeniach<br />
egzekutyw komitetów miejskich, powiatowych lub komitetu centralnego. Potem co do ich treści<br />
wypowiadali się członkowie struktur partyjnych wybierani do plenów komitetów miejskich,<br />
powiatowych i KC. Dopiero gdy one przyjęły odpowiednie uchwały w sprawie, proponowane<br />
decyzje przechodziły na szczebel samorządowy. W okresie funkcjonowania powiatu w Rykach<br />
istniał Komitet Powiatowy PZPR, a we współpracującym z PZPR Zjednoczonym Stronnictwie<br />
Ludowym odpowiednio Powiatowy Komitet ZSL. Ponieważ na terenie powiatu ryckiego było<br />
stosunkowo mniej członków Stronnictwa Demokratycznego (SD), nie działał tu komitet tego<br />
stronnictwa. Komitet Powiatowy PZPR mieścił się na piętrze budynku MRN przy ul.<br />
Warszawskiej. Pracowało w nim przeważnie kilkanaście osób, wśród których najbardziej<br />
eksponowane stanowiska to tzw. Pierwszy Sekretarz oraz II s. organizacyjny i III s. do spraw<br />
propagandy i s. do spraw rolnych. Funkcje I sekretarza pełnili w l. 1956-75: Stanisław Włodarski<br />
(1956-58), Władysław Hryńczyk (1959-64), Ryszard Tarasiewicz (1964-66), Adam Plewicki<br />
(1966-70), Jan Bednarek (1972-74) i Andrzej Boudok (1974-75).<br />
Komitetem Miejsko-Gminnym PZPR w okresie 1975-89 kierowali: Jerzy Głowienka<br />
(1975-81), Stanisław Cuch (1981-82), Stanisław Grudniak (1982-83) i Zbigniew Kwas (1984-90).<br />
Najniższym stopniem organizacyjnym była Podstawowa Organizacja Partyjna (POP). Członkowie<br />
zwracali się do siebie (co jednak nie było zjawiskiem powszechnym) przez “towarzyszu”.<br />
[ZbigniewLipski]<br />
Konarzewski Józef, współdowodził akcją rozbrajania Niemców w Rykach w 1918. Prezes<br />
OSP od 21.10.1934. Dzierżawca majątku spadkobierców Marty �Marchwickiej. Mieszkał w
69<br />
budynku na Boguszach (obecnie Karczma Rybna). [Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR<br />
3/1999]<br />
Königsberg Izydor. Weterynarz i kierownik �rzeźni („szlachtuza”) w l. 1934-36.<br />
Pochodził z Tarnowa, przezywany był „Mamutem”. Jego żona Felicja (warszawianka) była<br />
dentystką. Oboje zginęli w Treblince w 1942. Mieli dwóch synów: Waldemara i Józefa. [Tomasz<br />
Niemirowski, wg: http://forum.ryki.pl/viewtopic.php?<br />
t=395&start=210&sid=7eabf43296ccffb4f7720ef49db9822c]<br />
Konopiaty Jan, ks., ur. 29.05.1896 w Glinnie, pow. sieradzki, zm. 26.09.1984 w<br />
Garwolinie, s. Pawła i Barbary z d. Trałowa. W 1911 oddany został przez rodziców do klasy<br />
wstępnej w kaliskiej szkole. Wybuch I wojny światowej przeszkodził mu na 3 lata w dalszym<br />
kształceniu. Po jej zakończeniu został przyjęty do IV klasy kaliskiego Miejskiego Filologicznego<br />
Gimnazjum. Zapisał się do POW, która w 1918 przystąpiła do rozbrajania Niemców. Rok później<br />
zapisał się do Sodalicji, która powstała w zakładzie, gdzie pracował. W czasie najazdu<br />
bolszewików na Warszawę, zaciągnął się do armii. Jednak zamiast na front został wysłany na 6<br />
tygodniowy kurs do szkoły podoficerskiej. Po zwolnieniu z wojska, wstąpił do Seminarium<br />
Duchownego, otrzymując święcenia w 1926. Pierwszą pracę wikarego podjął w Parczewie, by<br />
następnie w 1928 sprawować urząd prob. w Żeliszewie, a od 1929 posługę wikarego w Dęblinie.<br />
Od 1934 podjął studia na KUL. W 1936 był profesorem w Gimnazjum w Łukowie, a w roku<br />
szkolnym 1936/37 dyrektorem Prywatnego Miejskiego Gimnazjum Biskupiego w Siedlcach. W<br />
1940 otrzymał tytuł kanonika, a rok później został kapelanem Domu Sióstr Albertynek w<br />
Siedlcach. W 1941 odszedł ze stanowiska wicerektora seminarium, aby objąć w nim stanowisko<br />
profesora. Rok późnej mianowany kanonikiem kapituły Kolegiaty Janowskiej. Po zwolnieniu ze<br />
stanowiska kapelana Sióstr Albertynek w 1945, objął urząd kapelana Sodalicji Pracownic<br />
Katolickich w Siedlcach. 10.07.1947 został zwolniony ze stanowiska dyrektora Liceum i<br />
Gimnazjum Biskupiego, po czym biskup mianował go administratorem par. Krzesk. Od 1956 do<br />
1964 sprawował urząd prob. w par. <strong>Ryki</strong> i zarazem urząd dziekana dek. ryckiego. W 1964 odszedł<br />
na emeryturę i mieszkał do 1970 w Rykach jako rezydent. Następnie został mianowany kapelanem<br />
szpitala w Garwolinie i tam zamieszkał. [Krystian Pielacha, wg: Akta osobiste księdza Jana<br />
Konopiatego, AKDS, sygn. Dział I, Lit. K, Nr 26, Tom I]<br />
Korżyk Florentyna z d. Lasota, ur. 28. 04.1908 w Sobieszynie, zm. 2004, c. Jana i Józefy.<br />
Ukończyła SN w Lublinie i Kurs Centralny w Szklarskiej Porębie dający uprawnienia do<br />
pełnienia funkcji nauczyciela j. polskiego. W r. szk. 1928/29 rozpoczęła pracę w SPow w Rokitni,<br />
a od września 1929 zamieszkała w Rykach. W l. 1929-69 prac. w SPow nr 1 w Rykach, jako<br />
kierowniczka szkoły (1952–58) oraz zastępca kierownika (1958–69). Prac. również jako<br />
powiatowa instruktorka języka polskiego. W latach okupacji hitlerowskiej, należąc do TON,<br />
prowadziła tajne nauczanie w zakresie szkoły powszechnej oraz w l. 1942�43 na poziomie LO.<br />
Prac. społ. w KGW, Kole Młodzieży Wiejskiej, należała do ZNP. Odznaczona m.in. KKOOP,<br />
Medalem KEN, Honorową Odznaką za Tajne Nauczanie, Złotą Odznaką ZNP. Mąż:<br />
�Władysław, ślub 05.11.1929. [Bogumiła Porowska, wg: Z. Lipski MR 5/1995, zob też<br />
Wspomnienia, NM 1�2/2003, s. 23]<br />
Korżyk Władysław, ur. 31.07.1904 w Sokalu (woj. lwowskie), zm. 14.01.1978, s. Jana i<br />
Marii. Mieszkał przy ul. Kościuszki. Ukończył w 1927 SN im. Włodzimierza Dzieduszyckiego.<br />
Nauczyciel. Prac. w SPow w Bramce, Kłoczewie, a od 01.09.1928 w Rykach. Prowadził chór<br />
szkolny i drużynę harcerską. Od początku pracy włączył się w działalność związkową. W l. 1931-<br />
32 pełnił funkcję sekretarza Ogniska ZNP w Rykach, radny MRN (1967-74). Twórca i dyrektor (w<br />
l. 1947-65) Publicznej Średniej Szkoły Zawodowej w Rykach przekształconej
70<br />
później w Zasadniczą Szkołę Zawodową i Technikum Mechaniczne. Rozpoczął budowę szkoły<br />
przy ul. Żytniej, oddając w 1964 do użytku internat. Uruchomił również warsztaty szkolne przy ul.<br />
Warszawskiej i przy ul. Kościuszki. Odznaczony: ZKZ, KKOOP, Odznaką Tysiąclecia Państwa<br />
Polskiego, Medalem KEN, Złotą Odznaką ZNP. Zaint.: muzyka Żona: �Florentyna z d. Lasota,<br />
ślub w 1929. Syn: Janusz, obecnie dr medycyny (ordynator oddziału chirurgii dziecięcej w szpitalu<br />
w Łodzi) ur. 14.04.1931. [Barbara Kwiatkowska, wg: Z. Lipski; D. Jeżewska MR 1/1997; 1/1999]<br />
Kossak Witold (18.06.1887-18.07.1899), s. Tadeusza i Anny z d. Kisielnicka, brat Zofii<br />
Kossak - Szczuckiej. Utonął w Wieprzu, w okolicach Kośmina, kilka dni po swojej pierwszej<br />
komunii, ratując Jerzego Kossaka, syna malarza Wojciecha, a swojego stryjecznego brata, który<br />
był u nich na wakacjach. Na ratunek Jerzemu rzucił się nieumiejący pływać ojciec Witolda; tak, że<br />
Witold ratował i swojego ojca i kuzyna. Oni się uratowali, ale Witold został porwany przez prąd<br />
Wieprza. Ciało popłynęło i nie można było go znależć. Po kilku dniach Witek "powiedział" ojcu<br />
we śnie, gdzie leży. I ten sen się sprawdził. Znaleziono chłopca i pochowano na ryckim cmentarzu<br />
przy ul. Młynarskiej. [Tomasz Niemirowski, wg: T. Budziak, Cmentarze to miejsca święte, s. 17-<br />
18; http://forum.ryki.pl/viewtopic.php?t=395&start=150]<br />
Kostnica parafialna, wizytacja parafialna z 1711 podaje, że obok →kościoła św. Jakuba<br />
Ap. (drugiego) stała drewniana kostnica dla przechowywania ciał zmarłych. Następne zanikają<br />
wszelkie wiadomości na jej temat, aż do XX w. Wtedy od 1914 do co najmniej 1918 znajdowała<br />
się przy →kościele św. Jakuba Ap. (czwartym), który wówczas używany był jako kaplica<br />
pogrzebowa, a następnie przez pewien czas ciała zmarłych przechowywano w lewej kruchcie<br />
→kościoła Najświętszego Zbawiciela. Od 1996 kostnica znajduje się w wybudowanej wówczas<br />
→kaplicy cmentarnej. [Krystian Pielacha, wg: Wizytacja 3, k. 379; Inwentarz rzymsko –<br />
katolickiej parafii <strong>Ryki</strong> sporządzony 1 lipca 1918 roku, APR, sygn. 60]<br />
Kostyra Roman, ur. 26.03.1952 w Lublinie, prac. w Szpitalu Powiatowym w Rykach od<br />
1977 jako chirurg. Zajmuje się amatorsko malarstwem. [Tomasz Niemirowski, wg: A. Tertil, MR<br />
7�8/1995, s. 17]<br />
Kosycarz Monika, ur 19.12.1985 w Warszawie, c. Bernarda i Jolanty z d. Ksybek. Zam.<br />
Wiatraczna 1, Kłoczew. Ukończyła LO w Rykach, studiuje teologię na UKSW. Dawniej członkini<br />
KSM w Kłoczewie, obecnie Ruchu Światło � Życie w Wołominie. Należy do grupy muzycznej<br />
podczas pielgrzymek na Jasną Górę z rycką grupą 8a. Zaint.: muzyka, śpiew, gra na gitarze, jazda<br />
na rowerze, góry, spacery, poezja (także trochę pisze). [Monika Kosycarz]<br />
Kościół pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła (pierwszy), istniał w 1570, był drewniany<br />
i konsekrowany, pod patronatem królewskim. Prawdopodobnie była to pierwsza świątynia w<br />
Rykach. Nieznana jest dana jej powstania. [Krystian Pielacha, wg: Wizytacja 15, k. 214]<br />
Kościół pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła (drugi) wybudowany nie później niż w<br />
1653 przez prob. ryckiego ks. Piotra →Ciecierskiego. Wzniesiony dużym kosztem, był drewniany,<br />
o dużych rozmiarach 100 łokci długości i 25 łokci szerokości. Posiadał piękną podwójną<br />
konstrukcję. Wewnątrz ozdobiony różnymi malowidłami. Z powodu wielkości i wspaniałości<br />
sławny był w całym dekanacie. W prezbiterium znajdował się wielki, drewniany ołtarz o<br />
pozłacanej konstrukcji z obrazem ukrzyżowanego Chrystusa Pana. Ogok niego stał figura św.<br />
Jakuba Ap. Na ołtarzu stało pozłacane tabernakulum, a nim na korporale umieszczona pozłacana<br />
puszka z Najświętszym Sakramentem. Świątynia posiadała również ołtarze mniejsze: św.<br />
Stanisława, św. Marcina, św. Jana Kantego, oraz ołtarze zdobione złotem: Matki Boskiej<br />
Różańcowej, św. Rocha i św. Anny, który miał starą konstrukcję. Chór usytuowany po zachodniej
71<br />
stronie miał ozdobną konstrukcję oraz organy. Drewniana zakrystia posiadała wejście zamykane<br />
na zamek. W kościele stał jeden konfesjonał, ambona, oraz drewniana chrzcielnica, udekorowana<br />
w płaskorzeźby przedstawiające sceny biblijne. Po obu stronach nawy głównej stały dwa rzędy<br />
ławek, a przy głównym wejściu umieszczone było naczynie z wodą święconą. Na dachu świątyni<br />
znajdowała się wieżyczka z sygnaturką. Ok. 1710 wraz z wyposażeniem został odnowiony przez<br />
ks. prob. Hieronima →Itawickiego. W 1718 kościół uległ zniszczeniu wywrócony przez wiatr.<br />
Parafianie wówczas zaczęli gromadzić się na Eucharystię w →kaplicy św. Leonarda (pierwszej).<br />
[Krystian Pielacha, wg: Wizytacja 3, k. 377; Wizytacja 4, k. 138; Pielacha K., Historia kościoła w<br />
Rykach, cz. 1, Kościoły w Rykach na przestrzeni wieków, w: Twój Głos, nr 16/2006, s. 11]<br />
Kościół pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła (trzeci) wybudowany własnym kosztem<br />
przez ówczesnego prob. Władysława ®Zaleskiego w latach 20 XVIII w. Był drewniany, obszerny<br />
i o wspaniałym wyglądzie. Miał 11 okien w ramach ołowianych, dach pokryty dachówką, a na<br />
dachu kopułkę z sygnaturką. Od strony wschodniej posiadał duże drzwi wejściowe zamykane na<br />
żelazny zamek oraz małe drzwi służące do wychodzenia na cmentarz. Na wewnętrzne<br />
wyposażenie składały się tylko 4 obrazy: św. Jakuba Ap., św. Antoniego, św. Marii i św. Anny, a<br />
także kilka ławek. Posadzkę miał wykonaną z kamienia. Następnie ks. prob. Aleksander<br />
®Trembiński po 1733 wyposażył świątynię w ołtarze, organy, ambonę, ławki oraz pozostałe<br />
różnego rodzaju sprzęty liturgiczne. 02.06.1744 kościół uległ spaleniu z całym swoim<br />
wyposażeniem. [Krystian Pielacha, wg: Wizytacja 5, s. 240; Wizytacja 6, s. 240; Pielacha K.,<br />
Historia kościoła w Rykach, cz. 1, Kościoły w Rykach na przestrzeni wieków, w: Twój Głos, nr<br />
16/2006, s. 11]<br />
Kościół pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła (czwarty), wybudowany w 1757 przez ks.<br />
prob. Aleksandra →Trembińskiego, na planie krzyża łacińskiego w stylu gotyckim, o wymiarach<br />
15m długości na 7m szerokości, skierowany był w kierunku zachodnim. Posiadał dwuspadzisty<br />
dach pokryty gontami. Na dachu między nawą główną, a prezbiterium umieszczona była<br />
sygnaturka z dzwonkiem, a nad głównym wejściem znajdował się krzyż. Do świątyni wchodziło<br />
się przez wielkie drzwi dębowe. Z boku kościoła po lewej stronie znajdowały się drugie mniejsze<br />
drzwi dębowe. Prezbiterium zakończone absydą, od pozostałej części świątyni oddzielone<br />
żelaznymi kratkami, z żelaznymi drzwiczkami na zawiasach. Kratki przytwierdzone były do<br />
gradusa dwoma żelaznymi prętami. W prezbiterium stał ołtarz wielki z obrazem Najświętszej<br />
Panny Różańcowej. Z boku, po prawej stronie, znajdował się ołtarz z obrazem św. Anny. Po lewej<br />
stronie ołtarz z obrazem św. Mikołaja. W środku ołtarza wielkiego było drewniane tabernakulum<br />
do przechowywania Najświętszego Sakramentu, a obok ołtarzy św. Anny i św. Mikołaja stała<br />
figura Jezusa Chrystusa Ukrzyżowanego. W kościele znajdowało się w kwadratowej ramce<br />
srebrne wotum z wybitym wizerunkiem Opatrzności Bożej i klęczącej przed Nią osoby,<br />
posiadające podpis: „Marya Karasiówna Kasztelanka Wiska, dnia 29 Stycznia będąc przez 24<br />
godziny w konwulsjach, i odstąpiona od Doktora, po odprawioney Mszy Świętej, przed S.<br />
Leonardem przyszła zaraz po skończonej Mszy S. do zupełnego zdrowia”. Na lewo od ołtarza św.<br />
Mikołaja stała ambona, do której prowadziły schody z zakrystii. Po obydwóch stronach nawy<br />
głównej ustawionych było 16, a pod chórem, też po obydwóch stronach 6 ławek sosnowych. Były<br />
2 nowe konfesjonały drewniane, ustawione przy ołtarzach bocznych. Po lewej stronie prezbiterium<br />
duże drzwi dębowe na zawiasach prowadziły do zakrystii, a po drugiej stronie drzwi dębowe do<br />
skarbca. Zakrystia z murowanym sklepieniem posiadała jedno okno oprawione w drewno. W<br />
zakrystii znajdował się kredens. Skarbiec miał okno skierowane na cmentarz, oprawione w<br />
drewnianą ramę. Chór usytuowany nad głównym wejściem do kościoła, posiadał organy. W<br />
prezbiterium, zakrystii oraz skarbcu posadzka ułożona była z cegieł. Kościół posiadał 10 dużych<br />
okien w ramach ołowianych i z żelaznymi prętami. Po 4 z nich umieszczone były w ścianach<br />
bocznych kościoła i 2 po bokach drzwi wejściowych. Jedno małe okno było nad głównym
72<br />
wejściem, 2 małe nad skarbcem i zakrystią oraz 2 w zakrystii i skarbcu. Wizytacja parafialna w<br />
1798 ukazuje kolejne zmiany w wyglądzie kościoła, będące wynikiem starań prob. ryckiego Jana<br />
Kantego ®Lenczowskiego, który w 1785 dokonał konsekracji świątyni. Przybył nowy ołtarz z<br />
obrazem św. Leonarda. Przy skarbcu umieszczona została na grobowcu w 1762 marmurowa<br />
tablica z napisem wykonanym złotymi literami: „Olim Illustri Stanislai Poniatowski Castelani<br />
Cracoviensis Anno 1762 die 30 Augusti defuncti, Partis olim Serenssimi Stanislai Augusti<br />
Poniatowski Regis Polonia”, informująca o miejscu spoczynku Stanisława →Poniatowskiego. W<br />
1823 kościół zostaje całkowicie odnowiony. W 1859 wygląd jego jest następujący: „Cały<br />
murowany gontami pokryty od frontu na facyacie jest krzyż żelazny, w środku kościoła jest wieża<br />
drewniana gontami powyżej blachą pokryta, na niej znajduje się krzyż żelazny, u samey wieży jest<br />
sygnaturka. Na wstępie od Kościoła od wschodu są drzwi wielkie, od południa zaś mniejsze<br />
dębowe z zawiasami zamkiem i kłódką żelazną opatrzone, sufit w kościele ułożony z tarcic, okien<br />
całkowitych jest dziesięć (…)”. Stan jego jednak był zły. Wymagał ułożenia nowej podłogi,<br />
remontu dachu oraz popękanych murów. Ołtarz wielki miał 3 schodki i marmurową mensę.<br />
Pomiędzy dwiema okrągłymi kolumnami umieszczony był obraz Matki Boskiej, zasuwany<br />
obrazem olejnym św. Jakuba Ap. Po obydwóch stronach stały statuy św. Apostołów Piotra i<br />
Pawła. Po lewej stronie znajdował się ołtarz z obrazem św. Mikołaja, a po prawej dwa ołtarze,<br />
odpowiednio z malowidłami św. Anny i św. Leonarda. Ołtarze św. Mikołaja i św. Anny<br />
odnowione zostały przez hrabinę Waldemarową Jezierską w 1858. Im bliżej końca XIX w., tym<br />
bardziej pogarszał się stan świątyni św. Jakuba Ap. Zachodziła coraz pilniejsza potrzeba<br />
generalnego remontu kościoła, co jednak jak się okazało, przegrało z przedsięwzięciem budowy<br />
nowej świątyni. Kościół św. Jakuba Ap. był kościołem parafialnym do 01.07.1914, kiedy to do<br />
użytku oddano nową i większą świątynię w Rykach p.w. Najświętszego Zbawiciela. Następnie, co<br />
najmniej do 1918 pełnił funkcję kaplicy pogrzebowej, przy której znajdowała się kostnica. Od<br />
momentu wybudowania nowego kościoła, cały czas dbano o polepszenie jego wyglądu i<br />
wyposażenia, zapominając o starym św. Jakuba Ap. Z tego powodu z roku na rok niszczał coraz<br />
bardziej. Kolejni proboszczowie chcąc zachować zabytkową świątynię próbowali przeznaczyć ją<br />
na różne cele, lecz zawsze były trudności z pozyskaniem wystarczających funduszy. Ks. Jan<br />
→Rozwadowski po odnowieniu chciał przeznaczyć na dom ludowy z biblioteką oraz czytelnią.<br />
Ks. Stanisław →Joszt zamierzał oddać go Sodalicji Pracownic Katolickich „Jedność” p.w. św.<br />
Teresy od Dzieciątka Jezus, lecz umowa została unieważniona. Ok. 1937 ówczesny premier<br />
Rzeczypospolitej Polskiej Felicjan Sławoj – Składkowski, jadąc przez <strong>Ryki</strong> do Nałęczowa, skręcił<br />
w ul. Szkolną, aby zobaczyć kościół św. Jakuba Ap. Po jego obejrzeniu wydał polecenie<br />
wojewodzie lubelskiemu, a wojewoda z kolei nakazał par. ryckiej zabezpieczyć kościół przed<br />
dalszym niszczeniem. Powołany Komitet w sprawie odbudowy kościoła, po oszacowaniu ceny<br />
remontu, zaniechał rozpoczynania jakichkolwiek prac, ponieważ okazała się ona za wysoka.<br />
Następnie ks. Rafał →Łysanowicz na początku 1940 zgłosił Zarządowi Gminy propozycję<br />
rozebrania świątyni. Zarząd, szykując się do budowy swojej siedziby, propozycję tę przyjął.<br />
Następnie podjął się rozbiórki kościoła, za co otrzymał 6000 sztuk cegły. Następnie prob.<br />
przeznaczył 5000 sztuk cegły na budowę plebanii w Leopoldowie, a 300 sztuk na poprawę<br />
ogrodzenia cmentarnego w Rykach. Resztę 42000 sztuk zatrzymał na budowę domu parafialnego.<br />
Mając jednak na uwadze, że par. <strong>Ryki</strong> nie ma tymczasowo funduszy na budowę domu i nie ma<br />
miejsca na złożenie cegły, ks. Łysanowicz postanowił tę cegłę wypożyczyć Gminie <strong>Ryki</strong>, która<br />
zobowiązała się oddać ją po wojnie, co najmniej z wcześniejszym na 3 miesiące żądaniem zwrotu.<br />
Cegła jednak do chwili obecnej nie została oddana par. <strong>Ryki</strong>. Przeznaczono ją na budowę<br />
ówczesnego Urzędu Miasta i komisariatu milicji. W 1966 prob. Marian →Piotrowski zwrócił się<br />
do Prezydium MRN w Rykach z prośbą o zwrot pożyczonej cegły. Rada Narodowa oddaliła tę<br />
prośbę, tłumacząc swą decyzję przedawnieniem sprawy. Taką samą odpowiedź uzyskał również<br />
ks. Piotrowski kilka lat później. [Krystian Pielacha, wg: Wizytacja 7; Wizytacja 8; Inwentarz<br />
kościoła i beneficjów parafii <strong>Ryki</strong> z 1807 r., APR; Wizytacja 9; Wizytacja 10; Protokół
73<br />
wyjaśniający Fundusz Beneficjum Ryskiego z 3 marca 1818 r.; Wizytacja 11; Inwentarz kościoła i<br />
beneficjów parafii <strong>Ryki</strong> z dnia 14 kwietnia 1859 r., APR; Wizytacja 12; Inwentarz rzymsko –<br />
katolickiej parafii <strong>Ryki</strong> sporządzony 1 lipca 1918 roku, APR, sygn. 60; Księga Dozoru<br />
Kościelnego Rzymsko Katolickiej Parafji <strong>Ryki</strong>. Od 1921 r., APR, sygn. 1; Umowa przekazania<br />
starego kościoła na rzecz Sodalicji Pracownic Katolickich „Jedność” p. w. św. Teresy od<br />
Dzieciątka Jezus z 15 pażdziernika 1929 r., AKDS, APwRds, sygn. Lit. R., Dział IV, Nr porz. 16,<br />
tom I.; Protokół podziału cegły z rozbiórki kościoła św. Jakuba spisany dnia 26 czerwca 1940 r.,<br />
APR; Oświadczenie Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Rykach z dnia 23 kwietnia 1969 r.,<br />
APR; Kronika Parafii <strong>Ryki</strong>, APR]<br />
Kościół p.w. Najświętszego Zbawiciela, 23.09.1900 odbyło się zebranie ryckich parafian,<br />
którzy – zainspirowani inicjatywą swojego ks. prob. Jana →Rozwadowskiego – podjęli wspólnie<br />
uchwałę o budowie „nowego kościoła katolickiego we wsi <strong>Ryki</strong>, przy pomocy dobrowolnych ofiar<br />
zbieranych w ciągu 6 - ciu lat na terenie parafii i w obrębie całego powiatu garwolińskiego”. Na<br />
pamiątkę rozpoczęcia nowego stulecia postanowiono nadać mu tytuł „Najświętszego Zbawiciela”.<br />
Suma zebranych ofiar zapisanych w dwóch księgach wynosiła 216387 marek i 48 fen. oraz 95598<br />
rb. i 63 kop. Po odliczeniu wydatków na budowę kościoła, w przeliczeniu na marki, zostało 39903.<br />
Do licznego grona ofiarodawców na fundusz budowy nowej świątyni należą: Andrzej Chaciewicz<br />
z Zalesia w lipcu 1902 – 300 rb. i 02.08.1911. – 200 rb.; Książęta Czartoryscy w lipcu 1902 – 200<br />
rb.; Maria Sapławska z Sokołowa 18.05.1904 – 1000 rb.; Pani Barczowska 26.07.1904 – 400 rb.;<br />
Pan Szlubowski z Radzynia 26.07.1904 – 200 rb.; mieszkańcy gm. <strong>Ryki</strong> i sześciu wsi gminy<br />
Trojanów 18.03.1905 – 500 rb., a 27.04.1907 – 1000 rb.; w imieniu ś.p. małżonków Jana i<br />
Maryanny Warownych ze Swat 21.01.1910 r. złożono 335 rb.; Stanisław Pielacha z Owni w pięciu<br />
wpłatach – 70 rb.; Józefa z Zaborowskich Jastrzębska z Kaługi 21.01.1910 – 900 rb.; w imieniu<br />
ś.p. Waleryi Wiedman z Falentyna Rząd Gubernialny Siedlecki złożył 21.01.1910 – 5000 rb., a w<br />
1916 – 2000 rb.; Bronisław Skierczyński z Ryk 19.04.1914 – 600 rb.; Zdzisław �Marchwicki z<br />
folwarku <strong>Ryki</strong> w 1915 – 200 rb.; Władysława z Zaborowskich Zambrzycka z Warszawy – 200 rb.;<br />
mieszkańcy wsi Ownia 16.02.1918 – 838,93 rb. Nowy kościół postanowiono wybudować na<br />
innym miejscu. W tym celu zebranie parafialne 04.04.1904 zadecydowało o zamianie części łąki z<br />
brzegiem rzeczki w ilości 1 morga i 75 prętów z ziemi proboszczowskiej, na 15 morgów i 145<br />
prętów ziemi dworskiej należącej do hr. Jana �Jezierskiego. Została ona przekazana już<br />
wcześniej 29.08.1903 za pośrednictwem pełnomocnika Jan Edwarda Januszewskiego. Akt ten<br />
został zatwierdzony przez cara 11.12.1906. Jednak w tym okresie majątek <strong>Ryki</strong> został oddany do<br />
sprzedaży. Pełnomocnik Januszewski część ziemi sprzedał na licytacji Włościańskiemu Bankowi<br />
Ziemskiemu, w tym m.in nadział 15 morgów i 145 prętów ziemi dla parafii. Następnie Bank<br />
sprzedał ją posiadaczowi ziemskiemu Bolesławowi Matuszewskiemu, który aktem notarialnym z<br />
27.07.1907 przekazał ponownie pod budowę kościoła. Pozostała część ryckiego majątku została<br />
zakupiona przez hr. Ronikera, który wkrótce zaczął kwestionować prawa Matuszewskiego do<br />
podarowanej ziemi na rzecz par. i przedstawiać swoje na jej kupno. Ks. Rozwadowski, aby być<br />
pewnym, co do posiadania otrzymanej ziemi, musiał znów podjąć kolejne starania, tym razem u<br />
hr. Ronikera, „o rezygnację jego na korzyść parafialnego daru”. Aktem notarialnym z 22.11.1907<br />
hr. potwierdził od siebie dar 15 morgów i 261 prętów ziemi przeznaczonej dla prob. ryckiej par.,<br />
pod budowę na nim nowego kościoła i parafialnych budowli.<br />
Zadanie wykonania projektu świątyni powierzono Józefowi Piusowi →Dziekońskiemu,<br />
architektowi z Warszawy. Projekt został wykonany w stylu neogotyckim. Po zebraniu<br />
wystarczających funduszy, prace nad budową nowego kościoła rozpoczęto w 1908, pod<br />
kierownictwem budowniczego J. P. Dziekońskiego oraz Stanisława Pronaszki majstra murarskiego<br />
z Warszawy. 04.07.1909 w obecności duchowieństwa i parafian bp. Franciszek Jaczewski<br />
dokonał uroczystego poświęcenia fundamentów, a także cokołu pod nowo wznoszoną świątynię.<br />
Budowa kościoła trwała 6 lat. Całość inwestycji w kwestii materialnej i organizacyjnej nadzorował
74<br />
Komitet Budowy Nowego Rzymsko-Katolickiego Kościoła w Rykach. Przy wykonywaniu<br />
poszczególnych robót, obok odpowiednich fachowców spoza Ryk, pomagali parafianie. Należał do<br />
nich m.in. Piotr Gliwka z Wylezina. Pomagali przy wykonywaniu fundamentów, murowaniu ścian<br />
świątynnych, pokrywaniu kościoła dachem, następnie przy jego tynkowaniu i wszystkich<br />
wymaganych pracach. Świadczyli tę pomoc nieodpłatnie siłą swych rąk lub przez użyczanie<br />
furmanek w celu dostarczania cegieł, wapna, piasku, wody, kamieni, drewna oraz pozostałych<br />
materiałów potrzebnych do budowy. Z polecenia ks. Rozwadowskiego każde dziecko,<br />
przychodząc na lekcje religii, miało obowiązek przynieść przynajmniej jeden kamień na<br />
wykonanie fundamentów. Budowa nowej świątyni została ukończona szczęśliwie i z<br />
powodzeniem w 1914. 11 czerwca przybyła do Ryk specjalna Komisja, celem sprawdzenia<br />
trwałości i bezpieczeństwa nowo wykonanej budowli. Po dokładnych oględzinach, na sklepieniu i<br />
ścianach oraz w całej świątyni, nie wykryto żadnych pęknięć i uchybień, które by stwarzały<br />
jakiekolwiek zagrożenie dla życia ludzkiego. Wskutek tego Komisja uznała kościół za bezpieczny<br />
i solidnie wykonany, pozwalając jednocześnie na odprawianie w nim nabożeństw religijnych.<br />
Kościół jest dużych rozmiarów. Dł. jego wynosi 49,3 m., szer. 17,1 m., łącznie z grubością<br />
muru. Wys. od posadzki do sklepienia w części najwyższej 12,1 m., wys. na zewnątrz od podstawy<br />
do najwyższego szczytu świątyni 18,9 m. Wys. kościoła: 68,38 m. do podstawy krzyża i 71,15 m.<br />
razem z krzyżem. Murowany z czerwonej cegły na planie krzyża łacińskiego, na fundamentach<br />
kamiennych z cokołem wysokim na 2 łokcie z obrobionego granitu polnego. Trójnawowy, o<br />
charakterze halowym z transeptem i prezbiterium zamkniętym trójboczną absydą, po bokach<br />
którego umieszczone są dwie zakrystie, a nad nimi dwie loże. Nawa główna nieco wyższa ze<br />
sklepieniem krzyżowym. Nawy boczne, nieco niższe, również ze sklepieniem krzyżowym<br />
oddzielone są od nawy głównej pięcioma parami wolnostojących filarów. Elewacja frontowa jest<br />
trójosiowa. Portal główny ostrołukowy, profilowany z dwoma bocznymi wejściami do<br />
przedsionków. Kościół ma jedną pięciokondygnacyjną wieżę, zwieńczoną stromym<br />
dwukondygnacyjnym hełmem stożkowym, ujętym w narożach czterema wimpergami. Dach, wieża<br />
i sygnaturka pokryte są miedzianą blachą. Na wierzchołku wieży i sygnaturki oraz na zakończeniu<br />
dachu nad prezbiterium są umieszczone trzy żelazne krzyże. Elewacje ujęte są szkarpami<br />
uskokowymi, zwieńczone dekoracyjnym fryzem i gzymsami profilowanymi. W całej świątyni jest<br />
7 drzwi zewnętrznych dębowych w stylu gotyckim i 16 drzwi wewnętrznych z drzewa sosnowego<br />
ozdobniejszego wykonania. Posiadają one żelazne okucia i mosiężne zamki. Wszystkich okien jest<br />
30. W prezbiterium 2, w dwóch lożach po 2, w dwóch nawach bocznych po 6, w obydwu końcach<br />
nawy poprzecznej po 3 i w dwóch przedsionkach naw bocznych po 1 oknie. Wszystkie okna są<br />
witrażowe ze szkła katedralnego, umieszczone w ramach żelaznych, zakończone u góry<br />
medalionami witrażowymi, a u dołu umieszczone są witraże i podani na nich ofiarodawcy na<br />
budowę kościoła.<br />
Część sprzętu liturgicznego i wyposażenia nadającego się nadal do użytku przeniesiona<br />
została do obecnej świątyni z →kościoła p.w. św. Jakuba Ap. (trzeciego). Od momentu<br />
wybudowania kościół nie miał wykonanej posadzki. Zamiast niej położono tymczasowo, do<br />
momentu zebrania potrzebnych funduszy, betonowo-cementową podłogę, a wewnętrzne ściany<br />
otynkowane były na biało. Przy filarze na środku kościoła ustawiona była kazalnica z drzewa<br />
sosnowego, posiadająca daszek i schodki, pomalowana na brązowo. Wyglądem przypominała<br />
kształt kielicha. W ramionach krzyża kościoła stały dwa dębowe konfesjonały zdobione rzeźbą. W<br />
prezbiterium znajdowały się trzy ławki sosnowe: dwie przy drzwiach do zakrystii, a jedna obok<br />
ołtarza wielkiego. Wewnątrz kościoła w nawie głównej stało 10 ławek dębowych, po 5 na jednym<br />
podeście, z jednej i z drugiej strony nawy głównej. Wszystkie ławki przeniesiono z kościoła św.<br />
Jakuba. Na prawej ścianie w głównym wejściu obok kropielnicy zawieszony został późnogotycki<br />
krzyż, pochodzący z około poł. XVIII w. W prawej kruchcie również koło chrzcielnicy<br />
zawieszono krucyfiks w stylu barokowo-ludowym z około poł. XVIII. Oba krzyże<br />
najprawdopodobniej zostały przeniesione z kościoła św. Jakuba Ap. Ołtarz wielki umieszczony w
75<br />
prezbiterium został zbudowany wg projektu J.P. Dziekońskiego. Jest tryptykiem składającym się z<br />
trzech części: środkowej i dwóch skrzydeł zdobionych rzeźbami. Wykonany z drewna<br />
rzeźbionego, politurowanego, posiadający złocone elementy dekoracyjne. Do ołtarza prowadzi<br />
pięć stopni schodków marmurowych. Płyta mensy ołtarzowej jest wykonana z piaskowca<br />
szydłowieckiego o wymiarach 420 × 75 × 15 cm. Składa się z trzech części: środkowej dł. 2,15 m.<br />
i dwóch bocznych po 1,025 m. Na niej leży trzy częściowy blat z marmuru karraryjskiego, z<br />
ciemnymi żyłkami. Nad mensą środkowa część retabulum w postaci płaskorzeźbionej ozdobnej<br />
ramy, zamkniętej gzymsem, z płaskorzeźbami uskrzydlonych główek aniołków. W retabulum<br />
znajdują się cztery nisze wypełnione figurami wykonanymi z drewna dębowego,<br />
przedstawiającymi postacie: od lewej - św. Jana Kantego i św. Wojciecha, a po drugiej stronie<br />
tabernakulum - św. Stanisława Bp. i św. Kazimierza Jagiellończyka - królewicza. Zwieńczenie<br />
części głównej ołtarza w postaci ażurowego tympanonu w rodzaju wimpergi, zdobionej żabkami.<br />
Na tle zwieńczenia umieszczony na tarczy metalowej obraz Matki Boskiej Częstochowskiej. Na<br />
górnej części tarczy osadzona jest korona, którą wraz z tarczą podtrzymują po bokach dwa anioły<br />
wyrzeźbione w drewnie. Nad niszami jest obraz przedstawiający ®„Adorację Chrystusa na<br />
Krzyżu” dzieła Leona →Wyczółkowskiego, umieszczony w złoconej ramie z drzewa lipowego. W<br />
górnej części po bokach ramy znajdują się dwie płaskorzeźby uskrzydlonych główek aniołków.<br />
Części boczne ołtarza wielkiego jednokondygnacyjne, z półkolistymi arkadami w podstawie, na<br />
których umieszczone są po obydwóch stronach rzeźby drewniane przedstawiające sceny biblijne.<br />
Po lewej stronie scena Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny, a po prawej stronie postać Jezusa<br />
Chrystusa Zmartwychwstałego.<br />
W 1914 w nowo oddanej do użytku świątyni była wykonana jedynie środkowa część<br />
ołtarza głównego i to jeszcze nie w całości. Po trudnym okresie I wojny światowej ks. prob. i<br />
parafianie podjęli się zadania uzupełnienia brakujących elementów ołtarza wielkiego. Zamówione<br />
zostały u rzeźbiarza z Warszawy Antoniego Polkowskiego, a należały do nich: skrzydła tryptyku z<br />
rzeźbami Zwiastowania i Zmartwychwstania, obraz Matki Boskiej Częstochowskiej z dwoma<br />
aniołami oraz figury świętych mające być umieszczone w niszach. Ofiary na ten cel zostały<br />
wyłożone przez wiernych par. <strong>Ryki</strong> w okresie od 14.08.1921 do 07.09.1922 i zapisane imiennie w<br />
„Księdze ofiar na Ołtarz Wielki w parafii <strong>Ryki</strong>”. Wśród ofiarodawców są następujące osoby:<br />
Katarzyna Gliwka z Bazanowa Starego – 100 marek; Stanisław Pielacha z Owni – 1000 mar.;<br />
Michał Gąska z Zalesia – 25 mar.; Marianna Żaczek z Rososzy – 500 mar.; Bolek Królik ze Swat<br />
– 13 mar.; Władysław Ochota z Janisz – 30 mar.; Józef Olek z Chrustnego – 1000 mar.; Jakub<br />
Iwanek z Ryk – 1000 mar.; Józef Jezierski z Ryk – 1000 mar.; Marianna Celińska z Ryk – 1000<br />
mar. 18.06.1922 na zebraniu parafialnym Dozoru Kościelnego zapadła decyzja, że po odbiór<br />
wykonanego ołtarza głównego do Warszawy 20 czerwca udadzą się poszczególni parafianie<br />
dziesięcioma furmankami. W zamian za poniesione straty zostaną zwolnieni przez wójta na 2 l. od<br />
wszelkich powinności podwodowych. Do przygotowania każdej furmanki zostały przydzielone<br />
poszczególne wioski par. lub indywidualni parafianie. Po przywiezieniu z Warszawy brakujących<br />
elementów, ołtarz został ostatecznie ukończony. Części boczne były dwukondygnacyjne, z<br />
półkolistymi arkadami w podstawie, zaś w części wyższej posiadały prześwity zamknięte dwoma<br />
ostrołukami wspartymi na dwóch kolumnach zakończonych gzymsami. W prześwitach<br />
umieszczone zostały rzeźby przedstawiające Zwiastowanie i Zmartwychwstanie. W zwieńczeniu<br />
części głównej ołtarza umieszczono obok obrazu Matki Częstochowskiej i aniołów dwie wieże z<br />
pinaklami na wzór z Kościoła Mariackiego. Skrzydła boczne również posiadały po bokach<br />
wieżyczki z pinaklami.<br />
W prezbiterium nad wejściami do bocznych zakrystii zawieszone zostały dwa obrazy<br />
przeniesione ze starego kościoła. Po lewej stronie obraz św. Mikołaja Bp, a po prawej św. Anny<br />
Samotrzeciej. Po lewej stronie znajdował się obraz św. �Leonarda przeniesiony ze starego<br />
kościoła, a po prawej, również przeniesiony ze starej świątyni, obraz →Matki Boskiej Śnieżnej.<br />
Nad przedsionkiem głównego wejścia umieszczony jest chór kościelny, przedłużony na belkach
76<br />
żelaznych umocowanych w murze. Posiada sosnową balustradę wykonaną według projektu J.P.<br />
Dziekońskiego. Na chórze umieszczone są organy. Pierwsze organy zostały przeniesione z<br />
kościoła św. Jakuba zaraz po oddaniu do użytku nowej świątyni. Były prostej budowy, z małą<br />
rzeźbą, malowane perłowo. Posiadały 10 głosów, 8 w manuale i 2 w pedale. 26.03.1918 władze<br />
niemieckie zabrały głos nazywany pryncypałem, składający się z 27 sztuk piszczałek cynowych.<br />
Ks. prob. Józef →Kocięcki, posługując w l. 1925-26, z pomocą parafian wyposażył<br />
świątynię rycką w różnego rodzaju sprzęty liturgiczne. Przed ołtarzem głównym umieścił klęcznik<br />
dębowy, a po obydwóch stronach prezbiterium dwie stalle neogotyckie, wykonane w 1925 przez<br />
rzeźbiarza Franciszka Adamka z Bochni. Probostwo w Rykach po ks. Kocięckim przejął ks.<br />
Stanisław →Joszt, pełniąc ten urząd w l. 1926-32. Uposażenie świątyni ubogacił w: ołtarz boczny<br />
Matki Boskiej, ambonę gotycką, 2 klęczniki dębowe, ławki oraz sprzęt liturgiczny. Wokół<br />
kościoła wykonał parkan z cementowej cegły. Ks. Rafał →Łysanowicz zarządzający rycką par. w<br />
l. 1936-47, pomimo tak ciężkiego czasu, jakim był okres II wojny światowej, przeprowadził wiele<br />
znacznych inwestycji kościelnych. Wyposażył zakrystię w komodę oraz kredens i zakupił sprzęty<br />
liturgiczne. Zostało wykutych w ścianach świątyni i pomalowanych 14 stacji drogi krzyżowej w<br />
postaci płaskorzeźb. W lipcu 1944 podłączono instalację elektryczną do kościoła.<br />
W 1947 prob. został ks. Józef →Księżopolski. Na początku rozpoczął zbieranie funduszy<br />
na wykonanie nowych dzwonów, których poświęcenie odbyło się 16.11.1947. Zostały one<br />
wykonane w firmie Kruszewskiego w Węgrowie z ofiar złożonych przez parafian. Łączna suma<br />
ofiar wynosiła 300.000 zł. Jeden dzwon wagi 280 kg otrzymał imię „Jan”, ku czci śp. ks. Jana<br />
Rozwadowskiego, budowniczego świątyni parafialnej w Rykach. Drugi dzwon mniejszy, wagi 150<br />
kg., otrzymał imię „Józef”, dla uczczenia pracy ks. Józefa Księżopolskiego przy zbieraniu ofiar na<br />
ten cel. Prob. Księżopolski zakończył, rozpoczęte przez ks. Łysanowicza, sprowadzanie do<br />
kościoła nowych organów. W 1948 wykonano dla kościoła nowy, z drewna dębowego ołtarz<br />
boczny, w stylu neogotyckim. Umieszczono w nim malowany na płótnie obraz św. Jakuba Ap.<br />
idącego drogą, trzymającego w prawej dłoni laskę pasterską, a w lewej księgę Pisma świętego<br />
(obecnie zasłonięty obrazem Miłosierdzia Bożego). Rzeźbiarz z Kielc, Wojciech Durka, wykonał<br />
przed lipcem 1949 dwa ołtarze z piaskowca, mające wygląd monumentalny, umieszczone w<br />
transeptach nawy poprzecznej. Po prawej jego stronie znajduje się ołtarz św. Anny, matki Maryi.<br />
Św. Anna jest w postawie siedzącej, a u jej kolan, jako młoda kobieta, stoi Maryja, trzymająca na<br />
kolanach swej matki otwartą księgę. Nad postaciami umieszczone są dwie płaskorzeźby aniołów<br />
trzymających kwiaty.<br />
W bocznych skrzydłach ołtarza znajdują się dwie płaskorzeźby. Ta z lewej strony<br />
przedstawia ucieczkę Św. Rodziny do Egiptu, a druga z prawej 12 – letniego Pana Jezusa<br />
nauczającego kapłanów w świątyni jerozolimskiej. Na rogu lewego skrzydła umieszczona jest<br />
figura św. Cecylii trzymającej lirę, a na rogu prawego skrzydła figura św. Stanisława Kostki z<br />
księgą i kwiatami w dłoniach. Przed ołtarzem na podstawach stoją dwaj ewangeliści. Po lewej<br />
stronie św. Mateusz z orłem u stóp, trzymający w dłoni zwój papirusowy, a po prawej św. Jan z<br />
klęczącym aniołkiem u lewej nogi, trzymający w dłoni zwój papirusu. Mensa ołtarzowa wsparta<br />
jest na 4 podstawach, umieszczona na dwustopniowym podwyższeniu. Na niej stoi 6 lichtarzy z<br />
piaskowca. Po stronie przeciwnej wykonano ołtarz św. Franciszka. W jego centrum jest scena, w<br />
której św. Franciszek klęczy pod krzyżem Zbawiciela i otrzymuje stygmaty. Po bokach ołtarza<br />
dwie płaskorzeźby, które przedstawiają: po lewej stronie Miłosiernego Samarytanina, a po prawej<br />
św. Jadwigę Śląską rozdająca ubogim jałmużnę. Figury nad ołtarzem przedstawiają z lewej strony<br />
św. ®Leonarda – patrona Ryk, trzymającego w dłoni kajdany jako swój atrybut i z prawej św.<br />
Mikołaja bpa w szatach biskupich z wzniesioną dłonią w napominającym geście. Przed ołtarzem<br />
na kolumnach stoją dwaj ewangeliści: św. Łukasz trzymający zwój w dwóch rękach i z wołem u<br />
swoich stóp oraz św. Marek w postawie zamyślonej, podpierający brodę ręką, a w drugiej dłoni<br />
trzymający księgę. Mensa umieszczona na dwustopniowym podwyższeniu wsparta jest na 4<br />
podstawach, a na niej stoi 6 lichtarzy. Pod chórem, na lewej ścianie w głównym wejściu znajduje
77<br />
się płaskorzeźba z piaskowca. W jej centrum znajduje się Jezus Chrystus w geście zwycięstwa z<br />
rozłożonymi ramionami, zachęcający wszystkich ludzi do przyjścia do Niego. Na głowie ma<br />
aureolę, a na piersiach wyeksponowane Swoje Najświętsze Serce w koronie i krzyż. Po obu<br />
stronach Jezusa przedstawieni są ludzie różnych stanów zmierzający do Niego. Z lewej Jego<br />
strony stoi dwoje małych dzieci. Chłopiec trzyma księgę Pisma św. i patrzy na Jezusa, a<br />
dziewczynka otwiera księgę. Za nimi jest robotnik trzymający na ramieniu kilof. Z prawej strony<br />
Chrystusa klęczy matka, podająca Jezusowi na dłoniach swoje małe dziecko. Za nią zmierzający<br />
do Najświętszego Serca chłop z kosą na ramieniu. Pod rzeźbą umieszczony jest cytat: „Pójdźcie<br />
do mnie wszyscy”. W 1951 zostały wykonane dwa ołtarze św. Izydora Oracza i św. Antoniego z<br />
Padwy, które ustawiono przy pierwszych filarach od głównego wejścia.<br />
Ks. Józef Księżopolski w 1948 przeprowadził remont świątyni, m.in. wyremontował basztę<br />
i wieżę. Ks. Jan →Socha, prob. w l. 1964-68, unowocześnił radiofonizację świątyni i uzupełnił<br />
brakujący sprzęt liturgiczny. Wiosną 1968 pokryto dach kościoła blachą miedzianą. Jesienią<br />
przystąpiono do odnawiania wnętrza świątyni, której malowanie zaplanowano zakończyć w 1969.<br />
Ks. Marian →Piotrowski w l. 1968-90 podjął się wielu ważnych dla par. przedsięwzięć, za co<br />
może nosić miano „wielkiego odnowiciela” ryckiego kościoła. Pierwszym z nich było<br />
umieszczenie w 1969 w prezbiterium ołtarza i ambonki, zgodnie z postanowieniami Soboru<br />
Watykańskiego II, wg których kapłan miał celebrować Eucharystię twarzą do wiernych. Nowy<br />
ołtarz i ambonka, wykonane z drewna, umieszczone zostały na zrobionym przez p. Głodka ze Swat<br />
podeście o dwóch stopniach, w kształcie prostokąta, wysuniętym do przodu przed prezbiterium. W<br />
1969 zainstalowano nowe oświetlenie, a następnie wykonano malowanie wg projektu prof.<br />
Pieńkowskiego. Sklepienie i filary pomalowane zostały na biało, a lamperie na kolor szary. Projekt<br />
zakładał również odsłonięcie cegły na ścianach naw bocznych koło okien, za ołtarzami, przy<br />
wejściu do kościoła i w prezbiterium. Jednak wówczas odkryto tylko cegłę koło okien w nawach<br />
bocznych. Rok 1970 rozpoczął się od naprawy więźby dachowej oraz dokonano wymiany starej,<br />
bardzo zniszczonej konstrukcji nośnej pod dzwonami. W l. 1970-71 zostało zainstalowane<br />
centralne ogrzewanie. Pod zakrystią wykonano kotłownię, a wzdłuż głównej nawy wykonano dwa<br />
kanały dł. 94 m, w których umieszczono rury od centralnego ogrzewania. Po ukończeniu prac<br />
07.03.1971 ks. bp ordynariusz w czasie uroczystej Mszy św. dokonał poświęcenia instalacji<br />
grzewczej. Od marca 1971 w ciągu 5 tygodni wymieniona została konstrukcja drewniana w<br />
sygnaturce. Następną inwestycją była wymiana wszystkich okien w kościele. Wstawiono 30<br />
nowych z podwójnymi, żelaznymi ramami, które miały zapobiec stratom ciepła. 17.10.1973<br />
Władysław Dziewicki przystąpił do układania terakoty wg projektu prof. Władysława<br />
Pieńkowskiego, kończąc całość prac w kwietniu następnego roku. Ogółem ułożone zostało 1100<br />
m 2 posadzki z 3 kolorów płytek: białego, szarego i czarnego. Przed ołtarzem Matki Bożej<br />
umieszczono napis wykonany z marbitu: „Na Chwałę Bożą zrealizował Ks. mgr Marian<br />
Piotrowski Prałat Jego Świątobliwości i Kanonik Honorowy Kapituły Siedleckiej, Dziekan i<br />
Proboszcz Ryk z ofiarności parafian. Anno 1974.” W marcu 1975 przystąpiono do budowy<br />
parkanu wokół kościoła. Roboty ziemne, obejmujące rozebranie starego ogrodzenia i wykonanie<br />
fundamentów, zostały wykonane przy dużym zaangażowaniu mieszkańców ze wsi Ownia.<br />
Kamienie na fundamenty zwozili ryccy parafianie. Całość prac prowadzonych pod nadzorem inż.<br />
Mieczysława Kulągowskiego i pana Surmacza, ukończona została 20.07.1976. Mieszkańcy Owni,<br />
Dąbi Starej i Nowej, po pracach związanych z budową parkanu, uporządkowali teren wokół<br />
kościoła. Pomiędzy 1978 a 1984 rokiem zainstalowano elektryczny napęd do dzwonów<br />
kościelnych. 19.11.1978 rozpoczęto remont prezbiterium, trwający do stycznia kolejnego roku.<br />
Podczas remontu w oknach prezbiterium wstawiono różnokolorowe witraże i usunięto boczne<br />
skrzydła dobudowane do głównego korpusu ołtarza wielkiego, aby nie zasłaniały nowych witraży.<br />
Planowane pokrycie dachu nową blachą przyśpieszyło nieszczęśliwe wydarzenie. Gwałtowny<br />
huragan w nocy z 2 na 3 listopada 1981 zwalił na ziemię sygnaturkę, załamał kilka krokwi i<br />
porobił wyrwy w blasze na kościele. Po tymczasowym zabezpieczeniu świątyni przystąpiono na
78<br />
wiosnę 1982 do odbudowy sygnaturki. Wacław Łukasik, Bolesław Łukasik, Wójcicki, Zdzisław<br />
Łukasik i Tadeusz Witkowski przywieźli drewno na wymianę uszkodzonych krokiew oraz<br />
materiał na sygnaturkę. Mieszkańcy Dąbi Nowej dostarczyli 50 sztuk żerdziaków na rusztowania.<br />
Nowa sygnaturka wykonana została już według innej konstrukcji i nadano jej inny wygląd<br />
zewnętrzny. Po wykonaniu nowej sygnaturki rozpoczęto krycie dachu blachą miedzianą, które<br />
zakończono we wrześniu. W 1984 zakupione zostało nowe tabernakulum do ołtarza wielkiego.<br />
Ognioodporne i wykonane z blachy pancernej, dające lepsze zabezpieczenie przed świętokradcą,<br />
pożarem lub innym zagrożeniem. Tego samego roku zainstalowano 11 nowych i 3 odnowione<br />
żyrandole. W 1988 ks. Piotrowski zlecił Kazimierzowi Nietupskiemu z Kwidzynia renowację<br />
wszystkich witraży okiennych w kościele, a po ich zamontowaniu Tadeusz Jagiełło dokonał ich<br />
uszczelnienia. 11 grudnia witraże poświecił bp Jan Mazur, któremu został poświęcony witraż koło<br />
obrazu Matki Boskiej. W rozecie widnieje herb biskupi z napisem: „Jego Ekscelencja Ksiądz<br />
Biskup Jan Mazur Ordynariusz Diecezji Siedleckiej w 20 rocznicę pasterzowania”. Witraż koło<br />
ołtarza św. Jakuba poświęcony został ks. Marianowi Piotrowskiemu. W rozecie umieszczony jest<br />
herb Jana Pawła II oraz napis: „Ksiądz mgr Marian Piotrowski prałat i kanonik kapituły<br />
siedleckiej proboszcz i dziekan Rycki w 20 rocznicę pracy pasterskiej.” Po śmierci ks.<br />
Piotrowskiego, od strony prawej kruchty, na ścianie bocznej umieszczona została tablica<br />
epitafijna.<br />
Ks. Stanisław →Burzec, prob. par. <strong>Ryki</strong> w l. 1990 – 2005, podjął się wielu prac i<br />
inwestycji przy świątyni. W 1996 dokonał przebudowy prezbiterium. Przez październik trwały<br />
prace budowlane, w wyniku których cała posadzka w prezbiterium ułożona z płytek, została<br />
wymieniona na posadzkę marmurową. Ołtarz, ambonę i podest wykonane z drewna zamieniono na<br />
nowe, marmurowe, dopasowane do nowego wyglądu prezbiterium. Rok 1997 rozpoczął się<br />
odnowieniem żyrandoli, które oddano do złocenia, a następnie poprawiono w nich instalację<br />
elektryczną. Na wieży kościelnej zainstalowane zostało urządzenie, które automatycznie włącza i<br />
porusza dzwonem. 13 marca został zdjęty z wieży kościelnej krzyż, ponieważ na skutek silnych<br />
wiatrów bardzo się przechylił, co groziło upadkiem, a na jego miejscu umieszczono nowy ze stali<br />
nierdzewnej. Wyremontowane zostały również ławki. Po rozebraniu ich, usunięto zniszczone<br />
elementy, w miejsce których wstawiono nowe. Przy pomocy Rady Miasta naprawiony został<br />
napęd zegara na wieży kościelnej. Zainstalowano w zakrystii urządzenie komputerowe, które<br />
połączone z dzwonem, wygrywa melodie i kuranty. 6 grudnia zainstalowany został nowy piec<br />
gazowy. W 2000 zainstalowano w prezbiterium nowe oświetlenie, a na wieży kościelnej<br />
mechanizm wygrywający melodie. Stanisław Kamiński ofiarował do świątyni 6 nowych<br />
spowiednic. W głównym wejściu kościoła, obok wiszącego krzyża, umieszczony został znak<br />
święty, upamiętniający obchody Roku Jubileuszowego 2000. Rok 2001 przyniósł rozpoczęcie<br />
starań dotyczących oświetlenia kościoła z zewnątrz. Zawiązany został w tym celu Komitet<br />
Iluminacji, któremu przewodniczyli Tadeusz �Pudło i Maciej Lorenc. Komitet założył konto, na<br />
które wierni mogli wpłacać ofiary na ten cel, a także zostały wystawione puszki do zbierania<br />
funduszy. Prace nad założeniem iluminacji trwały od października do listopada, a po ich<br />
zakończeniu 12 grudnia bp Jan Mazur dokonał uroczystego poświęcenia. Zakupionych zostało 12<br />
ławek, wymieniono żaluzje w wieży kościelnej i odnowiono kruchtę i zakrystię. W 2004 kościół<br />
został odmalowany. W 2005 po lewej stronie ołtarza wielkiego zostało ustawione miejsce<br />
przewodniczenia, z którego kapłan sprawuje liturgię obrzędów wstępnych oraz zakończenia w<br />
czasie Eucharystii. [Krystian Pielacha, wg: Akta Parafii w Rykach dekanatu stężyckiego, AKDS,<br />
sygn. Lit. R., Dział IV, Nr porz. 16, Tom I; Akta Parafii w Rykach dekanatu stężyckiego, sygn. Lit.<br />
R., Dział IV, Nr porz. 16, Tom II; Akta osobiste księdza Jana Rozwadowskiego, AKDS, sygn. Lit.<br />
R., Dział II, Nr porz. 19, Tom I; Księga dobrowolnych ofiar na budowę nowego, rzymsko –<br />
katolickiego, murowanego kościoła w Rykach, APR, sygn. 32; Księga ofiar na Ołtarz Wielki w<br />
parafii <strong>Ryki</strong>, APR, sygn. 33; Akta Parafii w Rykach, APR; Akt poświęcenia cokołu i fundamentów<br />
pod nowy kościół w Rykach, APR; Inwentarz rzymsko – katolickiej parafii <strong>Ryki</strong> sporządzony 1
79<br />
lipca 1918 roku, APR, sygn. 60; Księga Dozoru Kościelnego Rzymsko Katolickiej Parafji <strong>Ryki</strong>. Od<br />
1921 r., APR, sygn. 1; Inwentarz parafii <strong>Ryki</strong> z 1964 r., APR; Dokumentacja techniczna; Księga<br />
Wizytacji Kanonicznych, APR, sygn. 4; Kronika Parafii <strong>Ryki</strong>, APR; Inwentarz rzymsko –<br />
katolickiej parafii <strong>Ryki</strong> z 2005 r., APR; Wywiad z Henrykiem Moniszko przeprowadzony 8<br />
kwietnia 2006 r.; Wywiad z Heleną Gliwką przeprowadzony 19 kwietnia 2006 r.;]<br />
Kościół p.w. Najświętszego Zbawiciela – samolot. W pierwszy dzień styczniowej<br />
ofensywy Armii Czerwonej w czasie II wojny światowej 1944, lekki, dwupłatowy samolot<br />
radziecki typu „Kukuruźnik” w czasie silnej mgły wpadł na główną wieżę kościoła. Strącił boczną<br />
wieżyczkę i zatrzymał się wewnątrz hełmu wieży. Piloci o własnych siłach zdołali wyjść z<br />
samolotu, po czym mieli powiedzieć: „Wasza Matka Boska nas uratowała”. Wieżyczka natomiast<br />
spadła na dach z dachówek, a wraz z nią wrak samolotu, psując w ten sposób część dachu.<br />
Następnie żołnierze radzieccy wywieźli wrak samolotu w okolice ulicy Swatowskiej, gdzie go<br />
spalili. Samolot radziecki według jednej wersji szukał lotniska do wylądowania w Dęblinie, a<br />
według drugiej, polowego lotniska w Rykach, w pobliżu ul. Swatowskiej. [Krystian Pielacha, wg:<br />
Wywiad z Henrykiem Moniszko przeprowadzony 08.04.2006; Informator - <strong>Ryki</strong>, <strong>Ryki</strong> 1995, s. 7]<br />
Kościół pod wezwaniem św. Stanisława Bpa, wymieniany jest przez źródło w 1595. Był<br />
wówczas drewniany. Znajdował się pod patronatem królewskim. Nie można mieć jednak<br />
całkowitej pewności, czy była to pierwsza świątynia w Rykach. Na przełomie XV i XVI w.<br />
podczas pożaru spowodowanego najazdem Tatarów spłonęły dokumenty fundacyjny i erekcyjny,<br />
które w tamtych czasach przechowywane były w skarbcu świątynnym. Wtedy mógł również<br />
spłonąć i ówczesny kościół. Dlatego kościół św. Stanisława mógł być już drugim. W 1598 obok<br />
niego znajdował się dom plebana z ogrodem i sadem, dom wikarego, a także dom dla kierownika<br />
→szkoły parafialnej i kantora. Pleban posiadał ziemię uprawną oraz zabudowania gospodarcze z<br />
młynem. Istniało →Bractwo Duchowne, oddalone od zabudowań plebańskich, na którego<br />
uposażenie składał się dom z ogrodem. Kościół św. Stanisława istniał do początku XVII w.<br />
[Krystian Pielacha, wg: Opis beneficjów parafii <strong>Ryki</strong> z 1598 r., APR; Wizytacja 1, k. 320 – 321;<br />
Pielacha K., Historia kościoła w Rykach, cz. 1, Kościoły w Rykach na przestrzeni wieków, w: Twój<br />
Głos, nr 16/2006, s. 11]<br />
Kościół pod wezwaniem Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny; wizytacja z 1617<br />
podaje, że istniejąca wówczas w Rykach świątynia nosiła tytuł Zwiastowania Najświętszej Maryi<br />
Pannie. Nieznana jest data jej powstania. Wiadomo natomiast, że w dużym ołtarzu umieszczone<br />
było tabernakulum. Od strony wschodniej stał drugi ołtarz z dwoma świecznikami i licznymi<br />
wotami wdzięczności. Kościół ten przetrwał do poł. XVII w, najprawdopodobniej uległ<br />
zniszczeniu. [Krystian Pielacha, wg: Wizytacja 2, k. 68]<br />
Kowalczyk Danuta, ur. 19.03.1949 w Kłoczewie, c. Stanisława i Emilii z d. Głodek. Zam.<br />
ul. Kochanowskiego 3/4. Ukończyła AR w Lublinie. Inżynier rolnictwa. Prac.: Lubelski ODR w<br />
Końskowoli jako agronom gminny, inspektor, aktualnie kierownik zespołu doradców. Zaint.:<br />
ekologia, ochrona środowiska. Mąż: Jan. Dzieci: Anna � 1973; Leszek � 1977. [Dariusz<br />
Jaśkiewicz]<br />
Kowalczyk Kazimierz, ur. 27.01.1935 w Dudkach gm. Trojanów, s. Józefa i Marianny z<br />
d. Kowalczyk. Ukończył Studium Nauczycielskie w Warszawie (1962) i UMCS (1971),<br />
specjalizując się w kierunku pedagogiki. Pracę zawodową rozpoczął w 1952 w SP w Żelechowie,<br />
następnie w SP w Woli Zadybskiej (1953), od 1960 już jako kierownik SP w Owni, a od 1968 w<br />
SP w Rykach. W 1973 zatrudniony w ZSZ nr 1 w Rykach jako wicedyrektor. Kontynuował tę
80<br />
pracę do 1991, kiedy to przeszedł na emeryturę. Był odznaczony m.in. KKOOP, ZKZ, Medalem<br />
KEN. Żona: Kazimiera, ślub 13.08.1960. Dzieci: Janusz – 1961; Jolanta – 1971. [Zbigniew Lipski]<br />
Kowalczyk Marek, ur. w 1963. Komendant KPP w Rykach. Ukończył Szkołę<br />
Podoficerską we Wrocławiu, Szkołę Podchorążych w Pile, Wyższą Szkołę Policji w Szczytnie,<br />
Akademię Świętokrzyską. W policji pracuje od 1983; w 1985 � służba w Rejonowej Komendzie<br />
Policji w Lubartowie, m.in. w sekcji operacyjno – dochodzeniowej; w 1990 awansował na<br />
stanowisko z-cy naczelnika Wydziału Ruchu Drogowego w Lubartowie, a w 1999 – naczelnika tej<br />
sekcji; od listopada 2002 powołany na zastępcę Komendanta Powiatowego Policji ds. Prewencji i<br />
Ruchu Drogowego w Lubartowie; od 01.09.2003 został Komendantem KPP w Rykach. [Anna<br />
Żaczek, wg: Z. Lipski, MR 9/2003]<br />
Kowalski Saturnin Franciszek, zm. 13.10.1940. Lekarz medycyny, prac. w Rykach w l.<br />
1892�1940. Mieszkał w dworku zbudowanym przez siebie w 1908 przy ul. Warszawskiej<br />
25/27/29. [Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR 12/1998]<br />
Kółko Amatorskie, zał. wiosną 1917 z inicjatywy sędziego Henryka Skorupki i<br />
księgowego Bronisława Greinerta, skupiało młodzież rycką przygotowującą śpiewy, deklamacje i<br />
przedstawienia, np. wodewil Cypriana Godebskiego „Miłostki ułańskie”. W 1921 przekształciło<br />
się w Koło Młodzieży Wiejskiej. W 1923 liczyło ponad 100 członków. Od 1928 było to Koło<br />
Młodzieży Wiejskiej RP „Wici”. W tym roku młodzież pow. garwolińskiego reprezentował na<br />
Walnym Zjeździe Delegatów ZMW „Wici” Franciszek Osiak z Ryk. Prowadzono działalność,<br />
sportową, oświatową i inne. [Tomasz Niemirowski, wg: R. Makulec, MR 7/1997]<br />
Kółko Rolnicze, zał. w 1919 roku z inicjatywy miejscowych rolników. Początkowo liczyło<br />
73 członków, w drugim roku przybyło 54. Wybrano zarząd, funkcję prezesa pełnił Józef Bancerz.<br />
Do zadań Kółka należało sprowadzanie zboża siewnego, gryki, skóry podeszwowej oraz praca<br />
oświatowa wśród swoich członków. Prenumerowano Przewodnik Gospodarstwa Wiejskiego i<br />
Przysposobienie Rolnicze oraz wykupywano Kalendarz Rolniczy i Gminny od wójta gminy. W<br />
latach trzydziestych na potrzeby rolników zakupiono apteczkę oraz zakupywano podstawowe leki<br />
dla zwierząt.<br />
Po wojnie, wskutek sytuacji politycznej w kraju, kółko nie działało aż do 1956.<br />
Wznowienie działalności nastąpiło dzięki utworzeniu Funduszu Rozwoju Rolnictwa. Umożliwiło<br />
to zakupienie dla kółka ciągników i innych maszyn rolniczych (w 1960 – pierwszy ciągnik<br />
„Zetor”). Zwiększono zakres usług, w tym prowadzono prace uprawowe, chemizacyjne, żniwne,<br />
wykopkowe oraz świadczenia usług transportowych dla rolników oraz instytucji. W 1966<br />
zakupiono działkę o pow. 0,6 ha pod zabudowę zaplecza technicznego. Powstał w związku z tym<br />
obiekt z częścią socjalną, biurową, warsztatem, w późniejszym czasie dobudowano garaże i stację<br />
paliw. Wybudowano również obiekt przy ulicy Królewskiej. W tym też czasie uruchomiono<br />
komisową sprzedaż nawozów sztucznych. Kółko wspomagane było do 1975 przez �PZKR w<br />
Rykach. Funkcję dyspozytora pełnił Zdzisław Wójcicki, od 1963 etatowym dyspozytorem został<br />
Kajetan Szyszko, a prezesem zarządu Tadeusz Lewiński.<br />
KR zakończyło swoją samodzielną działalność gospodarczą 01.01.1974, po przystąpieniu<br />
do Spółdzielni Kółek Rolniczych, którą utworzono w tymże roku. Od tej pory Kółko zajmowało<br />
się działalnością samorządową i społeczno – zawodową wśród rolników. Z dniem 01.06.1990<br />
członkowie wycofali swoje udziały ze Spółdzielni i rozpoczęli ponownie działalność samodzielną.<br />
Prowadzą usługi rolnicze, transportowe, skup żywca dla Zakładów Mięsnych w Sokołowie<br />
Podlaskim, sprzedaż pasz treściwych i nawozów mineralnych. [Anna Żaczek, wg: T. Prządka, MR<br />
5/1995]
81<br />
Krawczyk Adam, ur. 09.06.1947 w Kulikowie, woj. zamojskie. Ukończył LO w Otwocku<br />
i Akademię Ekonomiczną w Krakowie w 1986. Prac. od 1968 w sanatorium Adampol k/Włodawy<br />
jako kierownik adm.-gosp., w KPRB w Rykach jako kierownik bazy transportowej (1975�78) i<br />
jako wiceprezes STW (1978�93). Wiceburmistrz Ryk od 03.11.1998. Od 1993 na rencie. Żona:<br />
Krystyna (kierowniczka apteki w szpitalu). Syn: Ireneusz, prac. w Min. Finansów w<br />
departamencie prawnym. [Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR 12/1998]<br />
Krotowski Jerzy, ur. 28.12.1938 w rodzinie Feliksa i Walerii z Rudeckich w Brześciu.<br />
Absolwent TB w Lublinie. Prac. od 1960 w Rykach w PGR, PPRN, a od 1973 jako kierownik<br />
wydziału Urbanistyki, Architektury i Nadzoru Budowlanego oraz spraw Gospodarki Komunalnej i<br />
Mieszkaniowej. Zaangażowany w budownictwo jednorodzinne, w budowę Domu<br />
Katechetycznego w Rykach i Domu Pomocy Społecznej w Rososzy. Odznaczony ZKZ, SKZ,<br />
Honorową Odznaką “Zasłużony dla Lubelszczyzny”, Zasłużony Pracownik Państwowy”. Zmarł<br />
23.06.2001. Żona: Halina Wiesława z Wojciechowskich, ślub 02.09.1961. Dzieci: Marlena i Lidia.<br />
[Zbigniew Lipski]<br />
Królik Stanisław, ur. 16.02.1925 w Rykach, syn Adama i Stefanii z d. Wojewoda.<br />
Żołnierz AK, ps. „Sosna”. W Rykach spędził dzieciństwo i częściowo młodość. Podczas wojny<br />
rozpoczął naukę zawodu w pod okiem Wacława Szlendaka w warsztacie Józefa Narajczyka. W<br />
1943 przymusowo wcielony do junaków pracujących na lotnisku w Podlodowie. W kwietniu 1944<br />
zbiegł i schronił się w 15 pp. Wilków dowodzonym przez → Mariana Bernaciaka ps. „Orlik”. W<br />
okresie 04.1944 – 07.1945 uczestnik znaczących akcji przeprowadzonych przez oddział „Orlika”,<br />
m.in. w Korytnicy i pod Trojanowem, w Kluczkowicach, w Kazimierzu oraz innych akcjach np. w<br />
rekwizycji bydła w majątku Sobieszyn i koncentracji oddziałów akcji „Burza”. Aresztowany<br />
03.01.1945, więziony i torturowany przez UB, uciekł spod nadzoru w Warszawie przed<br />
styczniową ofensywą. W kwietniu 1945 wstąpił do ponownie sformowanego oddziału „akowców”<br />
(pod nazwą Ruch Oporu Armii Krajowej), a następnie WiN. Uczestniczył w walkach do 01.04.<br />
1947. Były to akcje m.in. w Woli Zadybskiej (wzięto do niewoli, a następnie puszczono wolno<br />
ponad 50 żołnierzy KBW i UB, z których kilku później pozostało w oddziale), 24.04.1945: atak na<br />
UB w Puławach (uwolnienie ok. 100 więźniów byłych żołnierzy AK), zasadzka k/Baranowa i<br />
25.05.1945 największa bitwa oddziałów WiN z batalionami NKWD i UB z Lublina, Puław i<br />
Kazimierza oraz kolejna w Dęblinie i Gończycach. Brał udział w rozbrajaniu posterunków w<br />
Żelechowie, Adamowie, Maciejowicach, Końskowoli, Kocku i Żyrzynie. W kwietniu 1947<br />
wyjechał do siostry zam. w Lubawce. Do 31.03.1949 pracował jako ślusarz w spółdz. „Przewóz”,<br />
następnie do 10.05.1952 jako kier. transportu w Powszechnej Spółdz. Spożywców w Kamiennej<br />
Górze, od 01.01.1953 w Rykach na stanowisku zaopatrzeniowca w Zasadniczej Szkole<br />
Metalowej, później jako nauczyciel zawodu. W l. 1969–73 jako zastępca kier. warsztatów i do<br />
emerytury (08.1984) nadal jako nauczyciel zawodu. Przez kolejnych 5 lat zatrudniony jako<br />
nauczyciel dochodzący. Ukończył TM zaoczne w 1969 w Rykach, Pedagogiczne Studium<br />
Techniczne w 1976, egzamin kwalifikacyjny równoważny studiom wyższym zawodowym zdał w<br />
1979. Był prezesem Koła Światowego Związku Żołnierzy AK (1990-93), członek ZNP od<br />
05.06.1954, prezes Ogniska Szkół Zawodowych (1972–86), w l. 1972–86 w Zarządzie<br />
Pracowniczej Kasy Zapomogowo – Pożyczkowej. Otrzymał Złotą Odznakę ZNP, ZKZ, Medal<br />
KEN, wyróżnienie z Londynu - Krzyż Walecznych w 1949 za udział w walce formacji<br />
podziemnych AK i WiN oraz pracę na rzecz kombatantów tych środowisk, następnie Krzyż AK,<br />
Krzyż Zrzeszenia WiN, Odznakę Akcji „Burza”, Odznakę Pułkową 15 pp „Wilków”. Żona:<br />
Czesława z d. Jankowska, ślub w 1955. Dzieci: Tadeusz, Marek � 1955, Jolanta � 1959. [Anna<br />
Żaczek, wg: Z. Lipski, MR 1995/12, s. 2]
82<br />
Królik Tadeusz, ur. w 1947 w Oszczywilku, s. Józefa i Ireny. Ukończył Technikum<br />
Mleczarskie w Rzeszowie (1966) i Akademię Rolniczo � Techniczną w Olsztynie (1972).<br />
Opracował nową technologię pozyskiwania białek z mleka. Prac. w OSM w Rykach do<br />
01.06.1978, a nastęnie w ZPOW „Hortex” jako dyrektor ds. techniczno � produkcyjnych. W 1988<br />
rozpoczął pracę w Przedsiębiorstwie Zagranicznym w Jeziorzanach, gdzie produkowano odzież i<br />
zamrażano owoce. Prowadzi również swoją firmę ”Rabbit”. Od 2002 przewodniczący Ryckiego<br />
Stowarzyszenia Gospodarczego. Zaint.: kolekcjoner starych narzędzi i wyposażenia gospodarstwa<br />
domowego, numizmatyka. Żona: Wiesława. Córki: Marta, Monika. [Tomasz Niemirowski, wg: Z.<br />
Lipski, MR 10/2002, s. 33]<br />
Królikiewicz Maciej, ur. 13.06.1970 w Poznaniu, s. Janusza i Przemysławy z d. Tomicka.<br />
Zam. ul. Karola Wojtyły 21/20. Ukończył SP nr 7 w Ostrowie Wielkopolskim, następnie LO nr 3<br />
w Ostrowie Wielkopolskim, studia na Politechnice Poznańskiej oraz studia podyplomowe:<br />
Administracja w samorządzie terytorialnym. Mgr inż. mechanik, specjalność: pojazdy maszynowe.<br />
Wcześniej był członkiem Zarządu Linii Kolejowych PKP w Lublinie, obecnie pracuje w<br />
Starostwie Powiatowym w Wydziale Komunikacji w Rykach. Wiceprezes �Towarzystwa<br />
Wspierania Edukacji i Kultury "Tradycja". Zaint.: sport, muzyka, język niemiecki. Żona:<br />
�Renata z d. Prządka, ślub 18.04.1992. Córka: Aleksandra � 30.04.1994. [Maciej Królikiewicz]<br />
Królikiewicz Renata z d. Prządka, ur. 17.01.1968 w Rykach, c. Tadeusza i Sabiny z d.<br />
Pioterczak. Zam.: ul. Karola Wojtyły. Ukończyła LO w Rykach; AM w Poznaniu. Lekarz<br />
medycyny, specjalista chorób wewnętrznych. Prac. SPZOZ <strong>Ryki</strong>. Kierownik Pogotowia<br />
Ratunkowego - Wydziału Pomocy Doraźnej. Delegat lubelskiej Izby Lekarskiej. Uzyskała II<br />
stopień specjalizacji w zakresie: choroby wewnętrzne. Pasjonuje się fotografią, lubi czytać książki,<br />
słuchać muzyki i podróżować. Mąż: �Maciej. [Renata Królikiewicz]<br />
Krucyfiks barokowo-ludowy, z ok. poł. XVIII w., zawieszony w prawej kruchcie<br />
→kościoła Najświętszego Zbawiciela. Przeniesiony z →kościoła św. Jakuba Ap. (czwartego).<br />
Wykonany z drewna rzeźbionego i polichromowanego. Wysokość rzeźby wynosi 65 cm., a krzyża<br />
140 cm. Ciało Chrystusa żółtawo-cieliste, zawieszone jest na krzyżu w małym zwisie, przybite<br />
trzema gwoździami. Postać krępa z zachwianymi proporcjami: potężne ramiona, krótkie nogi, tors<br />
wydłużony, duża głowa. Klatka piersiowa z zaznaczonymi żebrami, mięśnie ramion uwydatnione.<br />
Głowa z brązową brodą i włosami, osadzona na krótkiej szyi, nieznacznie pochylona ku prawemu<br />
ramieniu. Twarz o wydatnych rysach, z krótką brodą i wąsami. Na głowie korona cierniowa.<br />
Perizonium białe, szerokie, drobno sfałdowane, przewiązane na prawym boku i ze zwisem z tej<br />
strony. Nogi przybite jednym gwoździem. Na górnym ramieniu krzyża tabliczka z napisem:<br />
„INRI”. [Krystian Pielacha, wg: Katalog zabytków, APR]<br />
Krucyfiks późnogotycki, z ok. poł. XVIII w., zawieszony w kościele →Najświętszego<br />
Zbawiciela, na prawej ścianie w głównym wejściu najprawdopodobniej przeniesiony z →kościoła<br />
św. Jakuba Ap.(czwartego). Rzeźbiony w drewnie i polichromowany. Wysokość rzeźby wynosi<br />
150 cm., a krzyża 220 cm. Ciało Chrystusa koloru żółto-cielistego, zawieszone jest na krzyżu w<br />
głębokim zwisie, przybite trzema gwoździami. Tułów mocno wygięty, z uwydatnionym<br />
umięśnieniem. Mięśnie ramion i nóg są mocno napięte. Głowa o brązowych włosach, w cierniowej<br />
koronie opada na prawe ramię. Perizonium białe, na srebrnym sznurze z rozwiązanymi zwisami po<br />
obu stronach. Nogi przybite jednym gwoździem. Na górnym ramieniu krzyża tabliczka z napisem:<br />
„INRI.” [Krystian Pielacha, wg: Katalog zabytków, APR]<br />
Kruk Grażyna, ur. 07.04.1978 w Rykach, c. Stefana i Krystyny. Ukończyła Państwowe<br />
Liceum Sztuk Plastycznych w Nałęczowie oraz studia na Wydziale Artystycznym ISP UMCS,
83<br />
specjalizacja – malarstwo sztalugowe. Uczestniczyła w kilku indywidualnych i zbiorowych<br />
wystawach, m.in. w MGCK w Rykach w 1998. Od 2006 prowadzi własną pracownię plastyczną o<br />
profilu projektowym: „Krug – Pracownia Projektowa”. Zajmuje się aranżacją wnętrz w<br />
powiązaniu z innymi dziedzinami sztuki wizualnej (grafika, malarstwo, rzeźba, wzornictwo<br />
przemysłowe). Wykonuje projekty wnętrz mieszkalnych i usługowych, dekoracyjne zdobienie<br />
ścian, obrazy sztalugowe, kopie dzieł sztuki, grafikę użytkową. Członek zwyczajny Związku<br />
Polskich Artystów Platyków w Lublinie. [Grażyna Kruk]<br />
Kryczka Jadwiga Irena, ur. 05.05.1951 w Rososzy, zm. 27.08.2003, c. Edwarda i Janiny<br />
z d. Kornas; lekarz medycyny. Ukończyła AM w Warszawie w 1975, specjalizacja –<br />
anestezjologia. W 1998 uzyskała I stopień specjalizacji z higieny i epidemiologii. Prac.: SP ZOZ w<br />
Rykach na stanowisku kierownika działu metodyczno – organizacyjnego (1975-79), lekarz w SP<br />
ZOZ w Puławach (kilka miesięcy), przychodnia w Rykach (01.12.1979 - 07.12.1982), inspektor<br />
sanitarny i dyrektor SANEPiD (do 14.11.2002), ponownie jako lekarz (14.11.2002 - 2003).<br />
Odznaczona SKZ. [Anna Żaczek, wg: MM, 2/5, 2003, s. 25]<br />
Krzywoń Zofia, ur. 23.09.1930 we wsi Pogorzel, zm. 07.02.1989 w Rykach, pochowana w<br />
Siennicy k/Mińska Mazowieckiego. Ukończyła SP i LP w Siennicy, w późniejszych l. (1977)<br />
Egzamin Kwalifikacyjny równoważny ze Studium Zawodowym oraz SN z zakresu matematyki.<br />
Członek organizacji młodzieżowej „WICI”, a następnie ZMP na terenie szkoły w Siennicy. W l.<br />
1950-51 prac. jako przewodnik drużyny harcerskiej przy SP w Pilawie. Po kilkuletniej pracy w<br />
Głoskowie, w 1956 przeniosła się na stałe z rodziną do Ryk. Od tego roku zatrudniona jako<br />
nauczycielka matematyki w SP w Rykach. Pełniła funkcję społecznego Kierownika Ogniska<br />
Metodycznego. Znana z wielu inicjatyw podejmowanych na rzecz dzieci i młodzieży, m.in. w<br />
zakresie harcerstwa, turystyki krajoznawczej, działalności w SKO. Wyróżniona ZKZ, KKOOP.<br />
Zamężna; córka Grażyna. [Anna Żaczek, wg Kroniki SP nr 1 z 1989].<br />
Krzyż i tablica pamiątkowa w miejscu rozstrzelania 4 żołnierzy AK z 15 PP „Wilków”:<br />
Jana �Filipka „Gilzy” z Kawęczyna, Stefana �Kamarka, Władysława �Warownego „Dęba” z<br />
Dąbi i Adama �Zdrojewskiego „Sępa” z Żabianki. Ustawiony 23.09.1991 pomiędzy stadionem a<br />
Buksą. Po pokazowym procesie 14�15.01.1947 w sali Domu Strażaka, wyrok wykonano<br />
wieczorem, prowadząc skazanych nad Buksę tylko w bieliźnie przy 20-stopniowym mrozie,<br />
strzałami w tył głowy. Rozstrzelanych zagrzebano w pobliskich szuwarach. Mieszkańcy Ryk w<br />
lipcu urządzili pogrzeb zabitym żołnierzom AK, którzy doczekali się także rehabilitacji. [Tomasz<br />
Niemirowski, wg: Sulej M., Marian Bernaciak „Orlik”, s. 66; opis w: J. Ślaski, Żołnierze wyklęci]<br />
Krzyż na placu szkolnym, w 1930 na placu szkolnym przed budynkiem SPow stał krzyż<br />
drewniany postawiony tam kilkadziesiąt lat wcześniej przez ludność katolicką z Ryk. Ze względu,<br />
że był on już bardzo zniszczony, członkowie →Ligi Katolickiej z ryckiej par. postanowili ustawić<br />
na jego miejscu nowy krzyż. Mimo dobrych zamiarów i jak najszczerszych chęci, zostało im to<br />
uniemożliwione przez ówczesnego kierownika szkoły, który nie udzielił swojej zgody. [Krystian<br />
Pielacha, wg: Korespondencja Księdza Proboszcz Stanisława Joszta do Prześwietnej Kurii<br />
Biskupiej z dnia 14 kwietnia 1930 r., AKDS, APwRds, sygn. Lit. R., Dział IV, Nr porz. 16, Tom I]<br />
Krzyż przy ul. Wyczółkowskiego, umieszczony 21.04.2002 w miejscu starego już<br />
zniszczonego krzyża. Odlany z metalu. Poświęcony podczas procesji w uroczystość Bożego Ciała.<br />
[Krystian Pielacha, wg: Kronika Parafii <strong>Ryki</strong>, APR, k. 126]<br />
Krzyże zbezczeszczone przez władze komunistyczne, 15.02.1982 w biurze geodezji w<br />
Rykach na polecenie władz komunistycznych usunięto siedem krzyży. Dokonano tego pomimo
84<br />
zapewnień ze strony partyjnych władz państwowych, że krzyże w miejscach publicznych będą<br />
uszanowane. Ks. prob. Marian ®Piotrowski na znak przebłagania za sponiewieranie oraz<br />
odrzucenie znaku krzyża postanowił przez jeden dzień po każdej Mszy św. odśpiewywać wraz z<br />
wiernymi, jako ekspiację, werset „Przepuść Panie, przepuść ludowi Twemu”. Aby wyrazić dalszy<br />
sprzeciw wobec takiego znieważającego traktowania wiary katolickiej przez komunistów, w<br />
świątyni przy ołtarzu Matki Boskiej ustawiono tablicę przedstawiającą kontury państwa polskiego,<br />
przepasane czarną wstęgą. Na nich umieszczono krzyż z napisem „Jeden z Krzyży usuniętych z<br />
Biura Geodezji na polecenie władz państwowych”. [Krystian Pielacha, wg: Kronika Parafii <strong>Ryki</strong>,<br />
APR, k. 68]<br />
Księżopolski Józef Michał, ks., ur. 18.09.1909 w Suchożebrach, zm. 2.02.1956 w Rykach,<br />
s. Andrzeja i Marjanny z d. Szkupiowa. W wieku 8 l. zaczął chodzić do szkoły początkowej, w<br />
której nauczył się pisać i czytać. Zauważono u niego chęć do nauki i oddano go w wieku 10 l. do<br />
gimnazjum im. B. Prusa w Siedlcach. W szkole należał do koła przyrodniczego, harcerstwa oraz<br />
sodalicji. Następnie wstąpił do Seminarium Duchownego, otrzymując święcenia kapłańskie<br />
29.06.1932. Pracę duszpasterską jako wikariusz rozpoczął w par. Parysów. Po kilku miesiącach<br />
odszedł, podejmując naukę w KUL. W 1932 uzyskał tytuł naukowy: licencjat teologii. Przez okres<br />
wakacji pełnił posługę w parafii Kossów, po czym znów rozpoczął dalsze kształcenie. W sierpniu<br />
1934 po krótkim pobycie na parafii w Suchożebrach, przeniesiony został do Trzebieszowa, a<br />
potem na prefekta gimnazjum w Siedlcach. Po roku mianowany rektorem kościoła filialnego Św.<br />
Krzyża w Siedlcach oraz profesorem seminarium w Janowie Podlaskim. Od 15.09.1935 rozpoczął<br />
roczne studia w Rzymie, mieszkając w Papieskim Instytucie Polskim. Po powrocie pełnił do 1941<br />
posługę w kościele św. Stanisława w Siedlcach. Następnie, po krótkiej pracy w katedrze, w 1941<br />
został administratorem parafii Opieki Św. Józefa w Siedlcach, a zarazem wikariuszem kościoła<br />
Św. Stanisława. W 1942 otrzymał tytuł kanonika. Od 1941, rezygnując ze sprawowanych<br />
urzędów, kontynuował dalszą naukę w KUL. W 1945 uzyskał tytuł doktora teologii. Pracę<br />
doktorską napisał na temat; „Doctrina Sancti Thomae Aquinatis de habitibus”. Został<br />
współpracownikiem Wydziału Teologicznego Towarzystwa Naukowego KUL. Po ukończeniu<br />
studiów objął probostwo w par. Ulan, a następnie w 1947 probostwo w Rykach oraz urząd<br />
Dziekana dekanatu stężyckiego. 02.02.1956 po odprawionej Mszy św. zasłabł przy ołtarzu i upadł.<br />
Przeniesiony został na plebanię, gdzie przed przybyciem lekarza zmarł. Pochowany na cmentarzu<br />
w Rykach. [Krystian Pielacha, wg: Akta osobiste ks. Józefa Księżopolskiego, AKDS, sygn. Lit. K,<br />
Dział I, Nr porz. 43, Tom I]<br />
Kuchnio Ludwik, ur. 05.10.1934 w Oszczywilku, pow. <strong>Ryki</strong>, s. Jana i Zofii z<br />
d. Lasek. Ukończył w 1952 LO w Rykach wraz z rocznym kursem pedagogicznym,<br />
w l. 1961-64 3-letnie zaoczne SN w Warszawie, w 1979 WSP w Kielcach � Wydział<br />
Pedagogiczny. Nauczyciel. Prac. od 01.09.1952 w SP w Czernicu pełniąc obowiązki kierownika.<br />
Po roku przeniesiony do SP w Dąbi Starej. W 1956, po powrocie z wojska, rozpoczął pracę w SP<br />
w Oszczywilku jako nauczyciel. Po 2 latach pełnił obowiązki kierownika szkoły (do 31.08.1961).<br />
Od 01.09.1961 urlopowany do pracy w Zarządzie Oddziału Powiatowego ZNP w Rykach.<br />
01.09.1964 powołany na stanowisko zastępcy inspektora szkolnego, od 25.08.1966 do 31.08.1973<br />
pełnił funkcję inspektora szkolnego w PPRN w Rykach. Od 01.09.1973 do 31.08.1984 był<br />
miejsko-gminnym inspektorem szkół w Rykach, od 01.09.1984 do 31.08.1985 dyrektorem SP im.<br />
Mariana �Osińskiego w Rykach. Od 01.09.1985 na emeryturze. Do ZNP należy od 01.01.1958.<br />
W l. 1961-64 był etatowym sekretarzem Zarządu, w l. 1964-73 członkiem Prezydium Zarządu<br />
Oddziału Powiatowego ZNP w Rykach. Odznaczony: SKZ, ZKZ, KKOOP, Złotą Odznaką ZNP,<br />
Srebrną Odznaką "Za zasługi dla województwa warszawskiego", Odznaką Tysiąclecia Państwa<br />
Polskiego, Brązowym Medalem „Za Zasługi dla Obronności Kraju”, Odznaką Przyjaciel Dziecka,<br />
Honorową Odznaką "Za zasługi dla Lubelszczyzny". [Zbigniew Lipski]
85<br />
Kuchnio Wacław, ps. „Spokojny”, ur. 1917. Uczestnik kampanii wrześniowej 1939.<br />
Saper. Od lutego 1940 w ZWZ w Rykach. Wstąpił do oddziału „�Orlika”. W styczniu 1944<br />
został dowódcą I plutonu w stopniu podporucznika. 17.04.1944, dowodząc plutonem, został lekko<br />
ranny w kilkugodzinnej bitwie we wsi Kawęczyn w gminie Kłoczew z 20-osobową bandą dobrze<br />
uzbrojonych rabusiów, których zabito wówczas szesnastu. 12.09.1944 na ul. Poniatowskiego w<br />
Rykach zastrzelił kapitana MO Nikołaja Paramonowa. Towarzyszący Paramonowowi komendant<br />
MO w Rykach podporucznik Julian �Gransztof został trafiony kilkoma pociskami, ale przeżył. W<br />
tym samym roku Kuchnio został aresztowany przez NKWD, lecz zdołał zbiec i ponownie wstąpił<br />
do oddziału „Orlika”. Po śmierci „Orlika” 24.06.1946 dowodził częścią jego zgrupowania w<br />
powiecie garwolińskim. Latem tego samego roku ożenił się z Zofią Mączyńską. 11.08.1946 w<br />
pobliżu Okrzei został zatrzymany przez UB wraz z żoną i dwoma partyzantami, jadąc na<br />
furmance. Doszło do strzelaniny, w której zginęło dwóch ubeków. 25.03.1947 ujawnił się w PUBP<br />
w Garwolinie, oddając wiele broni, m.in. dwa działka przeciwpancerne. Mimo to był<br />
obserwowany przez UB. Zamieszkał w podwarszawskiej Radości i zaczął prowadzić sklep z<br />
tekstyliami. Nad ranem 06.06.1948 w wynajmowanym przez niego mieszkaniu usiłowali go<br />
aresztować dwaj ubecy. "Spokojny" jednego zastrzelił, drugiego ciężko ranił i wraz z żoną<br />
przeniósł się do Warszawy na Plac Mirowski, na kwaterę zaprzyjaźnionego z nim żołnierza AK z<br />
okolic Ryk, Czesława Cygana. Dwa dni później dom Cygana został otoczony przez UB, MO i<br />
KBW. Wiedząc, że tym razem nie zdoła uciec, "Spokojny" strzelił sobie w skroń z pistoletu. Po<br />
nim uczyniła to jego żona. Pośmiertnie odznaczony został Krzyżem Oficerskim Orderu<br />
Odrodzenia Polski. [Tomasz Niemirowski, wg: http://www.prezydent.pl/x.node?<br />
id=1011848&eventId=13027953 i www.arikah.net/encyklopedia/Wacław_Kuchnio - 12k]<br />
Kultys Henryk, ur. w 1919 w Rykach, s. Michała i Franciszki. Uczestnik kampanii<br />
wrześniowej. Członek AK w oddziale „�Orlika”. [Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR<br />
9/1995, s. 7�8]<br />
Kultys Zygmunt, ur. 11.02.1923 w Kolonii Swaty, s. Michała i Franciszki z d. Szlendak.<br />
Zam. Rynek Stary 14. Ukończył SP nr 1 w Rykach, TB dla Pracujących o specjalności<br />
ogólnoekonomicznej. Technik ekonomista. Prac. w Przedsiębiorstwie Robót Kolejowych nr 1 w<br />
Rykach jako kierownik magazynów (1951-55), PZGS „SCh” jako kierownik sekcji artykułów<br />
włókienniczych (1956-59), GS w Kłoczewie jako wiceprezes ds. handlu (1959-60), PZGS w<br />
Rykach jako instruktor techniki handlu (1960), GS w Rykach jako kierownik handlowy (1961-74),<br />
kierownik Wiejskiego Domu Handlowego w Rykach (1974-84), inspektor kontroli wewnętrznej<br />
OSI w Rykach (1985-90). Od 1990 emeryt.<br />
Kontakt z konspiracją rozpoczął w marcu 1940, początkowo w ZWZ, następnie w AK.<br />
Zaprzysiężony jako żołnierz placówki <strong>Ryki</strong> Podobwodu Dęblin Obwodu Puławy Okręgu<br />
Lubelskiego ZWZ – AK pod pseudonimem „Lis”. Jego komendantem był ppor. „Szary”<br />
Władysław �Antoszczak ze zwierzchnikiem ppor. Marianem �Bernaciakiem ps. „Orlik”.<br />
Początek służby to gromadzenie i konserwowanie broni częściowo z pól bitewnych wrześniowych<br />
walk 1939 r. SGO gen. Franciszka Kleeberga w okolicach Kocka, Woli Gułowskiej i Serokomli,<br />
zbieranie informacji o konfidentach, ruchach wojsk niemieckich, udział w kolportowaniu pracy<br />
konspiracyjnej, w niszczeniu list osób wyznaczonych na roboty i wywózkę do Niemiec oraz list<br />
kontyngentowych, a także w akcjach zmierzających do upamiętnienia świąt narodowych 3 maja i<br />
11 listopada. Ukończył Szkołę Podoficerską Wyszkolenia Bojowego i został mianowany<br />
kapralem, a później plutonowym. Był jednym z pierwszych 7 członków Oddziału Partyzanckiego<br />
15 pp AK „Wilki” dowodzonego przez Mariana Bernaciaka, który operował na terenie<br />
Inspektoratu Puławy Okręgu Lubelskiego AK.<br />
Najważniejsze akcje bojowe: uderzenie na posterunek w Kocku i Krzeszowicach,<br />
brawurowa akcja na lotnisko i Szkołę Hitlerjugend w Brzozowej koło Sobieszyna, rozbicie<br />
zgrupowania niemieckiego przygotowującego się do pacyfikacji terenu w Kluczkowicach. W
86<br />
ramach akcji „Burza” Oddział ruszył na pomoc powstańczej Warszawie, ale został zatrzymany<br />
przez jednostki NKWD w okolicy Garwolina. Dzięki pomocy życzliwych ludzi uniknął<br />
aresztowania przez UB i NKWD podczas mroźnej zimy 1944-45. W marcu 1945 dołączył do M.<br />
Bernaciaka, który troszcząc się o losy swoich żołnierzy, postanowił na nowo zorganizować<br />
oddział. Brał udział w wielu potyczkach i akcjach, tym razem z jednostkami NKWD, UB i KBW.<br />
Gdy na początku kwietnia 1945 do oddziału dołączyła grupa żołnierzy AK zbiegłych z obozu w<br />
Skrobowie k/Lubartowa, stał się ich przewodnikiem. W poakowskim podziemiu WiN uczestniczył<br />
do marca 1947, kiedy ujawnił się po lutowej amnestii w Powiatowym Urzędzie Bezpieczeństwa w<br />
Garwolinie. W 2003 awansowany na stopień kapitana.<br />
Członek Światowego Związku Żołnierzy AK Koła w Rykach, Klubu Historycznego im.<br />
Stefana Roweckiego „Grota” w Warszawie, Klubu Orderu Wojennego Virtuti Militari w<br />
Warszawie. Inspirował Jerzego Ślaskiego i współdziałał w wydaniu książek: „Żołnierze wyklęci”,<br />
„Polska Walcząca” i „Skrobów: dzieje obozu NKWD dla żołnierzy AK 1944-1945”. Za zasługi w<br />
utrwalaniu pamięci o ludziach walczących o niepodległość Polski i pracę społeczną w AK<br />
wyróżniony medalem „Pro Memoria”. Otrzymał także Krzyż Partyzancki, Krzyż Armii Krajowej,<br />
Krzyż Walecznych, Medal Wojska, Odznakę Pułkową, KKOOP, Order Wojenny Virtuti Militari,<br />
Medal Weterana Walk o Niepodległość, Odznakę Akcji Burza, Odznakę WiN, Medal Opiekuna<br />
Miejsc Pamięci Narodowej. Zaint.: historia II wojny światowej, powstanie ruchu oporu Polskiego<br />
Państwa Podziemnego na terenie Inspektoratu Puławy, historia AK oraz WiN-u. Wdowiec.<br />
Synowie: Waldemar – 01.06.1950, Mirosław – 26.02.1955. [Zygmunt Kultys]<br />
Kundzicz Wacław, ur. 1899, zm. 22.08.1942. Sierżant granatowej policji polskiej.<br />
Ostrzegał liczne osoby przed aresztowaniami przez Niemców, współpracował z AK. Zginął<br />
podczas samotnej pogoni za przestępcą na skraju lasu Postoła. Pochowany na cmentarzu przy<br />
Królewskiej, uczczony za niesioną pomoc pomnikiem ufundowanym przez mieszkańców Ryk. W<br />
okresie PRL napisy zamalowano czarna farbą, której ślady jeszcze do dziś widnieją na pomniku.<br />
[Anna Żaczek, wg: Z. Lipski, MR 10/2003]<br />
Kurek Ryszard, ur. 23.09.1949 w Woli Zadybskiej, s. Stanisława i Gabrieli z d. Koźlak.<br />
Zam.: ul. Kochanowskiego 5/25. Ukończył ZSzZ w Żelechowie. Kierowca autobusów. Prac. w<br />
PPKS Puławy, obecnie jest rencistą. Zaint.: działka, grzybobranie oraz wędkarstwo. Żona:<br />
Krystyna z d. Urgacz, ślub 02.06.1973. Dzieci: Gabriela � 01.08.1974, Ewa � 25.12.1977 i Nina<br />
� 18.02.1980. [Ryszard Kurek]<br />
Kurkowski Adolf (1838-97), ks., prob. par. <strong>Ryki</strong> w l. 1880-97. Zm. w Rykach, pochowany<br />
na →cmentarzu przy ul. Młynarskiej. [Krystian Pielacha, wg: Liber Baptizatorum 1810-1896,<br />
APR]<br />
Kwiatek Danuta z d. Lipska, ur. 30.08.1919 w Krasnymstawie, c. Stanisława i Janiny z d.<br />
Kincel, zm. 03.02.1999 w Rykach. Ukończyła Prywatne Żeńskie Gimnazjum i LO Wacławy<br />
Arciszowej w Lublinie (matura w 1939). Prac. jako laborantka farmaceutyczna w aptece oraz<br />
sekretarka w SP w Rykach. Podczas okupacji, wraz z innymi pracownikami apteki Wł.<br />
�Heinrycha, zaopatrywała w leki oddział �Orlika (nocami – ze względów bezpieczeństwa).<br />
Zaint.: teatr, literatura. Mąż: �Tadeusz. [Ewa Strzemska]<br />
Kwiatek Tadeusz, ur. 06.07.1919 w Gościeradowie, s. Mariana i Natalii z d. Pankowska.<br />
Ukończył LO im. Ks. J.A. Czartoryskiego w Puławach (matura w 1939). Kasjer, bankowiec. Prac.<br />
w BS w Kraśniku i – ponad 30 lat – w Rykach. Przewodniczący Komitetu Rodzicielskiego w SP w<br />
Rykach. Żołnierz AK (X kompania VIII Pułku piechoty – Obwód Kraśnik). Zaint.: historia, sport.<br />
Żona: �Danuta, ślub 24.11.1945. Dzieci: Ewa – 1946, Anna – 1949, Janusz – 1955. [Ewa<br />
Strzemska]
87<br />
Kwiatkowska Janina, ur. w 1908 w Kołomyi (obecnie w Rumunii), zm. 07.02.1991 w<br />
Rykach, c. Jana i Katarzyny. Zam.: ul. Kochanowskiego. Ukończyła gimnazjum we Lwowie i<br />
szkołę przysposabiającą do wykonywania zawodu pomocnika aptekarskiego, po wojnie uzyskała<br />
tytuł magistra farmacji. Do 1939 prac. w Garwolinie, następnie w Rykach, od 1954 w Stężycy.<br />
Panna. Uczynna, wrażliwa na niedolę innych. [Anna Kołodziejek]<br />
Kwiatkowska Sabina z d. Czapska, ur. 04.10.1917 w Rykach, c. Seweryna i Marcyjanny z<br />
d. Szczypińska. Początkowo pracowała w Urzędzie Pocztowym w Rykach (1937-39), następnie<br />
wraz z mężem w majątku <strong>Ryki</strong> (1940-44). W tym okresie wstąpiła do ZWZ - Wojskowej Służby<br />
Kobiet - ps. "Jagna", "Ziutka". Jej rodzice przechowywali małą Hanię (Hanna Krall) pochodzenia<br />
żydowskiego, późniejszą znaną dziennikarkę i pisarkę (m.in. "Zdążyć przed Panem Bogiem" i<br />
"Sublokatorki") oraz Tadeusza Koterka. Po wojnie pracowała w PGR. Była radną MRN, cieszącą<br />
się uznaniem i szacunkiem całej społeczności ryckiej. Mąż: Stanisław (ślub w 1937) ogrodnik, w<br />
czasie wojny członek AK, później dyrektor Zespołu PGR w Rykach (1950-72). Dzieci: Janina<br />
(laborantka medyczna), Krystyna (lekarz stomatolog), Adam (m.in. wicedyrektor ZPOW "Hortex"<br />
w Rykach), Maria (po UMCS). [Zbigniew Lipski, por. też MR, 9-10/1998]<br />
Lejwoda Jan - przybył do Ryk w 1936 z Opola Lubelskiego. Pracował w SP nr 1 w<br />
Rykach do aresztowania 26.05.1944 przez Gestapo. Działacz młodzieżowy i spółdzielczy; przez<br />
kilka lat pełnił funkcję sekretarza Rady Nadzorczej i członka wydziału społeczno –<br />
wychowawczego w miejscowej Spółdzielni. W czasie okupacji hitlerowskiej należał do RPPS, był<br />
czynnym działaczem w konspiracji, prowadził tajne nauczanie. Więziony na zamku w Lublinie,<br />
zamordowany 21.07.1944. [Anna Żaczek, wg kroniki szkoły]<br />
Leki Natury – Przedsiębiorstwo Farmaceutyczne Tadeusza i Jadwigi �Polańskich, zał w<br />
1992. Pierwotna nazwa „Dar Natury” nie zdążyła uzyskać w porę akceptacji w Urzędzie<br />
Patentowym. Początkowo działało w wynajętym domu na Os. Świerczewskiego. Od 2002 w nowej<br />
siedzibie przy ul. Zielonej. Główne produkty wytwórni to mieszanki wyciągów z ziół do<br />
podawania doustnego: Venoforton, Diabetofort, Sedomix, Immunofort, Urofort, zaprojektowane<br />
przez prof. Aleksandra Ożarowskiego i prof. Hannę Strzelecką. Firma znana nie tylko w Polsce,<br />
ale również w wielu krajach świata. [Zbigniew Lipski]<br />
Lenczowski Jan Kanty herbu Strzemię, ks., ur. 22.10.1721 w Kamieńcu w diecezji łuckiej<br />
na Wołyniu, zm. 24.08.1807. 08.08.1751 przyjął święcenia kapłańskie; 12.07.1762 uzyskał<br />
doktorat obojga praw na Akademii Zamojskiej; w 1760 dziekan kapituły lubelskiej; od 1767<br />
okręgowy sufragan lubelski; w l. 1767-90 oficjał okręgowy w Lublinie; od 1772 kustosz chełmski;<br />
od 06.03.1773 kanonik sandomierski; archidiakon sandomierski 25.05.1773 – 25.07.1807;<br />
archidiakon lubelski 1797-1807. Proboszcz w Rykach 1758-1802 oraz w Czemiernikach od 1760.<br />
Bp abderytański, sufragan lubelski. [Krystian Pielacha, wg: Wizytacja 8, k. 257; Wizytacja 9, k.<br />
34; B. Kumor, Dzieje diecezji krakowskiej do roku 1795, t. II, Kraków 1999, s. 72, 88, 107-109;<br />
B. Kumor, Dzieje diecezji krakowskiej do roku 1795, t. III, Kraków 2000, s. 496; B. Kumor, Dzieje<br />
diecezji krakowskiej do roku 1795, t. IV, Kraków 2002, s. 53, 69]<br />
Leonard z Limoges św. Patron Ryk. Urodził się w Galii ok. roku 466. Pochodził z rodziny<br />
frankońskiej zaprzyjaźnionej z królem Franków Klodwigiem, który był jego ojcem chrzestnym.<br />
Wychował się u biskupa Reims, św. Remigiusza, potem został pustelnikiem w puszczy koło<br />
Limoges. Pewnego dnia odwiedził go Klodwig i prosił o modlitwę, gdyż jego żona miała bardzo<br />
bolesny, ciężki i niebezpieczny poród. Dzięki tej modlitwie królowa szczęśliwie urodziła dziecko,<br />
za co król podarował Leonardowi cały las. Św. Leonard wybudował kościółek pod wezwaniem<br />
Najświętszej Maryi Panny, a w nim ołtarz ku czci św. Remigiusza. Gdy odczuwał brak wody,<br />
wytrysnęła ona cudownie w postaci źródła, z którego korzystali też pątnicy przybywający nawet z<br />
Anglii i Niemiec. Był orędownikiem uwięzionych i wstawiał się za nimi przed królem i przed
88<br />
możnymi, dlatego zwykle przedstawia się go z łańcuchem i kajdanami. Tak też jest przedstawiony<br />
w kościele ryckim przy bocznym ołtarzu św. Franciszka. Rzeźbiarz niepotrzebnie tylko dodał mu<br />
mitrę biskupią i pastorał, gdyż biskupem nie był; miał taką propozycję, ale odrzucił ją. Z czasem<br />
św. Leonard założył klasztor, gdyż wielu zgłaszało się pod jego kierownictwo duchowe. Potem<br />
całą miejscowość nazwano Saint-Leonard-de-Noblat. Zmarł 6 listopada ok. 550 roku.<br />
Grób jego stał się natychmiast miejscem pielgrzymek. W czasie wypraw krzyżowych kult<br />
jego jako patrona jeńców wojennych wzrósł. Jest też patronem dobrego porodu, więźniów,<br />
chorych i zagrożonych napadem lub kradzieżą. Na Wawelu poświęcono mu kryptę, w której Karol<br />
Wojtyła odprawił swoją Mszę św. prymicyjną. [Tomasz Niemirowski, wg: Zaleski W., Święci na<br />
każdy dzień. Łódź 1984, s. 687-688; Wikipedia]<br />
Leszek Kazimierz, ur. 25.10.1933 w Brzezinach, zm. 09.10.2000 w Rykach, s. Stanisława<br />
i Jadwigi z d. Sieraj (zastrzelonej przez żołnierzy rosyjskich podczas napadu w 1944 na sklep<br />
będący własnością rodziny). Ukończył Szkołę Ogólnokształcącą w Dęblinie, uzyskał tytuł<br />
czeladnika krawiectwa. Prowadził własny zakład krawiecki (1955-57) w Rykach, następnie prac.<br />
w GS w Rykach (1957�74) na różnych etatach, m.in. – sprzedawca, referent; p.o. kierownika<br />
transportu GS na Julinie, od 1974 na rencie. Członek Związku Inwalidów Wojennych (od 1956),<br />
wypadkowi uległ w 1944 w wyniku wybuchu bomby lotniczej. W Rykach zamieszkiwał od 1954<br />
przy ul. Łukowskiej, w domu zakupionym w 1946 przez jego ojca (Stanisława Leszka, mieszkańca<br />
Ryk) od Matysa Nusyna - Izraelczyka. Budynek w latach 50-tych XX w miał przymusowych<br />
lokatorów, m.in. przez 3 miesiące mieścił się w nim Komisariat Milicji. W późniejszych latach<br />
odzyskany w całości przez rodzinę. Do ciekawostek należy częściowo zachowany budynek stojący<br />
obok, z zsuwanym dachem (na kółkach) przeznaczany prawdopodobnie na miejsce modlitw<br />
żydowskich i oddzielony od reszty działek wysokim murem. Mur zasłaniał widok na istniejący<br />
jeszcze wówczas kościół św. Jakuba usytuowany kilkaset metrów dalej oraz oddzielał tereny<br />
wchodzące w skład tzw. Ryk Poduchownych. Podczas II wojny światowej obydwa budynki<br />
znajdowały się na terenie getta żydowskiego. Żona: Stanisława z d. Gugała (ur. 31.10.1931), ślub<br />
19.04.1954. Córki: Teresa (nauczycielka), Małgorzata (tech. ekonomista), Anna (nauczycielka).<br />
[Anna Żaczek]<br />
Lewiński Zygmunt kpt. pilot II klasy, ur.18.03.1928, zginął na samolocie Mig-15 (II<br />
kabina) w locie wg systemu USL (Urządzenie<br />
Ślepego Lądowania), 21.02.1957, o godz.19.59. Pochowany na cmentarzu w Rykach. Ukończył<br />
Oficerską Szkołę Lotniczą Nr. 4 w Dęblinie w 1951. Był instruktorem 62 pułku lotnictwa<br />
szturmowego w Krzesinach pod Poznaniem. [Andrzej Cieśla]<br />
Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej � Curie (Słowackiego 12), zał. w<br />
1944 przez ks. Wł. Frelka. Dyrektorami byli: ks. Władysław Frelek (1944-46), Celina<br />
Romoszyńska (1946-48), Eugeniusz Bernaciak (1948-52), Józef Łoski (1952-56), Władysław<br />
Radliński (1956-60), Jan Szałański (1960-62), Władysław Mikusek (1962-68), Piotr Grabarz<br />
(1968-76), Marian Kuty (1976-80), Marian Sergiel (1980-85), Zbigniew �Rafeld (1985-90),<br />
Zygmunt Grzechnik (1990-2001), Bogdan Wiśniewski od 2001. W szkole odbywają się zajęcia<br />
pozalekcyjne: kulturalne, sportowe oraz edukacyjne, w zależności od zapotrzebowania młodzieży<br />
Istnieje Koło Informatyczne, Szkolne Koło Sportowe, Szkolny Klub Europejski, Szkolny Klub<br />
Filmowy. Początki szkoły sięgają czasu okupacji hitlerowskiej, gdy grupa nauczycieli rozpoczęła<br />
tajne nauczanie w klasach starszych w zakresie historii i geografii. Powstało również 5 kompletów<br />
skupiających I i II klasy gimnazjum liczące około 30 uczniów. W lipcu 1944, kiedy teren<br />
Lubelszczyzny, Podlasia i południowego Mazowsza został wyzwolony, wikariusz parafii w<br />
Rykach, ks. Władysław Frelek w oparciu o dwie sale w �Domu Strażaka i jedna wynajętą u p.<br />
Sulentów założył Prywatne Koedukacyjne Gimnazjum. W rok później było to już Gimnazjum
89<br />
Samorządowe. W l. 1946-63 siedzibą był �pałac pochodzący z I poł. XIX w. należący m.in. do<br />
Poniatowskich, Kickich, Jezierskich i Marchwickich. Od 1950 szkoła zaczęła funkcjonować jako<br />
Państwowa Szkoła Ogólnokształcąca Stopnia Licealnego. W 1962 została przeniesiona do<br />
budynku SP przy Słowackiego 2. W 1974 siedzibą szkoły stał się budynek przy Słowackiego 12.<br />
W 1987 nadano szkole imię Marii Skłodowskiej � Curie oraz wręczono sztandar.<br />
Szkoła zajęła 26 miejsce w III rankingu „Kuriera Lubelskiego” o „Złotą tarczę” wśród<br />
szkół województwa lubelskiego w 2004, ponadto 28 miejsce w województwie lubelskim w<br />
Rankingu „Newsweeka” w 2004; 176 miejsce w Polsce (15 w województwie) w rankingu szkół<br />
średnich prowadzonym przez „Perspektywy” i „Rzeczpospolitą” w 2002. Grono pedagogiczne<br />
liczy 25 osób, pracownicy ekonomiczno - administracyjni to 3 osoby, a pracownicy obsługi � 5<br />
osób. [Bogdan Wiśniewski, zob. też wspomnienia J. Królik, MR 3/1999 i J. Lesisz, MR 4/1999]<br />
Lichowski Zygmunt, ks., prob. par. <strong>Ryki</strong> w l. 1654-64. [Krystian Pielacha, wg: Liber<br />
Baptizatorum 1652-1686, APR; Lustracja województwa sandomierskiego 1660-1664, AGAD,<br />
sygn. 34, k. 678]<br />
Liga Katolicka zał. 27.02.1927 na zebraniu parafialnym przez prob. ryckiego ks.<br />
Stanisława →Joszta. Zarząd stanowili: Stanisław Miłosz – prezes, Stanisław Czerski – sekretarz,<br />
Marianna Rusa – skarbnik. W chwili powstania do LKat należało 365 parafian. Do grona<br />
członków nowej organizacji religijnej weszli wszyscy członkowie bractw istniejących w par. <strong>Ryki</strong>:<br />
III Zakonu Św. Franciszka, Najświętszego Sakramentu, Nauki Chrześcijańskiej oraz członkowie<br />
Żywych Kółek Różańcowych. Cel i zadania Ligi Katolickiej wyjaśnił ks. Joszt w słowach: „Nie<br />
może bowiem tylko jeden kapłan walczyć z niewiarą, z rozpustą i ze złą pracą. Trzeba, aby ludzie<br />
religijni pośpieszyli z pomocą kapłanom, którzy są odtwórcami Osoby Chrystusowej, gotowej do<br />
największych ofiar”. Według tych słów, członkowie stowarzyszenia mieli pomagać kapłanom w<br />
pracy nad rozwojem życia religijnego wśród parafian. Jedną z form działania było<br />
prenumerowanie przez LKat różnych czasopism katolickich, mających pogłębić życie religijne tj.:<br />
„Rycerz Niepokalanej”, „Posłaniec Serca Jezusowego”, „Głos Katolicki”, „Młodzież Maryjna”<br />
oraz „Przewodnik Maryjny”. Członkowie troszczyli się również o przebieg wielu uroczystości<br />
religijnych, biorąc na siebie odpowiedzialność za ich organizację. 24.07.1930 wybrano nowy<br />
zarząd. Prezesem mianowano Stanisława Czerskiego, zastępcą Stanisława Miłosza, skarbnikiem<br />
Zofię Jończyk, a sekretarzem tymczasowo został ks. Joszt, z powodu braku osoby piśmiennej.<br />
Spotkania odbywały się dla poszczególnych bractw w porządku: w I niedzielę: Bractwo<br />
Najświętszego Sakramentu i Nauki Chrześcijańskiej, w II niedzielę Kółka Żywego Różańca, a III<br />
niedzielę: →Trzeci Zakon Św. Franciszka. 19.02.1928 przy LKat powstało →Dzieło<br />
Rozkrzewiania Wiary. Działalność LKat trwała do II poł. l. 30 XX w. [Krystian Pielacha, wg:<br />
Korespondencja Proboszcza parafii Najświętszego Zbawiciela w Rykach do Prześwietnej Kurii<br />
Biskupiej w Siedlcach z dnia 28 lutego 1927 r., AKDS, Liga Katolicka, sygn. Lit. L, Dz. III, Nr<br />
porz. 4, Tom I, nr 154; Protokół zebrania Ligi Katolickiej z 6 stycznia 1930 r., Protokół zebrania<br />
Ligi Katolickiej z 24 lipca 1930 r., w: Księga protokołów Ligi Katolickiej, APR, sygn. 22, k. 2;<br />
Protokół zebrania Ligi Katolickiej z 2 lutego 1931 r., w: Księga protokołów Ligi Katolickiej, APR,<br />
sygn. 22, k. 4; Wizytacja 13]<br />
Lipska Halina, ur. 01.03.1944 w Annoninie, c. Antoniego i Heleny Kopeć. SP ukończyła<br />
w Tuchowiczu, LO w Stoczku w 1962, Studium Nauczycielskie na kierunku filologia rosyjska w<br />
Siedlcach w 1964. Do Ryk przyszła z nakazu pracy i została zatrudniona początkowo w TB, a<br />
następnie w TM i ZSZ w Rykach. Prac. jako bibliotekarka, którą to specjalność uzupełniła na<br />
Studium Przedmiotowo-Metodycznym w Lublinie. Mąż: �Zbigniew, ślub: 13.07.1968. Dzieci:<br />
Małgorzata - 1969, Jarosław - 1971. [Zbigniew Lipski]
90<br />
Lipski Jarosław Paweł, ur. 31.01.1971 w Rykach, s. Zbigniewa i Haliny z d. Kopeć.<br />
Ukończył w Rykach SP i LO w 1989. Studia na KUL w l. 1991-95 na Wydziale Humanistycznym<br />
kier. historia. Prac. od 01.09.1996 jako nauczyciel historii i wiedzy o społeczeństwie w ZSZ im.<br />
Wł. Korżyka w Rykach. Społecznie pracuje od 2005 w radzie parafialnej, a od 2007 jako<br />
przewodniczący zarządu Kasy Zapomogowo-Pożyczkowej. Zaint.: sport, muzyka, dobra książka,<br />
komputery. Żona: Elżbieta z d. Drozd, ślub 01.07.1995. Dzieci: Maciej, Anna, Maria. [Zbigniew<br />
Lipski]<br />
Lipski Zbigniew, ur. 30.07.1937 w Dęblinie, s. Wacława i Sabiny z d. Kędzior. Ukończył<br />
PW � Wydział Komunikacji, Studium Pedagogiczne w Lublinie, studia podyplomowe w zakresie<br />
organizacji i zarządzania oświatą. Zawód: magister inżynier komunikacji, nauczyciel i zastępca<br />
dyrektora w TM i ZSZ w Dęblinie (1959�64); dyrektor �ZSZ im. Wł. Korżyka w Rykach (1965-<br />
91). Współinicjator budowy �pomników S. Poniatowskiego, Konstytucji 3 Maja, Władysława<br />
Korżyka. Radny miejski (1972�89). Redaktor naczelny �MR (1995�2003), a od maja 2003 do<br />
lipca 2006 �„Małego Mazowsza”. Autor licznych publikacji o Rykach (�Bibliografia.<br />
Wydawnictwa zwarte). Przewodniczący ZP TKKŚ i KM FJN, członek: PZPR (1962�89), PRON,<br />
ZNP. Współzałożyciel i członek (także prezes) TPR. Zaint.: literatura pamiętnikarska, historia<br />
Polski i własnego regionu. Otrzymał odznakę Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej, wyróżnienie<br />
w konkursie „Jak powstaje i jak działa w mojej szkole mikrosystem wychowawczy”, nagrodę<br />
specjalną Ministra Oświaty i Wychowania „Za wybitne osiągnięcia w pracy dydaktycznej i<br />
wychowawczej” (1986), ZKZ, KKOOP, Medal KEN, Nagrodę im. Zygmunta Klukowskiego,<br />
Złotą Odznakę ZNP, tytuł „Zasłużony Działacz Kultury”. Pierwsza żona � Laurencja (zm. 1967);<br />
druga: �Halina z d. Kopeć. Dzieci: Beata - 1961, Małgorzata - 1969; Jarosław - 1971. [Zbigniew<br />
Lipski]<br />
Lisicka Jadwiga, ur. 29.09.1915 w Płocku, zm. 10.12.1986 w Tarnowie, c. Gracjana<br />
i Bogusławy z d. Szemplińska. Zam. ul. Ogrodowa 7. Ukończyła Średnią Szkołę Handlową w<br />
Płocku. Zawód: sprzedawca. Przed 1938 była pracownikiem magistratu w Kutnie, potem<br />
prowadziła gospodarstwo swojemu bratu Antoniemu w leśniczówce Bogdanka w Lasach<br />
Lekowskich. W czasie wojny wraz z siostrą �Zofią prowadziła tajne nauczanie. Po wojnie prac.<br />
jako nauczycielka we wsiach Niedzbórz, Sułkowo Borowe oraz Żmijewo, wszystkie koło<br />
Ciechanowa. Od 1948 pracowała w GS „SCh” w Rykach – w sklepach m. in. spożywczym,<br />
chemicznym, a potem żelaznym. Była niezamężna. Przez wiele lat pełniła funkcję<br />
przewodniczącej Rady Zakładowej w GS „SCh”. Otrzymała liczne odznaczenia zawodowe aż do<br />
Zasłużonego Pracownika Handlu. Zaint.: ogrodnictwo, szczególnie kwiaty. [Paweł Grabski]<br />
Lisicka Zofia Teresa, ur. 08.06.1906 w Murkowie, zm. 06.03.1975 w Rykach, c. Gracjana<br />
i Bogusławy z d. Szemplińska. Zam. ul. Ogrodowa 7. Przed wojną nauczycielka SPow w<br />
Kobylnikach, potem w Łubkach; obydwie wsie w powiecie płockim. W czasie wojny przebywała<br />
krótko w leśniczówce Bogdanka, u brata Antoniego, a po jego zamordowaniu pracowała jako<br />
gospodyni księdza proboszcza w Niedzborzu k/Ciechanowa. Przez cały czas z siostrą �Jadwigą<br />
prowadziły tajne nauczanie. Po wojnie kierowniczka SP w Sułkowie Borowym k/Ciechanowa,<br />
później w Żmijewie k/Ciechanowa. W 1948 podczas pobytu w Warszawie została wepchnięta pod<br />
tramwaj i utraciła jedną nogę, a drugą miała poważnie okaleczoną. Po wyleczeniu została<br />
nauczycielką SP w Rykach, gdzie prac. aż do emerytury. Była niezamężna. Bardzo ceniona jako<br />
nauczycielka, nawet na emeryturze udzielała jeszcze długo korepetycji potrzebującym dzieciom. Z<br />
powodu kalectwa niezbyt mobilna, pozbawiona własnej rodziny, potrafiła uczynić swój i siostry<br />
dom miejscem spotkań rodziny w bardzo szerokim zakresie. Podtrzymywała i odtwarzała kontakty<br />
rodzinne między nawet dalekimi jej odłamami, tworząc niezapomniany klimat wakacyjnego<br />
wypoczynku wielu dzieciom z dwóch rodzinnych pokoleń. [Paweł Grabski]
91<br />
Litwińska Bronisława (1884-1975), pierwsza położna Ryk od 1920. Absolwentka<br />
Instytutu Położniczego przy ul. Żelaznej w Warszawie z r. 1906. W czasie I wojny światowej<br />
działaczka Koła Polskiegon w Jekaterynburgu, obecnie Dniepropietrowsk. Przez ponad 50 lat<br />
pomogła w przyjściu na świat kilku tysiącom mieszkańców Ryk i okolic. [Ewa Bełdyga –<br />
Jagiełło]<br />
LOTORY � zespół muzyczno-rozrywkowy, założony przez Danutę Samborowską i<br />
kierowany przez nią w l. 1966-69. Obsługiwał uroczystości w Rykach, Dęblinie i okolicy.<br />
Konferansjerkę prowadziła Danuta Samborowska i Zbigniew Bochyński. Soliści zespołu:<br />
Eugeniusz Miłosz, Barbara Łazuga, Renata Bliźniak, Grażyna Stec, Longina Kowalczyk, Anna<br />
Błachnio. Zespół muzyczny: Andrzej Rodak, Jan Olszewski, Andrzej Szlendak, Mieczysław<br />
Kałaska, Wiesław Pardo, Jarosław Kalata, Szczepaniak i Cudzewicz. Zespół organizował występy<br />
i zabawy taneczne w Rykach, w Dęblinie: w sali kina, na lotnisku i w twierdzy. Organizował także<br />
takie imprezy jak: andrzejki, ostatki. Zespół cieszył się dużą popularnością i uznaniem. W<br />
późniejszym okresie obsługiwał zabawy i inne uroczystości np. wesela. Zmieniał także swój skład<br />
osobowy. [Renata Kmieciak]<br />
Ludowe Zespoły Sportowe. W 1959 Kazimierz Kurek, ówczesny przewodniczący Rady<br />
Powiatowej LZS � <strong>Ryki</strong> (obecnie zam. Stara Dąbia), założył sekcję kolarską. Wyróżniającymi się<br />
zawodnikami byli: Andrzej Chmielewski, Jerzy Jaroń, Marian �Grudniak, Marian Jaśkiewicz,<br />
Jerzy Kwas, Kurdziałek, Bogdan Mazurek.<br />
W 1967 z inicjatywy Mariana Grudniaka powstała w Rykach sekcja podnoszenia ciężarów,<br />
uprawiano trójbój olimpijski: wyciskanie, rwanie i podrzut sztangi. Treningi odbywały się w<br />
baraku na Jarmołówce, prowadził je bezpłatnie M. Grudniak. Sekcja zajmowała 2 lub 3 miejsca na<br />
zawodach m. in. w Ciechanowie, Garwolinie, Sobolewie, Dęblinie Lotnisko i w Rykach. Najlepsze<br />
wyniki uzyskiwali: Jerzy Baran, Tadeusz Beczek, Jerzy Dobraczyński, Marian Grudniak, Janusz<br />
Jaworski, Ryszard Kalbarczyk, Pasiak, Stanisław Stolarczyk, Jerzy Wojtaś, Tadeusz Wojtaś,<br />
Włodzimierz Wojtaś, Ryszard Wróbel. Najlepszy wynik w trójboju osiągnął Włodzimierz Wojtaś,<br />
który w następnych latach startował w mistrzostwach Mazowsza. Sekcja istniała do końca 1968.<br />
[Marian Grudniak]<br />
Łabędzka Regina z d. Kalbarczyk, ur. 13.02.1927 w Rykach � Julin, c. Jana i Anny z d.<br />
Ochota. Zam. ul. Kochanowskiego 1/10. Ukończyła LO wieczorowe w Dęblinie oraz kurs<br />
przygotowawczy dla nauczycieli w Rykach. Krawcowa. Prac. w Lubawie w zakładzie krawieckim<br />
pani Szewczyk (zdobyła tytuł mistrzowski) oraz w Rykach (przetwórstwo owoców i warzyw w<br />
starej gorzelni), a także jako kierowniczka stołówki w Stawach, prowadziła kiosk „Ruchu” w<br />
Stawach i w Rykach, prac. w sklepie PZGS przy stacji <strong>Ryki</strong> i w sklepie GS w Julinie, następnie w<br />
Hortexie jako brygadzistka oraz na własnej działce. Była przewodniczącą Osiedla �Julin.<br />
Załatwiała sprawy związane z budową i oświetleniem ulic, a także z doprowadzeniem do osiedla<br />
wody, gazu i linii telefonicznej. Zaint.: praca, modlitwa, kultura, abstynencja, patriotyzm,<br />
układanie wierszy. Wdowa, ślub kościelny 11.09.1949; cywilny 06.10.1950. Dzieci: Mirosław<br />
Czesław � 19.02.1951; Ewa Regina � 02.08.1955. [Regina Łabędzka]<br />
Łagowski Jerzy Mieczysław, ur. 13.09.1948 w Rykach, zginął 16.07.1986 w katastrofie<br />
lotniczej, s. Zdzisława i Stanisławy z d. Ostałowska. Ukończył: TM w Rykach, WOSL w Dęblinie<br />
w 1978. Porucznik – pilot inżynier, instruktor lotniczy – nawigator eskadry. Pilot I klasy. Prac. w<br />
103 Pułku Lotnictwa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Żona: Elżbieta z d. Owczarek. Córka<br />
Dorota � 1972. Zaint: historia, lotnictwo. [Roman Łagowski]
92<br />
Łagowski Roman, ur. 03.01.1947 w Rykach. Zam. ul. Kocka 1, 08-530 Dęblin. Ukończył<br />
LO i TM w Rykach, Wyższą Szkołę Oficerską Wojsk Obrony Przeciwlotniczej w Koszalinie.<br />
Specjalista konstruktor. Prac. w WZInż. w Dęblinie. Instruktor modelarstwa lotniczego.<br />
Współautor 2 patentów w dziedzinie wojskowości, odznaczony Złotą Odznaką Koła Młodzieży<br />
Wojskowej, medalem „Zasłużony dla Obronności Kraju”, zdobywca nagrody „DEFENDER” na<br />
Międzynarodowym Salonie Przemysłu Obronnego w Kielcach dla WZInż Dęblin.<br />
Zainteresowania: sporty wodne, lotnicze, modelarstwo, projektowanie łodzi motorowych i ich<br />
napędów. Żona: Leokadia z d. Połowska, ślub 31.07.1971. Dzieci: Igor � 20.05.1973, Marta �<br />
11.07.1976. [Leokadia Łagowska]<br />
Łaźnia miejska (Warszawska 3), zbudowana w 1916 dla żołnierzy niemieckich przez<br />
Niemców i Zarząd Gminy <strong>Ryki</strong>. Był to budynek parterowy, zbudowany z muru pruskiego, o<br />
wymiarach: 16 m. dł., 12 m. szer, wys. 4 m. Dach dwuspadowy, kryty papą. Ściany tynkowane<br />
obustronnie. Łaźnia posiadała pomieszczenia: „a) natrysk, b) rozbieralnia, c) 2 poczekalnie, d) 2<br />
wanny, e) komora dezynfekcyjna, f) pokój dla woźnego”. Budynek był skanalizowany i<br />
zelektryzowany. Wejście do łaźni było w szczycie od strony północnej, od południa mieszkał p.<br />
Warowny, pracownik łaźni. W okresie międzywojennym korzystali z niej mieszkańcy Ryk, a<br />
czasie okupacji � żołnierze niemieccy. Po wojnie była nieczynna. W 1945 planowano wykonać<br />
remont łaźni. Zachował się wstępny kosztorys i plan mających być wykonanych prac. W 1955<br />
(1956?), po tragicznym wypadku (wybuch niewypału) została rozebrana. [Barbara Kwiatkowska,<br />
wg: E. Doliński, MR /2002; Krystian Pielacha, wg: Łaźnia publiczna w Rykach, Archiwum m. st.<br />
Warszawy, Oddział w Otwocku, Akta gminy <strong>Ryki</strong> powiat Garwolin, sygn. 403, k. 3.]<br />
Łupiński Czesław, ks. z diecezji łomżyńskiej. Od 01.10.1942 do 15.11.1944 przebywał w<br />
par. <strong>Ryki</strong>, pełniąc posługę kapłańską. Przetrzymywany przez Niemców w więzieniu od maja do<br />
19.11.1943. [Krystian Pielacha, wg: Protokół o sytuacji w parafii <strong>Ryki</strong> pod okupacją niemiecką<br />
sporządzony przez ks. Rafała Łysanowicza w dniu 26.X.1945 r., APR]<br />
Łysanowicz Rafał Konstanty, ks., ur. 03.10.1891 w Kocku, zm. 27.08.1963, s. Filipa i<br />
Rozalii z d. Guzowska. Nauki początkowe pobierał w Kocku. Od 1900 zapisany w poczet uczniów<br />
gimnazjum rządowego w Lublinie, w którym się kształcił do strajków szkolnych w 1905. Strajki<br />
zastały go w IV klasie, więc z tego powodu nie otrzymał świadectwa ukończenia. Po strajku<br />
spędził cały rok w domu, czekając na otwarcie szkół polskich. Następnie wstąpił do otwartej<br />
szkoły w Lublinie im. Staszica do klasy IV. Gdy uczęszczał do VI klasy, podczas gry w piłkę<br />
zranił sobie nogę, przez co nie mógł chodzić do szkoły. Po wyzdrowieniu, nie zdał egzaminów<br />
końcowych w gimnazjum rządowym w Lublinie, ponieważ profesorowie pamiętając go z czasów<br />
strajków, w ten sposób go ukarali. Egzamin zdał dopiero w Zamościu. Do seminarium<br />
duchownego wstąpił w 1908, które ukończył w 1913, otrzymując święcenia kapłańskie 08.03.1914<br />
z rąk bpa Jaczewskiego. 05.01.1915 otrzymał stanowisko wikarego w Sadownem. Od listopada<br />
1915 do marca 1916 pełnił obowiązki prob. par. Prostyń. W 1925 otrzymał nominację na prob.<br />
par. Sobieszyn, a następnie pełnił obowiązki proboszcza w Rykach w l. 1932-47. Potem objął<br />
urząd administratora par. Suchożebry i dziekana dek. suchożebrskiego. [Krystian Pielacha, wg:<br />
Akta osobiste księdza Rafała Konstantego Łysanowicza, AKDS, sygn. Lit. Ł, Dział I, Nr poz. 13,<br />
Tom I]<br />
Maciaszek Eugeniusz, ur. 20.05. 1941 w Strykowie, pow. Grójec, s. Władysława i<br />
Stanisławy z Ranków. W 1959 ukończył LO w Mogielnicy, później SN w Płocku i studia<br />
pedagogiczne w Kielcach (1975), uzyskując wyższe kwalifikacje jako nauczyciel. Pracę rozpoczął<br />
w 1962 w SP w Płocku jako nauczyciel wychowania fizycznego. Tam pracował do 1967. W 1968<br />
był kierownikiem Powiatowego Ośrodka Wychowania Fizycznego w Grójcu. Od 1969 w Rykach
93<br />
jako przewodniczący Powiatowego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystycznej w Rykach. Po<br />
likwidacji powiatów w ZSO w Sobieszynie (1974-99). Na emeryturę odszedł w 1999 . Członek<br />
ZNP. W l. 1974-99 pełnił funkcję prezesa Oddziału w Sobieszynie, w l. 1982-90 członek Zarządu<br />
Okręgu w Lublinie, w l. 1990-98 członek prezydium Zarządu Okręgu, a w l. 1989-90 koordynator<br />
pracy związkowej przy Zarządzie Okręgu w Lublinie w Rejonie <strong>Ryki</strong>. Wieloletni współredaktor<br />
MR i MM, gdzie prowadził rubrykę “Szaradziarskie Łamanie Głowy”. Autor wierszy<br />
satyrycznych i tekstów piosenek śpiewanych przez Chór “Relax”. Odznaczony: ZKZ, Złotą<br />
Odznaką ZNP, Medalem „Za Zasługi dla Obronności Kraju”, Odznaką Tysiąclecia Państwa<br />
Polskiego, honorową odznaką „Za zasługi dla Lubelszczyzny", Złotą Odznaką LOK, Zasłużony<br />
Działacz SZS. [Zbigniew Lipski]<br />
Majek Edward, ur. 02.04.1951 w Majdanie (gm. Trojanów), s. Henryka i Eugenii. Zam.<br />
ul. Kochanowskiego 19/6. Ukończył technikum geodezyjne. Prac.: Państwowe Przedsiębiorstwo<br />
Geodezyjno � Kartograficzne w Warszawie (1970-75); Okręgowe Przedsiębiorstwo Geodezyjno �<br />
Kartograficzne Placówka Terenowa <strong>Ryki</strong> (1975-90), Energopol Warszawa (1990-2000):<br />
geodezyjna obsługa inwestycji: Rosja-Moskwa, Tuła; Białoruś-Brześć, Nowopołock; Ukraina-<br />
Kijów, Mirgorod. Od 2002 prowadzi działalność gospodarczą: Usługi geodezyjno-kartograficzne.<br />
Członek NOT - Stowarzyszenia Geodetów Polskich i od 2005 Rady Nadzorczej Spółdzielni<br />
Mieszkaniowej w Rykach. Od 2003 przewodniczący Zarządu �Osiedla Słowackiego �<br />
Wielorodzinne w Rykach. Kierownik zespołu geodezyjnego, z-ca kierownika pracowni<br />
geodezyjnej w Rykach (1977-90). Zaint. fotografia i turystyka. Żona: �Irena z d. Gugała, ślub<br />
19.08.1978. Dzieci: Urszula � 1981, �Łukasz � 1983 i Jarosław � 1989. [Edward Majek]<br />
Majek Irena z d. Gugała, ur. 01.01.1956 w Kozicach, c. Czesława i Stanisławy. Zam. ul.<br />
Kochanowskiego 19/6. Ukończyła Technikum Przemysłu Papierniczego w Jeziornie. Technik<br />
chemik, samodzielny referent do spraw finansowych; kasjer ZPOW "Hortex" <strong>Ryki</strong>. Pracowała w:<br />
ZPP Jeziorna (1976-79), ZPOW Hortex <strong>Ryki</strong> w dziale finansowym (1979-2002). Zaint. turystyka<br />
oraz grzybobranie. Mąż: �Edward, ślub 19.08.1978. [Irena Majek]<br />
Majek Łukasz, ur. 04.11.1983 w Rykach, s. �Edwarda i �Ireny. Zam. ul.<br />
Kochanowskiego 19/6. Ukończył LO w Rykach, Politechnikę Częstochowską � wychowanie<br />
fizyczne, AWF w Katowicach - fizykoterapia. Zdobył wiele dyplomów w sportach szkolnych:<br />
tenisie, pływaniu, piłce nożnej; zawodnik klubu "Ruch" <strong>Ryki</strong> (2001�04). Zaint.: sport i turystyka.<br />
[Edward Majek]<br />
Majewska - Musińska Halina, ur. 07.11.1955 w Kraniku. Dzieciństwo spędziła w<br />
rodzinnym Słodkowie. Ukończyła geografię na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi UMCS.<br />
Nauczycielka geografii w SP nr 1 w Rykach od 1985. Zadebiutowała w 1986 wierszem „Prośba do<br />
Nauczycielki” w „Gromadzie – Rolniku Polskim” a rok później zdobyła I nagrodę tej gazety w<br />
konkursie pod hasłem „Mój dom”. W 1994 na XIII Ogólnopolskim Konkursie Poezji – Szukamy<br />
talentów wsi – zdobyła dyplom i wyróżnienie za wiersze „Buty” i „Lampa”. Jej wiersze były<br />
prezentowane m.in. w Almanachu Literackim Nauczycieli z Lublina „Prezentacje”, w Zeszycie<br />
Poetyckim „Lotnikom nie tylko dziewczęta” i kwartalniku „Regionalista” wydawanym przez<br />
Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Kraśnickiej. Od numeru 4 z 1995 czasopismo lokalne<br />
„Miesięcznik Rycki” a od maja 2003 Małe Mazowsze” systematycznie zamieszczały jej wiersze.<br />
W 1997 ukazał się jej I tomik pt. “Dlaczego wierszem”. [Zbigniew Lipski]<br />
Makulec Ryszard, ur. 1931 w Jagodnem, zm. 08.11.2005 w Rykach, s. Piotra i Józefy.<br />
Ukończył LO w Garwolinie, studia w Państwowej Wyższej Szkole Pedagogicznej w Warszawie.<br />
Nauczyciel historii w LO w Rykach w l. 1953-90 z 3-letnim oddelegowaniem do pełnienia funkcji
94<br />
podinspektora w Wydziale Oświaty PRN. Współzałożyciel i wiceprezes �TPR (1978-86).<br />
Wieloletni radny MRN i przewodniczący Komisji Oświaty, Wychowania i Kultury.<br />
Zainteresowany historią miasta, zebrał na ten temat wiele interesujących informacji, które<br />
wykorzystywał w wygłaszanych na forum miejskim referatach okolicznościowych oraz<br />
publikował na łamach „MR”. Odznaczony m.in. KKOOP; ZKZ; odznakami: „1000 – lecia<br />
Państwa Polskiego”; „Opiekun miejsc Pamięci Narodowej”; Honorową Odznaką „Za zasługi dla<br />
Lubelszczyzny”. [Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR 1/1995, s. 6]<br />
Manys Zbigniew „Kola”, ur. 07.02.1926 w Poznaniu, zm. 17.06.1945, pochowany w<br />
Rykach. Żołnierz AK, podporucznik oddziału �Orlika. [Tomasz Niemirowski, wg: T. Budziak,<br />
Cmentarze to miejsca święte, s. 42]<br />
Marchwicka Marta Franciszka Józefa Agnieszka, z d. Łabęcka, ur. w 1882 w majątku<br />
Okęcie pod Warszawą, zm. 09.07.1915. Kupiła w 1906 od Jezierskich majątek <strong>Ryki</strong>. Ofiarowała 7<br />
morgów gruntu pod budowę kościoła i plebanii. Wszechstronnie utalentowana, m.in. obrazy:<br />
"Martwa natura" i "Pejzaż". Współwłaścicielka zespołu pałacowo-parkowego. Mąż: �Zdzisław.<br />
[Tomasz Niemirowski, wg: MGCK, MR 12/2001, s. 18; Maria Trzaskowska MR 1/2002, s. 3�4]<br />
Marchwicki Zdzisław (dziadek), (1841�1912). Powstaniec z 1863. Organizator i dyrektor<br />
Powszechnej Wystawy Krajowej w Galicji w 1894, współtwórca Banku Ziemskiego,<br />
wiceprezydent Lwowa za prezydentury Ignacego Mochnackiego. Ojciec Zdzisława<br />
�Marchwickiego. [Tomasz Niemirowski, wg: MGCK, MR 12/2001, s. 18]<br />
Marchwicki Zdzisław (ojciec), ur. w 1875 w majątku Brzeźno Wielkie koło Goworowa<br />
w pow. ostrołęckim, zm. w Rykach 09.03.1934, s. �Zdzisława. Żona: �Marta z d. Łabęcka.<br />
Dzieci: �Zdzisław Franciszek Salezy, Helena Maria Zdzisława � 25.12.1908 (ukończ. gimnazjum<br />
Plater � Zyberk, Ecole Politique w Paryżu i uczelnię ekonomiczną w Londynie), Marcin Antoni<br />
Zdzisław � 08.1912 (studiował nauki rolnicze w Cieszynie), �Sabina Maria Irena Zdzisława po<br />
mężu Komierowska � 1915. Współwłaściciel zespołu pałacowo-parkowego w Rykach, który<br />
obejmował 655,61 ha, z czego pow. stawów rybnych wynosiła 266,7 ha. [Bogumiła Porowska]<br />
Marchwicki Zdzisław Franciszek Salezy (syn), ur. 27.08.1904. Ukończył SGGW. W<br />
imieniu rodziny ofiarował 02.06.1935 2000 m 2 . na budowę remizy strażackiej w Rykach. Podczas<br />
wojny służył w I Dywizji Pancernej gen. Maczka. [Tomasz Niemirowski, wg: MGCK, MR<br />
12/2001, s. 18; Maria Trzaskowska MR 1/2002, s. 3�4]<br />
Maszt Radiowo � Telewizyjnego Centrum Nadawczego TP S.A., przy ul. Janiszewskiej.<br />
Budowany od 20.03 do 14.12.2000 przez Mostostal Zabrze. Wysokość: 190 m. Antena telewizyjna<br />
sięga 213 m. nad poziom terenu; na wysokości 180 m. umieszczono system anten radiowych.<br />
Swoim zasięgiem obejmuje obszar o promieniu 50 � 60 km., tzn. ok. 9498 km 2 . [Tomasz<br />
Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR 1/2001]<br />
Maśkiewicz Andrzej, ur. 19.12.1962 w Rykach, s. Władysława i Cecylii z d. Desko. Zam.<br />
ul. Jana Pawła II 31. Ukończył Policealne Studium Elektroniczne. Technik elektronik. Zawód:<br />
teleradiomechanik, specjalność radio – telewizja. Prac. w WPHW Lublin. Zaint.: informatyka,<br />
fotografia, elektronika. Kawaler. [Andrzej Maśkiewicz]<br />
Maśkiewicz Cecylia z d. Desko, ur. 25.10.1938, zm. 06.08.2002, c. Jana Wawrzyńca i<br />
Aleksandry z d. Kania. Zam. ul. Jana Pawła II. Nauczycielka jęz. polskiego, historyk,
95<br />
bibliotekoznawca. Prac. w SP w Grabowcach Dolnych, Jakubówce, Dąbi Starej, Rykach. Mąż:<br />
�Władysław. [Andrzej Maśkiewicz]<br />
Maśkiewicz Władysław, ur. 01.09.1935 w Jakubówce, s. Piotra i Marianny z d. Grabek.<br />
Zam. ul. Jana Pawła II 31. Ukończył TM. Technik mechanik. Prac. w POM w Rykach. Radny<br />
Rady Powiatu w l. 1970–80. Żona: �Cecylia. Dzieci: Maria � 06.07.1960, Andrzej � 29.12.1962.<br />
[Andrzej Maśkiewicz]<br />
Matka Boska Kodeńska, malowidło na ścianie nowego domu parafialnego w Rykach,<br />
wykonane w 1981 przez artystów z Warszawy, z racji 350 rocznicy sprowadzenia obrazu Matki<br />
Boskiej do Kodnia. Posiada datę upamiętniająca to wydarzenie: 1631 – 1981. [Krystian Pielacha,<br />
wg: Kronika Parafii <strong>Ryki</strong>, APR, k. 66]<br />
Matka Boska Śnieżna, obraz, umieszczony w ołtarzu bocznym →kościoła Najświętszego<br />
Zbawiciela w Rykach, malowany farbą olejną na płótnie, w stylu wczesnobarokowym, pochodzi z<br />
2 poł. XVII w. Zdobiony srebrem trybowanym i pozłacany, o wymiarach 160 × 110 cm. Na<br />
ciemnobrązowym tle Madonna w ⅔ postaci z Dzieciątkiem Jezus na lewym ręku. Postacie<br />
przysłonięte srebrnymi, trybowanymi sukniami z przełomu XVII/XVIII w. Na głowach srebrne<br />
korony, z późniejszego okresu. Koronę Madonny podtrzymują dwa aniołki antytetycznie<br />
ustawione, przedstawione w swobodnym ruchu unoszenia się w powietrzu. Aniołki w perizoniach<br />
czerwonych, ze skrzydełkami ciemno-szarymi. Spod sukni widoczne twarze i dłonie. Karnacja<br />
twarzy i dłoni cielista, z brązami w cieniach, z różowymi policzkami. Ślady złoceń. W dolnej<br />
części obrazu nałożona na początku XX w. drewniana wstęga z namalowanym napisem: „Pod<br />
Twoją obronę uciekamy się”. Sukienka Matki Boskiej w stylu barokowym z przełomu XVIII i<br />
XIX w. Z blachy srebrnej, trybowanej, złocona o wymiarach 120 × 100 cm. Ułożona w fałdy<br />
wertykalne, pokryte szczelnie wzorem kwiatów z gałązkami ulistnionymi z widocznymi śladami<br />
złoceń. Odnowiony w 1930. Zasłaniany obrazem św. Teresy od Dzieciątka Jezus. [Krystian<br />
Pielacha, wg: Katalog zabytków, APR]<br />
Mazowiecki Tadeusz, ur. 1927, polityk, publicysta. Twórca i redaktor naczelny<br />
miesięcznika „Więź” w l. 1958�80. W 1980 przewodniczący komisji ekspertów<br />
Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Stoczni Gdańskiej, następnie doradca L. Wałęsy; w<br />
1989 współtwórca porozumień Okrągłego Stołu, od 08.1989 do 12.1990 premier. Jest<br />
spokrewniony z Jadwigą i Zofią Lisickimi. Jego dziadek ze strony matki Jadwigi � Mikołaj<br />
Szempliński oraz dziadek Jadwigi i Zofii (również ze strony matki Bogusławy) � Jan Szempliński<br />
byli braćmi. Przebywał w Rykach w domu Lisickich, zbudowanym pod koniec XIX w. (Ogrodowa<br />
7), zwłaszcza po zwolnieniu z internowania w stanie wojennym. Był też na pogrzebie Jadwigi<br />
�Lisickiej. [Tomasz Niemirowski, na podst. inf. od p. Barbary Grochulskiej]<br />
Mazur Izabella, autorka pierwszego w historii Ryk profesjonalnego opracowania pt.<br />
„Studium Historyczno-Urbanistyczne Ryk, woj. lubelskie”, sporządzonego w Pracowni<br />
Konserwacji Zabytków Oddział w Lublinie w 1983. Zdjęcia wykonał Wiktor Lubieniecki.<br />
[Zbigniew Lipski]<br />
Mazur Zdzisław (1938 � 2003). Pracownik PPRN, Spółdzielni „Ogrodnik” w Rykach,<br />
WPHW w Puławach; od 1982 handlowiec i pracodawca prowadzący własny sklep oraz hurtownię;<br />
działacz społeczny – przede wszystkim w Stronnictwie Demokratycznym. Jako reprezentant<br />
powyższego stronnictwa zgłosił do �TPR propozycję budowy w Rykach �pomnika „Konstytucji<br />
3 Maja”, przyczyniając się również dzięki zainwestowaniu swoich własnych pieniędzy do jego<br />
odsłonięcia w 200 rocznicę uchwalenia Konstytucji. [Anna Żaczek, wg: Z. Lipski, MR 3, 2005]
96<br />
Miejski Klub Sportowy „Ruch” <strong>Ryki</strong> �Klub sportowy.<br />
Miejski Klub Sportowy „TUR” <strong>Ryki</strong> (Warszawska 62), zał. w marcu 2003 z inicjatywy<br />
Ryszarda Bieńczyka, Krzysztofa Kuchnio, Pawła �Naduka i Pawła Pracownika. Od 2003<br />
prezesem jest Ryszard Bieńczyk. W Klubie rozwija się sekcja wyciskania sztangi leżąc i trójboju<br />
siłowego. Zawodnicy TUR � u wielokrotnie zdobywali medale na mistrzostwach Polski, Europy i<br />
świata, także drużynowe mistrzostwo Polski. Paweł Pracownik zdobył tytuł mistrza świata w<br />
wyciskaniu sztangi leżąc w 2001. W 2006 Agnieszka Marciniak zdobyła III miejsce w trójboju na<br />
Mistrzostwach Europy, a Krzysztof Wrona wicemistrzostwo świata w wyciskaniu sztangi leżąc.<br />
Drużyna kobiet w Mistrzostwach Polski w wyciskaniu sztangi leżąc w Puławach zdobyła I<br />
miejsce, a mężczyźni � IV. Najlepsi zawodnicy: Agnieszka Marciniak, Dorota Nowak, Katarzyna<br />
Szlendak, Paweł Pracownik, Krzysztof Wrona. Trenerem jest Paweł Naduk. Klub liczy 45<br />
członków. [Ryszard Bieńczyk]<br />
Miejsko � Gminna Biblioteka Publiczna (Słowackiego 1), zał. w październiku 1947 jako<br />
Gminna Biblioteka w Rykach. B. kierowali kolejno: Stanisława Chacińska (1947�57), Stanisław<br />
Grudka (1957�72), Zofia Warowna (1972 – 2001). Początkowo wypożyczalnia mieściła się w<br />
lokalu prywatnym przy ul. Poniatowskiego 35, natomiast biuro w baraku na Jarmołówce. W 1957,<br />
z chwilą powstania powiatu, bibliotekę przekształcono w Powiatową i Miejską Bibliotekę<br />
Publiczną, której podlegały 23 biblioteki z powiatu ryckiego. W 1977 powstaje odrębna placówka:<br />
Oddział dla Dzieci, mieszczący się w pawilonie Spółdzielni Mieszkaniowej oraz Filie Biblioteczne<br />
w Swatach i na terenie ZPOW „Hortex”. W marcu 1981 otrzymała siedzibę przy ul. Stary Rynek,<br />
a w październiku 1996 nowy lokal przy ul. Słowackiego. Od 2005 nadzór merytoryczny nad<br />
bibliotekami sprawuje Izabela Kępka. Obecnie funkcjonuje 8 placówek bibliotecznych: Oddział<br />
dla Dorosłych, Oddział dla Dzieci, Filie Biblioteczne w Bazanowie, Bobrownikach, Moszczance,<br />
Owni, Rososzy i w Swatach oraz 2 Punkty biblioteczne: w Sierskowoli i w Krasnoglinach. B.<br />
organizuje lekcje biblioteczne, wypożyczenia międzybiblioteczne, konkursy literackie, plastyczne i<br />
rysunkowe, wystawy zawiązane z obchodami rocznic literackich i państwowych, kiermasze<br />
książek oraz czerwcowe spotkania autorskie dla dzieci, będące nagrodą za najlepsze wyniki<br />
czytelnicze. Prowadzi też punkt informacyjny o Unii Europejskiej. Obecnie trwa komputeryzacja<br />
b., utworzona została elektroniczna baza książek, tworzona jest baza czytelników. Księgozbiór<br />
obejmuje 20 921 książek, czytelników jest 2080, ilość wypożyczeń w 2004 � 35 516. [Izabela<br />
Kępka]<br />
Miejsko � Gminne Centrum Kultury (Warszawska 11), zał. 30.12.1997 przez Gminę<br />
<strong>Ryki</strong>. Od początku dyrektorką jest Bogumiła Porowska, z-cą początkowo Jadwiga Szymańska, a<br />
od 2005 Izabela Kępka; głównymi księgowymi: Teresa Warowna, a od 2004 Helena Kapusta.<br />
MGCK realizuje zadania w dziedzinie wychowania, edukacji i upowszechniania kultury na bazie<br />
własnego, autorskiego programu. Posiada: salę widowiskowo - kinową z 214 miejscami<br />
siedzącymi, garderobę, salę wystawową /128m 2 /, pracownię plastyczną, salę taneczną, salę<br />
klubową dla ok. 50 osób, księgozbiór dla dorosłych, młodzieży, dzieci i repertuarowy, salę<br />
tradycji, plac przed siedzibą z możliwością organizacji imprez plenerowych dla ok. 500 osób.<br />
MGCK dąży do stworzenia bogatego życia kulturalnego, wspierania działalności młodzieżowej,<br />
aktywnego życia organizacji i stowarzyszeń oraz stworzenia możliwości lokalowych dla życia<br />
towarzyskiego i rozrywki. Praca MGCK opiera się na szerokiej współpracy z lokalnymi<br />
animatorami kultury, organizacjami społecznymi, zakładami pracy, przedszkolami i szkołami,<br />
instytucjami upowszechniającymi kulturę, muzeami, teatrami /Warszawa, Lublin/, agencjami<br />
artystycznymi, zespołami amatorskiego ruchu artystycznego i innymi. MGCK prowadzi:
97<br />
Bibliotekę Publiczną, punkty biblioteczne w Przedszkolu nr 2, w szpitalu, w Krasnoglinach i<br />
Sierskowoli.<br />
MGCK prowadzi kino „Renesans”, wydaje czasopismo „Miesięcznik Rycki”. Stanowi<br />
także Ośrodek Kultury, w skład którego wchodzą zespoły i koła artystyczne: Zespoły Małych<br />
Form Teatralnych: „Kociaki”, „Gaduły”, „Tygryski”; Chór Emerycki „Relaks”; Zespoły taneczne:<br />
5 grup przy ZSO nr 1 oraz Zespół „Mali Przyjaciele II”, Zespół Tańca Towarzyskiego „Melodia”,<br />
Zespół Taneczny „Mali Przyjaciele”, Zespół Tańca Towarzyskiego „Latino”, Zespół Taneczny<br />
„Rytm”; zespoły układów przestrzenno - ruchowych; zespoły instrumentalno- wokalne. Kluby i<br />
koła zainteresowań działające przy MGCK to: Klub Emerycki „Relaks”, Klub Brydżowy, Koła<br />
plastyczne: dziecięce i młodzieżowe, Klub Miłośników Książki. Istnieje także możliwość nauki<br />
gry na instrumentach muzycznych. MGCK oferuje też realizację imprez zleconych, wynajem sal i<br />
pomieszczeń, organizację i prowadzenie wycieczek, usługi plastyczne, poradnictwo dla<br />
Amatorskiego Ruchu Artystycznego w dziedzinach: teatr, recytacja, taniec, rytmika. Organizuje<br />
obchody świąt państwowych i uroczystości lokalnych, festyny, koncerty artystów zawodowych<br />
oraz amatorów, wystawy sztuki, turnieje, przeglądy i konkursy własne, w tym: recytatorskie,<br />
plastyczne, ekologiczne, brydżowe, historyczne, teatralne; eliminacje powiatowe konkursów<br />
wojewódzkich i ogólnopolskich, spektakle teatralne, wycieczki kulturalno - krajoznawcze.<br />
Przy Ośrodku Kultury działają: TPR, Stowarzyszenie Kulturalne im. L. Wyczółkowskiego,<br />
Klub abstynencki „Odnowa”, Klub abstynencki „Brydżowy”, Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju<br />
Ziemi Powiatu Ryckiego. W MGCK pracuje 28 osób (24,5 etatu). [Bogumiła Porowska]<br />
Miejsko – Gminny Ośrodek Kultury, utworzony 23.06.1971 jako Powiatowy Dom<br />
Kultury, kierowany przez Lidię Badyoczek, a następnie przez Jana Początka (1972-75). W 1975<br />
przemianowany na Miejski Dom Kultury pod kier. Teodozji Ciastek (1975-77); w 1977 na Rycki<br />
Ośrodek Kultury pod kier. Elizy Wójcik (1977-90), a od 1990 Bogumiły Porowskiej. W l. 1972-80<br />
siedzibą Ośrodka Kultury był �Dom Strażaka im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, od 1980<br />
również budynek przy ul. Słowackiego (tzw. Ogródek Jordanowski). Od 1990 siedzibą Ośrodka<br />
jest �pałac (Warszawska 11). [Tomasz Niemirowski, wg: B. Porowska MR 12/1997]<br />
Mikołaj bp św., obraz w →kościele Najświętszego Zbawiciela w Rykach, wykonany w<br />
stylu późnobarokowym, pochodzi z XVIII w. Malowany olejem na płótnie, o wymiarach 210 ×<br />
150 cm. Święty przedstawiony na tle oliwkowo-brązowym, w szatach pontyfikalnych i postawie<br />
stojącej. W lewym ręku trzyma pastorał. Przy prawym boku stoi aniołek trzymający uniesioną<br />
oburącz ku górze księgę, nad którą święty wyciąga prawą rękę w geście błogosławiącym. Ubrany<br />
w komżę i sutannę barwy szaro-białej i kapę złoto-pomarańczową. Aniołek w chabrowym<br />
perizonium, rozwianym z lewej strony. Rama obrazu wykonana w stylu rokoko pochodzi z 2 poł.<br />
XVIII w. Wykonana z drewna rzeźbionego z imitacją złoceń, o wymiarach 250 × 180 cm. Posiada<br />
kształt prostokątny, zamknięta od góry łukiem wklęsło-wypukłym. Na całej powierzchni<br />
wypełniona motywem grzebieni kogucich. Naroża wzmocnione rokejlami. Oś poziomu<br />
zaznaczona wzmocnieniami z motywem rokejlu i kwiatów, a oś pionowa zaznaczona rokejlami,<br />
grzebieniami kogucimi i kwiatami. Rama z imitacją złoceń. [Krystian Pielacha, wg: Katalog<br />
zabytków, APR]<br />
Milicja Niepokalanej, organizacja katolicka zał. w 1948. W I niedzielę tego roku został<br />
poświęcony jej sztandar, na którego wykonanie złożyły się przeważnie kobiety z Ryk, z Kółka<br />
Różańcowego kobiet z zelatorką Stanisławą Miłosz. Sztandar kosztował 50000 zł., wykonała go<br />
firma p. Kędzierskiej z Poznania. W dniu poświęcenia do Milicji zapisało się ok. 500 osób.<br />
Otrzymali oni dyplomiki i medaliki z Niepokalanowa. Milicja Niepokalanej miała stanowić<br />
ośrodek „kultury maryjnej” w ryckiej par. Nieznany czas zakończenia działalności. [Krystian<br />
Pielacha, wg: Kronika Parafii <strong>Ryki</strong>, APR, k. 9]
98<br />
Milik Walenty, ur. 14.02 1903 w Krzemieniu n/Bugiem w gminie Jabłonna Lacka, dawny<br />
powiat Sokołów Podlaski. W wieku 17 lat, jako harcerz sokołowskiego gimnazjum zgłosił się do<br />
wojska. Brał udział w walkach pod Ostrołęką, Makowem, Przewodowem, Nasielskiem,<br />
Ciechanowem, pod Grodnem i Oranami k/Wilna, później ukończył naukę w gimnazjum. W 1924<br />
powołany do wojska, gdzie prac. w Komisji Poborowej, następnie w samorządzie gminnym, a od<br />
30.03.1930 w Urzędzie Pocztowo � Telekomunikacyjnym w Łodzi. Od 16.07.1932 rozpoczął<br />
pracę w UPT w Rykach na stanowisku asystenta, a od 1944 naczelnika urzędu. Prowadził kronikę<br />
UPT w Rykach, zbierał informacje dotyczące poczty, Ryk, rodziny Poniatowskich i inne. Swoje<br />
notatki wykorzystywał w licznych publikacjach. Podczas okupacji pomagał partyzantom, był<br />
współuczestnikiem ukrywania Żydówki M. Mleczkowicz. Odznaczony m. in. Odznaką: 400 lat<br />
Poczty Polskiej, Krzyżem za udział w wojnie 1918�21, medalem „Polska swojemu Obrońcy”,<br />
Krzyżem AK. W 1968 przeszedł na emeryturę, zm. w Siedlcach 15.01.1995. Żona: Zofia z d.<br />
Bareja, ślub 19.10.1929. Dzieci: Danuta, absolwentka AGH i Ryszard � teletechnik. [Tomasz<br />
Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR 3/1996]<br />
Miłosz Edward, ur. 25.02.1919 w Rykach, zm. w 1956, s. Stanisława i Marii. Zam. na<br />
Kolonii Ryckiej. Ukończył SPow. Zatrzymany przez NKWD 20.11.1944 jako podejrzany o<br />
przynależność do AK. Wywieziony do łagru w Rosji, gdzie przebywał do 13.02.1946. [Tomasz<br />
Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR 5/1997]<br />
Miłosz Jadwiga z d. Celej, ur. 17.11.1947 w Rykach, c. Stanisława i Marianny z d.<br />
Ginalska. Zam. ul. Młynarska 20. Ukończyła SP w Rykach. Rolnik. Pracuje we własnym<br />
gospodarstwie rolnym. Zaint.: czytanie książek, oglądanie filmów, turystyka rowerowa, spotkania<br />
z ludźmi, słuchanie muzyki. Mąż: Władysław (01.03.1941-27.10.1998), ślub 31.08.1975. Dzieci:<br />
Stanisław - 1976; Anna - 1981. [Jadwiga Miłosz]<br />
Miłosz Jan, ur. 27.11.1934 w Szpakach, s. Józefa i Stefanii z d. Lewińska. Zam. ul.<br />
Traugutta 4. Wykszt. średnie techniczne. Mechanik samochodowy, obecnie przedsiębiorca,<br />
posiada własną firmę odzieżową. Należy do PSL. Otrzymał Krzyż Kawalerski, Krzyż Oficerski,<br />
inne odznaczenia państwowe i regionalne. Zaint.: wędkarstwo, myślistwo. Żona: Zofia z d.<br />
Tomaszek, ślub 27.09.1953. Dzieci: Marta Irena - 1955; Agata Dorota - 1958; Krzysztof Dariusz -<br />
1964. [Jan Miłosz, zob. też Z. Lipski, MR 9/2001, s. 3]<br />
Miłosz Marian, dowódca ryckiej bojówki Organizacji Bojowej, działającej w ramach PPS,<br />
aktywnej podczas wydarzeń rewolucyjnych w 1905. [Tomasz Niemirowski, wg: T. Karst, MR<br />
2/2000, s.7]<br />
Miłosz Stanisław, ur. 10.07.1946 w Swatach. Ukończył TB, Wydział Ekonomiczny. Prac.<br />
od 1967 w Wytwórni Pasz Treściwych „Bacutil”, od 1968 w PZWS na st. referenta i kierownika<br />
dz. spożywczego, od 1974 wiceprezes ds. handlu w GS w Stężycy; w l. 1975�93 kierownik<br />
Centrali Rybnej, zakład w Rykach; od 01.10.1993 do 11.07.1994 asystent posła Tadeusza<br />
�Polańskiego, nastęnie wybrany na burmistrza Ryk (1994�2003). Członek PSL. Żona: Krystyna<br />
(emerytowana nauczycielka). Dzieci: Dariusz � 1972, Sławomir � 1973. [Tomasz Niemirowski,<br />
wg: Z. Lipski, MR 12/1998]<br />
Miłosz Stanisław, ur. 08.04.1976 w Rykach, s. Władysława i Jadwigi z d. Celej. Zam. ul.<br />
Młynarska 20. Ukończył TM w Rykach, Policealne Studium Zawodowe. Technik technologii<br />
żywności, specjalność: przetwórstwo owocowo-warzywne, technik mechanizacji rolnictwa,<br />
mrożonkowy, robotnik magazynowy, robotnik budowlany, konstruktor urządzeń wodno -
99<br />
kanalizacyjnych, operator sprzętu komputerowego. Prac. w Hortexie i w RZS w Rykach. Kawaler.<br />
Lektor w kościele w Rykach. Zaint.: czytanie książek, słuchanie muzyki, oglądanie filmów,<br />
spotkania z ludźmi, turystyka rowerowa, Internet. [Stanisław Miłosz]<br />
Miłosz Zbigniew, ur. 07.01.1951 w Rykach, s. Edwarda i Heleny z d. Gośniak. Zam. ul.<br />
Kochanowskiego 11/10. Ukończył THRiN, SGGW, studia podyplomowe w PAN. Inżynier,<br />
specjalizuje się w europejskim prawie samorządowym. Prac. w RZSW w Rykach. Radny Rady<br />
Miejskiej, Czł. Powiatowego Komitetu Przeciwpowodziowego, Powiatowej Rady Zatrudnienia<br />
przy RUP. Należy do NOT, PSL, OSP, BS. Zaint.: przyroda i kwiaty. Otrzymał BKZ oraz Złotą<br />
Odznakę Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Wodnych i Melioracyjnych. Żona: Zuzanna z d.<br />
Gałkowska, ślub 01.06.1974. Dzieci: Joanna i Donata. [Zbigniew Miłosz, zob. też Z. Lipski, MR<br />
12/2002, s. 4]<br />
Młyn „Borek”, przy ul. Młynarskiej 1. Wybudowany w 1913 przez Władysława<br />
Skalskiego. Kolejni właściciele to Roman i Mieczysław, a następnie Jan Skalski. Jest to budynek<br />
3�piętrowy, murowany, o wymiarach 24x12 m, z przybudówką maszynowni. Wyposażony jest w<br />
3 złożenia walców, cztery pytle i sortery do kaszek pszennych. Część gospodarczą stanowiło 1<br />
złożenie walców, dwa śrutowniki, perlak i jagielnik. W 1929 zamontowano prądnicę prądu stałego<br />
110 kV, w 1937 nowy motor na tzw. „gaz ssany” firmy Winthertur ze Szwajcarii i prądnicę 220 V<br />
prądu stałego. W 1953 nastąpiła nacjonalizacja młyna, w 1962 modernizacja na zasilanie silnikiem<br />
elektrycznym 75 kW. Od 1991 dzierżawa młyna przez Jana Skalskiego. W 1999 młyn zakończył<br />
działalność. [Jan Skalski]<br />
Moniszko Henryk, ur. 28.04.1939 w Trojanowie, s. Jana i Władysławy z d. Pacek.<br />
Ukończył SP w Krośnie Odrzańskim i Zespół Szkół Łączności w Poznaniu w 1956 oraz<br />
uzupełniające kursy resortowe. Od 01.09.1956 prac. w Powiatowym Zarządzie Łączności w<br />
Lublinie. Przeniesiony 15.10.1956 do Nadzoru Telekomunikacyjnego w Rykach, gdzie prac. do<br />
emerytury (1997), w l. 1976-82 jako kierownik. Otrzymał nagrodę III st. Ministra Łączności i<br />
odznakę „Racjonalizator produkcji”; medal pamiątkowy: „35 lat w służbie łączności” oraz srebrną<br />
i złotą odznakę „Zasłużony pracownik łączności.” Zaint.: foto- i radioamatorstwo, działalność<br />
społeczna. Od 1969 przez 14 lat opiekował się technicznymi urządzeniami kościoła i wykonywał<br />
zdjęcia do kroniki kościelnej. Za współpracę z dziekanem, ks. prałatem M. �Piotrowskim i<br />
przekonania polityczne represjonowany w stanie wojennym. [Henryk Moniszko]<br />
Morawska Zofia z d. Skwarek, ur. 15.05.1911 w Osmolicach, gm. Ułęż, c. Ludwika i<br />
Marianny z d. Bartuzi. Zam. ul. Warszawska 4. Ukończyła SPow w Rykach, Szkołę Handlową im.<br />
Kirsta w Warszawie. Prac. w kancelarii notarialnej W. �Karasińskiego, Spółdzielni Rolniczo-<br />
Handlowej „Rolnik” w Rykach, GS „SCh” w Rykach Należała do PPS od 1947 i do PZPR od<br />
1948. Zaint.: uprawa kwiatów w ogródku. [Barbara Kwiatkowska]<br />
Morawski Józef, ur. 15.11.1911 w Malużynie, gm. Młock, pow. Ciechanów, s. Stanisława<br />
i Zofii z d. Łaniewska. Ukończył PSP w Malużynie, Ludową Szkołę Powszechną w Gołotczyźnie,<br />
Państwową Szkołę Spółdzielczości Rolniczej w Nałęczowie. Rolnik, specjalność: spółdzielczość<br />
rolnicza. Prac.: Okręgowa Spółdzielnia Spożywców w Rykach, Spółdzielnia Rolniczo-Handlowa<br />
„Rolnik” w Rykach. Skarbnik Komitetu Rejonowego RPPS w Rykach. Aresztowany 26.05.1944<br />
przez Gestapo. Więziony na Zamku w Lublinie, zginął między 20 a 22.07.1944 w czasie likwidacji<br />
więzienia przez Niemców. Żona: �Zofia z d. Skwarek, ślub 16.08.1941. Bezdzietny. [Barbara<br />
Kwiatkowska]<br />
Morel Pesach, ur. 21.04.1922 w Rykach, s. Dawida i Miudli z d. Tajchman. W 1942<br />
wywieziony przez Niemców do Buchenwaldu. W 1945 wrócił do Polski, później wyjechał do
10<br />
Izraela. Żona: Miriam. Dzieci: Dawid (lekarz), Haya i Penina (pielęgniarki). [Tomasz<br />
Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR 10/1998]<br />
Mościcki Ignacy, ur. 01.12.1867 w Mierzanowicach, w dawnym pow. ciechanowskim, zm.<br />
02.10.1946 w Versoix pod Genewą, syn ziemianina, uczestnika powstania styczniowego.<br />
Ukończył w Warszawie Szkołę Realną, a następnie studiował chemię na Politechnice w Rydze<br />
1887-91. Podczas studiów podjął działalność w „Proletariacie”. Powrócił do Warszawy, skąd z<br />
obawy przed aresztowaniem uciekł do Londynu. Tam w 1896 poznał Józefa ®Piłsudskiego. Od<br />
1897 podjął pracę asystenta na szwajcarskim Uniwersytecie we Fryburgu. Później pracując w<br />
przemyśle dokonał wielu odkryć w dziedzinie elektrochemii i elektrofizyki. W l. 1920 – 1926<br />
pracował jako prof. na Politechnice Lwowskiej. Jako pierwszy zastosował metodę uzyskiwania<br />
azotu z powietrza. 04.06.1926 został prezydentem Rzeczypospolitej. Po wybuchu II wojny<br />
światowej, po napaści ZSRR na Polskę, 17.09.1939 przekroczył granice i został internowany przez<br />
Rumunów w Krajowej. Następnie 30 września złożył urząd prezydenta. Tego samego roku<br />
wyjechał do Szwajcarii. 03.06.1931, podczas swojej podróży z Warszawy do Lublina zatrzymał<br />
się przy kościele w Rykach, gdzie został serdecznie powitany przez miejscowe duchowieństwo (z<br />
ks. prob. Stanisławem ®Josztem na czele), wójta gminy Andrzeja Filipka, rabina Romera oraz<br />
społeczność rycką i z okolicznych wiosek. Przybyła również orkiestra strażacka z Drążgowa, a<br />
także Straże Ogniowe z okolic. W miasteczku domy były uroczyście przybrane sztandarami.<br />
Prezydent po krótkim ok. 10 minutowym przemówieniu udał się w dalszą podróż do Lublina.<br />
[Krystian Pielacha, wg: Kronika Parafii <strong>Ryki</strong>, APR, k. 3; Encyklopedia PWN, Warszawa 1992]<br />
Mystkowski Józef, ur. w 1865 w miejscowości Zaręby, zm. 22.11.1906, s. Piotra i<br />
Konstancji z d. Skarżyńska. Był farmaceutą, prowadził prywatną aptekę w Rykach. Żonaty z<br />
Walerią Honoratą Kozłowską. [Barbara Kwiatkowska]<br />
Naduk Paweł, ur. w 1975, s. Waldemara i Janiny, ukończył TM w Rykach. Zdobył<br />
wicemistrzostwo Polski w 1997 w wyciskaniu sztangi leżąc. Trener tej dyscypliny, jeden z<br />
założycieli �Miejskiego Klubu Sportowego „TUR” <strong>Ryki</strong>. [Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski,<br />
MR 2/1997]<br />
Nagiel Janina, ur. 05.01.1942 w Owni, c. Jana i Bronisławy z d. Pawlak. Zam. Stary<br />
Bazanów 94. Ukończyła THRiN. Prac. w gospodarstwie rolnym. Przewodnicząca KGW, radna<br />
powiatu ryckiego, przewodnicząca Komitetu Budowy Kościoła, przewodnicząca Rady Sołeckiej,<br />
Radna SM, Radna SKR <strong>Ryki</strong>, członek Spółek Wodnych. Członek PSL. Otrzymała SKZ i<br />
odznaczenie za pracę na rzecz Spółdzielni Mleczarskiej. Zaint.: szycie maszynowe, roboty ręczne,<br />
na drutach, szydełkowe, hafty. Mąż: Henryk, ślub 05.02.1961. Dzieci: Zbigniew - 1963; Marta,<br />
Agnieszka - 1972. [Wiesława Kamola]<br />
Naruszewicz Adam (1733�96), biskup, poeta, senator. Autor napisu na tablicy epifanijnej<br />
ku czci Stanisława �Poniatowskiego, znajdującej się w rozebranym �kościele p.w. św. Jakuba<br />
przed głównym ołtarzem w posadzce, a obecnie wmurowanej w ścianę przy prawym wejściu do<br />
kościoła p.w. Najświętszego Zbawiciela. [Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR 8/1998; MM<br />
10/2004]<br />
Nazwy ulic w Rykach. Ul. Warszawska do 1945 (na odcinku od ul. Poniatowskiego do ul.<br />
Janiszewskiej) była ulicą św. Leonarda; ul. Karola Wojtyły do 2005 była ulicą 22 Lipca; okolice<br />
ul. Królewskiej dawniej zwane: <strong>Ryki</strong> Królewskie; ul. Poniatowskiego do lat 60 była ul.<br />
Żelechowską, a przed wojną: ul. 11 Listopada; ul. Jana Pawła II do 2003 była ulicą XXX�lecia<br />
PRL; ul. Cicha i część Jeziornej, dawniej: Kapitulna; obecny Plac Wolności do początku lat 60
10<br />
nazywał się Nowy Rynek. [Tomasz Niemirowski]<br />
Niebieskie Owieczki. Schola dziecięca, działająca jako sekcja �Stowarzyszenia na Rzecz<br />
Rozwoju Dzieci i Młodzieży w Rykach, zał. i prowadzona przez Tomasza Antolaka od 2003.<br />
Początkowo występowała w czasie Mszy św. w kościele parafialnym oraz brała udział w<br />
imprezach okolicznościowych, odbywających się na terenie miasta i powiatu, np. Dni Godności,<br />
spotkaniach wigilijnych, przeglądach kolęd itp. Pierwszym osiągnięciem było uzyskanie<br />
wyróżnienia na X Hosanna Festiwalu w Siedlcach w 2003. Przygotowania do tego Festiwalu<br />
zaczęły się w Wilnie, gdzie „Owieczki” uczestniczyły w warsztatach muzycznych połączonych z<br />
rekreacją i wypoczynkiem. Następnym osiągnięciem była I nagroda na XI Hosanna Festiwalu w<br />
Siedlcach w 2004, tym razem poprzedzona warsztatami w Żółkwi na Ukrainie. Schola coraz<br />
częściej wyjeżdżała na przeglądy piosenek religijnych do innych parafii. Kilkakrotnie otrzymała<br />
zaproszenie od: burmistrza Drelowa, organizatorów festiwalu „Sacro Song” w Komarówce,<br />
festiwalu maryjnego w Kocku, przeglądu piosenki religijnej w Markuszowie, na których również<br />
zajmowała wysokie miejsca. W 2005 „Owieczki” wyjechały na wyjazd wakacyjny do Kętrzyna,<br />
również połączony z warsztatami muzycznymi i wypoczynkiem. W 2007 zespół zajął II miejsce w<br />
kategorii „schola” na XIV Hosanna Festiwalu w Siedlcach, poprzedzonym warsztatami w Janowie<br />
Podlaskim oraz III miejsce w kategorii „zespoły” na II Ogólnopolskim Festiwalu Twórczości<br />
Chrześcijańskiej KAIROS w Warszawie. Niebieskie Owieczki angażują się też w przygotowania<br />
programu związanego z rocznicą śmierci Jana Pawła II (wraz z grupą teatralną) oraz włączają się<br />
w obchody Święta Odzyskania Niepodległości.<br />
Schola obecnie stara się przerodzić w zespół, ciągle pozyskując nowych młodych<br />
śpiewaków jak i muzyków. Głównym zamierzeniem na rok 2007/08 jest wydanie debiutanckiej<br />
płyty. W tym celu przedstawiciele grupy wzięli udział w warsztatach muzycznych prowadzonych<br />
przez grupę New Life’m w Dąbrowicy k. Lublina. Do scholi należy ok. 35 – 40 osób. [Karolina<br />
Sapiela]<br />
Niemirowska Anna, ur. 23.07.1985 w Rykach, c. �Tomasza i Idy z d. Borg. Zam. ul.<br />
Żytnia 38. Ukończyła LO w Rykach, studentka teologii ogólnej na UKSW. Jest członkiem zarządu<br />
Koła Terenowego Akademickiego Stowarzyszenia Katolickiego „Soli Deo” na UKSW. Otrzymała<br />
wyróżnienie specjalne w powiatowym konkursie poetyckim „Barwy miłości” za twórcze i<br />
oryginalne podejście do tematu. Zaint.: śpiew, taniec, gra w siatkówkę, teologia, wymyślanie haseł<br />
reklamowych, projektowanie plakatów, układanie życzeń, pisanie wierszy. [Anna Niemirowska]<br />
Niemirowska Ida, z d. Borg, ur. 10.01.1960 w Chorzowie. Ukończyła studia na Wydziale<br />
Teologicznym KUL. W l. 1990-98 prac. jako katechetka w SP nr 1 w Rykach. Współzałożycielka<br />
grupy modlitewnej Wspólnota Bożego Miłosierdzia w Rykach. W l. 1992 – 2002 lider tej grupy.<br />
W l. 1997 – 2005 pełniła funkcję osoby odpowiedzialnej za grupy Odnowy w Duchu Świętym<br />
diecezji siedleckiej (tzw. koordynator świecki). Inicjatorka i współautorka różnego typu spotkań<br />
formacyjnych dla osób związanych z Odnową w Duchu Świętym, które odbywają się na terenie<br />
diecezji i poza nią,. Od 2003 członek redakcji dwumiesięcznika „Zeszyty Odnowy w Duchu<br />
Świętym.” Mąż: �Tomasz. [Ida Niemirowska]<br />
Niemirowski Grzegorz, ur. 27.09.1983 w Rykach, s. �Tomasza i Idy z d. Borg. Zam. ul.<br />
Żytnia 38. Ukończył LO w Rykach. Studiuje na PW na kierunku Electrical and Computer<br />
Engineering. Należy do Studenckiego Koła Inżynierii Kosmicznej, Studenckiego Koła<br />
Astronautycznego i Akademickiego Stowarzyszenia Katolickiego „Soli Deo”. W l. 2004, 2005 i<br />
2006 otrzymał tytuł Most Valuable Professional w kategorii MSN � Outlook Express nadany przez<br />
firmę Microsoft Corporation. Współpracuje przy budowie satelitów studenckich. Zaint.:<br />
informatyka, elektronika, astronautyka. [Grzegorz Niemirowski]
10<br />
Niemirowski Tomasz, ur. 26.10.1955 w Rykach, s. Henryka �Kieliszka i Stanisławy z d.<br />
Smarzewska. Zam. ul. Żytnia 38. Ukończył SP w Rykach, Technikum Chemiczne w Lublinie i<br />
KUL � Wydział Filozoficzny, specjalność: psychologia, a także studia teologiczne. Uzyskał<br />
doktorat z filozofii w 1993. Prac. jako katecheta w Dęblinie, a następnie w internacie ZSZ im. Wł.<br />
Korżyka, od 2004 prowadzi zajęcia w wyższych uczelniach Lublina. Należy do Odnowy w Duchu<br />
Świętym. Zaint.: pszczelarstwo, fotografia przyrodnicza, modlitwa tańcem. Żona: �Ida z d. Borg,<br />
ślub 28.08.1982. Dzieci: �Grzegorz, �Anna. [Tomasz Niemirowski]<br />
Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Medicus” (Wyczółkowskiego 6), zał.<br />
01.01.2002. Osoby kolejno zarządzające: lek. med. Urszula Kostyra, lek. med. Beata Łubianka,<br />
lek. med. Wanda Adamska, lek. med. Maria Sieńko. „Medicus” powstał z przekształcenia<br />
Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Rykach. Świadczy usługi medyczne z<br />
zakresu podstawowej opieki zdrowotnej, medycyny pracy, medycyny szkolnej. Zatrudnia 19 osób.<br />
[Urszula Kostyra]<br />
Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Medivita” (Karola Wojtyły 3), zał.<br />
01.12.1999 przez Janusza Gągałę, Marka Gąskę, Marka Gogacza oraz Marka Rękasa. Firma<br />
zapewnia podstawową opiekę zdrowotną, ambulatoryjną opiekę specjalistyczną, badania z zakresu<br />
medycyny pracy i diagnostykę USG. W sierpniu 1999 decyzja Rady Powiatu o wydzierżawieniu<br />
budynku przychodni i ośrodka zdrowia na działalność NZOZ „Medivita”. 01.01.2000 podpisano z<br />
Lubelską Kasą Chorych umowę na świadczenia z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej. W l.<br />
2000-04 nastąpił rozwój placówki oraz powstanie nowych ośrodków zdrowia w Woli Zadybskiej,<br />
Nowodworze, Kłoczewie, Grabowie Szlacheckim. Firma posiada liczne certyfikaty z diagnostyki<br />
USG. W ciągu 5 lat o 120% wzrosła ilość zgłoszonych pacjentów. Zatrudnia 30 pracowników.<br />
[Janusz Gągała]<br />
Nosowski Stanisław Kazimierz, ur. 01.09.1918 w Rykach. Sierżant, pilot instruktor.<br />
Skierowany do 16 (Polish) Service Flying Training School; [16 (polskiej) Szkoły Pilotażu<br />
Podstawowego] w Newton, zginął 08.05.1946 w rejonie miasta Nuthall w Wielkiej Brytanii<br />
podczas lotu treningowego. Pochowany na cmentarzu w Sheffield, grób nr 7412. [Andrzej Cieśla,<br />
wg: Wykaz poległych i zmarłych żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Obczyźnie w latach 1939 �<br />
1946. Wyd. Instytut Historyczny im. Gen. Sikorskiego. Londyn 1952]<br />
Nowaczyk Helena z d. Mikulska, ur. 06.11.1942 w Goździku, c. Aleksandra i Marianny z<br />
Mikulskich. Zam. ul. Lipowa 4. Ukończyła Technikum Ogrodnicze w Sochaczewie, SGGW oraz<br />
studia podyplomowe w Wyższej Szkole Ekonomicznej we Wrocławiu. Inż. ogrodnik. Prac. w<br />
Spółdzielni Ogrodniczej w Rykach i w ZPOW "Hortex" <strong>Ryki</strong>. Społeczny lektor-wykładowca<br />
szkoleń zimowych w l. 1965-75. Członek ZMW, także Zarządu Wojewódzkiego w Warszawie.<br />
Brała udział w organizacji pierwszej Spółdzielni Ogrodniczej „Ogrodnik” w Rykach. Opracowała<br />
trzy projekty bazy surowcowej dla ZPOW "Hortex" <strong>Ryki</strong>, co dało podstawę do powstania<br />
"Hortex" <strong>Ryki</strong> w 1975. Interesuje się historią, zbiera stare książki i pamiątki historyczne. Mąż:<br />
�Tadeusz. [Helena Nowaczyk]<br />
Nowaczyk Tadeusz, ur. 23.03.1939 w Zalesiu, s. Władysława i Katarzyny z Warownych.<br />
Zam. ul. Lipowa 4. Ukończył AR w Lublinie, Podyplomowe Studium Administracji na UW.<br />
Inżynier rolnik. Specjalność: prawo administracyjne. Pracownik Starostwa Powiatowego w<br />
Rykach - Zarządu Dróg Powiatowych. Od 01.01.1973 Prezes Zarządu Miejsko-Gminnego<br />
Związku OSP. Następnie: radny PRN, przewodniczący Komisji Rolnictwa (1964-68), naczelnik<br />
gminy (1973-75), naczelnik Miasta i Gminy w Rykach (1976-81). W tym okresie powstało
10<br />
�Osiedle Wielorodzinne Słowackiego Południe. Należy od 8 lat do Komitetu Osiedlowego<br />
Jarmołówka w Rykach oraz do PSL. Żona: �Helena, ślub 15.08.1966. Dzieci: Leszek �<br />
18.07.1967, Małgorzata � 01.05.1972. Zaint.: sport i narciarstwo. [Tadeusz Nowaczyk]<br />
Ochorowicz Stefan, lek. medycyny. Odznaczony Orderem Virtuti Militari za udział w<br />
kampanii r. 1920 oraz Krzyżem Walecznych za r. 1939. Pochowany 06.11.1960 na starym<br />
cmentarzu w Rykach. [Zbigniew Lipski, wg: T. Budziak MM 2/2004]<br />
Ochotnicza Straż Pożarna �Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej.<br />
Odnowa w Duchu Świętym. Grupa pod nazwą: Wspólnota Bożego Miłosierdzia, zał.<br />
30.05.1992 przez ks. Kazimierza Jóźwika i Idę Niemirowską; stowarzyszeniem kierowały: Ida<br />
�Niemirowska (1992�2002) i Teresa Łukasiak od 2002. Działalność grupy polega na<br />
cotygodniowych spotkaniach modlitewnych, modlitwie wstawienniczej w różnych intencjach,<br />
prowadzeniu adoracji Najświętszego Sakramentu, udziale w diecezjalnych i ogólnopolskich<br />
rekolekcjach i spotkaniach formacyjnych, organizacji wyjazdów do Częstochowy na coroczne<br />
czuwania Odnowy oraz innych pielgrzymek. W lipcu 1992 opiekunem grupy z ramienia Kościoła<br />
został ks. Leszek Hryciuk, w sierpniu 1994 � ks. Robert Wegiera, a w październiku 2002 � ks.<br />
Marek Śliwa. W l. 1992�98 prowadzono sklepik parafialny, w 1997 rozpoczęto uczestnictwo w<br />
audycjach Katolickiego Radia Podlasia. 24.04.1999 grupa zorganizowała w Rykach Dzień<br />
Jedności grup Odnowy z całej diecezji, 10.06.1999 zorganizowała wyjazd do Siedlec na spotkanie<br />
z Janem Pawłem II. Na spotkania przychodzi ok. 20 osób. [Tomasz Niemirowski]<br />
Odzieżowa Spółdzielnia Inwalidów (Żytnia 8), zał. 08.09.1956. Kolejni prezesi: Józef<br />
Antolak, Bolesław Włodarczyk, Tadeusz Gałkowski, Jerzy Głowienka, Jan Miłosz, Marek Miłosz,<br />
Kazimierz Posim, Marek Ćwiertniewski, Anna Szczepaniak, obecnie Marian Łukasik. OSI<br />
wielokrotnie zmieniała nazwę: Powiatowa Wielobranżowa Spółdzielnia Pracy i Usług<br />
Rzemieślniczych; Powiatowa Spółdzielnia Usług Wielobranżowych; Spółdzielnia Pracy Usług<br />
Wielobranżowych; od 1978 Odzieżowa Spółdzielnia Inwalidów (Zakład Pracy Chronionej). W<br />
dniach 18�20.01.1973 w OSI miał miejsce pierwszy strajk w powojennych Rykach, spowodowany<br />
próbą zmiany systemu pracy na akordowy i obniżeniem płac. Sprawą zainteresowały się<br />
najwyższe władze PRL, wskutek strajku odwołano prezesa Władysława Przybysza i zastępcę<br />
Jerzego Głowienkę. W l. 80-tych Spółdzielnia zatrudniała 1300 pracowników przy szyciu odzieży<br />
roboczej i ochronnej, m.in. dla firm niemieckich, holenderskich, szwajcarskich i francuskich.<br />
Otrzymała m. in. puchar dla najlepszego producenta odzieży zawodowej; dyplom uznania dla<br />
najestetyczniejszej Spółdzielni Inwalidów. Zatrudnia 142 osoby. [Tomasz Niemirowski, wg: inf.<br />
od Mirosława Ostrogi i Z. Lipski MM 9/2005]<br />
Ogródek Jordanowski w Rykach, placówka prowadząca działalność kulturalno –<br />
oświatową i opiekuńczą dla dzieci z siedzibą przy ulicy Słowackiego 1 (obecnie Miejska<br />
Biblioteka Publiczna dla dorosłych); założony w 1969, swą działalność zakończył w 1987. Powstał<br />
z inicjatywy TPD i Zarządu Rady Miejskiej w Rykach. Budynek wybudowano z pieniędzy TPD<br />
(brak dok. potwierdzających). Osoby kier.: Maria Rodak (z d. Kmieciak) – jako kierownik w l.<br />
1.09.1969 – 31.12.1974 i dyrektor od 01.01.1975 do 31.08.1984, następnie Barbara Stępnicka od<br />
01.09.1984 do 1987.<br />
Zajęcia dla dzieci w wieku 6 – 14 lat prowadziła wykwalifikowana kadra pedagogiczna.<br />
Tworzyli ją instruktorzy zatrudnieni na stałych etatach, nauczyciele oddelegowani do pracy z<br />
dziećmi sześcioletnimi w grupach 0 oraz inni nauczyciele pracujący kilka godzin w tygodniu.<br />
Uczestnikami zajęć w Ogródku były dzieci i młodzież stale chodząca na zajęcia (ponad 80 osób),<br />
ponadto uczestnicy okresowi (przychodzący w wolnym czasie ) oraz okazjonalni (biorący udział
10<br />
w wybranych konkursach czy spotkaniach). W niektórych okresach liczba uczestników zajęć<br />
wynosiła ok. 150 osób. Program dla dzieci najmłodszych (klasy 0) obejmował m.in. poznanie<br />
środowiska najbliższego dziecku, naukę podstawowych czynności jak: samodzielne ubieranie się,<br />
sprzątanie, dbanie o higienę rąk itp., ponadto prowadzenie wstępnych zajęć z zakresu matematyki<br />
oraz j. polskiego. Dla dzieci i młodzieży szkolnej organizowano m.in. pomoc w odrabianiu lekcji,<br />
naukę szycia, gotowania. Poprzez zabawy, gry, udział w konkursach plastycznych, literackich,<br />
sportowych dzieci uczyły się pracować w grupie, poznawały różne formy spędzania wolnego<br />
czasu.<br />
W ramach pracy Ogródka działały liczne sekcje, teatrzyki lalkowe (m.in. prowadzone przez<br />
Marię Rodak i Teresę Popławską) oraz teatrzyki żywego słowa. Patronat nad teatrzykiem<br />
lalkowym objęła w latach 70-tych Zofia Rusiecka – aktorka Teatru Lalkowego „Baj” w<br />
Warszawie. Ognisko muzyczne prowadzili instruktorzy z Puław - Jerzy Sochacki oraz Tadeusz<br />
Wrona (nauka gry na pianinie), Andrzej Rodak (strojenie i konserwacja instrumentów muz.).<br />
Opiekę nad sekcją ping – ponga sprawował Zbigniew Zając (organizacja Mistrzostw Ogródka oraz<br />
liczne wyjazdy na turnieje okręgowe do Lublina). Sekcją szachową zajmował się Eugeniusz<br />
Maciaszek (zawody o puchar „Złotej wieży” m.in. o zasięgu okręgowym). W latach 70 działała<br />
również młodzieżowa sekcja brydża sportowego (ok. 4 lata) prowadzona przez Konrada Królika.<br />
Zainteresowaniem cieszyło się kółko modelarskie prowadzone przez p. Szlendaka. W<br />
późniejszym okresie doszły inne sekcje, np.: gospodarstwo domowe, robótki ręczne, gimnastyka<br />
korekcyjna, zespól wokalny, koła – plastyczne, filmowe, poezji, techniczne, ogólnorozwojowe i in.<br />
Dla dzieci organizowano wyjścia do kina, spotkania z ciekawymi ludźmi, poznawanie<br />
zakładów pracy i zawodów z nimi związanych. Pracę Ogródka wspierali rodzice pomagając<br />
organizować większe imprezy oraz spotkania np. zabawy choinkowe, „Mikołajki”, „Barbórkę”,<br />
Dni Dziecka oraz akcję „Dla każdego dziecka szklanka mleka”. Zajęcia prowadzono również<br />
podczas wakacji (m.in. półkolonie pod patronatem TPD i Ligi Kobiet) oraz ferii zimowych. Z<br />
dniem 01.01.1975 Ogródek Jordanowski przemianowano na Ognisko Pracy Pozaszkolnej. W r.<br />
szk. 1979/80 OPP zostaje przeniesione do Domu Ludowego przy ul. Warszawskiej, gdzie<br />
pozostaje przez kolejny rok szk., następnie od września 1981 zajmuje lokal przy ul. 22 Lipca (w<br />
budynku Spółdz. Mieszk.), gdzie pozostała do rozwiązania placówki.<br />
W skład kadry pedagogicznej wchodzili m.in.: Maria Rodak, Janina Nowak, Maria<br />
Gorzkowska, Celina Woźniak (nauczyciele zatrud. na pełnych etatach) ponadto Barbara Stępnicka,<br />
Teresa Popławska, Jadwiga Klimkowicz, Danuta Pawlak, Alfreda Deszczka, Eugeniusz<br />
Maciaszek, Tadeusz Wrona, Andrzej Rodak, Andrzej Maj, Janusz Gazda, Jan �Rogala, Krzysztof<br />
Kuchnio, Elżbieta Bryzek (Wiencek), Maria Lesisz, Urszula Belowska, Ewa Chodkiewicz (Maj),<br />
Helena Celej, Ewa Stonio, Jadwiga Jeżewska oraz nauczyciele grup 0 - Ewa Bakiera, Barbara<br />
Maciaszek, Eugenia Jabłońska, Anna �Błażejczyk, Maria J. Szymańska, Stanisława Kieliszek,<br />
Elżbieta Koszara, Anna Prządka. [Anna Żaczek na podst. informacji od Marii Rodak oraz kronik<br />
Ogródka Jordanowskiego za lata: 1972 – 1973, 1973 -1974, 1974 – 1975, 1977 – 1981, 1981 –<br />
1984, 1984 – 1986]<br />
Ojrzyński Jerzy, ur. w 1958 w Lublinie. Ukończył AM w Białymstoku. Specjalista chorób<br />
wewnętrznych II stopnia. Prac. w szpitalu w Międzyrzecu Podlaskim, w tym przez dwa lata jako<br />
kierownik Pogotowia Ratunkowego, a przez sześć lat jako kierownik Miejskiego Ośrodka<br />
Zdrowia. Do Ryk przybył w czerwcu 1995 obejmując stanowisko ordynatora oddz. wewnętrznego.<br />
W 1999 został dyrektorem � menedżerem w SP ZOZ <strong>Ryki</strong>. Żona: Hanna (mgr prawa). Dzieci:<br />
Marcin � 1994, Bartosz � 1989. [Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR 1/2000, s.20]<br />
Okleja Krystyna, ur. 15.12.1942, c. Władysława i Stanisławy z d. Wójcicka. Po<br />
ukończeniu SP i LO w Sobieszynie oraz kursu pedagogicznego w Otwocku pracę rozpoczęła w SP<br />
w Damianowie a po 4 latach w Swatach. Tam pracując uczyła się zaocznie w SN w Warszawie na
10<br />
kierunku filologia rosyjska. Od 1971 prac. w SP w Rykach. Pracując kontynuowała studia na<br />
UMCS (1976-80). W l. 1983-86 tuż po stanie wojennym reaktywowała zawieszony ZNP, jako<br />
koordynator działalności związkowej w rejonie <strong>Ryki</strong> i członek Zarządu Okręgu ZNP w Lublinie.<br />
Była prezesem Zarządu Oddziału ZNP w Rykach. 01.09.1986 wróciła do swojej szkoły na cztery<br />
miesiące, do pełnienia funkcji z-cy dyrektora, a następnie przeszła do pracy w KOiW w Lublinie<br />
na stanowisko starszego wizytatora. Utworzyła wtedy i prowadziła Rejon Oświatowy w Rykach,<br />
który obejmował kilka gmin. Działał on do sierpnia 1990. 01.09.1990 objęła stanowisko dyrektora<br />
SP nr 1 w Rykach i pełniła je do 1999. W czasie jej dyrektorowania w SP nr 1 działający tam<br />
Zespół Tańca Ludowego “<strong>Ryki</strong>” odniósł szereg sukcesów artystycznych prezentując swój kunszt<br />
taneczny m.in. na festiwalach folklorystycznych Węgrzech, w Bułgarii i Turcji. Wspomagała<br />
tworzącą się �WSUPiZ przez pierwsze lata działalności, udzielając jej swojego lokum.<br />
Przygotowywała szkołę do jubileuszu 100 lecia. Jest odznaczona m.in. KKOOP, Medalem<br />
Wojewody Lubelskiego, Dyplomem Ministra Kultury i Sztuki “Za zasługi w upowszechnianiu<br />
kultury”, Złotą odznaką ZNP. Mąż elektryk z zawodu. Dzieci: Grzegorz, Barbara, Agata.<br />
[Zbigniew Lipski]<br />
Okręgowe Przedsiębiorstwo Geodezyjno-Kartograficzne w Lublinie Pracownia<br />
Terenowa w Rykach (Karola Wojtyły 29). Pracownia w Rykach została utworzona z inicjatywy<br />
Aleksandry �Czerskiej w lipcu 1975 dla obsługi geodezyjnej mieszkańców i inwestycji w Rykach<br />
i Dęblinie. Profil działania pracowni geodezyjnej to: mapy do celów projektowych, dokumentacja<br />
do wykupu gruntów pod rozpoczynane inwestycje, geodezyjna inwentaryzacja urządzeń<br />
podziemnych, geodezyjna obsługa budowy w trakcie realizacji, podziały gruntów i wyrysy dla<br />
potrzeb prawnych. Założycielem i pierwszym kierownikiem był Janusz Ośko. Wraz z nim tworzyli<br />
pracownię Waldemar Janusz Pudło, Edward �Majek, Andrzej Beczek, Andrzej Pryjomski oraz<br />
pomiarowy Janusz Pawlak. W l. 1975-91 była prowadzona geodezyjna obsługa inwestycji głównie<br />
w Rykach i Dęblinie, także w Stężycy, Nowodworze i Ułężu. Do ważniejszych inwestycji<br />
przygotowywanych i obsługiwanych przez PT <strong>Ryki</strong> należą:<br />
W Rykach: podział na działki i obsługa budowy �Osiedle Słowackiego Południe (obecnie<br />
Jednorodzinne); infrastruktura �Osiedla XXX-lecia; dokumentacja do projektowania �Osiedla<br />
Słowackiego Wielorodzinne przy ul. Kochanowskiego i ul. Witosa; rozbudowa i budowa sieci<br />
wodociągowej, kanalizacyjnej, gazowej i energetycznej; Stacja CPN przy ul. Warszawskiej; PKS<br />
<strong>Ryki</strong>; rozbudowa �OSI przy ul. Żytniej; �Zespół Szkół Zawodowych nr 2; infrastruktura i<br />
rozbudowa �ZPOW "Hortex"; Zakładu Gospodarczego; także część dokumentacji do<br />
elektryfikacji linii kolejowej Dęblin-Łuków.<br />
W Dęblinie: dokumentacja i obsługa budowy sieci gazowej, wodociągowej, kanalizacyjnej,<br />
energetycznej; budowa osiedla mieszkaniowego Masów; Rozbudowa WOSL; centralna ciepłownia<br />
+ sieci ciepłownicze; osiedle mieszkaniowe Twierdza; oczyszczalnia ścieków.<br />
Kierownikiem Pracowni w 1976 był Waldemar Janusz Pudło, od 1977 do 1985 � Henryk<br />
Olszak, od 1986 � Andrzej Beczek i następnie Wojciech Blachowicz. W l. 1976-87 zastępcą<br />
Kierownika Pracowni i Prowadzącym Rejonowy Ośrodek Dokumentacji Geodezyjno-<br />
Kartograficznej w Rykach był Edward �Majek. W Pracowni Geodezyjnej zatrudnieni byli też:<br />
Tadeusz Jazurek, Edward Majsterek, Tadeusz Opieka, Arkadiusz Gruza, Jerzy Filipek, Zbigniew<br />
Gruza, Kazimierz Gugała, Marzena Miłosz-Gugała, Halina Cuch, Barbara Masiczak, Zenon<br />
Jaworski, Waldemar Przybysz, Kazimierz Zaręba i inni. [Edward Majek]<br />
Olejnicki Edward, ur. 08.01.1915 w Rykach, zm. 19.12.1990 w Thorne w Anglii, s.<br />
Karola i Anny z d. Rodak. Brat �Jana i Natalii. Zam. w Rykach, Warszawska 8. Po skończeniu<br />
SP został uczniem w warsztatach lotniczych na lotnisku w Dęblinie. Do odbycia zasadniczej<br />
służby wojskowej powołany w 1937. Po wybuchu wojny, jako kierowca, wyjechał wraz z<br />
dowódcą dywizjonu za granicę. Po opuszczeniu Polski dowódca rozkazał mu, aby przedarł się do
10<br />
polskiego lotnictwa we Francji. Sprzedał więc samochód i udał się przez Rumunię do Konstancy<br />
nad Morzem Czarnym, potem przez Turcję, Grecję nad Morze Śródziemne, skąd wraz z innymi<br />
zaokrętował się na „Batorym”. Po kilku zmianach kursu przypłynęli do Marseille we Francji, gdzie<br />
chciał się zaciągnąć do lotnictwa francuskiego. Gdy dowiedział się, że są lepsze warunki w<br />
lotnictwie brytyjskim, odesłano go najpierw do Ramsgate w Anglii, potem do Manston i<br />
ostatecznie przyjęto do polskiego dywizjonu. Ze względu na szkolenie, które odbył w Dęblinie,<br />
przydzielono go do obsługi naziemnej. Stacjonował kolejno w Oxsford, Blackpool i kilku bazach<br />
w Lincolnshire, gdzie pracował na Wellingtonach, Lancasterach i Mosquitach. Do końca wojny<br />
służył w Dywizjonie 305 w Hemswell. Żonaty z Evą, Angielką z małego miasteczka w Yorkshire.<br />
Dzieci: Natalia - 1943, Paulina Anna – 1944, Edward Karol - 1950. Po demobilizacji dywizjonu<br />
w 1947 otworzył mały warsztat samochodowy. Chociaż założył swój dom w Anglii, kochał<br />
Polskę i swoje rodzinne miasto <strong>Ryki</strong>. [Natalja Olejnicka z Yorkshire. Wielka Brytania]<br />
Olejnicki Jan, ur. 24.06.1909 w Rykach, zm. 26.11.1983, s. Karola i Anny z d. Rodak.<br />
Zam. Warszawska 8. Ukończył SP oraz uczył się kowalstwa w warsztacie ojca. Własny warsztat<br />
prowadził w l. 1935-64, później prac. w PZDL <strong>Ryki</strong>. Żona: Honorata z d. Jeżewska, ślub<br />
17.11.1935. Dzieci: Jerzy (1937-45), Alicja – 1938, Jadwiga – 1947, Robert – 1950. Zaint.: gra na<br />
mandolinie, śpiew, rysunek. [Jadwiga Łukasiak]<br />
Olek Agata z. d. Grudniak, ur. 22.06.1975 w Rykach, c. �Mariana i Wiktorii z d.<br />
Sochacka. Uczy jęz. polskiego w ZSZ im. L. Wyczółkowskiego. W 1998 była pierwszą Miss Ryk.<br />
[Marian Grudniak]<br />
Ołaj Antoni, ks., ur. 01. 01.1813. Święcenia kapłańskie otrzymał w lutym 1836. Prob. par.<br />
<strong>Ryki</strong> w l. 1855-65. Dał się poznać jako wielki patriota oraz działacz i agitator zbrojnej walki o<br />
niepodległość narodu polskiego. Za pomoc niesioną chłopom, a także zachęcanie ich do wzięcia<br />
udziału w powstaniu styczniowym, został w 1865 aresztowany przez zaborcze carskie władze i<br />
zmuszony do osiedlenia się na Syberii. [Krystian Pielacha, wg: Akta osobiste kapłanów zmarłych i<br />
innych znajdujące się w Archiwum Diecezji Siedleckiej w Dziale I., AKDS, Kronika Parafii <strong>Ryki</strong>,<br />
APR, k. 41, Informator - <strong>Ryki</strong>, <strong>Ryki</strong> 1995, s. 3]<br />
Omen. Młodzieżowy zespół muzyczny działający w l. 1974�94, założony przez<br />
Waldemara Bieńczaka, Stanisława Ciesielskiego, Barbarę Grudniak (ob. Ciesielską) i Jerzego<br />
�Wiencka Działał początkowo przy Domu Kultury w Rykach, a następnie pod patronatem Jana<br />
Miłosza, prezesa OSI. Wykonywał muzykę rockową, m.in. własne utwory J. Wiencka.<br />
Występowali w nim również: Teresa Bartnik, Bogdan �Grudniak, Janusz Grzelak, Wojciech<br />
Jurkowski, Marek Miłosz, Stanisław Pacek, Henryk Parzyszek, Artur Siemierzewicz. Zdobywał 5<br />
razy I miejsce na Ogólnopolskich Przeglądach Amatorskich Zespołów Młodzieżowych oraz<br />
nagrody podczas branżowych (spółdzielczych) konkursów zespołów rockowych. [Tomasz<br />
Niemirowski, wg: inf. od S. Ciesielskiego i Z. Lipski, MR 7/1997]<br />
Opacki Mateusz, ks., prob. par. <strong>Ryki</strong> w l. 1614-37. W 1622 zał. →Bractwo Św. Anny w<br />
par. <strong>Ryki</strong>. [Krystian Pielacha, wg: Wizytacja 9; Liber Baptizatorum 1652-1686, APR]<br />
Organistówka, drewniany parterowy budynek mieszkalny przy ul. Wspólnej 4 z gankiem<br />
od strony wschodniej, szalowany, kryty eternitem, na placu 946m². Wejście od ulicy przez ganek i<br />
od podwórka. Dom pobudował kierownik SPow w Rykach Józef �Prokurat i mieszkał w nim do<br />
śmierci w 1925. Plac kupiony był od Władysława Jarmoły. Spadkobiercy sprzedali budynek<br />
parafii ryckiej. Podczas wojny był siedzibą Ośrodka Zdrowia, a w latach 60-tych odbywały się w<br />
nim lekcje religii. Obecnie mieszkanie organisty. [Barbara Kwiatkowska]
10<br />
„Orlik”, pseudonim Mariana �Bernaciaka.<br />
Osiedle „22 Lipca – Rady Narodowe”, swą nazwę wywodzi z lat 50 – tych, kiedy<br />
budownictwo mieszkaniowe rozwijało się w dużym stopniu dzięki dotacjom rządowym. Osiedle<br />
rozciąga się na dawnych terenach należących do zespołu dworskiego i częściowo na gruntach<br />
wcześniej wykorzystywanych rolniczo. Po wyborach do Rad Narodowych w 1999 dokonano<br />
reorganizacji osiedli i w związku z tym osiedle przyjęło nazwę „22 Lipca – Spółdzielcze”. Przew.<br />
Zarz. byli: Tomasz Jurzysta, Tadeusz Bartnik, Stanisław Barnaś, ponownie Tomasz Jurzysta,<br />
następnie Andrzej Białecki, Maria Rodak. Przew. Rady Os. jest Tomasz Jurzysta. Osiedle w 1998<br />
liczyło 971 mieszk. [Anna Żaczek, wg: Z. Lipski, <strong>Ryki</strong>. Sięganie do korzeni.]<br />
Osiedle „22 Lipca – Spółdzielcze”, historia jego powstania wiąże się z utworzeniem w<br />
Rykach Spółdzielni Mieszkaniowej w 1960. Pierwszy blok odkupiony od Urzędu Miejskiego to<br />
blok nr 3 przy ul. Spacerowej, kolejne to budowane już przez spółdz. bloki: 11, 13, 15 przy ul.<br />
Wyczółkowskiego (121 mieszkań). W l. 1972-78 i 1984-86 oddano 16 bloków z 440<br />
mieszkaniami. Osiedle pod wcześniej wspomnianą nazwą nie występowało w l. 1994–98, a w l.<br />
1982–86 miało wspólnego przewodniczącego z Os. 22 Lipca – Rady Narodowe. Funkcję te<br />
sprawował Stanisław Barnaś, następnie Ireneusz Majsterek. Od 1999 nazwa Os. powróciła. Radą<br />
Os. kieruje Ryszard Kuczyński, zastępcy – Marianna Goluch i Donata Jurzysta, przew. Zarz. Os.<br />
był Zygmunt Szulik (zm. 05.2001). Od 2003 przew. Rady Os. jest Jerzy Wojtaś, a przew. Zarz. Os.<br />
Elżbieta Wąsik. Dotychczasową nazwę ul. 22 Lipca należącą do osiedla zmienia uchwała Rady<br />
Miejskiej z dn. 07.04.2005 na ul. Karola Wojtyły. Ulica jest monitorowana od grudnia 2005<br />
kamerą zainstalowaną przy skrzyżowaniu z ul. Słowackiego. [Anna Żaczek, wg: Z. Lipski <strong>Ryki</strong>.<br />
Sięganie do korzeni oraz inf. własnej]<br />
Osiedle XXX – lecia PRL. Utworzone na obszarze należącym do dawnego dworu. W<br />
1905 tereny te poddano procesowi parcelacji. Obecna ulica Słoneczna stanowiła naturalną granicę<br />
gruntów dworskich (strona wschodnia) oraz chłopskich (strona zachodnia ulicy). Do reformy<br />
rolnej w 1944 tereny dworskie pozostawały niezmienione, zaś po stronie „chłopskiej” gospodarzył<br />
Stanisław Ryszkowski, później jego syn z żoną – Jan i Helena z Ryszkowskich. Stopniowo wzdłuż<br />
ul. Okopowej osiedlały się rodziny: Aleksandra Buczka, Jakuba Pawlaka, Piotra Kolka, Leona<br />
Kopcia, Michała i Jana Ozimków, Szymona Jawoszka, rodziny Kolków, Piotrowskich, Rulaków,<br />
Kislów, Bełdygów, Ambroziaków, Tarków, Majchrzaków. Ziemie dworskie z czasem oddano w<br />
posiadanie rolnikom indywidualnym. Po stronie wschodniej ul. Słonecznej w kierunku ul.<br />
Słowackiego zaplanowano tereny pod przyszłe osiedle. Na początku lat 70–tych ziemie te należały<br />
do właścicieli prywatnych lub dzierżawców: Antoniego Bakiery, Tadeusza Kowalczyka, Hanny i<br />
Stanisława Kulików, Bolesława Kurka, Piotra Ambroziaka, Jana Samoraja, Leokadii i Aleksandra<br />
Wochnów, Stanisława Berezińskiego. W październiku 1971 aktem prawnym uregulowano prawo<br />
własności poszczególnych działek i wyznaczono tereny pod zabudowę, ulice, dojazdy oraz tereny<br />
zielone.<br />
Działki oddawano za symboliczna złotówkę z warunkiem rozpoczęcia budowy w ciągu 2<br />
lat. W latach 70–tych i 80–tych prawie w całości zabudowano wyznaczone tereny. W latach 90 –<br />
tych powstała sieć telewizji kablowej oraz wybudowano blok nr 34. W 1997 oddano do użytku<br />
nową SP nr 2 (obecnie ZSO nr 2 im. Jana Pawła II). Wybudowano również ulicę 15 pp „Wilków”<br />
AK stwarzającą możliwości rozbudowy osiedla w kierunku południowym oraz zachodnim.<br />
Przewodniczącym Zarządu Osiedla w pierwszej kadencji był Stanisław Kulik, następnie<br />
Tadeusz Maraszek, Zbigniew �Lipski, Jadwiga Jędrych, Kazimierz Głodek, Ryszard Kępka,<br />
Jarosław Szlendak. Przewodniczącym Rady Osiedla po Kazimierzu Głodku w 2003 został Jerzy<br />
Glowienka. [Anna Żaczek, wg Z. Lipski, <strong>Ryki</strong>.Ssięganie do korzeni]
10<br />
Osiedle „Słowackiego – Jednorodzinne”, usytuowane przy ul. Kochanowskiego,<br />
początkowo pod nazwą Słowackiego – Południe; powstało uchwałą MRN w Rykach z dn.<br />
20.03.1979. W 1980 rozpoczęto wykup gruntów pod zabudowę. Działki pod zabudowę oddawano<br />
w tzw. „wieczystą dzierżawę” (na 99 lat) za symboliczną złotówkę. W okresie PRL budownictwo<br />
cechowały ograniczenia w dostępności materiałów budowlanych, stąd oddanie do użytku<br />
niektórych mieszkań przeciągało się w czasie. Nazwy ulic nadano wg projektu Ryszarda<br />
�Makulca; są to m.in. ulice: Balladyny, Kirkora, Aliny, Fantazego, Marii Stuart, Kordiana,<br />
Agamemnona, Beniowskiego, Krzemienieckiej, gen. W. Sikorskiego, gen. F. Kleeberga. Pierwsze<br />
domy, pobudowane jeszcze przed oficjalnym wyznaczeniem przyszłego osiedla, należą do pp.<br />
Janusza i Edwarda Głodków, Karpisz, Tadeusza i Janiny Śpiewaków. W 1999 osiedle<br />
zamieszkiwało 289 osób. Przewodniczącym Rady Osiedla w 2003 został Czesław �Sęk,<br />
przewodniczącym Zarządu Osiedla Stanisław Beczek. [Anna Żaczek, wg: Z. Lipski, <strong>Ryki</strong>. Sięganie<br />
do korzeni.]<br />
Osiedle „Słowackiego – Wielorodzinne” – w roboczej nazwie funkcjonowało jako<br />
„Słowackiego II”. Teren wyznaczony uchwałą MRN obejmował grunty pomiędzy ulicami:<br />
Słowackiego, Graniczną w części północno – wschodniej oraz Kochanowskiego cz. południowej i<br />
zachodniej. Budowę rozpoczęto w 1978. Pierwsze dwa bloki stały już w kwietniu 1980, kolejne<br />
przewidziano do oddania we wrześniu danego roku. Był to okres kryzysu w państwie i<br />
jednocześnie czas ważnych zmian politycznych dla Polski – słynny „Sierpień 1980”. Plan<br />
inwestycyjny miasta i gminy w 1980 obejmował wiele działań (m.in. kontynuacja budowy Stacji<br />
CPN, Zajazd Turystyczny, część handlowa pawilonu „Jubilat”, Baza Dystrybucji Gau), które<br />
intensywnie realizowano pomimo trudności gospodarczych.<br />
Rozbudowa osiedla trwała do 1992 – w tym czasie zbudowano 27 bloków z 600<br />
mieszkaniami. W 1996 dobudowano blok nr 28 z 20 mieszkaniami. Łączna pow. użytkowa<br />
mieszkań wynosi 32761 m², a całego Osiedla – 15,3 ha, wyposażone jest we wszystkie media tj.<br />
wodę, gaz, telewizję kablową, oświetlenie, ogródki działkowe, sklep. Funkcjonuje �Przedszkole<br />
nr 5. W 1998 osiedle zamieszkiwały 1994 osoby, jest największe w Rykach. Przewodniczącymi<br />
Rady Osiedla byli: Jerzy Wiencek, Zygmunt Grzechnik, Jacek Szymański. W kolejnych wyborach:<br />
przew. Rady Osiedla została Bożena Długaszek, przew. Zarządu Osiedla po Marku Kępce był<br />
Edward �Majek. Obecnie (2007) - Przewodniczący Rady Osiedla: Bożena Długaszek, V-ce<br />
Przewodniczący Rady Osiedla: Marian �Gazda, Andrzej Szlachta, Przewodniczący Zarządu<br />
Osiedla: Edward Majek. Członkowie Zarządu: Ewa Jakubasik, Magdalena Woźniak, Eugeniusz<br />
Długaszek, Ryszard Łukasik, Katarzyna Surmacz, Jadwiga Janiszek. [Anna Żaczek, wg: Lipski Z.,<br />
<strong>Ryki</strong>. Sięganie do korzeni oraz uzupełnienia bieżące: www.ryki.pl]<br />
Osiedle „Świerczewskiego”, początkowa nazwa „Osiedle Domków Jednorodzinnych”. Do<br />
osiedla należą ulice: Żytnia (od szpitala do ul. Warszawskiej), Graniczna, Kopernika, Traugutta,<br />
Świerczewskiego. Działki pod zabudowę pochodziły z reformy rolnej w 1944, w wyniku której<br />
pracownicy dawnego majątku Marchwickich otrzymywali po 2 ha ziemi. Na przeł. lat 40 i 50 -<br />
tych na tych terenach stały baraki zamieszkiwane przez pracowników PGR – u. Pierwsze domy<br />
(przy ul. Granicznej), zanim wyznaczono ulice, należały do: Zofii i Stanisława Czerniejewskich<br />
(obecnie Zofii Piotrowskiej) oraz Jana Jończyka, następnie Zygmunta i Tadeusza Czerniejewskich.<br />
W 1951 (przy obecnej ul. Żytniej) wybudowano dwa domy murowane, w 1953 – kolejne 3. W<br />
dalszych latach powstawały domy dla pracowników Państwowego Gospodarstwa Rybnego. Prace<br />
budowlane nadzorował m.in. Jan Kleban (wówczas kierownik robót na dany okręg). Przew.<br />
Osiedla.: Franciszek Siwek, Marian Buczek, w latach 90 – tych Tadeusz �Czerniejewski i<br />
Romuald �Cieśla, następnie Przew. Zarz. Oś. Włodzimierz Jankowski i Przew. Rady Oś. Ewa
10<br />
Jeżewska, od 2003 Andrzej Szarek oraz Przew. Zarz. Włodzimierz Jankowski. [Anna Żaczek,<br />
wg: Z. Lipski, <strong>Ryki</strong>. Sięganie do korzeni]<br />
Osiński Marian, ur. 13.04.1898 w Wyrozębach, pow. Sokołów Podlaski, zm. 19.10.1943<br />
zamordowany przez ukraińskich nacjonalistów, s. Józefa i Wiktorii z d. Borychowska. Zam.: <strong>Ryki</strong>,<br />
ul. Sienkiewicza 6. Ukończył PSP w Wyrozębach, Gimnazjum w Siedlcach, SN w Siedlcach,<br />
Wyższe Kursy Nauczycielskie w Warszawie. Nauczyciel historii. Prac.: PSP Garwolin, do Ryk<br />
przeniósł się w 1920 roku, gdzie do 1925 roku pracował jako nauczyciel, a po śmierci J.<br />
�Prokurata objął stanowisko kierownika SPow w Rykach. Zginął wraz z żoną, córką Aliną i<br />
synem Oskarem. Uratowały się córki – Janina, później żona Jana Głodka z Ryk i Mirosława, żona<br />
Eugeniusza Osińskiego. Ze związku córki M. Osińskiego – Janiny (1922�93) i J. Głodka ur. się<br />
dzieci – Krystyna (ur. 1951) - z męża Duber (nauczycielka SP nr 2 w Rykach), Elżbieta (ur. 1954)<br />
z męża Kozera (właścicielka sklepu w Rykach) oraz Wojciech (ur. w 1957). Druga córka Mariana<br />
Osińskiego to Mirosława, żona Eugeniusza Osińskiego (dziennikarza, zm. w 1966); mgr<br />
mikrobiologii lekarskiej na UMCS; syn Andrzej (uk. Akademię Medyczną i pracuje w Złotowie w<br />
woj. pilskim).<br />
M. Osiński był prezesem Rady Nadzorczej Spółdzielni Spożywców w Rykach. Założyciel<br />
Oddziału TUR w Rykach. Założyciel Koła Wolnej Myśli. Prezes Ogniska �ZNP w Rykach.<br />
Lustrator okręgowy przy Komisji Wojewódzkiej ZNP w Lublinie. Delegat na krajowe i okręgowe<br />
zjazdy ZNP w l. 1928-32. Członek Zarządu Okręgu ZNP w Lublinie, w Brześciu n/Bugiem. Autor<br />
wielu artykułów w „Głosie Nauczycielskim”, „Robotniku”, „Wolnomyślicielu”. Członek Zarządu<br />
Powiatowego ZNP w Pińsku. Reprezentant powiatu pińskiego na Zjeździe Delegatów ZNP.<br />
Koordynator pomocy społecznej z centralnej Polski dla zubożałej ludności poleskiej. Inicjator<br />
dożywiania dzieci szkolnych na Polesiu. Trzykrotnie wybierany wójtem gminy <strong>Ryki</strong>, jednak nigdy<br />
nie zatwierdzony przez władze powiatowe z powodu swych lewicowych przekonań. Na zjeździe<br />
ZNP zgłosił m.in. wniosek o utworzenie szkoły świeckiej, co w konsekwencji spowodowało jego<br />
zwolnienie ze stanowiska kierownika szkoły z dniem 01.12.1926. Na stanowisku nauczyciela<br />
pracował do kwietnia 1932, później przeniesiony karnie przez ówczesne władze szkolne na<br />
Polesie, gdzie kontynuował swoją działalność W 1934 przeniósł się do wsi Serniki, a po włączeniu<br />
w 1939 Zachodniej Ukrainy do Związku Radzieckiego, nadal pracował na Polesiu i po ok. 2 latach<br />
przeniósł się do Moroczna w pow. Kamień Koszyrski, gdzie został zamordowany przez<br />
nacjonalistów ukraińskich. Inicjator budowy nowego budynku szkolnego przy ul. Szkolnej,<br />
oddanego do użytku w 1925. Założył kronikę szkoły od roku 1905 początkowo pisaną przez<br />
nauczyciela A. Sikorskiego (18 roz.), kolejne trzy rozdziały napisał osobiście. Wykładowca<br />
historii na kursach nauczycielskich w Nałęczowie. Członek ZNP i PPS. Zaint.: historia, literatura,<br />
polityka, religioznawstwo. Żona: Klementyna z d. Sztetner, ślub 25.05.1921. Dzieci: Janina -<br />
25.04.1922, Alina - 1926, Mirosława - 11.09.1928, Oskar - 1930. [Anna Żaczek, na podst inf. od<br />
Krystyny Duber, Kroniki SP nr 1 i Z. Lipskiego MR 10/1995, 11/1995]<br />
Ossoliński Jerzy (1595�1650), ur. w Sandomierzu, s. Zbigniewa i Anny z d. Firlej.<br />
Marszałek sejmów zwyczajnych w Warszawie. Podstoli koronny od 1630, wojewoda sandomierski<br />
od 1636, podkanclerzy koronny od 1639, kanclerz wielki koronny od 1643. Na sejmach 1625 i<br />
1627 ostro atakował dygnitarzy świeckich i duchownych za piastowanie, wbrew obowiązującemu<br />
prawu, kilku godności. W 1633 wysłany przez Władysława IV z misją do papieża, odbył słynny z<br />
przepychu wjazd do Rzymu. Po śmierci króla objął faktycznie ster rządów w państwie i<br />
przeforsował kandydaturę Jana Kazimierza. Zwolennik pokojowej polityki wobec Kozaków;<br />
doprowadził do ugody zborowskiej w 1649. Jeden z najwybitniejszych mężów stanu swojej epoki;<br />
autor wielu mów i pism politycznych. Starosta rycki w l. 1632�50, starostwo to odziedziczyła po<br />
nim córka Helena Tekla, żona wojewody krakowskiego. [Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR<br />
7/199]
11<br />
Ośrodek Pomocy Społecznej (Karola Wojtyły 29), zał. 27.04.1990 uchwałą Rady<br />
Narodowej Miasta i Gminy <strong>Ryki</strong>. Od początku kierowniczką jest Halina Machut. Celem OPS jest<br />
m. in. udzielanie pomocy społecznej, świadczeń rodzinnych, profilaktyka i rozwiązywanie<br />
problemów alkoholowych. Zatrudnia 22 osoby. [Halina Machut]<br />
Ośrodek zdrowia w Rykach początkowo był na Jarmołówce na ulicy Swatowskiej, w<br />
domu Bakierów. Była tam poczekalnia, gabinet dentystyczny, gabinet lekarski i zabiegowy.<br />
[Tomasz Niemirowski, wg: http://forum.ryki.pl/viewtopic.php?t=395&start=0]<br />
Pachnik Henryka, ur. w Wąchocku przed II woj. świat., zm. 02.03.2003, c. Michała,<br />
policjanta, który w czasie okupacji prac. w Kazimierzu Dolnym, Markuszowie, Karczmiskach k.<br />
Opola Lubelskiego, Kłoczewie i Rykach – zaginiony po ujawnieniu się po wojnie; był świadkiem<br />
śmierci komendanta sierżanta →Kundzicza. Ojciec jej spokrewniony był z mjr Janem Piwnikiem<br />
„Ponurym”, dowódcą zgrupowania partyzanckiego w rejonie Gór Świętokrzyskich. Zam. przed<br />
wojną w Kozienicach, Górze Puławskiej, a w Rykach od ok. 1940. Ukończyła Technikum<br />
Ekonomiczne w Rykach (zdawała egzamin u p. Taffa). Prac. w GS w Rykach - początkowo w<br />
magazynie surowców masowych, później w księgowości. Stała uczestniczka Ogólnopolskich<br />
Zlotów Harcerstwa Polskiego oraz obozów harcerskich m.in. w Nowogródku, Mirze i Nieświeży.<br />
Pochowana w rodzinnym grobowcu wraz z bratem Ryszardem oraz matką Heleną. Na płycie<br />
pomnika widnieje napis: „Zaginionemu ojcu w dowód pamięci córka”. [Anna Żaczek, wg: T.<br />
Budziak, MM 2-5/2003, s. 37]<br />
Pacholska � Grudniak Urszula, ur. 19.10.1965 w Rykach, c. Mariana i Wiktorii z d.<br />
Sochacka. Uczy jęz. polskiego w ZSZ nr 1 w Dęblinie. Nauczycielka dyplomowana. Podczas<br />
„Święta rowerów” w Rykach w październiku 2005 zajęła I miejsce przejeżdżając 112 km.<br />
[Marian Grudniak]<br />
Pałac (Warszawska 11). Wybudowany w XVIII w. dla Stanisława �Poniatowskiego �<br />
ojca króla; kolejni właściciele: hrabia Jan �Jezierski, Marta Ludwika �Marchwicka. Budynek<br />
wpisany do rejestru zabytków Nr A/896 dn. 31.01.1985. Klasycystyczny, parterowy, na planie<br />
prostokąta z cztreokolumnowym portykiem zwieńczonym od frontu trójkątnym szczytem z<br />
okulusem. Dziewięcioosiowy z prostokątnymi, smukłymi oknami. Nad nimi profilowany gzyms i<br />
pas gładkiego fryzu pod okapem z kwadratowymi okienkami poddasza. Od tyłu płytki ryzalit w<br />
części centralnej zwieńczony również trójkątnym szczytem. Dach niski, czterospadowy, kryty<br />
blachą.<br />
W 1765 już po śmierci Stanisława Poniatowskiego - ojca króla i starosty ryckiego (od 1759) w<br />
sporządzonym "Inwentarzu Starostwa Rykskiego y Tenuty Zadybskiey", znajdujemy następujący<br />
opis "pałacu" i budynków gospodarczych: "Pałac nowowymurowany pod dachówką...Sieni do<br />
niego iest iedna Pryncypalna, y Dwie Pomnieysze na Bokach... Officyna po prawey ręce Pałacu<br />
nowa Drewniana pod Gontami... Officyna Kuchenna naprzeciw tey... Staynia... wielka w tryanguł<br />
na Podmurowaniu Drewniana pod Gontami nowa, Wozownia naprzeciw Stayni Drewniana pod<br />
Gontami nowa, Officyna obok Pałacu Drewniana nowa wielka pod Gontami na podmurowaniu...<br />
naprzeciw tey officyny iest Budynek nowy... drewniany pod Gontami..."<br />
Inwentarz z 1775, podobnie jak poprzedni sprzed 10 lat, opisuje wszystkie zabudowania<br />
wchodzące w skład rezydencji. Najprawdopodobniej w drugiej połowie XVIII w. pałac był<br />
jedynym (oprócz kościoła) budynkiem murowanym w Rykach. Ów parterowy budynek posiadał<br />
dwie facjaty i siedem okien lukarnowych, zdobionych promieniście rozchodzącymi się<br />
szczeblinkami.<br />
W 1836 dobra Ryk wraz z przyległościami i przynależnościami nabył od Skarbu Publicznego
11<br />
Królestwa Polskiego hrabia Jan �Jezierski, mocą kontraktu kupna i sprzedaży z 12/24 VI 1836.<br />
On to wkrótce gruntownie przebudował budynek dworu według klasycystycznych reguł, nadając<br />
mu dzisiejszy kształt. W 1906 został kupiony przez �Martę i Zdzisława �Marchwickich; w 1944<br />
zajęty i zniszczony przez wojska radzieckie. Po II wojnie światowej pałac stał się własnością<br />
miasta. Mieścił się tu Ośrodek Zdrowia, a następnie �LO i TB. W 1981 zniszczony przez pożar, a<br />
następnie odbudowany z udziałem konserwatora zabytków i oddany do użytku w kwietniu 1990.<br />
Obecnie siedziba Urzędu Stanu Cywilnego, Dziecięcego Oddziału Miejsko-Gminnej �Biblioteki<br />
Publicznej i �MGCK. [Bogumiła Porowska]<br />
Parafia <strong>Ryki</strong>, fundatorem był najprawdopodobniej król. Przemawia za tym fakt, że <strong>Ryki</strong>,<br />
wówczas wieś, jak i cały teren tej par., były własnością królewską. Aż do końca Rzeczpospolitej<br />
przedrozbiorowej patronat nad kościołem i par. sprawowali kolejni monarchowie. Daty jej<br />
powstania nie można dokładnie ustalić, gdyż do obecnych czasów nie zachowały się dokumenty<br />
fundacyjny i erekcyjny. Spłonęły one podczas jednego z licznych najazdów tatarskich na<br />
przełomie XV i XVI w. Pierwsza wzmianka o jej istnieniu pochodzi z 1442. Daje to<br />
przypuszczenie, że powstała zapewne w I połowie XV w., lub nawet w końcu wieku XIV.<br />
Pierwsza znana wizytacja par. i kościoła w Rykach odbyła się w 1570. [Krystian Pielacha, wg:<br />
Wizytacja 9, k.7, 14; Wizytacja 15, k. 214; Kurzyp K., Stężyca nad Wisłą, Stężyca 1989, s. 8;<br />
Pielacha K., Historia kościoła w Rykach, cz. 1, Kościoły w Rykach na przestrzeni wieków, w: Twój<br />
Głos, nr 16/2006, s. 11]<br />
Park przy pałacu założono w połowie XVIII w., jego kolejnymi właścicielami byli:<br />
Stanisław �Poniatowski, hr. �Jezierski, Marta �Marchwicka i jej spadkobiercy, gmina <strong>Ryki</strong>. W<br />
1832 miał kształt prostokąta i rozciągał się na południowy wschód i północny zachód od pałacu,<br />
do obecnego budynku Spółdzielni Mieszkaniowej. Aleje wysadzane były drzewami<br />
wysokopiennymi. Od strony wschodniej pałacu znajdował się eliptycznie ukształtowany klomb<br />
obsadzony drzewami. Obecnie park zajmuje teren przed pałacem i pocięty jest betonowymi<br />
alejkami. Częściowo zachowany jest układ alei oraz kilka okazów starych drzew, w tym sosna<br />
czarna będąca pomnikiem przyrody. Również częściowo zachowany jest czworoboczny szpaler lip<br />
w północno zachodniej części. Od strony zachodniej pałacu znajduje się teren rekreacyjny.<br />
Obecnie odbywa się na nim m.in. powitanie Nowego Roku w Sylwestra. Do 1944 park był<br />
własnością prywatną i nie był udostępniany mieszkańcom Ryk. W lipcu 1944, po ogłoszeniu<br />
reformy rolnej, park stał się własnością gminy. [Barbara Kwiatkowska, wg: Z. Lipski, Zabytki w<br />
Rykach, czyli spacer po mieście]<br />
Piątek Ewa z d. Zduniak, ur. 26.01.1968 w Rykach, c. Sławomira i Teresy z d.<br />
Magnuszewska. Zam. ul. Karola Wojtyły 9/19. Ukończyła SP nr 1 i LO w Rykach, UW, KUL.<br />
Dyplomowana nauczycielka języka polskiego. Prac. w ZSO nr 1 <strong>Ryki</strong>, od 2003 – wicedyrektor<br />
szkoły, od 01.07.2007 – dyrektor. Członek komisji rewizyjnej Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju<br />
Dzieci i Młodzieży, członek Towarzystwa Wspierania Edukacji i Kultury „Tradycja”. Jej<br />
uczniowie zdobywali czołowe miejsca w konkursach recytatorskich, przedmiotowych (finalista i<br />
laureat) oraz literackich. Zaint. lektura, wędrówki po górach i podróże. Mąż: �Krzysztof. [Ewa<br />
Piątek]<br />
Piątek Krzysztof, ur. 19.02.1967 w Rykach, s. Janusza i Zofii z d. Miłaszewska. Zam. ul.<br />
Karola Wojtyły 9/19. Ukończył TM, studium nauczycielskie (muzyka), studia magisterskie, studia<br />
podyplomowe (sztuka) na UW. Dyplomowany nauczyciel sztuki (muzyka, plastyka). Prac. ZSO nr<br />
1 w Rykach. W poprzedniej kadencji radny Osiedla 22 Lipca, obecnie przewodniczący Rady<br />
Miejskiej oraz członek Komisji Oświaty, Kultury, Sportu i Spraw Społecznych. Odznaczony BKZ,<br />
odznaką Zasłużony Działacz Kultury, medalem od wojewody lubelskiego za zasługi wniesione w
11<br />
rozwój woj. lubelskiego. Zaint.: muzyka, folklor, taniec, sztuka. Żona: �Ewa z d. Zduniak, ślub<br />
20.07.1991. Dzieci: Aleksandra � 31.05.1993, Emilia � 21.04.1995, Wojciech � 23.04.1997.<br />
[Krzysztof Piątek]<br />
Piątkowski Henryk, ps. „Kotlina“, ur. 11.02.1907 w Rykach, s. Piotra i Aleksandry z d.<br />
Makulec. Po ukończeniu SPow, uczęszczał do Gimnazjum Humanistycznego w Łukowie, gdzie w<br />
1928 zdał maturę. W 1928 został skierowany do odbycia służby wojskowej do Baonu<br />
Podchorążych Rezerwy Piechoty Nr 9 w Berezie Kartuskiej, a od 09.1929 do 08.1931 kształcił się<br />
w Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowi Maz.-Komorowie. Awansowany do stopnia ppor.<br />
piechoty 15.08.1931 z przydziałem do 15 PP w Dęblinie na stanowisko d-cy plutonu. Do stopnia<br />
porucznika awansowany 01.01.1934. W 1935 został przydzielony do batalionu KOP w<br />
Derdekałach pow. Krzemieniec woj. wołyńskie na stanowisko d-cy plutonu w kompanii<br />
granicznej, następnie d-ca kompanii. Następnie przeniesiony do 8 PP Leg. na stanowisko d-cy<br />
plutonu łączności. W 1938 ukończył kurs dla oficerów w zakresie broni maszynowej i został<br />
przeniesiony do 8 PP Legionów w Lublinie na stanowisko d-cy kompanii CKM. W kampanii<br />
wrześniowej 1939 d-ca 2 kompanii CKM w II baonie 8 pp Leg. Walczył na szlaku bojowym pułku<br />
pod Iłżą 8-9.09.1939 oraz 23.09.1939 pod Tarnawatką na Lubelszczyźnie. Uniknął niewoli<br />
niemieckiej i w październiku 1939 wrócił do Ryk, gdzie początkowo ukrywał się przed<br />
aresztowaniem.<br />
W lutym 1940 podjął działalność konspiracyjną w szeregach ZWZ. Początkowo d-ca<br />
Placówki ZWZ <strong>Ryki</strong>, potem od lutego 1941 komendant Rejonu VIII (<strong>Ryki</strong> – Ułęż – Sobieszyn),<br />
który do czerwca 1942 wchodził w skład Obwodu ZWZ/AK Garwolin, a następnie został<br />
włączony jako rejon IV w Podobwodzie „A” Obwodu AK Puławy. Po wejściu wojsk sowieckich<br />
na teren obwodu pozostał w konspiracji. Od listopada 1944 pełnił funkcję komendanta Podobwodu<br />
„A”. Awansowany do stopnia kapitana 11.11.1943. Po rozwiązaniu w styczniu 1945 AK działał w<br />
konspiracji poakowskiej ROAK (Ruch Oporu Armii Krajowej). Na początku kwietnia 1945 został<br />
mianowany komendantem Obwodu ROAK/DSZ (Delegatura Sił Zbrojnych na Kraj) Puławy.<br />
Funkcję sprawuje do sierpnia 1945. Awansowany do stopnia majora 01.06.1945. W tym okresie<br />
oficjalnie był zatrudniony jako rachmistrz-odbiorca w cukrowni Garbów pow. Puławy.<br />
Po utworzeniu we wrześniu 1945 Zrzeszenia WiN działał w strukturach tej organizacji na<br />
stanowisku Prezesa /k-dta/ Obwodu WiN Puławy krypt. „Pułtusk II”, który wchodził w skład<br />
Inspektoratu Rejonowego WiN Puławy – Okręg WiN Lublin. W obwodzie prowadzono głównie<br />
działalność wywiadowczą, propagandową oraz dywersyjną. Do jesieni 1946 obwód WiN Puławy<br />
należał do najlepiej zorganizowanych w okręgu lubelskim; miał pełna obsadę w rejonach i<br />
placówkach terenowych oraz najbardziej rozwiniętą sieć dywersji.<br />
W wyniku rozpracowania agenturalnego przez Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa<br />
Publicznego Puławy, został zdekonspirowany i 14.10.1946 zatrzymany w Garbowie. Początkowo<br />
przetrzymywany i przesłuchiwany w Puławach, potem przewieziony do aresztu WUBP w<br />
Lublinie, gdzie był przesłuchiwany przez Feliksa Zawadzkiego pod osobistym nadzorem szefa<br />
urzędu Jana Tataja. Podczas śledztwa, w celu wymuszenia zeznań, był poddawany torturom i<br />
biciu. Został skazany na 9 lat więzienia oraz kary dodatkowe pozbawienia praw obywatelskich,<br />
publicznych i honorowych na lat 5 i konfiskatę mienia na rzecz Skarbu Państwa. Więziony na<br />
Zamku Lubelskim, skąd go przewieziono do Centralnego Więzienia Karnego w Rawiczu, gdzie<br />
został osadzony 19.02.1948. Jako działacz niepodległościowy był szykanowany przez personel<br />
więzienny. Zaliczony do grupy więźniów antypaństwowych „A” odbywał karę w najgorszych<br />
warunkach. 15.01.1953 został wywieziony do więzienia w Strzelcach Opolskich. Następnie<br />
przebywał w Ośrodkach Pracy Więźniów w Bytomiu i Chorzowie. Zwolniony z więzienia<br />
14.10.1955 po odbyciu całej orzeczonej przez WSR Lublin kary 9 lat więzienia.<br />
Po powrocie do Ryk i podleczeniu zdrowia nie mógł znaleźć pracy. Początkowo pracował<br />
dorywczo. Dopiero po 1956 udało mu się podjąć pracę zawodową w jednym z zakładów na terenie
11<br />
Ryk. Do 1960 był objęty przez SB kontrolą operacyjną. W 1989 należał do inicjatorów i<br />
organizatorów Stowarzyszenia Żołnierzy AK. Mieszkał przy ul. Swatowskiej 38 w Rykach. W<br />
1990 na wniosek ŚZŻAK został rozkazem personalnym MON awansowany do stopnia mjr w st.<br />
Spoczynku. Ciężko chory w 1991 przebywał w jednym z warszawskich szpitali na Ochocie, gdzie<br />
zmarł 07.11.1991. Uroczysty pogrzeb z udziałem pocztów sztandarowych z Puław, Ryk oraz<br />
innych odbył się 13.11.1991 na cmentarzu w Rykach. Pożegnany przez przyjaciół i liczne grono<br />
byłych żołnierzy konspiracji niepodległościowej. Odznaczony: SKZ z Mieczami i Krzyżem AK.<br />
Żona: Natalia z d. Olejnicka (nauczycielką), ślub w 1937. Dzieci: Bogdana - 1938 i Janusz – 1940.<br />
[Barbara Kwiatkowska, wg: Rodzina Stankiewicz z Mazowsza<br />
http://www.stankiewicz.e.pl/index.php?kat=32&sub=443]<br />
Pielacha Krystian, ur. 23.12.1981 w Rykach, s. Jana i Janiny z d. Gliwka. Ukończył: SP<br />
Nr 1 im. Mariana Osińskiego w Rykach (1988-96), TM w Rykach (1996 – 2001), studia<br />
historyczne na Akademii Podlaskiej w Siedlcach (2001-06) o specjalności archiwalnej i<br />
nauczycielskiej. Prac. jako nauczyciel historii i wiedzy o społeczeństwie w uzupełniającym LO<br />
przy WSUPiZ w Rykach (01.02 – 31.08.2006); w Powiatowym Urzędzie Pracy w Rykach jako<br />
archiwista zakładowy (23.08. – 14.11.2006); w Archiwum Państwowym Dokumentacji Osobowej<br />
i Płacowej w Milanówku jako archiwista (16.11.2006 – 14.01.2007), a od 16.01.2007 w Instytucie<br />
Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Odział w<br />
Warszawie jako archiwista; od 01.09.2006 w Policealnym Studium Zawodowym przy WSUPiZ w<br />
Rykach jako wykładowca archiwistyki. Zaangażowany czynnie w życie parafii, od 1994 lektor, w<br />
l. 1994 – 2005 członek →Ruchu Światło-Życie. Badacz dziejów Ryk i dawnej ziemi stężyckiej<br />
Zainteresowania: historia, archiwistyka, sport, filatelistyka. [Justyna Pielacha]<br />
Pierwsze Prywatne Policealne Studium Zawodowe dla Dorosłych (Karola Wojtyły 1,<br />
nad pocztą), zał. 2002 przez Danutę Zydlewską � Rusa. Szkoła dla tych, którzy pragną zdobyć<br />
atrakcyjny zawód, poszukiwaną na rynku wiedzę, umiejętności i solidne podstawy do rozpoczęcia<br />
nauki na wyższej uczelni, a także dla osób, które nie zdały matury, a posiadając średnie<br />
wykształcenie, mogą poświęcić czas na poznanie lub doskonalenie wiadomości z zakresu<br />
informatyki, rachunkowości, prac biurowych, ochrony fizycznej osób i mienia, bezpieczeństwa i<br />
higieny pracy i innych. Nauka w Studium trwa dwa lata (cztery semestry). Zajęcia są prowadzone<br />
w formie wykładów i ćwiczeń, a nauka kończy się egzaminem z przygotowania zawodowego i<br />
uzyskaniem tytułu technika. Jest to szkoła niepubliczna na prawach szkoły publicznej, program<br />
oparty na podstawach programowych MEN. Wykładowcami są specjaliści posiadający<br />
doświadczenie zawodowe, odpowiednie przygotowanie merytoryczne i pedagogiczne. Szkołę<br />
ukończyło już przeszło 80 absolwentów. Kierunki nauczania: informatyka, ochrona fizyczna osób i<br />
mienia, rachunkowość, bezpieczeństwo i higiena pracy, prace biurowe, administracja. Szkoła<br />
kształci w systemie zaocznym 2-letnim (sobota, niedziela), tworzy ją (01.10.2005) 17<br />
pracowników oraz 175 uczniów. [Danuta Zydlewska � Rusa]<br />
Pietrasiak Adolf, ur. 17.11.1916 w Kośminie, s. Wiktora i Antoniny z d. Goluch.<br />
Ukończył w 1936 Szkołę dla Podoficerów Lotnictwa w Bydgoszczy i dostał przydział do<br />
dywizjonu myśliwskiego w 2 pułku lotniczym na Rakowcu w Krakowie. W wojnie obronnej 1939<br />
walczył jako kapral pilot w 122 Eskadrze Myśliwskiej broniącej Krakowa. Poprzez Rumunię<br />
dostał się do Francji, gdzie po przeszkoleniu w Ośrodku Wyszkolenia Myśliwskiego w Bron pod<br />
Lyonem, walczył w obronie Francji w kluczu kpt. W. Jasionowskiego, zestrzeliwując 2 samoloty<br />
wroga. Po kapitulacji Francji znalazł się w 308 Myśliwskim Dywizjonie krakowskim<br />
stacjonującym w Northolt. Był zestrzelony nad Francją, skakał na spadochronie, a następnie z<br />
pomocą francuskiego Ruchu Oporu przez Hiszpanię i Gibraltar powrócił do swojego dywizjonu i<br />
do latania. Odniósł 10 zwycięstw powietrznych (zaliczono mu 8). Zginął w czasie lotu bojowego
11<br />
nad Francją 20.11.1943. Pośmiertnie odznaczony Srebrnym Krzyżem Virtuti Militari. Posiadał też<br />
Krzyż Walecznych. [Zbigniew Lipski, wg: MR nr 12/1998; T. Budziak; nr 2 i 3/1999 T. Schielle]<br />
Pietrasiak Bolesław, ur. 17.09.1908 w Kośminie, zm. 25.11.1995, s. Michała i Zofii.<br />
Ukończył Szkołę Rzemieślniczą w Warszawie. Stolarz meblowy. Prowadził warsztat stolarski przy<br />
ul. Cichej i Swatowskiej. Brał udział w obronie Warszawy w 1939. Wykonywał meble wg starej<br />
solidnej szkoły warszawskiej. Żona: Kazimiera z d. Szlendak, ślub w 1940. Dzieci: Alicja –<br />
28.08.1941; Teresa – 15.07.1943; Franiciszek – 03.06.1947; Piotr – 31.01.1949; Irena –<br />
03.09.1950; Marek – 12.054.1952. [Franciszek Pietrasiak]<br />
Pietrasiak Franciszek, ur. 03.06.1947 w Rykach, s. Bolesława i Kazimiery z d. Szlendak.<br />
Zam. ul. Kochanowskiego 11/3. Ukończył TM, WSUPiZ. Mechanik lotniczy. Prac. WZL Dęblin.<br />
Członek Aeroklubu przy Dęblińskiej Szkole Orląt. Zaint.: lotnictwo, modelarstwo, astronomia,<br />
astronautyka. Własnoręcznie wykonał teleskop astronomiczny, modele latające oraz uprawiał<br />
spadochroniarstwo. Żona: Henryka z d. Kurek, ślub 06.04.1985. Syn: Artur - 1986. [Franciszek<br />
Pietrasiak]<br />
Piotrowski Eugeniusz, ur. w 1941 roku w Rykach, s. Józefa i Felicji z d. Ochnio. Ukończył<br />
SP w Rykach oraz uczęszczał do średniej szkoły elektrotechnicznej w Opolu. Po wybuchu granatu<br />
w łaźni miejskiej w Rykach w 1954 został inwalidą. Niezwykle uzdolniony konstruktor (samouk)<br />
modeli lotniczych i okrętowych.Zbudował kilka modeli latających na uwięzi, a także katamaran do<br />
jazdy na lodzie. Utrzymywał się z napraw odbiorników radiowych i telewizyjnych. Zmarł<br />
26.12.1999. [Barbara Kwiatkowska]<br />
Piotrowski Marian, ks., ur. 3.03.1916 we wsi Pobratymy, pow. węgrowski, w par. Kopcie,<br />
s. Władysława i Aleksandry z d. Rytel. W 1929 ukończył SPow w Wyszkowie, a w 1934<br />
Gimnazjum Biskupie w Siedlcach. Po złożeniu egzaminu dojrzałości w 1934 wstąpił do<br />
seminarium duchownego w Janowie Podlaskim, które ukończył w 1940. Na pierwszą placówkę<br />
duszpasterską skierowany został przez bpa Czesława Sokołowskiego do par. Gończyce od<br />
01.10.1940, a 15.03.1941 został przeniesiony do Garwolina. Po dwóch miesiącach pracy<br />
20.05.1941 objął stanowisko wikariusza par. Borowie, leżącej w sąsiedztwie Garwolina. Na nowej<br />
parafii sprawował posługę przez 5 miesięcy, by znów powrócić do Garwolina, mimo próśb o<br />
dalszą posługę w Borowiu. Następna translokata nastąpiła 15.08.1942 do par. Skrzeszew. Od<br />
01.10.1943 prac. w par. Kosów, po czym 10.10.1944 otrzymał stanowisko prefekta Gimnazjum<br />
Biskupiego w Siedlcach, ustępując zarazem ze stanowiska prefekta w Kosowie. Po roku z dniem<br />
01.07.1945 odszedł z gimnazjum, rozpoczynając pracę wikariusza w par. Zbuczyn.<br />
Dnia 01.10.1945 rozpoczął studia na KUL, na dwóch fakultetach: prawa kanonicznego i<br />
nauk społeczno – ekonomicznych. Od 15.12.1945 został ponownie mianowany wikarym w par.<br />
Zbuczyn, ale tę posługę miał tylko sprawować w okresie ferii świątecznych i wakacji. Zwieńczył<br />
trzyletnie studia podwójnym dyplomem: magistra licencjata prawa kanonicznego (23.06.1947) i<br />
magistra nauk społeczno – ekonomicznych (17.09.1948). Studia kontynuował na kursie<br />
doktoranckim do 1949. 28.04.1949 objął obowiązki proboszcza parafii Ostrówek, a po dwóch<br />
latach rozpoczął gromadzenie materiałów do pracy doktorskiej na temat: ,,Organizacja diecezji<br />
podlaskiej w 1818”. W 1958 podjął współpracę w naukowym opracowaniu źródeł ilustrujących<br />
działalność Kościoła w dawnej Polsce z Instytutem Geografii Historycznej Kościoła przy<br />
Towarzystwie Naukowym KUL, podejmując się opracowania diecezji siedleckiej w XIX i XX w.<br />
Pracował też przy wydaniu Atlasu historycznego organizacji kościelnej w Polsce z<br />
uwzględnieniem podziału na diecezje, archidiakonaty, dekanaty i parafie.<br />
01.07.1959 został mianowany administratorem par. Sobieszyn, wyjątkowo trudnej ze<br />
względu na efekty działalności przedwojennej organizacji lewicowej ”Wici”. Przez prawie 2 lata
pracy zyskał duży stopień zaufania i akceptacji. Z dniem 14.04.1962 mianowany administratorem<br />
par. Sobolew. 15.07.1965 przeniesiony do Siedlec na stanowisko wikariusza pomocnika<br />
(wikariusz audiutor) w parafii katedralnej. Jego trosce powierzono całość duszpasterstwa w<br />
zastępstwie proboszcza, który to urząd pełnił wówczas biskup pomocniczy Wacław Skomorucha.<br />
Dodatkowo został obarczony – zgodnie z prawniczym wykształceniem – funkcją Promotora<br />
Sprawiedliwości i Obrońcą w Sądzie Biskupim, do 01.02.1969. W uznaniu zasług oraz wkładu w<br />
pracę duszpastersko – administracyjną, mając na uwadze przykładne życie kapłańskie i<br />
przywiązanie do Kościoła, bp Ignacy Świrski mianował go kanonikiem honorowym Kościoła<br />
Katedralnego w Siedlcach. W niedługim czasie papież Paweł VI uhonorował go godnością prałata.<br />
Te wyróżnienia nie były bez pokrycia. W świątyni katedralnej przeprowadził szereg gruntowych<br />
remontów, renowacji, usprawnień i uzupełnień w wyposażeniu.<br />
26.11.1968 otrzymał nominację na urząd wikariusza zarządcy par. <strong>Ryki</strong> oraz dziekana dek.<br />
ryckiego, którą to funkcję pełnił przez 21 lat. 21.04.1969 mianowany sędzią posynodalnym. Od<br />
06.03.1971 był już pełnoprawnym proboszczem par. <strong>Ryki</strong>. Przeprowadził wiele inwestycji<br />
gospodarczych: pokrycie kościoła blachą miedzianą, założenie w nim centralnego ogrzewania,<br />
naprawa poważnie uszkodzonej wieży, wymiana uszkodzonych elementów więźby dachowej,<br />
renowacja kościoła, budowa domu parafialnego z salami katechetycznymi i mieszkaniami dla<br />
księży. Z jego inicjatywy powstały kaplice w Bazanowie (obecnie kościół parafialny), Owni i<br />
Stawach. Powiększył cmentarz grzebalny i dokonał jego ogrodzenia. W uznaniu tych zasług został<br />
obdarzony godnością kanonika generalnego Kapituły Katedralnej. Nieuleczalna choroba stała się<br />
przyczyną jego śmierci, która nastąpiła 16.10.1990. Jego pogrzeb, który miał miejsce 18.10<br />
zgromadził wielką rzeszę ludzi, dla których był kapłanem, pasterzem i sprawnym administratorem<br />
parafii. Pochowany na cmentarzu w Rykach. [Krystian Pielacha, wg: Akta osobiste ks. Mariana<br />
Piotrowskiego, AKDS, Dział I, Lit. P, Nr porz. 38, Tom I]<br />
Piłsudski Józef, ur. 05.12. 1867 w Zułowie pod Wilnem, zm. 12.05.1935 w Warszawie.<br />
Twórca niepodległego państwa polskiego. Marszałek Polski. Założyciel POW. Podczas ofensywy<br />
znanej jako „manewr znad Wieprza” zatrzymał się w Rykach 16.08.1920 w domu Franciszka<br />
�Kowalskiego (Warszawska 29). [Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR 9/1995, s. 8]<br />
PKO Bank Polski �Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski.<br />
11<br />
Plebania stara, ul. Wspólna 3. 04.04.1904 zebranie parafialne podjęło uchwałę o<br />
sprzedaży poprzez licytację gruntów i zabudowań przy ®kościele p.w. św. Jakuba Ap. (trzecim),<br />
aby uzyskane w ten sposób fundusze przeznaczyć na wzniesienie budynków parafialnych na placu<br />
przy nowej, będącej dopiero w planach, świątyni (tj. Najświętszego Zbawiciela). Uchwałę parafian<br />
ryckich zatwierdził car Rosji 11.12.1906. Grunty przeznaczone do sprzedaży geometra Lehman,<br />
wg sporządzonego planu, podzielił na 40 działek, z których na licytacji w 1912 i w 1914 sprzedano<br />
20 wraz ze starym wikariatem, za 18300 rubli. Reszta działek, a także plac nienumerowany, na<br />
którym stała plebania, z powodu braku licytujących, nie zostały sprzedane i pozostały w<br />
posiadaniu parafii. Za pieniądze uzyskane ze sprzedaży działek, w l. 1914-15 wybudowano<br />
plebanię i budynki gospodarcze przy nowym kościele, wraz z ogrodzeniem naokoło probostwa. Na<br />
wykończenie budowy zabrakło ok. 2000 rubli. Całość prac wykonał Stanisław Pronaszka z<br />
Warszawy, wg projektu Józefa �Dziekońskiego, za 15583 rubli i 73 kopiejek. Wybudowana<br />
została z cegły w stylu zakopiańskim, zewnątrz i wewnątrz otynkowana oraz pokryta blachą<br />
cynkowaną, mająca wymiary 42 łokcie długości na 24 łokcie szerokości. [Krystian Pielacha, wg:<br />
Protokół zebrania ryckiej rzymsko – katolickiej parafii z 4 kwietnia 1904 r., Korespondencja<br />
Naczelnika Powiatu Garwolińskiego do Wójta Gminy <strong>Ryki</strong> z dnia 22 stycznia 1907 r., AKDS,<br />
APwRds, sygn. Lit. R., Dział IV, Nr porz. 16, tom I.; Inwentarz rzymsko – katolickiej parafii <strong>Ryki</strong><br />
sporządzony 1 lipca 1918 roku, APR, sygn. 60]
11<br />
Polańska Jadwiga z d. Kamińska, ur. 30.08.1945 w Rykach, c. Jana i Heleny. Ojciec<br />
prowadził zakład stolarski i małe (3 ha) gospodarstwo rolne. Ma siostrę Janinę (ur. 1932) lekarza<br />
medycyny i brata Henryka (ur. 1937) elektryka. Rodzeństwo przyrodnie to: Stanisława, Wanda i<br />
Stanisław. SP i LO ukończyła w Rykach. W l. 1963�68 studiowała na AR w Olsztynie, na<br />
Wydziale Technologii Mleczarstwa i Żywności. Tam też poznała przyszłego męża �Tadeusza.<br />
Staż pracy odbywała w Zakładzie Mleczarskim w Warszawie. Potem prac. jako inspektor w<br />
Wojewódzkim Związku Spółdzielni Mleczarskich w Olsztynie. W 1972 oboje z mężem przenieśli<br />
się do Ryk, gdzie p. Jadwiga znalazła pracę w miejscowej OSM. Po 35 latach pracy w zawodzie<br />
(w 2003) przeszła na emeryturę. Przez 32 lata była kierownikiem laboratorium oceny surowca i<br />
laboratorium kontroli jakości wyrobów: najpierw w przy ul. Swatowskiej, potem w baraku przy ul.<br />
Lubelskiej i od 1998 w nowym obiekcie przy ul. Żytniej. Prowadziła szkolenia dla rolników w<br />
zakresie poprawy jakości mleka, dzięki czemu mleko uzyskało standard europejski.<br />
Zorganizowała dwa nowoczesne laboratoria, wyposażone w najnowocześniejszą aparaturę<br />
elektroniczną do oceny mleka surowego i produktów mlecznych. Bardzo jej w tej pracy pomogła 3<br />
i pół miesięczna praktyka studencka w Szwecji w 1967. Otrzymała m.in. ZKZ i Odznakę<br />
"Zasłużona dla mleczarstwa". Wspólnie z mężem założyła firmę "Dar Natury" przekształconą w<br />
2003 w Przedsiębiorstwo Farmaceutyczne "�Leki Natury". [Zbigniew Lipski]<br />
Polański Janusz, ur. w 1971, s. �Tadeusza i �Jadwigi. Absolwent LO w Rykach.<br />
Otrzymał I nagrodę im. Stanisława Herbsta od Polskiego Towarzystwa Historycznego za pracę<br />
magisterską. Zaint.: stosunki kulturalne, społeczne i polityczne Polski z Niemcami, mniejszości<br />
narodowe, dzieje Austrii i Niemiec. [Tomasz Niemirowski, wg: Redakcja MR 5/1997]<br />
Polański Tadeusz, ur. 22.08.1943 we wsi Suche, dawny pow. Janów Poleski, obecnie<br />
na Białorusi (w ramach I repatriacji Polaków zza Buga przybył do Wilczkowa k/Dobrego Miasta,<br />
woj. olsztyńskie). Zam. ul. Spacerowa. Ukończył Technikum Rolniczo – Łąkarskie w Lidzbarku,<br />
studia na WSR w Olsztynie (Wydz. Zootechniczny) w 1968. Prac. w PGR k. Wilczkowa, potem<br />
ok. 1,5 roku w Wojewódzkim Związku Kółek Rolniczych i w ZW ZMW w Olsztynie (1969-72).<br />
Następnie objął stanowisko wiceprezesa OSM w Rykach i niedługo awansował na<br />
wiceprzewodniczącego PPRN w Rykach (do 30.06.1975). Zastępca naczelnika powiatu w Rykach<br />
(1972-75); inspektor w Urzędzie Wojewódzkim w Lublinie w Wydziale Kontroli i Instruktażu<br />
(1975-82); prezes Spółdzielni Mleczarskiej w Rykach (1982-2001). Po 2001 honorowy prezes<br />
Spółdzielni Mleczarskiej w Rykach; od 1992 właściciel Przedsiębiorstwa Produkcyjno -<br />
Handlowego "Dar Natury" w Rykach, które od 2003 działa pod nazwą Przedsiębiorstwo<br />
Farmaceutyczne "�Leki Natury". Do 1992 członek ZSL, po tym roku PSL; członek Lubelskiego<br />
Sejmiku Samorządowego (1997-2001); poseł na Sejm RP II i IV kadencji z listy PSL, okręgu nr 6<br />
w Lublinie (1993�97 i 2001�05). Ma duże zasługi w rozbudowie zakładu mleczarskiego w<br />
Rykach, który w ciągu 20 lat jego zarządzania stał się jednym z najlepszych zakładów w Polsce.<br />
Ponadto przyczynił się do powstania nowych inwestycji na terenie Ryk, szczególnie w<br />
pozyskiwaniu pieniędzy na rozbudowę szpitala w Rykach i na drogi. Aktywnie współdziałał z<br />
samorządem lokalnym, przyczyniając się do utworzenia w Rykach powiatu, Sądu Rejonowego i<br />
Prokuratury oraz Urzędu Skarbowego. Jako właściciel firmy farmaceutycznej wprowadził na<br />
rynek leki ziołowe m.in. "Venoforton", „Immunofort” i "Sedomix". Otrzymał KKOOP, ZKZ,<br />
SKZ, Złotą Odznakę "Zasłużony dla woj. warszawskiego", złoty medal "Za udział w Walce z<br />
Powodzią". Żona: �Jadwiga z d. Kamińska, ślub 23.08.1969. Dzieci: �Janusz � 1971, obecnie<br />
mgr historii po UW, Jacek � 1975, ukończył Zarządzanie i Marketing w Warszawie, Agnieszka �<br />
1978, lekarz weterynarii po Uniwersytecie Warmińsko – Mazurskim w Olsztynie, Michał � 1985,<br />
studiuje na SGH. [Zbigniew Lipski]
Polska Organizacja Wojskowa, zał. pod koniec 1915 po wycofaniu się wojsk rosyjskich<br />
z terenów dawnego pow. garwolińskiego (do którego w ówczesnym czasie należały <strong>Ryki</strong>) i<br />
przejęcia terenów przez okupanta niemieckiego (do 1918). W pow. garwolińskim utworzono 19<br />
jednostek, m.in. w Rykach. Komendantem ryckiej placówki został Marian Miłosz „Krakus”,<br />
członkami w pierwszym okresie: Kazimierz Gonert, Henryk Czapski, Stanisław Kowalski, Feliks<br />
Filipek. Na uzbrojenie składało się 6 karabinów rosyjskich, 3 browningi belgijskie, 6 rewolwerów<br />
różnych typów, amunicja. Karabiny przechowywano u Piotra Bakiery, zaś broń krótką u<br />
poszczególnych członków POW. Do zadań placówki należało prowadzenie wywiadów o stanie<br />
liczebnym wojsk okupanta, ich uzbrojeniu, połączeniach telefonicznych i telegraficznych, ponadto<br />
prowadzenie propagandy w instytucjach społ. (m.in. w Spółdzielni Spożywców, �Ochotniczej<br />
Straży Ogniowej w Rykach). 10.11.1918 POW uczestniczyła w akcji rozbrajania wojsk<br />
niemieckich, wspomagana przez mieszkańców Ryk. Zginęli wówczas strażacy: Antoni Żaczek i<br />
później z powodu ran Józef Kierzkowski. Wśród najbardziej czynnych członków organizacji<br />
wymieniani są: M. Miłosz, Stefan Malinowski, K. Gonert, P. Błachnio, S. Kowalski, Stanisław i<br />
Michał Wojtaś. W kronice OSP wymienia się również nazwiska: Chaciewicz, Piotr �Danysz,<br />
Marcin Marchwicki. Rozbrojono wówczas w Rykach ok. 60 żołnierzy piechoty i 12<br />
kawalerzystów. Uzyskana broń oraz sprzęt wojenny, konie, samochód ciężarowy zostały<br />
wykorzystane przez kompanię działającą na terenie pow. garwolińskiego pod dow. Ignacego<br />
Zowczaka (rozbitą 18.11.1918 w Międzyrzecu). Wśród poległych w tej bitwie znalazł się Józef<br />
Filipowicz z Ryk. [Anna Żaczek, wg MR 11/1995; Kroniki SPow. nr 1 w Rykach; Kroniki OSP]<br />
„Polski Ogród”, � Zakład Przemysłu Owocowo � Warzywnego „Hortex”<br />
11<br />
Polski Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów, rejon <strong>Ryki</strong>, zał. w 1976 z inicjatywy<br />
Szczepana Jeżewskiego, Henryka Piątkowskiego i Edwarda Miłosza. Do 2000 przewodniczącym<br />
był Szczepan Jeżewski, a od 2000 do dziś Czesława Grudniak. Związek świadczy pomoc w<br />
załatwianiu różnych spraw ludziom starszym, organizuje wspólne spotkania z okazji świąt<br />
okolicznościowych i Dnia Seniora, współpracuje z Domem Opieki w Leopoldowie, pomaga<br />
ludiom biednym, wydając artykuły spożywcze ze Światowego Banku Żywności. Z inicjatwy<br />
PZERiI powstał „Klub Seniora” przy MGCK, który corocznie uczestniczy w eliminacjach<br />
wojewódzkich i rejonowych zespołów artystycznych. Związek otrzymał dyplomy i wyróżnienia<br />
oraz złote odznaki za działalność z Zarządu Głównego i Zarządu Okregu Lublin PZERiI, a także<br />
nagrody rzeczowe z Urzędu Starostwa i Gminy <strong>Ryki</strong>. 01.10.2005 liczył 323 członków. [Czesława<br />
Grudniak]<br />
Polski Związek Hodowców Gołębi Pocztowych. Oddział <strong>Ryki</strong>, zał. w styczniu 1991 z<br />
inicjatywy Tadeusza Kalisza oraz Waldemara Pieńkosza, Kazimierza Czerniejewskiego, Tadeusza<br />
Feliksa i Józefa Falenty oraz innych hodowców zam. w Rykach i okolicach, zrzeszonych<br />
wcześniej w PZHGP O/Dęblin. Prezesami byli kolejno: Tadeusz Kalisz (1991�94), Stanisław<br />
Przychodzeń (1994�98), Dariusz Piwoński (1999�2002 i 2003�06). Oddział zajmuje się<br />
organizacją lotów i rywalizacją gołębi pocztowych. Gołębie Bogdana Kwiatkowskiego wygrały lot<br />
okręgowy z Magdeburga w 1998, a gołębie Mirosława Nowickiego i Waldemara Pieńkosza<br />
wywalczyły 13 miejsce w kat. A w Mistrzostwach Polski. Oddział liczy 68 członków. [Dariusz<br />
Piwoński]<br />
Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym. Koło w Rykach,<br />
zał. w 1990 przez Hannę Czupyt oraz Wandę Czaplicką. Stowarzyszeniem kolejno kierowali:<br />
Hanna Czupyt (1990-93), Sławomir Siwiński (1993-96), Alicja Lis (1996-2002), Janusz<br />
Adamczyk (06�10.2002), Zbigniew Chołuj (2002-03) oraz Jolanta Polak od 2003. Celem
stowarzyszenia jest dział. na rzecz wyrównania szans osób z upośledzeniem umysłowym.<br />
16.05.1990 powstało Koło Pomocy Dzieciom Specjalnej Troski przy TPD - Koło w Rykach;<br />
22.021992 zmieniono nazwę na Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem<br />
Umysłowym � Koło w Rykach. 02.01.2001 powstała placówka „Zespół Rehabilitacyjno �<br />
Terapeutyczny”, od 01.11.2001 jej kierownikiem została mgr Joanna Pawlonka. W ZRT jest<br />
realizowany program „Partner”, finansowany ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji<br />
Osób Niepełnosprawnych. 15.12.2003 powstały „Warsztaty Terapii Zajęciowej” również<br />
finansowane ze środków PFRON poprzez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Rykach pod<br />
kierownictwem Joanny Pawlonki. Stow. tworzy 59 osób. [Joanna Pawlonka]<br />
Polskie Stronnictwo Ludowe. Zarząd Powiatowy w Rykach. zał. 15.01.1999 z<br />
inicjatywy Waldemara Hojszyka, Jana Kowalczyka, Marka Michalika, Stanisława �Miłosza i<br />
Tadeusza �Polaka. Prezesem Zarządu od 1999 jest Marek Michalik. Zarząd organizował Święto<br />
Ludowe (6 razy), wycieczki „Z PSL po kresach” (4), opłatki ludowe (5), Dzień Czynu<br />
Chłopskiego (1), „PSL � dzieciom” z rejsami statkiem po Wiśle (3), cykl imprez „Zima 2003 z<br />
PSL”, „Zima 2004 z PSL”, wyjazdy do teatrów w Warszawie i Lublinie (6). Funkcjonuje<br />
bezpłatne biuro porad prawnych. PSL w Rykach prowadzi też kurs języka angielskiego,<br />
zorganizowało wyborcze kampanie parlamentarne 2001 i 2005; do parlamentu europejskiego<br />
2004; samorządowe 2002 i 2006. Liczy 650 członków. [Marek Michalik]<br />
Polski Związek Emerytów Rencistów i Inwalidów<br />
Polski Związek Wędkarski<br />
11<br />
Pomnik „Bojownikom o niepodległość”, W 1923 Koło Młodzieży Wiejskiej w Rykach<br />
zainicjowało wybudowanie pomnika ku czci „Bojowników o niepodległość Ojczyzny”, który<br />
odsłonięto w 10 rocznicę odzyskania niepodległości na placu przy ul. Warszawskiej, ofiarowanym<br />
przez ks. J. �Rozwadowskiego. [Anna Żaczek, wg MR 11/1995; Kroniki Szkoły Powszechnej nr 1<br />
w Rykach; Kroniki OSP]<br />
Pomnik „Funkcjonariuszom MO, SB i ORMO”, w parku na rogu ul. Słowackiego i<br />
Warszawskiej. Jest na nim lista 34 poległych na terenie powiatu ryckiego „w walce o utrwalenie<br />
władzy ludowej”. Odsłonięty w 1964. [Tomasz Niemirowski, wg: <strong>Ryki</strong>. Informator]<br />
Pomnik Konstytucji 3 Maja, na placu przy pałacu, w dawnym ogrodzie dworskim,<br />
postawiony w 1992 z inicjatywy Zdzisława �Mazura oraz Zbigniewa �Lipskiego jako<br />
przewodniczącego �TPR, który pomysł poparł i omówił projekt z rzeźbiarzami. Wykonany z<br />
czerwonego piaskowca przez artystów z Dęblina: Tadeusza i Teresę Zomerów. Sfinansowany<br />
częściowo ze zbiórki prowadzonej przez TPR i przez Zdzisława Mazura. [Tomasz Niemirowski.<br />
wg inf. od Z. Lipskiego]<br />
Pomnik Jana Pawła II, na terenie ZSO nr 2. Projekt opracował Eugeniusz Ochnio.<br />
Inwestorem tego przedsięwzięcia była przede wszystkim parafia w Rykach. Osłonięty 14.10.2000<br />
podczas uroczystości nadania imienia Jana Pawła II szkole oraz wręczenia sztandaru. [Tomasz<br />
Niemirowski, wg: Wzrok, nr 1, 2005]<br />
Pomnik przyrody „Dąb wolności” – w parku na Jarmołówce, zasadzony na pamiątkę<br />
odzyskania niepodległości przez Polskę w 1918. Jak podaje kronika �OSP, nazwę nadano<br />
podczas uroczystości, w której brała udział miejscowa społeczność, m.in. ks. proboszcz Jan<br />
�Rozwadowski oraz kierownik SPow – Józef �Prokurat. Obecnie, dąb mierzony na wysokości<br />
1,40 ma 265 cm. obwodu. [Anna Żaczek, wg: Z. Lipski, MR 4/1995]<br />
Pomnik „W 10 rocznicę Cudu nad Wisłą”, na rogu ul. Dolnej i Szkolnej. Napis: „Boże<br />
błogosław ojczyznę i dziatwę naszą.”. Bliższe okoliczności powstania nieznane. [Tomasz<br />
Niemirowski]
11<br />
Pomnik Władysława �Korżyka, przed budynkiem �ZSZ im. Wł. Korżyka. Wykonany<br />
przez Tadeusza i Teresę Zomerów w 1987 z białego wapienia z inicjatywy Zbigniewa<br />
�Lipskiego. Sfinansowany przez Komitet Rodzicielski. [Tomasz Niemirowski]<br />
Pomnik ZWZ � AK � WIN między ul. Warszawską a stadionem. Poświęcony żołnierzom<br />
Armii Krajowej poległym w l. 1943�56. Zaprojektowany przez Czesława Szlendaka, odsłonięty<br />
12.09.1993. [Tomasz Niemirowski, wg: <strong>Ryki</strong>. Informator]<br />
Poniatowski Stanisław, ur. 15.09.1676 we wsi Chojnik, parafia Gromnik, zm. 29.08.1762<br />
w Rykach, pochowany w �kościele p.w. św. Jakuba (trzecim), s. Franciszka i Heleny z d.<br />
Niewiarowska. Podstoli litewski, podskarbi wielki litewski (od 1772), regimentarz koronny od<br />
1728, generał-lejtnant wojsk koronnych, wojewoda mazowiecki od 1731, kasztelan krakowski od<br />
1752, twórca potęgi rodu Poniatowskich. Pochodził z niezamożnej rodziny; według niektórych<br />
źródeł, był nieślubnym synem jednego z Sapiehów. Studiował w Wiedniu, potem zaciągnął się do<br />
armii austriackiej ks. Eugeniusza Sabaudzkiego walczącej przeciw Turkom, podczas walk<br />
wielokrotnie wykazywał się wielkim męstwem. Następnie przeszedł w służbę Sapiehów i brał po<br />
ich stronie udział w wojnie domowej na Litwie. Był jednym z najgorliwszych popleczników<br />
Karola XII, został generałem szwedzkim, zaś po bitwie pod Połtawą (1709), w której uratował<br />
królowi życie, działał jako dyplomata w Turcji, ujawnił niezwykły talent i przedsiębiorczość,<br />
obalając dwu wezyrów (Alego i Nuumana Küprülich) i doprowadzając do wypowiedzenia przez<br />
Turcję wojny Rosji.<br />
Po śmierci Karola XII przeszedł do Augusta II, który, choć poprzednio skonfiskował jego<br />
dobra, jako jednego z najbardziej aktywnych zwolenników Stanisława Leszczyńskiego, teraz<br />
(1719) mianował go podczaszym litewskim, potem podskarbim wielkim litewskim, generałlejtnantem<br />
piechoty, dowódcą gwardii koronnej i regimentarzem koronnym (1728-33), a potem<br />
wojewodą mazowieckim (1731). Przez małżeństwo z Konstancją Czartoryską wszedł Poniatowski<br />
w skład „Familii" i brał wydatny udział w polityce i zamierzeniach reformatorskich tego<br />
ugrupowania politycznego. W czasie przedostatniego bezkrólewia popierał kandydaturę<br />
Stanisława Leszczyńskiego, towarzyszył mu do Gdańska, potem pogodziwszy się z dworem<br />
saskim złożył hołd Augustowi III i z jego polecenia posłował w l. 1740 i 1741 do Wersalu, gdzie<br />
usiłował odwrócić Francję od popierania Prus. W 1752 został kasztelanem krakowskim. Jego<br />
synami byli m.in: Kazimierz Poniatowski (podkomorzy koronny); Stanisław August Poniatowski<br />
(król Polski), Andrzej Poniatowski (feldmarszałek austriacki), Michał Jerzy Poniatowski – ostatni<br />
prymas I Rzeczypospolitej. Jedna z jego córek – Izabella – została żoną Jana Klemensa<br />
Branickiego i Andrzeja Mokronowskiego. [Tomasz Niemirowski, wg: H. Witek, MM 3�4/2005; R.<br />
Makulec, MR 7�8/1995; Wikipedia; PSB]<br />
Ponikowski Antoni, ur. 29.05.1878 w Siedlcach, zm. 27.12.1949 w Warszawie. Przed I<br />
wojną światową działacz Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego. Od 07.12.1917 do 04.11.1918<br />
sprawował urząd ministra Wyznań, Religii i Oświecenia Publicznego oraz tymczasowego premiera<br />
(27.02. – 04.04.1918). Premier Polski 19.11.1921 – 06.06.1922 i ponownie Minister Wyznań,<br />
Religii i Oświecenia Publicznego, także Minister Kultury i Sztuki. Długoletni prof. Politechniki<br />
Warszawskiej oraz jej rektor. Podczas wizyty kanonicznej w par. <strong>Ryki</strong> w dniach 17-19.05.1931<br />
odbywanej przez ks. bpa Czesława Sokołowskiego dokonano poświęcenia nowego sztandaru z<br />
Matką Boską Częstochowską. Na tę uroczystość przybyli z Warszawy: Antoni Ponikowski,<br />
Marian Częścik – poseł Chrześcijańskiej Demokracji i redaktor ,,Polski Ludowej” oraz poseł<br />
Bogdanowicz, którzy byli chrzestnymi sztandaru. Po poświęceniu sztandaru miało miejsce<br />
nieszczęśliwe zdarzenie. Antoni Ponikowski dostał niespodziewanie ataku apoplektycznego i w<br />
bardzo ciężkim stanie został przeniesiony na miejscową plebanię. Bardzo zły stan zdrowia<br />
uniemożliwił mu prowadzenie przez dłuższy czas dotychczasowego aktywnego trybu życia. Skutki<br />
tego ataku uniemożliwiły również przewiezienie byłego premiera do własnego domu i zmusiły do
12<br />
zostania na dłuższy czas na plebanii i podjęcia tu kuracji zdrowotnej pod opieką osobistego<br />
lekarza. Przebywał tu do 08.06.1931. Po częściowym nabraniu sił, dla zaoszczędzenia trudów,<br />
został przeniesiony na noszach do domu po E. �Wojnowskim (na rogu ulic Wspólnej i<br />
Swatowskiej), który był własnością Kasy Pożyczkowo - Oszczędnościowej. 17 lipca chorego<br />
odwiedził bp łucki Adolf Szelążek, który wraz z nim zwiedził kościół w Rykach. Po<br />
wielotygodniowej kuracji Antoniemu Ponikowskiemu poprawił się stan zdrowia na tyle, że mógł<br />
powrócić do Warszawy. 21 lipca był serdecznie żegnany na stacji kolejowej w Rykach przez<br />
miejscowe społeczeństwo. [Krystian Pielacha, wg: Kronika Parafii <strong>Ryki</strong>, APR, k. 2 – 4;<br />
Encyklopedia PWN, Warszawa 1992]<br />
Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna (Wyczółkowskiego 10a), zał. 01.01.1969 przez<br />
inspektora szkolnego Wydziału Oświaty i Kultury w Rykach Ludwika �Kuchnio. Dyrektorami<br />
byli: Stanisława Liszewska (1969-70), Alina Dąbrowska (1970-91), Alicja Kuchnio od 1991.<br />
Celem poradni jest udzielanie pomocy psychologiczno - pedagogicznej i logopedycznej dzieciom i<br />
młodzieży, ich rodzicom, nauczycielom i wychowawcom; wspomaganie wszechstronnego rozwoju<br />
dzieci i młodzieży, efektywności uczenia się, nabywania i rozwijania umiejętności negocjacyjnego<br />
rozwiązywania konfliktów i problemów oraz innych umiejętności z zakresu komunikacji<br />
społecznej; profilaktyka uzależnień i innych problemów dzieci i młodzieży, udzielanie pomocy<br />
psychologiczno-pedagogicznej dzieciom i młodzieży z grup ryzyka; terapia zaburzeń<br />
rozwojowych i zachowań dysfunkcyjnych; pomoc uczniom w wyborze zawodu i planowaniu<br />
kariery zawodowej; prowadzenie edukacji prozdrowotnej wśród uczniów, rodziców i nauczycieli;<br />
pomoc rodzicom i nauczycielom w diagnozowaniu i rozwijaniu potencjalnych możliwości oraz<br />
mocnych stron uczniów. Powstała jako Powiatowa Poradnia Wychowawczo - Zawodowa,<br />
28.09.1993 przekształcona w Poradnię Psychologiczno - Pedagogiczną; swoim działaniem<br />
obejmuje miasto i gminę <strong>Ryki</strong> oraz gminy Ułęż, Nowodwór i Kłoczew. Organem prowadzącym<br />
jest od 1999 powiat rycki (wcześniej Kuratorium Oświaty w Lublinie). Aktualna kadra Poradni:<br />
dyr. Alicja Kuchnio � logopeda, psycholodzy: Beata Rudnik, Barbara Dac, Agnieszka Biernacka;<br />
pedagodzy: Ewa Sokołowska, Jolanta Piechota, Mirosława Brasławska - Haque; logopedzi: Jolanta<br />
Strumnik, Dominika Miturska, Alicja Kuchnio; sekretariat - Lidia Bachanek, gł. księgowa - Zofia<br />
Polak, prac. obsługi - Emilia Szczebelska, lek. dr Iwona Terlecka - Binięda. Poradnia obejmuje<br />
opieką około 9000 dzieci i młodzieży (w tym również dzieci nieuczęszczające jeszcze do<br />
przedszkoli i szkół - tzw. wczesne wspomaganie rozwoju dziecka).<br />
Dawniejsi pracownicy: Alina Dąbrowska (dyr. poradni i jej pedagog pełniąca te funkcję 21<br />
lat), Adam Garstka (psycholog), Bogumiła Mikusek (pedagog), Remigiusz Sławiński (lekarz),<br />
Jolanta Napiórkowska i Janina Naduk (pracownice administracji), Zofia Narecka (prac. obsługi),<br />
Witold Natoniewski (psycholog), Bernarda Osiak (psycholog), Barbara Karst (pedagog), Jadwiga<br />
Korsyk (psycholog), Anna Markiewicz (pedagog), Elżbieta Milewska-Mądry (psycholog<br />
dojeżdżająca z Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej w Dęblinie), Mieczysława Cabaj (prac.<br />
obsługi przez 20 lat), dr Jadwiga Banasiowa, która przez 25 lat bezpłatnie służyła radą jako lekarz,<br />
wspierając działający w Poradni Zespół Orzekający. [Alicja Kuchnio]<br />
Poseł Ziemi Ryckiej. Tak nazywa się potocznie przedstawicieli naszego rejonu do<br />
polskiego parlamentu w okresie od 1943 kiedy to utworzono konspiracyjną Krajową Radę<br />
Narodową, 04.02.1947 r. wybrano tzw. sejm ustawodawczy, a w 1952 sejm I kadencji i później<br />
następne. Posłami noszącymi to miano byli: Janusz �Wierusz – Kowalski (1947-52), Władysław<br />
Surmacki (1956-65), Maria Rodak (1963-64), Stanisław Matusiak (1969-72), Stanisława Pawelec<br />
(1972-76), Józef Kowalski (1980-85), Ryszard �Celiński (1985-89), Czesław Kosiński (1989-91),<br />
Tadeusz �Polański (1993-97 i 2001-05), Zygmunt Jerzy Szymański (2001-05), Jarosław<br />
�Żaczek (od 2005). [Zbigniew Lipski]
12<br />
Postoła. Kompleks leśny o pow. 72,28 ha położony na północ od Ryk, po wschodniej<br />
stronie drogi <strong>Ryki</strong> - Żelechów. Składa się z 238 działek geodezyjnych, które należą do 141<br />
właścicieli. Ponad 91% powierzchni drzewostanu zajmuje sosna w wieku od 20 do 100 lat<br />
(średnio ok. 70 lat) rosnąca na siedlisku bonitacyjnym lasu mieszanego świeżego, lasu mieszanego<br />
wilgotnego i boru mieszanego świeżego. Pozostałe gatunki to: brzoza – średnia wieku ok. 60 lat<br />
(zajmuje ok. 2% pow.), grab – średnia wieku ok. 35 lat (zajmuje ok. 2% pow.) oraz osika – średnia<br />
wieku ok. 30 lat (zajmuje ok. 5% pow.). Nieliczny podrost na ok. 5% powierzchni � dąb w wieku<br />
15 – 20 lat.<br />
W podszycie dominującym gatunkiem jest ekspansywna jeżyna. Oprócz niej spotykamy<br />
również leszczynę, bez czarny, grab, osikę, czeremchę, łozę, jarzębinę, kalinę, głóg, tarninę, dziką<br />
jabłoń, gruszę, czereśnię, malinę. Runo składa się głównie ze szczawika zajęczego, oprócz niego<br />
rośnie również zawilec gajowy, poziomka, borówka czarna, dąbrówka rozłogowa, majownik<br />
dwulistny, pokrzywa, wierzbówka kiprzyca, poziewnik, dziurawiec, gruszyczka, przetacznik,<br />
przytulia, jaskry, fiołki, sałatnik leśny.<br />
W Postole bytują sarny, lisy, zające, czasami spotkać można dziki. Liczne siedliska mają<br />
ptaki, m.in.: dzięcioły, sikory, szpaki, kosy, dudki, drozdy, słowiki, jastrzębie, bażanty, gawrony.<br />
W czasie II wojny światowej w Postole wojsko zorganizowało magazyn broni, konsekwencją<br />
tego po wojnie były liczne tragedie w okolicznych rodzinach, spowodowane niewypałami. Skąd<br />
wzięła się nazwa lasu – nie wiadomo. Słownik wyrazów obcych wyjaśnia pochodzenie słowa<br />
„postoły” – co oznacza (z tureckiego) łapcie z kory, łyka lub ze skóry, przywiązywane do nogi<br />
sznurkiem. [Anna Żaczek, wg inf. od Stanisława Latosa]<br />
Potocka Stanisława Marta, z d. Piwowarska; ur. 25.03.1931 w Świerżach Górnych (pow.<br />
Kozienice), zm. 16.12.1997, pochowana w Zwoleniu, nauczycielka biologii. Przed wojną<br />
mieszkała wraz z matką w Kępie Bielańskiej. W wieku 6 lat osierocona przez ojca. Ukończyła<br />
Państwowe Liceum Pedagogiczne w Kozienicach (1951), Studium Nauczycielskie w Siedlcach<br />
(1965) kierunek biologia i chemia. Egzamin kwalifikacyjny równy wyższym studiom zawodowym<br />
zdała w 1977. Praca zawodowa: SP nr 1 w Zwoleniu (1951-52) na etacie nauczyciela, następnie<br />
kierownik świetlicy gminnej w Zwoleniu (1952-53) oraz ponownie SP nr 1 w Zwoleniu (1953-59)<br />
i SP nr 1 w Rykach (1959-86) jako nauczyciel. W 1962 uczyła również biologii na Kursie<br />
Ogólnokształcącym dla Dorosłych. W 1986 przeszła na emeryturę i w kolejnych latach<br />
kontynuowała pracę na pół etatu jako nauczyciel oraz od 09.1987 do 1991 w bibliotece szkolnej.<br />
Za znaczące osiągnięcia w pracy dydaktyczno - wychowawczej, krzewienie idei oszczędzania<br />
wśród młodzieży oraz działalność w ZNP została odznaczona Nagrodą Ministra Ośw. i Wych.<br />
trzeciego stopnia, ZKZ, Złotą Odznaką ZNP, Złotą Odznaką SKO, Nagrodą Inspektora Ośw. i<br />
Wych. w Rykach, KKOOP. Przez wiele lat prowadziła w szkole koło biologiczne, jej uczniowie<br />
wielokrotnie kwalifikowali się do udziału w szczeblu wojewódzkim, m.in. w 1982 jej uczennica<br />
zajęła I miejsce w eliminacjach wojewódzkich. Pełniła funkcje prezesa oddziału rejonowego ZNP<br />
w Rykach i radnej WRN w Rykach (1975-76). Mąż: Henryk (lekarz), ślub 14.08.1956 w<br />
Zwoleniu. Dzieci: Mirosława i Elżbieta. [Anna Żaczek, wg kroniki Szkoły Podstawowej w Rykach]<br />
Powiatowa Stacja Sanitarno � Epidemiologiczna (Poniatowskiego 2), zał. w 1956.<br />
Kierownicy: fel. med. Janusz Raguszewski (1956�57); lek. med. Henryk Potocki (1957�68); lek.<br />
wet. Elżbieta Marszałek (1968�72), lek. wet. Józef Tadeusz Wyrzyski (1972�73); lek. med.<br />
Michalina Koc (1973�75); lek. med. Barbara Walencik (1975�78); dr n. med. lek. wet. Paweł<br />
Policzkiewicz (1978�82); lek. med. Jadwiga �Kryczka (1982–2002); od 2002 – inż. Roman<br />
Burza. Początkowa baza lokalowa placówki była bardzo skromna. Stacja przy Pl. Wolności<br />
zajmowała w drewnianym baraku jedno pomieszczenie o pow. ok. 12 m 2 z ustawionym pośrodku<br />
piecykiem węglowym. Pracownicy w terenie poruszali się niejednokrotnie pieszo lub furmankami,<br />
a w późniejszym okresie rowerem lub prywatnym motocyklem. W początkowym okresie
12<br />
działalność stacji była ukierunkowana przede wszystkim na zwalczanie występujących<br />
zachorowań na dur brzuszny, czerwonkę i wirusowe zapalenie wątroby. Prowadzono również<br />
szeroką działalność oświatowo-zdrowotną i kładziono duży nacisk na poprawę stanu sanitarnego,<br />
szczególnie w ramach „higienizacji” wsi.<br />
W 1967 Stacja została przeniesiona do budynku prywatnego przy ul. Szkolnej i zajmowała<br />
początkowo 2, a następnie 3 pomieszczenia o pow. ok. 30 � 40 m 2 . W warunkach tych PSSE<br />
funkcjonowała do 1975. W wyniku reformy administracyjnej i likwidacji powiatów z dn.<br />
30.06.1975, likwidacji uległa PSSE w Rykach (będąca stacją typu „P”), a właściwym organem do<br />
sprawowania nadzoru sanitarnego na terenie dawnego powiatu ryckiego został Terenowy<br />
Inspektor Sanitarny w Puławach. Ze względów organizacyjnych część pracowników została<br />
przeniesiona do Terenowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Puławach, część pracowników<br />
sprawujących nadzór sanitarny w ramach higieny żywności i żywienia, higieny komunalnej oraz<br />
epidemiologii pozostawiono w Rykach, lokując ich przy ul. Poniatowskiego 2 w budynku po<br />
Komitecie Powiatowym PZPR, wybudowanym z cegły z rozebranego �kościoła św. Jakuba.<br />
W l. 1978�80 przeprowadzono kapitalny remont budynku przystosowując go do potrzeb<br />
PSSE. Zwiększonej liczbie pracowników zapewniono należyte warunki pracy, a także stworzono<br />
bazę laboratoryjną w postaci pracowni higieny żywności i żywienia, higieny komunalnej i<br />
schorzeń jelitowych. Uroczystego otwarcia dokonał ówczesny Główny Inspektor Sanitarny prof.<br />
Ryszard Brzozowski. Od 01.01.1999 w wyniku reformy administracyjnej, na obszarze działania<br />
PSSE znalazły się gminy miast <strong>Ryki</strong> i Dęblin oraz gm. Ułęż, Nowodwór, <strong>Ryki</strong>, Stężyca i Kłoczew.<br />
PSSE zajmuje się nadzorem w zakresie higieny środowiska; higieny pracy w zakładach<br />
pracy, higieny radiacyjnej, higieny procesów nauczania i wychowania, higieny wypoczynku i<br />
rekreacji, warunków zdrowotnych żywności, żywienia i przedmiotów użytku; warunków, jakie<br />
powinien spełniać personel medyczny, sprzęt oraz pomieszczenia, w których są udzielane<br />
świadczenia zdrowotne. Zatrudnia 27 osób. [Roman Burza]<br />
Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie (Wyczółkowskiego 10a), zał. 01.02.1999<br />
uchwałą Rady Powiatu w Rykach, od chwili powstania kierowane przez Witolda Chadaja. Od<br />
lutego do października 1999 siedzibą PCPR był budynek Starostwa Powiatowego i Urzędu Miasta<br />
w Rykach, a obecnie jest nią budynek byłego �internatu ZSZ nr 2 w Rykach � 3 pomieszczenia<br />
na parterze. Działalność jest zgodna z ustawą o pomocy społecznej oraz o zatrudnianiu i<br />
rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych, a zalicza się do niej: opracowanie i<br />
realizacja powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych, wspieranie osób<br />
niepełnosprawnych, organizowanie opieki w rodzinach zastępczych, pokrywanie kosztów<br />
utrzymania dzieci z terenu powiatu w placówkach opiekuńczo � wychowawczych. Zatrudnia 7<br />
osób. [Witold Chadaj]<br />
Powiatowy Komitet ZSL w Rykach. ZSL to partia polityczna utworzona 27.11.1949 z<br />
połączenia Stronnictwa Ludowego i Polskiego Stronnictwa Ludowego. Podstawą jego działalności<br />
była Deklaracja ideowo programowa i Statut uchwalone na III Kongresie Stronnictwa w 1959.<br />
Jego struktura organizacyjna oparta była na podobnym schemacie jak w PZPR. Tu podstawową<br />
jednostką organizacyjną było koło, a członkowie zwracali się do siebie “kolego”. W okresie I<br />
powiatu w Rykach działał Powiatowy komitet ZSL, a na jego czele stał prezes. W l. 1956-75<br />
prezesami PK ZSL byli: Józef Iwanek (1956-57); Aleksander Lipiński (1957-58); Jan Bichta<br />
(1958-62); Stanisław Prządka (1962-73); Bronisław Celej (1973-75). Sekretarzami PK ZSL byli:<br />
Julian Kamiński (1956-60); Nakonieczny (1960-61); Kępka (1961-62); Tadeusz Warowny (1962-<br />
67); Henryk Szopa (1967-75). [Zbignioew Lipski]<br />
Powiatowy Urząd Pracy w Rykach (Rynek Stary 50/55), zał. 01.04.1990 przez Jana<br />
Kowalczyka. Na bazie dotychczasowego terenowego organu administracji państwowej ds.
12<br />
zatrudnienia utworzono Rejonowe Biuro Pracy w Rykach. Do stycznia 1993 Biuro pracowało w<br />
systemie podwójnego podporządkowania: merytorycznie � Wojewódzkie Biuro Pracy w Lublinie,<br />
organizacyjnie � było częścią Urzędu Rejonowego w Rykach. Na mocy nowelizacji ustawy z<br />
dniem 01.01.1993 powstał Rejonowy Urząd Pracy w Rykach, od 01.01.1999 po dokonanej<br />
reformie podziału administr. kraju powstał PUP w Rykach. Jego celem jest promocja zatrudnienia,<br />
łagodzenie skutków bezrobocia oraz aktywizacja zawodowa, a w szczególności: opracowanie i<br />
realizacja programu promocji zatrudnienia oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy, udzielanie<br />
pomocy w znalezieniu pracy; organizowanie i finansowanie działań na rzecz aktywizacji<br />
bezrobotnych; przyznawanie i wypłacanie zasiłków oraz innych świadczeń z tytułu bezrobocia;<br />
wydawanie decyzji o: uznaniu danej osoby za bezrobotną oraz utracie statusu bezrobotnego;<br />
przyznaniu, odmowie przyznania, wstrzymania wypłaty oraz utracie lub pozbawieniu prawa do<br />
zasiłku, dodatku szkoleniowego lub stypendium; realizowanie zadań wynikających z koordynacji<br />
systemów ubezpieczenia społecznego państw członkowskich UE oraz państw, z którymi UE<br />
zawarła umowy o swobodzie przepływu osób w zakresie świadczeń dla bezrobotnych.<br />
Usługi, które wykonuje PUP, są realizowane na dwóch płaszczyznach: 1) świadczenia<br />
związane ze środkami finansowymi, tj: wypłata zasiłków i dodatków aktywizacyjnych dla<br />
uprawnionych bezrobotnych, refundacja prac interwencyjnych, robót publicznych, szkoleń,<br />
przyznawanie jednorazowych środków na rozpoczęcia działalności gospodarczej, refundacja<br />
kosztów wyposażenia i doposażenia stanowiska pracy, organizacja staży, przygotowania<br />
zawodowego, refundacja składek KRUS, refundacja wynagrodzeń młodocianych pracowników,<br />
wypłata stypendium; 2) świadczenia, które nie wiążą się ze środkami finansowymi, tj.<br />
pośrednictwo pracy, poradnictwo zawodowe, działalność klubów pracy. W PUP jest zatrudnionych<br />
21 osób. [Jan Kowalczyk]<br />
Powiatowy Zespół Doradztwa Rolniczego (Szkolna 3), zał. 01.11.1981. Zespołem<br />
kierowali: od początku do 30.04.1991 � Zbigniew Zając, od 01.05.1991 � Danuta �Kowalczyk.<br />
PZDR jest terenową jednostką Lubelskiego ODR w Końskowoli, który ma ponad 100 � letnią<br />
tradycję, a pod nazwą Wojewódzki ODR funkcjonuje od 1956. Rodzaje działalności: 1)<br />
prowadzenie szkoleń, 2) organizacja wyjazdów szkoleniowych dla rolników, 3) udzielanie pomocy<br />
rolnikom w zakresie dokumentacji dotyczącej wykorzystania środków finansowych z funduszy<br />
strukturalnych UE i krajowych, 4) upowszechnianie prawidłowych technologii produkcji rolnej, 5)<br />
współpraca z instytucjami związanymi z rolnictwem. PZDR zatrudnia 7 osób. [Danuta<br />
Kowalczyk, zob. też MR 3/2001]<br />
Powiatowy Związek Gminnych Spółdzielni "Samopomoc Chłopska", a po 1975 Zakład<br />
Gospodarczy Wojewódzkiego Związku Spółdzielni Rolniczych "SCH", to w l. 1956-89 duży<br />
zakład produkcyjno-handlowy utworzony 01.01.1956, czyli wraz z utworzeniem powiatu<br />
ryckiego. Zarząd Wojewódzkiego Związku Gminnych Spółdzielni "SCH" w Warszawie w IV<br />
kwartale roku 1955 powołał Mieczysława Jasielskiego na stanowisko pełnomocnika Zarządu dla<br />
organizowania bazy materialno-technicznej, kadry oraz opracowania struktury organizacyjnosamorządowej<br />
nowej jednostki. 18.12.1955 w Garwolinie odbył się Zjazd delegatów z terenu 6<br />
gmin mającego powstać nowego powiatu, który wybrał członków Rady Nadzorczej i Zarząd.<br />
Przewodniczącym RN został Aleksander Rusa, a pierwszymi członkami byli: Stanisław Jędryszek,<br />
Szymon Kalbarczyk, Stanisław Kornas, Bolesław Kurek, Bolesław Majek, Honorata Olejnicka,<br />
Piotr Ośko, Józef Sergiel, Czesław Stachnio, Bronisław Wojdat, Edward Wojtaś. Prezesem<br />
zarządu został Mieczysław Jasielski, zastępcami: Władysław Sikorski i Tadeusz Cieślak. Bazą<br />
nowej jednostki stały się obiekty po Państwowym Przedsiębiorstwie Robót Kolejowych Nr 15 w<br />
pobliżu stacji kolejowej <strong>Ryki</strong> oraz sklepy MHD z branżą tekstylną, obuwniczą, odzieżową i<br />
pasmanteryjną. Zarząd początkowo miał siedzibę w baraku stojącym przy ul. Szkolnej (plac po<br />
starym kościele). Stopniowo budowano magazyn hurtowy art. spożywczych, bocznicę kolejową i
12<br />
biurowiec, oddane do użytku w l. 1958-59. Następnie wybudowano betoniarnię, wylęgarnię<br />
drobiu, pawilon handlowy przy ul. Warszawskiej (później zamieniony na dworzec autobusowy) i<br />
inne. W 1975 wybudowano Dom Handlowy przy ul. Poniatowskiego. Szczególnie dynamiczny<br />
wzrost zakładu miał miejsce po objęciu prezesury przez Henryka Chlipalskiego. Wybudowano<br />
mieszalnię pasz, przetwórnię owoców i warzyw, hurtowy Skład Produktów Naftowych, palarnię<br />
kawy, wykupiono teren pod budowę Składnicy Maszyn i Narzędzi Rolniczych w dzielnicy Julin.<br />
Budowano stołówkę zakładową i ośrodek wypoczynkowy w Jabłonowu. Od 1973 do 1986<br />
zarządem kierował Tadeusz Cieślak, a wiceprezesami byli Władysław Celej i Zbigniew<br />
Budachowski. Kontynuujący po 1975 tradycje PZGS Zakład Gospodarczy, który jeszcze w 1985<br />
wypracował zysk w wys. 37 mln zł, w 1989 stracił płynność finansową i został sprywatyzowany,<br />
dając początek kilku nowym jednostkom gospodarczym. [Zbigniew Lipski]<br />
Powiatowy Związek Kółek Rolniczych w Rykach, zał. w 1957, działał do 1975, kiedy<br />
zlikwidowano powiaty w Polsce. Początkową siedzibą był barak na Jarmołówce, a od 1967 nowy<br />
budynek przy Żytniej 16. Funkcje prezesa pełnili kolejno: Tadeusz Witek, Henryk Dąbrowski,<br />
Zygmunt Szyszko, Jan �Głodek, Tadeusz �Prządka. Zadaniem PZKR było organizowanie we<br />
wsiach powiatu ryckiego �Kółek Rolniczych i �Kół Gospodyń Wiejskich, co zostało dokonane<br />
w l. 1957-60 praktycznie we wszystkich wsiach. Kółka Rolnicze ze środków Funduszu Rozwoju<br />
Rolnictwa gromadzonych w Banku Rolnym w Garwolinie zakupowały ciągniki, maszyny i<br />
narzędzia rolnicze, a także świadczyły usługi dla rolników. Praca w Kółkach Rolniczych<br />
początkowo była bezpłatna. Gdy przybywało więcej ciągników i maszyn rolniczych, zatrudniano<br />
pracowników na podstawie umowy o pracę. W l. 1974-75 połączono działalność gospodarczą<br />
kółek rolniczych i utworzono SKR we wszystkich gminach powiatu.<br />
KGW zajmowały się szkoleniem w zakresie gotowania, pieczenia, wekowania potraw<br />
mięsnych i owoców itp. Prowadziły kursy kroju i szycia, zdrowia, wychowywania dzieci,<br />
organizowały dziecińce na okres żniw oraz wycieczki krajoznawcze i szkoły zdrowia. [Tadeusz<br />
Prządka]<br />
Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski SA. Oddział 1 <strong>Ryki</strong> (Karola Wojtyły 29),<br />
zał. 23.02.1976 zarządzeniem Prezesa NBP nr C/6. Oddziałem kierowali kolejno: Marian<br />
�Prządka (od 01.01.1976), Aleksandra �Czerska, Henryk Czapla, Barbara Wardak, Mieczysław<br />
Szczepaniak. Oddział otwarto dzięki staraniom głównie Aleksandry Czerskiej � Naczelnika Miasta<br />
oraz Tadeusza �Polańskiego i Mariana �Prządki, którzy w tym czasie pełnili funkcje<br />
Przewodniczącego i Wiceprzewodniczącego Komisji Likwidacyjnej Powiatu. Uwieńczeniem ich<br />
starań było wydanie zarządzenia: „Zostaje utworzony Oddział PKO w Rykach pod nazwą:<br />
Powszechna Kasa Oszczędności � Oddział w Rykach. Dla celów rozrachunków<br />
międzyoddziałowych Oddział ten otrzymuje numer 1531. Podpisał Prezes NBP /�/ W. Bień.”<br />
Oddział od początku ma siedzibę w pomieszczeniach po byłym PPRN przy ul. 22 Lipca 29.<br />
Również część wyposażenia przejęto po PPRN, a także byli pracownicy Prezydium stanowili<br />
większość spośród pierwszych pracowników Oddziału, który świadczył usługi z zakresu:<br />
oszczędności, bony oszczędnościowe (premiowe, lokacyjne, depozytowe), oprocentowane<br />
rachunki oszczędnościowo � rozliczeniowe, książeczki mieszkaniowe; prowadził obsługę<br />
kredytów na zakup artykułów nieżywnościowych trwałego użytku, tzw. obsługę ratalnej sprzedaży<br />
„ORS”, kredytowanie budownictwa indywidualnego i spółdzielczego.<br />
Obecnie Oddział prowadzi obsługę klientów bankowości detalicznej i korporacyjnej,<br />
obsługę klientów obszaru finansowania nieruchomości oraz działalność na rynku pieniężnym i<br />
walutowym. Zatrudnia 20 pracowników. [Mieczysław Szczepaniak]<br />
Powszechny Zakład Ubezpieczeń S.A. Inspektorat w Rykach (Wyczółkowskiego 11),<br />
zał. w 1957. Zarządzający: od 1957 – Henryk Kieliszek, od 1959 – Franciszek Chruściel, od 1987
12<br />
- Zbigniew Baduchowski, od 1991 – Krzysztof Jedut, od 1998 – Marzena Zając.W l. 1957-68<br />
siedzibą PZU był budynek przy Pl. Wolności w Rykach. Zatrudniano w tych latach ok. 40<br />
pracowników, którzy pracowali w Wydziale Ubezpieczeń Wypadkowych i Życiowych, w<br />
Wydziale Majątkowym, w którym funkcjonowały referaty: budynkowy, zwierzęta i uprawy oraz w<br />
Wydziale Księgowości. W pamięci tych pracowników utkwiły lata 60-te, będące bardzo trudnym<br />
okresem z uwagi na żywioł ognia, który niszczył całe majątki. W 1962 spłonęło kilkadziesiąt<br />
gospodarstw w Długowoli i Sokoli, a w 1967 ogień pochłonął blisko 120 budynków w<br />
Kawęczynie. Polskie wsie w większości zbudowane z drewna, nie zabezpieczone od uderzeń<br />
pioruna, stwarzały duże zagrożenie pożarowe i z tego też powodu lata 1968-70 zaznaczyły się w<br />
historii PZU powiatu ryckiego jako okres związany z akcją odgromieniową budynków wiejskich.<br />
PZU finansował 50% kosztów zakupu i założenia piorunochronów. W 1991 PZU został<br />
przekształcony w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa pod nazwą Powszechny Zakład<br />
Ubezpieczeń SA. Ubezpieczenia na życie przejęła siostrzana spółka PZU Życie SA. Na terenie<br />
miasta <strong>Ryki</strong> powstają jednostki PZU SA i PZU Życie SA., których siedziby znajdują się<br />
odpowiednio przy ul. Wyczółkowskiego 11 i ul. Słowackiego 4.<br />
Oprócz działalności ubezpieczeniowej PZU SA. w Rykach od lat angażuje się w działania<br />
o charakterze sponsoringowym i prewencyjnym. PZU wspiera szpitale, szkoły, przedszkola, ściśle<br />
współpracuje z policją, Zawodową Strażą Pożarną oraz z drużynami OSP z powiatu ryckiego.<br />
Zatrudnia 9 osób. [Marzena Zając]<br />
PPHU Sławomir Kisiel (Okopowa 51), zał. w 1996. Przedsiębiorstwo zajmuje się<br />
wyrobem zniczy. W 1999 został rozbudowany obiekt przy ul. Okopowej, wprowadzono nowy<br />
asortyment zniczy długopalących i wypraskowych. W kolejnych latach nastąpiły: stały wzrost<br />
zatrudnienia, budowa rynku zbytu, automatyzacja produkcji, dzięki czemu klienci cenią dobrą<br />
jakość i estetykę Firma eksportuje towary na Litwę; znicze trafiają do sieci supermarketów<br />
„Stokrotka” na terenie kraju oraz do sieci sklepów „Ruch” SA, o/Mazowsze i „Ruch” SA<br />
o/Warszawa. W firmie pracuje 23 pracowników. [Sławomir Kisiel]<br />
PPHU Jan Miłosz (Warszawska 10), zał. 15.10.1990 przez Jana Miłosza. Początkowo<br />
firma zajmowała się szyciem rękawic roboczych, a następnie konfekcjonowaniem odzieży<br />
roboczej i ochronnej najpierw w kraju, a od 1991 na eksport do Niemiec, Holandii i innych krajów<br />
europejskich. Firma dysponuje własnym transportem krajowym i międzynarodowym,<br />
współpracuje ze szkołami odzieżowymi, których uczniowie odbywają w niej praktyki. Posiada<br />
długoterminowe kontrakty z firmami zagranicznymi. Zatrudnia 173 osoby, w tym 160 kobiet. [Jan<br />
Miłosz]<br />
Prokop Danuta z d. Witkowska, ur. 10.06.1939 w Ramutówku, c. Maksymiliana i Rozalii<br />
z d. Kokosza. Zam. ul. 22 Lipca 15/15. Wykszt. średnie pedagogiczne. Nauczycielka. Pracę<br />
rozpoczęła w 1956 w przedszkolu przy ul. Warszawskiej, następnie od 1960 prac. w Przedszkolu<br />
nr 1 przy ul. Szkolnej, a od 1978 w Przedszkolu nr 2 przy ul. Żytniej (w l. 1985�92 jako dyrektor),<br />
następnie przeszła na emeryturę. Od 1999 przewodnicząca Sekcji Emerytów i Rencistów ZNP w<br />
Rykach. Członek zarządu Oddziału Stowarzyszenia Emerytów i Rencistów ZNP w Lublinie i TPR.<br />
Będąc dyrektorem Przedszkola nr 2 w Rykach spowodowała doprowadzenie gazu do tej placówki.<br />
Otrzymała nagrody inspektora, kuratora i ministra oświaty oraz odznaczenia: Odznakę Przyjaciel<br />
Dziecka, Złotą Odznakę ZNP, BKZ, ZKZ i KKOOP. Zaint. grzybobranie. Mąż: Zdzisław, ślub<br />
24.08.1956. Syn Bogdan � 1958. [Danuta Prokop]<br />
Prokuratura Rejonowa (Karola Wojtyły 29), powstała 01.01.2004. Prokuratorem<br />
Rejonowym jest Hanna Dobek. Zatrudnionych jest 10 osób. [M. Chabros]
12<br />
Prokurat Józef, ur. ok. 1864, zm. 02.03.1925 w Rykach, pochowany na cmentarzu przy ul.<br />
Królewskiej. Mieszkał w obecnej „�organistówce”. Do Ryk przybył z Żeliszewa (pow. siedlecki),<br />
gdzie pracował jako nauczyciel. Wraz z utworzeniem jednoklasowej Szkoły Ludowej w Rykach,<br />
tj. 01.10.1901, został mianowany jej kierownikiem. Szkoła mieściła się w wynajętej izbie, należało<br />
do niej również „2 morgi i 3 pręty ziemi”. Na potrzeby szkoły pobudowano drewniany budynek i<br />
01.10.1902 utworzono szkołę dwuklasową. W tymże r. szk. otrzymał nominację na starszego<br />
nauczyciela. Nadal pełnił funkcję kierownika szkoły nieprzerwanie do września 1915 – do czasu<br />
wkroczenia do Ryk wojsk austriackich i przejęcia przez nie budynku szkoły. Od 01.09.1915<br />
szkoła była zamknięta i pozostał bez pracy. Czasowo przyjął pracę w biurze. Po wyjściu wojsk<br />
austriackich z Ryk, za zgodą władz niemieckich, 01. 03. 1916 ponownie uruchomiono szkołę<br />
trzyklasową z przywróceniem J. Prokurata na poprzednie stanowisko. Rozbudował szkołę,<br />
współpracował z nauczycielami powiatu garwolińskiego organizując konferencje szkoleniowe dla<br />
nauczycieli ludowych m.in. dla gmin: <strong>Ryki</strong>, Stężyca, Trojanów. 07.11.1916 podczas konferencji<br />
m.in. prowadził lekcję pokazową: „Lekcja czytania z objaśnieniami tekstu w oddziale wyższym”.<br />
Jako kierownik szkoły i nauczyciel starał się o podniesienie stopnia organizacyjnego szkoły.<br />
Borykał się z problemami kadrowymi (rotacja nauczycieli) oraz lokalowymi. W roku 1918 w<br />
szkole odbywały się tajne ćwiczenia i zbiórki ryckiej �POW. Nauczyciele współpracowali z<br />
miejscowym społeczeństwem zorganizowanym w towarzystwach kulturalno – oświatowych jak<br />
�Kółko Amatorskie, Polska Macierz Szkolna i Straż Ogniowa Ochotnicza. W okresie wojny z<br />
Rosją (r. szk. 1920/21) J. Prokurat wraz z całym nauczycielstwem zgłosił się do wojska na<br />
ochotnika, ale ze względu na wiek (55 lat) nie mógł pełnić służby wojskowej, więc pozostał w<br />
Rykach. W kolejnych latach zwiększyła się liczba oddziałów oraz utworzono jedną klasę<br />
żydowską. Tragiczny wpływ na losy szkoły miał pożar Ryk w 1922. Spowodował on ograniczenie<br />
liczby sal lekcyjnych, a zatem i obniżenie poziomu nauki. W r. szk. 1923/24 rozpatrywano budowę<br />
nowego gmachu szkoły. Podczas zebrań nauczycieli obradowano nad utworzeniem samorządu<br />
uczniowskiego. J. Prokurat i ks. Izdebski byli przeciwni tej inicjatywie, gdyż ich zdaniem<br />
młodzież do takiej roli jeszcze nie dorosła. Z powodu różnicy zdań doszło do konfliktu wśród<br />
Rady Pedagogicznej. J. Prokurat był również członkiem i jednym z założycieli Spółdzielni<br />
Spożywców w Rykach założonej w 1908. Żonaty z Michaliną z d. Bortnowska, która zm.<br />
08.02.1939. [Anna Żaczek, wg Kroniki Publicznej Szkoły Powszechnej w Rykach]<br />
Prządka Marian, ur. 17.11.1940 w Rososzy, s. Władysława i Bronisławy z d. Kryczka.<br />
Zam. ul. Kościuszki 19/10. Ukończył Zawodowe Studium Administracyjne przy UW,<br />
Podyplomowe Studium Menedżersko-Bankowe przy SGH, specjalność: bankowość i zarządzanie.<br />
Prac. w dawnym Urzędzie Powiatowym w Rykach (1958�75), dyrektor Oddziału PKO w Rykach<br />
(1976-86), Naczelnik Miasta i Gminy w Rykach (1987�90). Członek TPR, Zarządu Rady<br />
Osiedlowej „Stare Miasto”, wiceprzewodniczący Zarządu Rejonowego Związku Emerytów,<br />
Rencistów i Inwalidów. Zaint. ogródek działkowy, majsterkowanie. Zasługi: dokończenie budowy<br />
i oddanie do użytku SP w Oszczywilku (1980); dokończenie remontu i oddanie do użytku pałacu z<br />
Urzędem Stanu Cywilnego (1990); utworzenie, na bazie remontowanego budynku przy ul.<br />
Kościuszki, nowej �SP nr 2 w Rykach (1990); utworzenie w Rykach filii Pierwszego<br />
Komercyjnego Banku, obecnie Oddział �BPH (1991). Żona: Aniela z d. Kamińska, ślub<br />
17.04.1965. Dzieci: Małgorzata - 1966, Grzegorz - 1967, Adam - 1973. [Marian Prządka]<br />
Prządka Sabina Anna z d. Pioterczak, ur. 26.07.1945 w Falentynie, c. Franciszka i Heleny<br />
z d. Banaś. Zam.: ul. Mickiewicza 4. Ukończyła LP w Siedlcach, SN w Warszawie, UMCS<br />
(pedagogika), studium podyplomowe w Piotrkowie Trybunalskim ze stażem (3 miesięcznym)<br />
językowym w Kijowie. Nauczyciel-filolog. Prac.: SP w Grabowie Szlacheckim (1964-66), SP w<br />
Leopoldowie (1966-72) oraz SP w Rykach (1972-94). Należy do ZHP i ZNP. Instruktor ZHP,<br />
opiekun Szkolnego Koła TPPR, opiekun Samorządu Uczniowskiego w SP w Rykach. Aktywnie
12<br />
działała w pracach zespołu samokształceniowego nauczycieli języka rosyjskiego. Pracowała z<br />
uczniami uzdolnionymi, którzy uzyskiwali tytuły laureatów na szczeblu wojewódzkim. Otrzymała<br />
nagrody dyrektora, ministra, ZKZ, medal 40-lecia PRL, medal 100�lecia ZNP oraz proporzec<br />
pamiątkowy za zasługi na polu krzewienia przyjaźni polsko-radzieckiej. Zaint.: podróże<br />
krajoznawcze, dobra książka oraz krzyżówki. Mąż: �Tadeusz. [Sabina Prządka]<br />
Prządka Stanisław Józef, ur. 01.06.1916 w Dąbi Starej jako najstarszy s. Władysława i<br />
Bronisławy. Prac. w GS “S.Ch.” i PZGS w Rykach jako urzędujący członek zarządu, księgowy i<br />
wiceprezes do 1976. Przed wojną m.in. członek zarządu powiatowego ZMW RP “Wici”, uczestnik<br />
wojny obronnej 1939 r. W czasie okupacji niemieckiej walczył w konspiracyjnych BCh jako<br />
komendant placówki w Dąbi ps. “Huragan”, później był komendantem Rejonu <strong>Ryki</strong> w składzie<br />
trójki zarządzającej. Przed wejściem do Ryk wojsk radzieckich równolegle z Oddziałem “Orlika”<br />
wkroczył do miasta na czele Oddziału BCh. Członek PSL, a później ZSL i znowu PSL, którego<br />
był na emeryturze honorowym członkiem. Radny PRN w l. 1958-72 i członek prezydium w l.<br />
1962-64, ławnik sądów w Warszawie i Puławach w l. 1956-90. Członek Komisji Handlu WZGS w<br />
Lublinie. Odznaczony m.in. Krzyżem Partyzanckim, SKZ, ZKZ, KKOOP i KOOOP, Honorową<br />
Odznaką “Zasłużony dla Lubelszczyzny”. Zmarł 25.04.2006. Żona: Zuzanna z Ratyńskich. Dzieci:<br />
Hanna i Irena. [Zbigniew Lipski, MR nr 1/1996]<br />
Prządka Tadeusz, ur. 24.05.1941 w Rudzie, gm. Trojanów, s. Stanisława i Marianny z d.<br />
Kołaczek. Zam. ul. Mickiewicza 4. Ukończył WSR w Lublinie. Inżynier rolnik. Prezes Zarządu<br />
PZKR w Rykach (1971-75), prezes Zarządu SUR w Rykach (1975-90), kierownik Urzędu<br />
Rejonowego w Rykach (1995-98), starosta pierwszej kadencji powiatu ryckiego (1999-2002). Był<br />
inicjatorem powstania w Rykach Sądu Rejonowego, Prokuratury Rejonowej i Urzędu<br />
Skarbowego. Radny Rady Powiatu, członek Zarządu Powiatu, prezes Zarządu Oddziału<br />
Powiatowego Związku OSP w Rykach, członek Rady Nadzorczej w BS. Należy do PSL.<br />
Odznaczony KKOOP. Zaint.: turystyka, problemy życia społecznego, polityka. Żona: Sabina z d.<br />
Pioterczak, ślub 28.08.1965. Dzieci: Renata - 17.01.1968; Jolanta Katarzyna – 14.01.1971.<br />
[Tadeusz Prządka]<br />
Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Rykach sp. z o.o.<br />
(Słowackiego 5), zał. 01.01.1967. Kolejni dyrektorzy: Józef Wojewoda (1967-68), Leon Piecyk<br />
(1969-72), Jan Kleban (1973-86), Adam Kornas (1986-90); prezesi: Janusz Łabędzki (1990-2003),<br />
Tomasz Pośpiech od 2003.<br />
Powstało na podstawie uchwały prezydium MRN w Rykach pod nazwą: Przedsiębiorstwo<br />
Gospodarki Komunalnej w Rykach. Przekształcone 01.06.1975 zarządzeniem wojewody<br />
lubelskiego w PGKiM. W chwili powstania administracja znajdowała się przy ul. Poniatowskiego<br />
12, a zaplecze zostało pozyskane w budynku po byłym PGRyb. przy ul. Słowackiego 5 w 1968,<br />
gdzie po rozbudowie znajduje się aktualna siedziba przedsiębiorstwa. Hydrofornię przy ul.<br />
Spacerowej wybudowano w 1957, od 1969 prowadzony był zakład zieleni (szklarnie) przy<br />
Wyczółkowskiego, których budowę zakończono w 1974. W 1970 przebudowano 5 km kanalizacji;<br />
budowę oczyszczalni „Lubelska” ukończono w 1972 i eksploatowano do 1995. W 1974<br />
rozpoczęto eksploatację wysypiska ul. Janiszewska 70, a od grudnia 1977 przejęto od Hortexu<br />
oczyszczalnię ”Fregata” przy Słowackiego 29. W szczytowym okresie działalności, w roku 1981,<br />
pracowało 180 pracowników i realizowano usługi: remontowo-budowlane (do 1987), zieleni<br />
miejskiej i pogrzebowe (do 1987), zaś pozostałe do chwili obecnej: kanalizacja i oczyszczanie<br />
ścieków, transport i oczyszczanie miasta, gospodarka mieszkaniowa. Obecnie zatrudnia 80 osób.<br />
[Jan Kara]
12<br />
Przedsiębiorstwo Państwowej Komunikacji Samochodowej. Placówka Terenowa<br />
<strong>Ryki</strong>. Powstała w późnych latach 70 XX w. na bazie budynków po PGR (dawna gorzelnia) i<br />
sklepu GS, przerobionego na dworzec. Stację Obsługi Autobusowej oddano do użytku 31.12.1982.<br />
Kierownikami placówki byli kolejno: Iwanow, Stanisław Kocułyma, Wacław Chrzan, Karol<br />
Pudło, Roman Pułka, Mieczysław Brogowski, Janusz Swiniarski, Jerzy Suchorab, Marian Bernat,<br />
Zbigniew Urban, Kazimierz Głodek. W 1998 placówka zatrudniała 107 osób, dysponowała 37<br />
autobusami. Podlega Przedsiębiorstwu PKS w Puławach. [Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR<br />
2/1998]<br />
Przedszkole Samorządowe nr 1 (Szkolna 20), zał. 15.08.1960. Kierowniczkami kolejno<br />
były: Leokadia Kuty (1960�78), Krystyna Wojtasiewicz (1978�97), Grażyna Jeżewska od 1997.<br />
Budynek wybudowano w 1925 z przeznaczeniem na szkołę. W l. 1959�60 przeprowadzono<br />
generalny remont i przysposobiono budynek na przedszkole. W 1971 z powodu małej ilości miejsc<br />
dobudowano salę na tarasie budynku. P. dysponuje 4 salami zajęć dla dzieci i zadrzewionym<br />
placem zabaw; jest przystosowane dla 90 dzieci, jednak zawsze jest więcej chętnych aniżeli<br />
miejsc. Obecnie do p. uczęszcza 105 dzieci. Prowadzone są zajęcia z j. angielskiego,<br />
rytmiczno�umuzykalniające oraz religia. P. organizuje wiele imprez i uroczystości. Najpiękniejsze<br />
z nich to Dzień Babci i Dziadka, zabawa karnawałowa z wodzirejem, piknik rodzinny „Święto<br />
Rodziny”. Ponadto p. uczestniczy w wielu akcjach charytatywnych: Wielka Orkiestra Świątecznej<br />
Pomocy, „Pomóż Dzieciom Przetrwać Zimę”, w konkursach recytatorskich, przeglądach piosenki<br />
przedszkolnej. Organizowane są wycieczki do różnych miast, m. in. Warszawy, Lublina,<br />
Kazimierza Dolnego. P. otrzymało liczne dyplomy, wyróżnienia i nagrody za udział w<br />
konkursach, przeglądach, akcjach charytatywnych. Największym jednak osiągnięciem są<br />
przepiękne uroczystości przedszkolne, na które przybywa nawet po 200 � 300 osób. Uroczystości<br />
te nie tylko integrują p. z rodzicami, dziadkami, sponsorami, ale są dla wszystkich wspaniałą<br />
zabawą i miłym odpoczynkiem. Kadrę pedagogiczną stanowią: Maria Sowa, Iwona Wnuk, Renata<br />
Jawoszek, Anna Żmuda, Renata Niedźwiadek, Renata Chachaj, Małgorzata Tomaszek.<br />
Pracownikami obsługi są: Elżbieta Łabędzka � intendentka, Wieczysława Kalbarczyk � kucharka,<br />
Jadwiga Kępka � pomoc kucharki, Halina Czerska � pomoc kucharki, Bogumiła Łysiak � woźna<br />
oddziałowa, Krystyna Jędrys � pomoc nauczyciela, Marian Ziętara � pracownik do spraw lekkich.<br />
[Grażyna Jeżewska, zob. też Z. Lipski, MR 3/2000, s. 29]<br />
Przedszkole Samorządowe nr 2 im. Marii Kownackiej (Żytnia 28a), zał. 10.10.1978<br />
przez UM w Rykach. Funkcję dyrektora sprawowały: Leokadia Kuty (1978-85), Danuta �Prokop<br />
(1985-92), Anna Kawka od 1992. Od września 1998 jest przedszkolem z grupami integracyjnymi<br />
oraz zatwierdzonym programem autorskim dla potrzeb grup integracyjnych. W 1998 nadano mu<br />
imię Marii Kownackiej. Od 2003 prowadzone są programy autorskie: „W zdrowym ciele zdrowy<br />
duch”, „Agresji mówimy nie”, ekologiczne i prozdrowotne. P. zapewnia opiekę stomatologiczną<br />
oraz pomoc psychologa, pedagoga, logopedy, rehabilitanta, pielęgniarki. Kierunki nauczania:<br />
integracyjne, prozdrowotne, skierowane na wszechstronny rozwój dziecka pod kierunkiem<br />
doradcy metodycznego Bożeny Wasilewskiej. W p. odbywają się: rytmika, zajęcia jęz.<br />
angielskiego, spotkania popołudniowe z rodzicami prowadzone nowatorskimi, twórczymi<br />
metodami; ponadto: szerzenie integracji, zainicjowanie Dnia Godności, od 2005 – Integracja u<br />
Marysi Kownackiej. P. otrzymuje coroczne nagrody w konkursach recytatorskich, piosenki,<br />
plastycznych, jasełkowych. P. oczekuje na wojewódzki certyfikat przedszkola promującego<br />
zdrowie. Do p. chodzi 115 dzieci w 5 oddziałach, w tym 2 oddziały integracyjne (10 osób<br />
niepełnosprawnych); w przedszkolu pracuje 11 nauczycieli oraz 9 pracowników obsługi. [Anna<br />
Kawka, por. też: http://przedszkole.ryki.pl/index_pliki/Page1122.htm]
12<br />
Przedszkole Samorządowe nr 4 (Ogrodowa 6), zał. 01.09.1980. Funkcję dyrektora<br />
sprawowały: Eliza Tarkowska (1980-87), Stanisława Paczkowska (1987-90), Krystyna Majchrzak<br />
(1990-98), Danuta Kuczyńska (1998-2002), Renata Olszak (2002-04). Uchwałą Rady Miejskiej z<br />
dn. 12.10.2003, po uzyskaniu pozytywnej opinii kuratora oświaty w Lublinie, z dn. 31.08.2004 p.<br />
zostało zlikwidowane. Prowadziło działalność dydaktyczno – wychowawczą i opiekuńczą, mająca<br />
na celu wszechstronny rozwój i przygotowanie do nauki w szkole wychowanków; otrzymało<br />
liczne wyróżnienia, m.in.: dyplomy za udział w IV i V Festiwalu Piosenki Dziecięcej „Rytm i<br />
Melodia” w Lublinie, szereg dyplomów z Miejsko � Gminnego Centrum Kultury w Rykach za<br />
udział i zdobyte miejsca w różnego rodzaju konkursach, turniejach i przeglądach grup dziecięcych.<br />
31.08.2004 zatrudnionych było 11 osób. [Piotr Grzegorz Sulej, zob. też Z. Lipski, MR 10/2001 s.<br />
29]<br />
Przedszkole Samorządowe nr 5 im. Ewy Szelburg � Zarembiny (Kochanowskiego), zał.<br />
w 1984. Dyrektorkami były kolejno: Janina Grula (1984�85), Barbara Sieniek (1986�89), Helena<br />
Seremak (1989�90), Beata Dudzik od 1990. W 2001 w skład rady pedagogicznej wchodziły:<br />
Halina Boratyńska, Bożena Czajka, Małgorzata Pawlik, Jadwiga Piechota, Teresa Rafeld, Mariola<br />
Szyszko, Wanda Walaszek, Halina Jakubaszek oraz Joanna Miłosz. Prac. również kucharki: Halina<br />
Gawda, Hanna Cichecka, Barbara Oszal; woźne: Krystyna Piecyk, Teresa Gral, intendentka:<br />
Leokadia Sobiechowska. [Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR 4/2001]<br />
Przedszkole w rogu ul. Spacerowej i Warszawskiej. W 1946 Władysław Jędrych,<br />
reprezentujący gminę, powołał p. Janinę �Kieliszek do pracy w dziecińcu, usytuowanym na placu<br />
pozostałym po rozebranym kościele przy ul. Szkolnej. Gdy liczba dzieci zaczęła rosnąć, Urząd<br />
Gminy wynajął lokal u p. Siemińskiej przy ul. Warszawskiej. Pierwszą kierowniczka została<br />
Jadwiga Kuchnio, następnie od września 1953 Leokadia Pilzak, po mężu: Kuty, a po niej Wacława<br />
Kmieciak (do końca). Pierwszymi nauczycielkami były: Janina Kieliszek, Irena Zarychta, Alina<br />
Rembelska, Jadwiga Kuchnio. W kuchni pracowały: Eugenia Stefaniak i Zofia Piątek. Liczba<br />
dzieci wynosiła ok. 70. Dnia 15.08.1960 część dzieci i personelu przeniesiono do<br />
wyremontowanego budynku po szkole (dobudowano też od strony zachodniej jedną salę z tarasem<br />
na dachu) na ul. Szkolną i powstało �Przedszkole Nr 1, tzw. „duże”. Przedszkole „małe”<br />
funkcjonowało jeszcze do 1972. Opustoszały budynek stał się siedzibą harcówki. Ciekawostką<br />
jest, iż przy murowanym budynku przedszkola stał mały drewniany domek (altanka) zbudowany<br />
na pochód pierwszomajowy przez pracowników PGR i później podarowany przedszkolu. [Tomasz<br />
Niemirowski, wg inf. od p. Z. Lipskiego, p. Marii Rodak i http://forum.ryki.pl/viewtopic.php?<br />
t=395&start=120&sid=d3352e70f327da88ffcaeffe118481ce]<br />
Przybylski Franciszek (1895-1972). Posiadał warsztat stolarski przy ul. Wspólnej 8.<br />
Wykonał m.in. ławki do kościoła oraz w 1951 ołtarze św. Izydora Oracza i św. Antoniego<br />
Padewskiego przy pierwszych filarach od wejścia do kościoła. [Tomasz Niemirowski]<br />
Publiczna Średnia Szkoła Zawodowa, zorganizowana przez Wł. �Korżyka,<br />
przemianowana później na �ZSZ im. Wł. Korżyka. [Tomasz Niemirowski]<br />
Pudło Stanisław, ur. 06.05.1948 w Wylezinie, zm. 23.04.2004 w Rykach, s. Józefa i<br />
Gabrieli z d. Filipek. Ukończył LO w Żelechowie, Wyższą Szkołę Oficerską Wojsk Rakietowych i<br />
Artylerii w Toruniu (w 1971), WSP w Krakowie, specj. wychowanie obronne i podyplomowe,<br />
studia dla wizytatorów lekcji przysposobienia obronnego w Raciborzu. Prac. w GS w Kłoczewie,<br />
jako dowódca plutonu w JW w Szczecinie, od 01.09.1973 był nauczycielem w ZSZ nr 2 w<br />
Garwolinie, a od 01.03.1978 w ZSZ nr 2 w Rykach. W l. 1990-2001 był kierownikiem internatu<br />
przy ZSZ nr 2, potem do 2003 dyrektorem SASiP w Rykach. Odznaczony m.in. SKZ, Medalem
13<br />
40�lecia PRL, Honorową Odznaką „Za zasługi dla Lubelszczyzny”. Żona: Irena z d. Czopek, ślub<br />
08.07.1972. Dzieci: Jarosław, Mirosław, Leszek. [Tomasz Niemirowski, wg: MM, 5/2004, s. 7]<br />
Pudło Tadeusz, brat �Stanisława, ur. w 1951, ukończył SP w Wylezinie i Kłoczewie,<br />
ZSZ, TM w Rykach. Prac. w Energomontażu Północ, na budowach elektrowni Kozienice,<br />
Tusiemice (Czechy), w Poczeladach i w Paksu (Węgry). Był specjalistą do spraw kontroli jakości.<br />
Prowadził w Rykach własną firmę: Usługi Instalacyjno � Sanitarne i Gazowe. Założył wraz z żoną<br />
firmę Pumar. Żona: Maria, z d. Pielacha (absolwentka THRiN, prac. jako laborantka w OSM).<br />
Dzieci: Grzegorz � 1975, Marcin � 1977, Dominik � 1985. [Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski,<br />
MR 9/1998]<br />
Pumar, firma założona przez Marię i Tadeusza �Pudło na bazie sklepu z art. instalacyjno<br />
� sanitarnymi otwartego 17.04.1991 przy ul. Szkolnej 22 w Rykach i podobnego z asortymentem<br />
rozszerzonym o materiały budowlane otwartego wiosną 1993 w Dęblinie przy ul. Bankowej 22.<br />
20.12.1997 sklep w Rykach został przeniesiony do odkupionego od �OSI i wyremontowanego<br />
budynku przy ul. Warszawskiej 3a. Pumar prowadzi sprzedaż art. budowlanych oraz produkcję<br />
okien, drzwi, fasad i witryn z aluminium, szkła i PCV. W 1998 firma zatrudniała 21 pracowników.<br />
[Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR 9/1998]<br />
Pytlakowski Władysław, ur. 10.03.1887 w Siennie (woj. świętokrzyskie), s. Albina i Anny<br />
z d. Różańska, zm. 17.03.1965 w Rykach. Ukończył SN w Warszawie. Kierownik szkół w<br />
Kraśniku (1925-39) i w Rykach (1945-52). Był jednym z inicjatorów oraz przewodniczącym<br />
Komitetu Budowy Szkoły w Rykach. Zaint.: historia, bibliofilstwo, polityka. Żona: Janina, ślub<br />
03.04.1923. Dzieci: Tadeusz, Stanisław (pilot, zginął w obronie Warszawy 1939). [Ewa<br />
Strzemska]<br />
Rabbit, Przedsiębiorstwo Produkcyjno � Handlowe (Kolejowa 1C) Tadeusza �Królika,<br />
przeniesione w grudniu 2001 z ul. Wąskiej. Produkuje odzież damską, męską i dziecięcą:<br />
wyjściową, sportową, reklamową i roboczą, ubrania dla osób poruszających się po drogach,<br />
kombinezony dla paralotniarzy. W skład firmy wchodzą również sklepy „Duet” i „Modux” przy<br />
ul. Karola Wojtyły 23B z art. gosp. domowego, chemią gospodarczą, odzieżą i kosmetykami.<br />
[Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR 10/2002, s. 33]<br />
Rafeld Zbigniew, ur. 08.07.1940 w Warszawie, s. Eugeniusza i Zofii. Ukończył trzyletnie<br />
studia organizacji i zarządzania TWP oraz studia pedagogiczne na UW. Był kierownikiem<br />
internatu przy ZSZ nr 1 (obecnie im. Wł. Korżyka) od 1963, a następnie dyrektorem LO w Rykach<br />
(1985�90). Przewodniczący MRN w Rykach (1973�75 i 1988�89). Prezes TPR w l. 1983�86.<br />
Żona: Eugenia. Dzieci: Marek, Maciej, Agnieszka. [Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR<br />
3/1997]<br />
Rejonowy Zakład Kominiarski (Karola Wojtyły 23 � lokal Spółdzielni Mieszkaniowej),<br />
zał. w 1956 jako RZK Spółdzielni w Siedlcach. Prezesem do 1975 był Jan Karaś, a od grudnia<br />
tego roku Aleksandra Pilipiec (Spółdzielnia Pracy Kominiarzy w Lublinie). Kierownikiem RZK w<br />
Rykach jest mistrz kominiarski Piotr Kosior. Usługi wykonywane są w Rykach i na terenie<br />
powiatu ryckiego. Składają się na nie: czyszczenie i sprawdzanie stanu technicznej sprawności<br />
przewodów dymowych, spalinowych i wentylacyjnych, udrożnienia przewodów z gniazd<br />
kawczych oraz z różnych zagruzowań. Zakład w l. 70 i 80 zatrudniał kilkunastu pracowników, ale<br />
z powodu wprowadzenia ustawy o działalności gospodarczej, niektórzy odeszli w celu<br />
prowadzenia działalności na własny rachunek. RZK uzyskiwał w l. 80 czołowe miejsca we
13<br />
współzawodnictwie krajowym, a także medale od Straży Pożarnej dla pracowników za zasługi dla<br />
pożarnictwa. Zatrudnia 3 osoby. [Aleksandra Pilipiec]<br />
Rejonowy Związek Spółek Wodnych (Żytnia 26), zał. 27.05.1966. Osoby kolejno<br />
zarządzające: początkowo w strukturach powiatowych (Wydział Rolnictwa), następnie: Stanisław<br />
Laskowski (1971-81); Zbigniew �Miłosz od 1981 do dzisiaj. 29.03.1966 odbył się pierwszy zjazd<br />
założycielski w składzie: Wiejskie Spółki Wodne: Więcków, Skruda, Zaryte, Mroków,<br />
Oszczywilk, Stężyca, Kruszyna, Podlodówka, Wola Korycka – obejmująca 2310 ha<br />
zmeliorowanych i 144 rowy; w 1969 dołączyły do Związku Spółek: Korytnica, Żyrzyn, Trojanów,<br />
Kłoczew, Czernic, Chrustne, Bramka, a w 1972 Sobieszyn, Rososz, Gózd, Swaty oraz Ułęż. Od<br />
1976 w/w Wiejskie Spółki utworzyły gminne Spółki, które weszły w skład Rejonowego Związku,<br />
tj. <strong>Ryki</strong>, Ułęż, Dęblin, Stężyca, Michów, Baranów, Jeziorzany; od 1987 Nowodwór; w 1991<br />
spółka Stężyca, a w 1994 spółka Dęblin. W 1994 przyłączyła się spółka Brzeźna, a w 2002<br />
Kłoczew i Dęblin. Obecnie Rejonowy Związek zrzesza Spółki: Ryk, Nowodworu, Ułęża,<br />
Kłoczewa, Dęblina i Brzeźna z terenu powiatu ryckiego, a wraz z nimi 5100 członków<br />
gospodarujących na obszarze 9813 ha zmeliorowanych gruntów. Zadaniami Związku są m.in.:<br />
budowa, utrzymanie i eksploatacja urządzeń wodnych i melioracyjnych; organizowanie<br />
racjonalnej gospodarki na zmeliorowanych terenach; prowadzenie rachunkowości i obsługi<br />
finansowo - księgowej członków związku oraz sporządzanie ich rocznych sprawozdań<br />
finansowych. Średnioroczna ilość pracowników w 2004 wynosi 27, a w okresie letnim 48.<br />
[Zbigniew Miłosz]<br />
Represje okupanta niemieckiego wobec mieszkańców Ryk. Mieszkańcy Ryk, którzy<br />
wzięli udział w najcięższych bitwach września: Władysław Bąk (bitwa pod Mokrą 01.09.1939<br />
oraz pod Modlinem 11-29.09.1939 - gdzie dostał się do niewoli); por. Władysław �Bełdyga:<br />
bitwa nad Bzurą 09-20.11.39 i pod Kampinosem – stąd trafił do oflagu II D w Grossborn –<br />
Rederitz (obecnie Borne Sulinowo w woj. koszalińskim), następnie przeżył kolejno oflagi: w<br />
Colditz – IV C, Waldenbergu � II C i w Neubrandenburgu � IIE.<br />
Przez obozy jenieckie przeszli: Mieczysław Sienkiewicz z Julina (Grossborn), Stanisław<br />
Kalisz (Prusy Wschodnie) i Wacław Osiak (stalag 3A w Luckenwaldzie). Natomiast Bolesław<br />
Celiński – żołnierz KOP, pełniący służbę pod Wilnem, dostał się do niewoli sowieckiej i<br />
prawdopodobnie podzielił los polskich oficerów internowanych w Ostaszkowie.<br />
W l. 1940�44 represje ze strony okupanta niemieckiego dotknęły wielu mieszkańców Ryk.<br />
W masowych egzekucjach zginęło wiele ludzi, wielu też zatrzymano w tzw. „łapankach” i<br />
wywieziono do więzień, obozów koncentracyjnych lub na przymusowe roboty do Niemiec. W<br />
łapankach zatrzymano m.in. Leokadię Małecką z Julina � 17.12.1940; we wrześniu 1941<br />
kilkanaście osób z Ryk, w tym Stanisławę Ośko; w 1944 Władysława Sergla (osoby te<br />
deportowano do pracy w niemieckich gospodarstwach rolnych; ich powrót do Polski nastąpił<br />
dopiero po wojnie). Z przyczyn nieustalonych w 1942 zatrzymano ok. 50 osób, (m.in. Jana<br />
Kamińskiego) wywieziono ich do Dęblina. We wrześniu 1943 żandarmeria rycka przeprowadziła<br />
łapankę w odwet za zlikwidowanie przez partyzantów z oddziałów „Orlika” granatowego<br />
policjanta Drożyńskiego. W wyniku akcji aresztowano i osadzono w obozie na Majdanku w<br />
Lublinie 16 mężczyzn, m.in.: W. Bąka, Jana Dutkiewicza, Tadeusza Dzido, Władysława Golaka,<br />
Mariana Filipka, Bolesława Jeżewskiego, Jerzego Janiszka, Jankowskiego, Leonarda Kostrzemę,<br />
Wacława Korzeniowskiego, Stanisława Kucharskiego, Mariana Siwka, Kazimierza Osiaka. W<br />
obozie zginęli: T. Dzido i W. Golak, a w czasie ucieczki z transportu ewakuacyjnego do<br />
Buchenwaldu zastrzelony został T. Jeżewski. Pozostałych w różnych okresach czasu zwolniono do<br />
domu. Ogółem w łapankach zatrzymano ok. 100 osób.<br />
Częstą formą represji wobec mieszkańców Ryk i okolicznych wsi były egzekucje, w<br />
wyniku których straciło życie ok. 350 osób. Na podstawie badań ankietowych przeprowadzonych
13<br />
w 1969 ustalono, że w l. 1940–44 na terenie gminy <strong>Ryki</strong> miejscowa żandarmeria dokonała 12<br />
egzekucji, w tym 6 w Rykach. 01.09.1942 rozstrzelano trzy osoby z rodziny Kucharskich za<br />
zabicie przez ruch oporu komendanta niemieckiej żandarmerii; w maju 1942 – 100 Żydów, później<br />
90 Żydów, w 1943 – 6 Polaków, rodzinę Mleczków za ukrywanie Żydów i Józefa Kucharskiego za<br />
nieoddanie kontyngentu. Kilku mieszkańców Ryk zginęło w egzekucjach dokonanych w innych<br />
regionach kraju, np. 24.12.1939 w Wawrze k/ Warszawy zginął kierownik ryckiej mleczarni<br />
Próchnicki; 06.03.1944 pod Kurowem – członkowie AK: Edward Witosław, Lucjan Piątkowski i<br />
nauczyciel Grzegorz �Wojtkowski. Na Majdanku w Lublinie rozstrzelano 19.07.1944 Józefa<br />
�Morawskiego, a 22.07.1944 na Zamku – działaczy PPR: Jana Celińskiego i Jana Wardawę;<br />
nauczycieli: Piotra �Fala i Jana �Lejwodę oraz Stanisława Liedla, Mariana Traczyka, Stanisława<br />
Żaczka i Stanisława Celińskiego – żołnierza AK.<br />
W odwet za utrzymywanie kontaktów z AK Gestapo aresztowało w listopadzie 1943<br />
Jadwigę �Wiśnioch (mąż Stanisław – członek AK), jej 15- letniego syna Stefana, ks. Władysława<br />
�Bodziaka oraz Władysława �Pytlakowskiego. Osoby te przewieziono do Puław, a następnie do<br />
Kazimierza Dolnego (oprócz S. Wiśniocha, który zginął w Puławach). Po przesłuchaniu ks. W.<br />
Bodziaka i W. Pytlakowskiego zwolniono, a Jadwigę Wiśnioch przewieziono na Zamek w<br />
Lublinie. W lutym 1944 aresztowano wspomnianych wcześniej L. Piątkowskiego, E. Witosława i<br />
G. Wojtkowskiego, których w późniejszym okresie rozstrzelano w odwet za akcję oddziału BCh<br />
A. Szarugi (ps. „Waligóra”), przeprowadzonego na drodze między Kurowem a Żyrzynem, gdzie<br />
zginęło 4 oficerów SS. Kolejnego aresztowania dokonano 12.06.1944 zatrzymując wówczas<br />
kilkanaście osób, a wśród nich nauczycieli (P. Fala, J. Lejwodę), członków AK i działaczy<br />
komunistycznych. Zginęli oni w przeddzień wyzwolenia Lublina. Na Majdanek deportowano W.<br />
Kucharskiego, J. Narajczyka (zm. w obozie w lutym 1942), Jadwigę �Wiśnioch ( 19.04.1944<br />
wywieziona do Ravensbrück), W. Zarembę (zmarł 19.03.1944); do Oświęcimia – S. Jagusza, A.<br />
Głodka, S. Jeżewskiego, J. Kępkę (zginął 20.07.42), Aleksandra Królika, Adolfa Królika<br />
(wywieziony do Dory, następnie do Mittelbau, Nordhausen i Bergen – Belsen), Czesława<br />
Łabędzkiego (do Buchenwaldu) i Antoniego Szlendaka.<br />
Pomimo nasilonego terroru okupacyjnego, mieszkańcy Ryk podjęli działania na rzecz<br />
niesienia pomocy uwięzionym w obozach. Za pośrednictwem lubelskiego oddziału PCK rodziny<br />
aresztowanych, działacze ryckiej delegatury Polskiego Komitetu Opiekuńczego (G.<br />
�Wojtkowski, A. Bejk, F. Pollak, ks. W. Bodziak, J. Brzostowska) oraz pracownicy poczty, m.in.<br />
W. �Milik, i pp. Małachowscy, przekazywali więźniom paczki żywnościowe, listy, zdobywali<br />
informacje o ich pobytach w obozach.<br />
Represje władz niemieckich dotyczyły również społeczności żydowskiej, która stanowiła<br />
ok. 70 % mieszkańców Ryk. W marcu 1941 utworzono getto, które zlikwidowano w maju 1942.<br />
Podczas akcji kierowanej przez oficera żandarmerii Klapfeidera zginęło ok. 100 Żydów, m.in.<br />
przed pocztą zastrzelono młodą Żydówkę z dzieckiem. Około 2500 osób wywieziono do obozu<br />
zagłady w Sobiborze, a podczas drugiej deportacji, jesienią 1942, kilkadziesiąt osób skierowano do<br />
obozu na Majdanek. Wg zachowanych dokumentów na Majdanku zginęli: Jankel Gutwachs<br />
(24.09.1944), Icek Silberstein (28.12.1942), Tobias Sztamfater (13.09.1942), Srul Tarangel<br />
(27.11.1942), Szloma Weinberg (02.12.1942), Hersch Zilberberg (30.11.1942). [Anna Żaczek, wg:<br />
Maria Wiśnioch, Represje okupanta wobec mieszkańców Ryk- próba bilansu. MR 4/1995, s. 8,14]<br />
Rodak Henryk, fryzjer, mieszkał przy Starym Rynku. Właściciel pierwszego telewizora w<br />
Rykach (1961) oraz pierwszego magnetofonu szpulowego. [Tomasz Niemirowski, wg:<br />
http://forum.ryki.pl/viewtopic.php?t=395&postdays=0&postorder=asc&start=45]<br />
Rodak Piotr, ur. 15.01.1899 w Rykach, zm. 06.04.1991, s. Sebastiana i Józefy z d.<br />
Walczak. Zam. Mickiewicza 14. Księgowy. Prac.: GS w Rykach, GS w Puławach, spółdzielnia w<br />
Dąbrowicy na Kresach, spółdzielnia „Tęcza” w Puławach. Pracował na stanowisku sprzedawcy,
13<br />
kierownika sklepu, prezesa Zarządu GS. Należał do POW, Kółka Amatorskiego „Siew”, Wici,<br />
OSP. Jako członek POW 10.11.1918 rozbrajał Niemców, brał udział w wojnie polsko –<br />
bolszewickiej 1920-22 w 6 kompanii 48 Pułku Strzelców Kresowych. Inicjator utworzenia<br />
„Spółdzielni Zdrowia” w Rykach w l. 1945-46. Zaangażował się w pomoc dla gimnazjum i liceum<br />
w Rykach w l. 1948-53. Odznaczony Krzyżem Walecznych, Medalem Niepodległości, Krzyżem<br />
POW w 1990, otrzymał dyplomy i odznaczenia spółdzielcze. [Józef Rodak]<br />
Rodzinny Klub Abstynenta „Odnowa” mieści się w siedzibie MGCK (Warszawska 11).<br />
Prezesem zarządu jest Małgorzata Bieńczak. Podstawowe cele Klubu to: doprowadzenie do stałej<br />
abstynencji członków Klubu, uczenie kultury życia bez alkoholu, propagowanie idei trzeźwości na<br />
terenie miasta i gminy <strong>Ryki</strong>, szczególnie wśród młodzieży. Metody pracy: organizowanie różnych<br />
form zajęć psychoterapeutycznych z zakresu oświaty zdrowotnej i pozamedycznej pomocy,<br />
organizowanie obozów rehabilitacyjno – terapeutycznych, angażowanie do pracy społecznej,<br />
skłanianie osób uzależnionych od alkoholu do podjęcia leczenia odwykowego itp. Klub zrzesza<br />
swych członków na zasadzie dobrowolności, po wypełnieniu deklaracji o przystąpieniu do Klubu i<br />
zobowiązaniu się do przestrzegania statutu, regulaminów i zarządzeń władz Klubu. Członkami<br />
mogą być osoby powyżej 18 lat życia, uzależnione od alkoholu oraz członkowie ich rodzin i ich<br />
najbliżsi. Klub posiada 25 członków. [Izabela Kępka]<br />
Rogala Jan, ur. 01.04.1945 w Garwolinie, s. Stanisława i Aleksandry z d. Suszka. Zam. ul.<br />
22 Lipca 21/25. Ukończył Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych w Lublinie, absolutorium<br />
UMCS – plastyk. Nauczyciel przedmiotów: plastyka, technika, choreografia tańców ludowych.<br />
Prac. w ZSO nr 1 w Rykach. Założył Zespół Tańca Ludowego w 1968 przy SP w Rykach,<br />
utworzył i prowadził Zespół Pieśni i Tańca przy OSI w Rykach, uczestniczył w tworzeniu i przez<br />
15 lat był czynnym członkiem orkiestry dętej przy �OSP w Rykach jako klarnecista. Założył<br />
Koło Turystyki Rowerowej „Relax” przy SP nr 1 w Rykach, uczestniczył w tworzeniu i<br />
działalności �Koła Turystyki Rowerowej „Ryktur”. Zaint.: taniec ludowy, wędkarstwo, turystyka<br />
rowerowa, malarstwo i rzeźba, muzyka ludowa i gra na instrumentach Żona: Kazimiera, ślub<br />
27.08.1972. Dzieci: Ewa - 21.07.1973, Michał – 19.12.1975. [Jan Rogala]<br />
Rozen Abraham - nauczyciel przeniesiony 01.04.1932 z Ostrowa Lubelskiego do SPow nr<br />
1 w Rykach na miejsce Mariana �Osińskiego. W 1938 wskutek konfliktu na tle religijnym<br />
pomiędzy nim, a kierownikiem szkoły J. Wolakiem, został przeniesiony do Parysowa. Następnie w<br />
1941 przebywał w Białymstoku i pełnił funkcję inspektora szkolnego. Zamordowany przez<br />
wkraczające oddziały niemieckie. [Anna Żaczek, na podst. kroniki szkoły]<br />
Rozwadowski Jan, ks., ur. 21.08.1852 we wsi Kruszew, par. Korytnica Węgrowska, s.<br />
Waleriana i Julianny z d. Rowicka. Nauki początkowe pobierał we wsi Męczyn, a w 1866<br />
rozpoczął naukę w gimnazjum w Siedlcach. Po 5 l. wstąpił do Seminarium Duchownego w<br />
Lublinie, które ukończył w 1876. Święcenia kapłańskie otrzymał 10.12.1876 w Lublinie z rąk bpa<br />
Walentego Baranowskiego. Swoją pierwszą posługę kapłańską pełnił jako wikariusz w par.<br />
Jabłonna od 24.12.1876 do 03.07.1877. Przez kolejnych 9 lat sprawował obowiązki duszpasterskie<br />
w par. Sterdynia. Obsługiwał tam szpital prowadzony przez szarytki i z narażeniem życia, w<br />
ukryciu przed władzami rosyjskimi, pomagał ludności unickiej wiernej religii rzymsko-katolickiej.<br />
W tym celu wystarał się u abpa warszawskiego Popiela oraz bpa lubelskiego Kazimierza<br />
Wnorowskiego o pozwolenie na sekretne przechowywanie Najświętszego Sakramentu w kaplicy,<br />
czyli oratorium szarytek. Gdy któryś z unitów zachorował, przybywał do szpitala zakonnic na<br />
oddzielną salę. Wówczas ks. Rozwadowski w porze kolacji udawał się do szpitala, potajemnie brał<br />
z kaplicy Najświętszy Sakrament i błogosławił chorego. Natomiast, gdy zachorował katolik,<br />
unitów umieszczano w alkierzu szpitalnym, a katolika w izbie. Ludzie śpiewali przed szpitalem
13<br />
pieśni, a ks. w tym czasie spowiadał i namaszczał Sakramentem Św. unitów, a potem katolików.<br />
Podczas pobytu w Sterdyni w 1879 ciężko zachorował na ,,chorobę piersiową”. Stan jego był<br />
bardzo ciężki, pluł krwią, a następnie z braku sił nie mógł już prawie mówić. Mimo leczniczych<br />
pobytów w Szczawnicy i Merano, jego stan zdrowia nie poprawił się. Dopiero, gdy udał się do ks.<br />
Jana Bosko w Turynie z prośbą o modlitwę, przesyłając mu ofiarę na sieroty, którymi się<br />
opiekował, otrzymał w odpowiedzi obrazek Matki Boskiej Wspomożenia z błogosławieństwem i<br />
napisem: ,,Modlimy się za Ciebie - będziesz zdrów, o ile to nie będzie przeszkadzało Twemu<br />
zbawieniu”. Od tamtego momentu stan jego zdrowia znacznie się poprawił, na tyle, że bez żadnych<br />
trudności mógł dalej pełnić swoją posługę kapłańską.<br />
25.02.1886 ks. Rozwadowski jako wikariusz został delegowany do par. Mordy, dekanatu<br />
siedleckiego, do pomocy choremu proboszczowi. Oprócz codziennej pracy kapłańskiej pomagał<br />
nadal ludności unickiej, za co był szykanowany przez carskie władze rządowe, które próbowały<br />
usunąć go z parafii. Bardzo często musiał tłumaczyć się Rosjanom ze swoich czynności<br />
kapłańskich, aż w końcu kazali ks. Rozwadowskiemu w ciągu 48 godzin opuścić Mordy. Wtedy<br />
zażądał przeprowadzenia śledztwa, w rezultacie którego nie musiał opuszczać par. 01.11.1886 za<br />
liczne zasługi w swojej dotychczasowej dziesięcioletniej pracy kapłańskiej, został przez bpa<br />
Franciszka Jaczewskiego mianowany administratorem sąsiedniej par. Przesmyki w dekanacie<br />
konstantynowskim. Aplikatę na objęcie probostwa otrzymał dopiero 15.02.1887 z powodu<br />
rozmaitych przeszkód ze strony sąsiednich popów. Praca w par. Przesmyki trwała 5 l. 19.12.1887<br />
warszawski generał-gubernator powiadomił ks. Rozwadowskiego o nałożeniu na niego kary 50<br />
rubli za to, że podczas pracy w par. Mordy wydał metrykę z XVIII w., co spowodowało powrót do<br />
Kościoła rzymsko-katolickiego całej rodziny. Nie pomogły tłumaczenia, upoważnienia i karę<br />
musiał zapłacić. Nadal pomagał ludności unickiej. Przychodziła ona do kościoła na nabożeństwa i<br />
do spowiedzi. Jednak nie wolno było ich spowiadać pod karą zamknięcia kościoła oraz<br />
wywiezienia księdza. Unici do spowiedzi przystępowali w świątyni wspólnie z parafianami. Były<br />
to często chwile grozy, ponieważ żandarmeria w dni świąteczne i powszednie wpadała do kościoła<br />
na rewizję. Tylko zachowanie zimnej krwi i wyzbycie się lęku dawało możliwość ukrycia prawdy.<br />
Ks. mówił unitom „żeby przy strażnikach nie przyjmowali komunii św., a wyszli z kościoła i ukryli<br />
się gdzieś, gdy zaś zobaczą, że strażnicy poszli do karczmy i tam się częstują, żeby wtedy bocznemi<br />
drzwiami weszli do kościoła”, a on przyjdzie i udzieli komunii. Często nakładano na niego kary<br />
finansowe w wysokości 12 rubli za wyjazd do sąsiedniej parafii, celem wyspowiadania się. Na<br />
każdy wyjazd musiał posiadać jednorazowy paszport, wydawany w mieście pow. Ze względu na<br />
to, że do najbliższego pow. miał 7 mil, nie posiadał paszportu. Wraz z parafianami wyremontował<br />
kościół uposażając go obok nowego obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej w liczny sprzęt<br />
liturgiczny, powiększył cmentarz i wybrukował prowadzącą do niego drogę. Na to wszystko<br />
bardzo nieprzychylnie patrzyli popi, między innymi ze względu na to, że cerkwie stały puste, a<br />
kościoły pełne wiernych. Skarżyli oni często z tego powodu polskie duchowieństwo.<br />
07.09.1892 decyzją Naczelnika kraju został usunięty ze stanowiska administratora par.<br />
Przesmyki. Po krótkim pobycie w Siedlcach i par. Wyszków, bp Jaczewski 21.12.1892 mianował<br />
go proboszczem par. Sobieszyn, dek. garwolińskiego. Posługę proboszcza sprawował przez 4 lata,<br />
w ciągu których wykazał się nie tylko dbałością o sprawy duchowe parafian, ale również<br />
gospodarcze. Wraz z wiernymi ogrodził murem kamiennym cmentarz grzebalny, całe probostwo<br />
płotem ostrokołowym i znacznie powiększył ogród z sadem. W Sobieszynie nadal niepokojono ks.<br />
Rozwadowskiego za prace w poprzedniej par. Przesmyki, ponieważ rząd rosyjski poddał go ,,pod<br />
ścisły nadzór policyjny i pod sąd za mieszanie się do spraw prawosławia oraz za podstawienie<br />
jakoby obcych metryk na komisji mixti fori, celem niedopuszczenia na prawosławie<br />
zakwestionowanych osób”. Po stawieniu się przed komisją oświadczył, że spełniał rozporządzenia<br />
władz rządowych i bpa diecezji lubelskiej, a przedstawiane przez niego metryki pochodzą<br />
wszystkie z akt Urzędu Stanu Cywilnego. Dopiero po osobistej interwencji u zastępcy prokuratora
13<br />
siedleckiego został zwolniony od dozoru policyjnego i wszystkich zarzutów, o które był<br />
oskarżany.<br />
Do kolejnych nieprzyjemności doszło na tle sporów o język, w jakim miano odczytać<br />
manifest cara i składać przysięgę na wierność nowemu cesarzowi Mikołajowi II. Władze rosyjskie<br />
kładły wielki nacisk na używanie w kościołach języka rosyjskiego, przymuszając do tego<br />
biskupów, jeszcze bardziej proboszczów poprzez wójtów i policjantów. Ks. Rozwadowski<br />
odczytał manifest po polsku w obecności wiernych z dwóch par. Żabianki i Sobieszyna, pomimo,<br />
że nadszedł telegram o nakazie przeczytania go po rosyjsku. Wcześniej wytłumaczył<br />
zgromadzonym, że przysięga jest rzeczą ważną i świętą, więc należy ją przyjąć ze zrozumieniem<br />
w języku rodzimym. Później podczas przesłuchania oświadczył, ,,że telegram w przedmiocie<br />
czytania manifestu i składania przysięgi po rosyjsku otrzymałem z powiatu już po spełnionym<br />
fakcie”. W 1897 podjął starania o przeniesienie na wolne probostwo do sąsiedniej par. <strong>Ryki</strong> i 2<br />
lipca uzyskał aplikatę na to stanowisko. Była to już ostatnia par., którą zarządzał w swoim życiu.<br />
Trud i poświęcenie włożone w wybudowanie nowego kościoła i plebanii w Rykach, powiększenia<br />
cmentarza, a także troska o życie duchowe swych parafian, kosztowały go utratę zdrowia. W 1919<br />
został mianowany dziekanem ryckim, a następnie kanonikiem honorowym Katedry Podlaskiej. Ks.<br />
Rozwadowski, oprócz troski o par. rycką, często pomagał finansowo, składając datki na odzież dla<br />
żołnierzy polskich walczących na froncie, czy na wsparcie plebiscytu na Górnym Śląsku.<br />
07.01.1924 po dopiero co ukończonej Mszy św. upadł przy ołtarzu. Od tej pory, dotknięty silnie<br />
przez chorobę, przebywał w domu. Umarł 12.03.1924. Pochowany został na miejscowym<br />
cmentarzu, a dla zachowania pamięci o tak oddanym dla społeczności ryckiej proboszczu,<br />
nazwano jego imieniem część ul. Spacerowej, pomiędzy domem parafialnym, a świątynią.<br />
[Krystian Pielacha, wg: Akta osobiste księdza Jana Rozwadowskiego, AKSD, sygn. Lit. R., Dział<br />
II, Nr porz. 19, Tom I; Pielacha K., Historia kościoła w Rykach cz. 2. Ks. Jan Rozwadowski<br />
budowniczy kościoła w Rykach, w: Twój Głos, nr 17/2006, s. 11]<br />
Ruch Światło-Życie, nazywany Oazą Żywego Kościoła, powst. w l. 80-tych XX w.<br />
Prowadzili go następujący moderatorzy: ks. Leszek Hryciuk, ks. Kazimierz Jóźwik, ks. Robert<br />
Wegiera oraz ks. Tomasz Kostecki. Członkowie Oazy mają za zadanie, odkryte przez siebie<br />
światło Boże wprowadzać w życie. Praca roczna Ruchu polega na cotygodniowych spotkaniach<br />
formacyjnych, które są odpowiednio przygotowane do wieku uczestników, a także z podziałem na<br />
grupy żeńskie i męskie. Spotkania po wcześniejszym przygotowaniu formacyjnym i<br />
dydaktycznym prowadzi animator. Głównym punktem całorocznej pracy formacyjnej członków<br />
Oazy jest ich uczestnictwo w wakacyjnych rekolekcjach. Ruch Światło-Życie w par. <strong>Ryki</strong> działał<br />
do września 2005. [Krystian Pielacha]<br />
Ryckie Towarzystwo Cyklistów, zał. 25.10.2003. 27.03.2004 wybrano zarząd: Adam W.<br />
Faluszczak � prezes, Andrzej Doroś � wiceprezes ds. sportowych, Bogdan Prokop � wiceprezes<br />
ds. turystycznych, Joanna Komosa � sekretarz, Marian �Grudniak � skarbnik, Ryszard Kuczyński<br />
i Zenon Opoka � członkowie zarządu, Janusz Jakubik � przewodn. komisji rewizyjnej, Roman<br />
Kucharski � przewodn. sądu koleżeńskiego. Celami RTC są: propagowanie kultury fizycznej i<br />
sportu, a w szczególności różnorodnych form związanych z kolarstwem wyczynowym,<br />
turystycznym i rekreacyjnym oraz triathlonem; organizowanie imprez sportowych, turystycznych i<br />
rekreacyjnych, mających na celu propagowanie spędzania czasu z rowerem. 03.05.2004 RTC<br />
zorganizowało pierwszą wycieczkę rowerową („Szlakiem Orlika”); 09.05.2004 � I Wiosenny<br />
Maraton Kolarski o Puchar Burmistrza Ryk (w kat. II wygrał A. Doroś); 12.09.2004 � I Jesienny<br />
Maraton Kolarski o Puchar Starosty Ryckiego (w kat. II 1 miejsce zajął A. Doroś, a 3 � Z. Opoka);<br />
13.11.1994 odbył się sejmik kolarski Komisji Masters PZKol. w Zaździerzu/k. Łącka, w którym<br />
uczestniczyli: A. Doroś, A.W. Faluszczak i Z. Opoka. W ogólnopolskiej klasyfikacji na<br />
najlepszego „Górala” w kat. II zwyciężył A. Doroś. 11.06.2005 � w Mistrzostwach Polski w
13<br />
Jeździe Dwójkami w Rykach A. Doroś i Z. Opoka zajęli 3 miejsce w kat. II; 12.06.2005 w II<br />
Wiosennym Maratonie Kolarskim o Puchar Burmistrza Ryk w kat. II: 1 miejsce zajął Z. Opoka, w<br />
kat. IV: 1 miejsce � M. Grudniak, w kat. open: 3 miejsce � M. Szychowski. RTC 01.08.2005<br />
liczyło 40 członków. [Adam W. Faluszczak]<br />
<strong>Ryki</strong> Królewskie. Historia dzielnicy sięga roku 1424, kiedy to w dokumencie króla<br />
Władysława Jagiełły pojawia się wzmianka o nadaniu Marcinowi z Zalesic dąbrowy należącej do<br />
wsi <strong>Ryki</strong>, leżących nad rzeką Moszczenicą. Rzeka Moszczenica, była nazywana Jałową w XVIII<br />
w., a obecnie Zalesianką.<br />
W obręb tej dzielnicy wchodziły tzw. „<strong>Ryki</strong> Poduchowne”, rozciągające się w kierunku<br />
północnym i wschodnim obecnych Ryk, licząc od skweru przy zbiegu ulic: Szkolnej, Królewskiej i<br />
Poniatowskiego (dokładny opis znajduje się w dokumentach parafii). Były to tereny należące do<br />
parafii, obejmowały tereny kościoła, plebanii, chaty chłopów księżowskich (16 wg Lustracji z<br />
1801), ponadto grunty orne, pastwiska i łąki. Majątek ten, skonfiskowany przez Rosjan, został<br />
rozparcelowany i sprzedany m.in. Franciszkowi Jankowskiemu, pochodzącemu z Żyrzyna (stąd<br />
pochodzi nazwa „Jankowszczyzna”).<br />
Obecne ulice Poniatowskiego i Królewską zwano dawniej Żelechowską, gdyż stanowiły<br />
część tego traktatu. W obręb ulicy Królewskiej wchodzi las � „Postoła”. W 1999 do Ryk<br />
Królewskich należały ulice: Królewska, Dolna, Sadowa, Młynarska, Jankowszczyzna, Myśliwska,<br />
Objazdowa, Wiejska, Warszawska (od ul. Szkolnej do Dąbi 6). Osiedle ma charakter mieszkalny,<br />
znajduje się tu kilka zakładów usługowych, przedsiębiorstwa („Midway”, „Janopol”), stacja paliw<br />
(ul. Warszawska), targowisko (ul. Młynarska). Do osiedla należą dwa �cmentarze: tzw. Stary<br />
(przy ul. Młynarskiej), Nowy wraz z kaplicą ( przy ul. Królewskiej).<br />
Przewodniczącym Rady Osiedla jest Lucjan Cieślak, jego zastępcy: Jacek Deleszkiewicz i<br />
Wojciech Jankowski, Przew. Zarz. Osied. – Wiesław Stachurski, a przed nim: Artur Winconek,<br />
Jan Piątek, Tadeusz Kalisz. Na czele Rady Osiedla od 2003 stoi Janusz Stępnicki. [Anna Żaczek,<br />
wg: Z. Lipski, <strong>Ryki</strong>. Sięganie do korzeni]<br />
„Rykowiacy” � Nauczycielska Kapela Zespołu Tańca Ludowego, zał. w 1977 przy ZSO<br />
nr 1 w Rykach pod kier. Marka Kępki, nauczyciela wychowania muzycznego, z potrzeby grania<br />
dla Zespołu Tanecznego oraz Harcerskiego Zespołu Pieśni i Tańca. Początkowo występowali w<br />
niej: Aleksandra Głodek, Marianna Jaroń, Elżbieta Maraszek, Zdzisław Warowny � skrzypce;<br />
Krystyna Kozińska, Marek Kępka � akordeony; Pelagia Leposińska � kontrabas; Jan �Rogala �<br />
klarnet; Lucjan Jędrych � bębenek; Sabina Prządka � śpiew. Pierwszy występ odbył się<br />
08.08.1978. Kierownictwo Kapeli po M. Kępce obejmowali: Krzysztof �Piątek, Piotr Wojtczak.<br />
Kapela występowała w kraju i za granicą. [Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR 2/2000, s.9]<br />
Rykowisko, nazwa Amatorskiego Rajdu Samochodów Terenowych organizowanego<br />
corocznie od 1998 w ramach Dni Ryk, z inicjatywy Adama Wojtasika, Janusz Żołdaka i Konrada<br />
Błachnio. [Tomasz Niemirowski, wg: B. Prokop, MR 12/1998, s. 19]<br />
Rzemieślnicy ryccy, członkowie �Cechu Rzemiosł Różnych, prowadzący swoje zakłady<br />
przez dłuższy okres czasu. W nawiasach podano czas członkostwa w Cechu.<br />
Betoniarstwo: Kępka Stanisław (1977-2000), Kleszowski Zygmunt (1965-89), Łukasik<br />
Marian (1965-83), Pajdowski Szczepan (1969-2000), Szczepaniak Wiesław (1977-86).<br />
Ciesielstwo: Jeżewski Grzegorz.<br />
Cukiernictwo: Gęba Maria (1958-60), Janus Stanisław (1957-67).<br />
Czapnictwo: Zduńczak Helena (1957-73), Soból Władysław (1947-74).<br />
Dekarstwo: Filipek Zygmunt (1979-90).<br />
Elektromechanika: Dobrecki Roman (1982-90), Skrzypiec Andrzej (1973-91).
13<br />
Elektromechanika chłodnicza: Miszczak Mieczysław (1967-90).<br />
Fotografia: Łysiak Józef (1958-85).<br />
Fryzjerstwo: Deleszkiewicz Elżbieta (1964-70 i 1986-88), Grzęda Eugeniusz (1960-86),<br />
Kozłowski Antoni (1960-67), Lubkiewicz Józef (1958-78), Miłosz Helena (1961-95), Piecyk Zofia<br />
(1960-96), �Stec Tadeusz (przed wojną przy ul. 11 Listopada), Szymańska Zofia (od 1990).<br />
Instalatorstwo elektryczne: Kalisz Tadeusz (1957-81), Pawelec Lucjan (1975-93),<br />
Wojtachnio Henryk (1968-93), Wojtasik Kazimierz (1967-83).<br />
Instalatorstwo sanitarne, co i gazowe: Kierzkowski Zbigniew (od 1985), Kopik Jerzy<br />
(1980-88), Kryczka Sławomir (1972-85), Marek Wacław (1980-83).<br />
Introligatorstwo: �Kieliszek Ludwik (1958-69).<br />
Kamieniarstwo: Michałek Eugeniusz (1975-2000).<br />
Kołodziejstwo: Dobrychłop Bolesław (1914-65), Mikusek Jan (1957-78), Przybysz Marian<br />
(1947-74), Skwarek Ludwik, Skwarek Stanisław (1946-88), Tomaszek Edward (1958-72),<br />
Tomaszek Władysław (1944-58).<br />
Koszykarstwo: Rudziński Stanisław (1973-78).<br />
Kowalstwo: Łukasiak Józef (1936-73), Łukasik Kazimierz (1947-78), Nosowski Stanisław<br />
(1957-74), Olejnicki Jan (1927 [1935?]-63), Sałek Władysław (1923-71), Sieraj Julian (1944-60),<br />
Wielgosz Marian (1957-73), Wielgosz Szczepan (1957), Włodek Jan (1937-61).<br />
Krawiectwo: Gruza Fryderyka (1961-89), Jaworska Stanisława (1958-79), Jezierska Zofia<br />
(1948-87), Kępka Janina (1945-78), Kołsutowicz Anna (1953-79), Kruk Aleksandra (1946-82),<br />
Piątkowska Helena (1925-71), Porowska Józefa (1975-90), Posłuszny Władysław (1948-62 i<br />
1983-90), Sochacki Aleksander (1955-72), Szarek Eugeniusz (1969-83), Szlendak Tadeusz (1947-<br />
85).<br />
Kuśnierstwo: Sekuła Władysław (1958-67), Stępnicki Józef (1938-60).<br />
Malarstwo: Kachel Jan (1982-2000), Kołodziejczyk Bolesław (1962-83), Kołodziejczyk<br />
Stanisław (1983-90).<br />
Mechanika pojazdowa: Kurek Józef (1958-81), Ragus Ryszard (1985-91), Walasek<br />
Roman (1981-90), Warowny Ryszard (od 1982), Wójcicki Marian (1969-95), �Zając Eugeniusz<br />
(1954-59 i 1982-96).<br />
Murarstwo: Bliźniak Marian (1948-73), Błachnio Kazimierz (1967-83), Gugała Zbigniew<br />
(1979-85), Jeżewski Edward (1963-74), Kucharski Stanisław (1961-?), Lukasiewicz Eugeniusz<br />
(1984-95), Miłosz Klemens (1959-74), Stańczak Piotr (1979-90), Szyszko Tadeusz (1971-80),<br />
Zawadzki Zdzisław (1978-95).<br />
Piekarstwo: Duber Jan (1948-64), Gąska Marek i Gąska Andrzej (1994-2000), Gruza<br />
Władysław (1939-72), Kuźlik Ewa (od 2003), Majchrzak Jan (1965-84), Miłosz Edward (1941-<br />
66), Miłosz Piotr (1945-74), Szewczyk Andrzej (od 1978), Szewczyk Edward (1959-78).<br />
Powroźnictwo: Olszewski Teodor (1959-65).<br />
Rymarstwo: Łagowski Jan (1927-62).<br />
Rzeźnictwo: Jaśkiewicz Wacław (przed wojną).<br />
Stolarstwo: Buczek Michał (1958-70), Głąbicki Kazimierz (1988-93), Jarząbek Waldemar<br />
(1978-93), Kamiński Stanisław, wyrób trumien (1954-2005), Mrozowski Leopold, wyrób trumien<br />
(1935-91), �Przybylski Franciszek (1958), Rudziński Janusz (1973-93), Rudziński Stanisław,<br />
tokarstwo w drewnie (1958-77), Skwarek Stanisław (1946-94), Wiejak Mieczysław (1957-74).<br />
Szewstwo: Urbański Kazimierz (1948-64), Urbański Władysław (1958-59).<br />
Szklarstwo: Moniszko Jan (1958-79), Nowicki Mirosław (1988-89), Szczepaniak Adolf<br />
(1958-80), Szczepaniak Robert (1983-93).<br />
Ślusarstwo: Jankowski Czesław (1961-81), Siwek Wacław (1958-84), Zając Kazimierz<br />
(1960-70).<br />
Wulkanizatorstwo: Kapusta Kazimierz (1950-61), Kapusta Sabina (1961-78), Osiak<br />
Tadeusz (1959-85).
13<br />
Wytwarzanie zniczy: Iwanek Roman (1987-94).<br />
Zegarmistrzostwo: Jabłoński Antoni (1942-80), Kłos Janusz (1968-89), Kozieja Ryszard<br />
(1962-67), Ostałowski Tadeusz (1982-89). [Tomasz Niemirowski i Anna Żaczek wg inf. z Cechu<br />
Rzemiosł Różnych]<br />
Rzeźnia (ubojnia zwierząt) mieściła się przy ul. Warszawskiej (poza miastem), zbudowana<br />
w l. 1932–33. Był to budynek parterowy murowany z zagrodą dla zwierząt. Kierownikami rzeźni<br />
byli lekarze weterynarii: Izydor �Königsberg (1934�36), Andrzej Podkościelny (1936�45),<br />
Wacław Babik od 1945. [Barbara Kwiatkowska, wg MR 8/1997]<br />
Samorządowa Administracja Szkół i Przedszkoli (Słowackiego 1), zał. 01.01.1996 przez<br />
Radę Miasta i Gminy w Rykach. Kolejnymi dyrektorami byli: Zdzisław Warowny, Halina<br />
Szałajko, Stanisław �Pudło, Piotr Grzegorz Sulej (do dziś). Na początku siedziba SASiP mieściła<br />
się w internacie ZSZ nr 2, przy Wyczółkowskiego, następnie od listopada 1996 siedziba SASiP<br />
mieściła się w budynku po byłym Ogródku Jordanowskim. W czerwcu 2006 przeniesiona do<br />
budynku Urzędu Miejskiego. Od 15.05.1996 do obsługi administracyjnej placówek oświatowych<br />
dołączono obsługę remontowo-budowlaną, powołując w SASiP grupę remontową. Celem i<br />
zadaniem SASiP jest zarządzanie, sprawowanie nadzoru i obsługa administracyjno- finansowa<br />
prowadzonych szkół podstawowych, gimnazjów i przedszkoli samorządowych oraz inicjowanie<br />
zamierzeń i współpraca z placówkami kulturalnymi i sportowymi z terenu miasta i gminy.<br />
Zatrudnionych jest 19 osób. [Piotr Grzegorz Sulej, zob. też Z. Lipski, MR 1/2000]<br />
Samotrzecia Anna św., obraz w →kościele Najświętszego Zbawiciela, wykonany w stylu<br />
barokowym w II poł. XVIII w., malowany na płótnie farbą olejną, ozdabiany srebrem trybowanym<br />
i złocony. Posiada wymiary 210 × 150 cm.; Obraz prostokątny, zamknięty od góry wklęsłowypukłym<br />
łukiem, umieszczony w rokokowej ramie. Przedstawia Matkę Boską i św. Annę<br />
siedzące na tronowych krzesłach. Matka Boska z lewej strony obrazu, a na Jej kolanach stojące<br />
Dzieciątko Jezus z wyciągniętymi rękoma do św. Anny. Święta z prawej strony lekko nachylona<br />
ku Dzieciątku, wyciąga do Niego ręce. Nad postaciami gołębica na tle promieni, tło jednolite. Od<br />
góry kompozycję zamykają dwa skrzydła podwieszonej oliwkowej kotary, zakończonej złotymi<br />
frędzlami. Szaty Matki Boskiej i św. Anny z licznymi głębokimi fałdami. Postać Dzieciątka<br />
przykryta srebrną, pozłacaną sukienką, trybowaną. Na głowach Madonny i św. Anny nałożone<br />
korony z blachy srebrno-pozłacanej, podobna aureola promienista nad głową Dzieciątka. Koloryt<br />
obrazu stonowany brązem, tło brązowe. Twarze ciemne, w cieniach szarzejące. Trony brązowe.<br />
Suknia Matki Boskiej czerwono-brązowa, płaszcz ciemno niebieski. Suknia św. Anny oliwkowoniebieska,<br />
w światłach szara, rozbielona, płaszcz czerwono-brązowy. Wszystkie kolory złamane<br />
kolorem oliwkowo-brązowym. Sukienka św. Anny w stylu późnobarokowym, pochodząca II poł.<br />
XVIII w. Wykonana ze srebrnej blachy trybowanej, złoconej. Przykrywa postać Dzieciątka, układa<br />
się w proste fałdy pionowe, dekorowane drobnym wzorem kwiatów. Korony Madonny i św. Anny<br />
trybowane, ażurowe, z drobnym wzorem roślinnym. Aureola Dzieciątka ze złotymi, falującymi<br />
promieniami. Rama obrazu w stylu rokokowym z II poł. XVIII w., z drewna złoconego z imitacją<br />
złocenia, o wymiarach 250 × 180 cm. Prostokątna, zwieńczona od góry łukiem wklęsłowypukłym,<br />
z dekoracyjnie wzmocnionymi narożami oraz podkreślonymi osiami pionową i<br />
poziomą przez elementy dekoracyjne. Rama na całej powierzchni płaskorzeźbiona motywem<br />
grzebieni kogucich, na narożach rokejle. Podobnie w miejscach podkreślających osie, gdzie<br />
rokejle są większe i bogatsze z motywami roślinnymi. W zwieńczeniu ramy grzebienie oraz<br />
kwiaty. [Krystian Pielacha, wg: Katalog zaytków, APR]<br />
Sandomirska Helena, ur. we wsi Trawniki pod Lublinem w 1906, jako trzecia z kolei c.<br />
Antoniego i Anieli z Kociubów. Kierowniczka poczty w Rykach w końcu lat 30. Po wybuchu
13<br />
wojny nawiązała współpracę z ruchem oporu, najpierw ZWZ a potem AK. Była mocno<br />
zaangażowana, wciągnęła do współpracy swoje siostry Stefanię i Stanisławę, które były<br />
łączniczkami, przeszły kurs sanitariuszek i współpracowały z grupami partyzanckimi, działającymi<br />
na tych terenach. Na poczcie zorganizowała skrzynkę kontaktową. Aresztowana przez gestapo<br />
została przewieziona na Zamek w Lublinie. Torturowana podczas przesłuchań, odtransportowana<br />
do KL Auchwitz, gdzie zmarła. [Tomasz Niemirowski, wg:<br />
http://www.trawniki.hg.pl/traw/sandomir.html]<br />
Saran Jan, ur. 13.02.1938 w Rzeczycy. Pedagog - specjalność andragogika i pedagogika<br />
szkoły wyższej. Studia w WSP Kraków (1968); doktorat – Wydział Humanistyczny UMCS<br />
(1978); habilitacja – Wydział Pedagogiki i Psychologii UMCS (1994); profesor nadzwyczajny<br />
UMCS (od 2001) i WSUPiZ w Rykach (od 1997). Opublikował ponad 70 prac naukowych (kilka<br />
w językach obcych), w tym 5 książek (autorskich i pod redakcją). Wypromował kilkuset<br />
licencjatów i blisko 300 magistrów oraz 9 doktorów. Recenzował wiele rozpraw doktorskich.<br />
Zorganizował 7 konferencji i seminariów naukowych – środowiskowych, ogólnopolskich i<br />
międzynarodowych. Współpracuje z EUCEN (Europejskie Stowarzyszenie Uniwersytetów<br />
Edukacji Ustawicznej) oraz z DVV (Niemiecki Związek Uniwersytetów Ludowych); uczestniczył<br />
w międzynarodowych konferencjach i seminariach naukowych m. in. W Kortrijk (Belgia),<br />
Bruksela – wielokrotnie, Nantes (Francja), Catania (Włochy), Pecs (Węgry). Wicedyrektor szkół,<br />
podinspektor szkolny (przed rozpoczęciem działalności naukowej); Kierownik Zakładu<br />
Andragogiki UMCS w Lublinie (od 1994); Rektor WSUPiZ w Rykach (2005-2006). [Zbigniew<br />
Lipski]<br />
Sąd Rejonowy (Kościuszki 15). Powstał 01.01.2004 na mocy rozporządzenia Ministra<br />
Sprawiedliwości z 16.12.2003. Pierwszym Prezesem Sądu został Mariusz Kurzępa. W sądzie<br />
zatrudnionych jest 37 osób. [Beata Sałek]<br />
Seremak Helena z d. Paciorek, ur. 10.03.1935 w Rykach, c. Władysława i Anieli z d.<br />
Zdunek. Zam. ul. Kościuszki 20. Ukończyła Liceum Wychowawczyń Przedszkoli w Grudziądzu.<br />
Prac. w Przedszkolach nr 1 i nr 5. Należy do ZNP. Zaint.: robótki ręczne, rozwiązywanie<br />
krzyżówek. Mąż: Jan Bolesław, ślub w 1956. Dzieci: Krzysztof � 1957 i Jolanta � 1961. [Jolanta<br />
Kępka]<br />
Sęk Czesław, ur. 01.01.1954 w Niedźwiedziu, s. Mariana i Marianny z d. Gąsior. Zam. ul.<br />
Beniowskiego 69. Ukończył TM w Rykach. Technik mechanik. Przewodniczący Rady �Osiedla<br />
Słowackiego � Jednorodzinne. Zaint.: sport, turystyka. Żona: Stanisława z. d. Olender, ślub<br />
08.01.1977. Dzieci: Monika - 1977, Kamil - 1982. [Czesław Sęk]<br />
Siemierzewicz Izabela, ur. 08.08.1984 w Rykach, c. Krzysztofa i Teresy z d. Domańska.<br />
Zam. ul. 22 Lipca 5/19. Ukończyła SP i LO w Rykach. Obecnie studiuje na UW w Łodzi.<br />
Laureatka konkursu literackiego i ortograficznego, otrzymała Srebrną Tarczę za najlepszą maturę.<br />
Zaint.: języki obce, muzyka, literatura. [Teresa Siemierzewicz]<br />
Siemierzewicz Kazimiera z d. Białecka, ur. 26.05.1925 w Rykach, c. Stanisława i Stefanii<br />
z d. Bliźniak. Zam. ul. Kościuszki 19/3. Ukończyła SP w Sobieniach Jeziorach, Gimnazjum<br />
Hoffmanowej w Warszawie oraz LP w Płocku. Nauczycielka nauczania początkowego. Prac. w SP<br />
w Sobieniach Jeziorach 2 lata i w SP w Rykach przez 30 lat. Opiekunka sierot powojennych i<br />
sekretarz w Kasie Zapomogowo � Pożyczkowej. Należy do ZNP i Solidarności. Zaint.:<br />
ziołolecznictwo, haft, szydełkowanie, robótki na drutach oraz praca na działce. Wdowa, zamężna<br />
od 02.01.1943 z Kazimierzem. Syn: �Krzysztof � 1943. [Teresa Siemierzewicz]
14<br />
Siemierzewicz Krzysztof Kazimierz, ur. 27.11.1943 w Sobieniach Jeziorach, s.<br />
Kazimierza i �Kazimiery. Zam.: ul. Karola Wojtyły 5/19. Ukończył SP i LO w Rykach,<br />
Państwową Szkołę Technik Wodnych Melioracji w Puławach, Szkołę Chorążych Pożarnictwa w<br />
Krakowie. Funkcjonariusz pożarnictwa, technik wod.-melior. Pracował w: Powiatowym<br />
Inspektoracie Wodnych Melioracji w Rykach, PKS, Straży Pożarnej w Rykach, Straży Pożarnej<br />
PKP w Dęblinie. Należy do ZHP. Był radnym I kadencji Samorządu w Rykach. Zaint.: praca na<br />
działce, krzyżówki, historia II wojny światowej. Żona: �Teresa z d. Domańska, ślub 13-<br />
14.04.1968. Dzieci: Artur � 1969, Izabela � 1984. [Teresa Siemierzewicz]<br />
Siemierzewicz Teresa Izabela, ur. 17.05.1945 w Stężycy, c. Stanisława i Marianny z d.<br />
Majek. Zam. ul. 22 Lipca 5/19. Ukończyła SP w Stężycy, LO w Rykach, SN w Słupsku, Instytut<br />
Kształcenia Nauczycieli im. Spasowskiego w Warszawie. Nauczycielka matematyki, fizyki,<br />
nauczania początkowego. Jest instruktorem ZHP. Należy do ZNP. Zaint.: książki i działka. Mąż:<br />
�Krzysztof. [Teresa Siemierzewicz]<br />
Sieńko Jan, ur. 12.03.1945 w Radawczyku (woj. lubelskie), s. Jana i Stanisławy z domu<br />
Iwaniak. Zam. ul. Graniczna 8. Ukończył studia inżynierskie na Wydziale Elektrycznym oraz<br />
podyplomowe z informatyki na PW. Zawód: mgr inż. elektryk. Zatrudniony w ZSO nr 2 w<br />
Rykach. Zaint.: podróże, muzyka, informatyka. Żona: �Maria z d. Jezierska, ślub 13.09.1969.<br />
Dzieci: Joanna � 1971 i Jacek � 1973. [Jan Sieńko]<br />
Sieńko Maria z d. Jezierska, ur. 25.12.1947 w Rykach, c. Henryka i Zofii z d. Celińska.<br />
Zam. ul. Graniczna 8. Ukończyła AM w Warszawie. Lekarz, specjalista medycyny rodzinnej<br />
internista. Zatrudniona w NZOZ ,,MEDICUS" w Rykach. Zaint.: podróże, przyroda oraz psy.<br />
Mąż: � Jan [Maria Sieńko]<br />
Siewiora Aniela z d. Kieliszek, ur.15.01.1958 w Rykach, c. �Ludwika i �Janiny z d.<br />
Królik. Zam. przy ul. Swatowskiej. Ukończyła Policealne Studium Ekonomiczne im. A. i J.<br />
Vetterów w Lublinie. Prac. w PTTK Szczawno Zdrój, Ogólnokrajowej Spółdzielni Turystycznej<br />
Gromada w Rykach, a obecnie w SASiP <strong>Ryki</strong>. Mąż: �Bogdan. [Aniela Siewiora]<br />
Siewiora Bogdan, ur. 07.12.1956 w Głuszycy, s. Jana i Katarzyny z domu Cyran. Zam.<br />
przy ul. Swatowskiej. Wykształcenie zawodowe, specjalizuje się w spawaniu. Pracuje w<br />
Mostostalu w Puławach. Żona: �Aniela z d. Kieliszek, ślub 26.09.1981. Dzieci: Halina �<br />
29.06.1982, Jarosław � 7.04.1987, Piotr � 15.09.1995. [Aniela Siewiora]<br />
Skalski Mieczysław, s. Jana. Miał szczególne zamiłowanie do myślistwa, a w polowaniach<br />
często towarzyszył mu Janusz Meissner – pisarz i pilot, przebywający w l. 1926-29 w Centrum<br />
Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa w Dęblinie. Przyjaźń ta oprócz wspólnych polowań i biesiad<br />
zaowocowała i tym, że znany autor powieści dla młodzieży uwiecznił Mieczysława w książce<br />
„Opowieść pod psem (a nawet pod dwoma)”. [Zbigniew Lipski, por. też MR 4/1995]<br />
Skalski Władysław, brat Mieczysława, zbudował w sąsiedztwie starego cmentarza w<br />
Rykach, w 1913, �młyn zwany później „Młynem Skalskiego<br />
Skwer miejski, na rogu ulic Szkolnej i Królewskiej. W 1983 ustawiono na nim głaz z<br />
tablicą upamiętniającą lokalizację rozebranego �kościoła p.w. Św. Jakuba i miejsce złożenia<br />
prochów Stanisława �Poniatowskiego zmarłego w 1762. Jest własnością parafii. [Tomasz<br />
Niemirowski]
14<br />
Skwer miejski, na rogu ulic Słowackiego i Warszawskiej. Powstał na początku lat<br />
sześćdziesiątych XX w. z inicjatywy MRN w Rykach na miejscu ogródków działkowych. Dawniej<br />
znajdowały się prawdopodobnie w tym miejscu oficyny dworskie. Skwer jest otoczony<br />
żywopłotem, wytyczone są 3 wyżwirowane alejki. Między alejkami są rabaty z kwiatami, wzdłuż<br />
alejek � ławki. Od strony ul. Warszawskiej �pomnik „Funkcjonariuszom MO, SB i ORMO”.<br />
[Barbara Kwiatkowska]<br />
Smolarek Leszek, współwłaściciel firmy Vio�Mac, s. Tadeusza i Barbary. Ukończył TB w<br />
Skierniewicach, tam poznał żonę: Annę z Jeżewskich. Dzieci: Wioletta i Maciek. Zaint.:<br />
narciarstwo, piłka nożna. [Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski MR 7/1998, s. 21]<br />
Socha Jan, ks., ur. 14.12.1905, zm. 04.04.1993 w Białej Podlaskiej. 02.09.1928 przyjął<br />
święcenia kapłańskie. W l. 1964-68 prob. par. <strong>Ryki</strong> i dziekan dek. ryckiego. [Krystian Pielacha,<br />
wg: Akta osobiste kapłanów zmarłych i innych znajdujące się w Archiwum Diecezji Siedleckiej w<br />
Dziale I]<br />
Sosnowska Monika, ur. 07.05.1972 w Rykach, plastyk, autorka instalacji. W l. 1992-93<br />
studiowała w Schola Posnaniensis (Prywatna Akademia Sztuki). W l. 1993-98 studiowała w<br />
Akademii Sztuk Pięknych w Poznaniu (dyplom w 1998 roku) i Rijksakademie van Beeldende<br />
Kunsten w Amsterdamie (studia podyplomowe 1999-2000). W 2005, w helsińskim centrum sztuki<br />
Kiasma, zrealizowała pracę „Fontanna”, która ograniczała się do zacieku na suficie i tworzonej<br />
przez kapiącą wodę plamy na wykładzinie. W parku przy Villa Manin we włoskim Passarino<br />
(„Ruiny”, 2005) artystka zaprojektowała „nowe ruiny”. Rozbita ściana ma biało-zieloną lamperię<br />
charakterystyczną dla polskich blokowisk a fragmenty konstrukcji leżące na trawie, tworzą<br />
sekwencję abstrakcyjno-geometrycznych rzeźb. W przygranicznym Cieszynie stworzyła<br />
gigantyczny mural (2004), reklamujący kolorowy telewizor radzieckiej marki Rubin. Zaproszona<br />
do projektu „Ideal City, Invisible Cities” (2006) w Zamościu wybudowała betonowy, skrzywiony<br />
blok tryskający czarną wodą. Obiekt ten wydawał się być wadliwie zaprojektowanym elementem<br />
dekoracyjnym z lat 70., który na skutek upływu czasu popadł w karykaturalną ruinę. Na<br />
zaproszenie Museum of Modern Art w Nowym Jorku (2006) stworzyła geometryczną rzeźbę<br />
dziury w suficie i gruzu. W 2003 została uhonorowana w Bazylei prestiżową nagrodą Baloise Art<br />
Prize, w tym samym roku otrzymała „Paszport Polityki” w dziedzinie plastyki. Artystka związana<br />
jest z Fundacją Galerii Foksal, mieszka i pracuje w Warszawie. [Tomasz Niemirowski, wg:<br />
Wikipedia]<br />
Sosnowski Antoni, ks., prob. par. <strong>Ryki</strong> w l. 1848-55. [Krystian Pielacha, wg: Liber<br />
Baptizatorum 1810-1896, APR]<br />
Spółdzielnia „Gromada”, zał. 01.12.1969 przez Czesławę Wojtaś i Wincentego Pardo,<br />
przez 20 lat kierowała nią Czesława Wojtaś (obecnie: Oździńska). Spółdzielnia podejmowała<br />
działalność turystyczną, istniała do 28.02.1990. [Czesława Oździńska]<br />
Spółdzielnia Mleczarska (Żytnia 3), zał. w 1926 jako oddział OSM w Garwolinie.<br />
Założyciele: Pruchnicki, Bronisław Warowny, Henryk Skorupko, Antoni Kozak, Andrzej Filipek.<br />
Byli to członkowie Towarzystwa Organizacji Kółek Rolniczych. Jan Głodek był prezesem do<br />
01.02.1974, a kolejno zarządzali OSM <strong>Ryki</strong> - Stanisław Błachnio, Stanisław Szopa i Mirosław<br />
Lusztyk. 02.11.1982 prezesem został inżynier Tadeusz �Polański, a wiceprezesami Tadeusz<br />
Łabędzki oraz Jerzy Pyza.
14<br />
Pierwsza siedziba mieściła się w piwnicach Kasy Spółdzielczej, drewnianego budynku przy<br />
zbiegu ulicy Warszawskiej i Szkolnej. Ówcześni spółdzielcy skupowali mleko w ilości 120 l.<br />
dziennie i przerabiali je na masło. Prowadzili też sklep nabiałowy w Dęblinie. W l. 1934-37 na<br />
placu ofiarowanym przez Władysława Jarmołę przy ul. Swatowskiej postawili zakład, którego<br />
zdolność przetwórcza wynosiła 1200 l/dobę. W okresie okupacji niemieckiej kierownikiem<br />
zakładu był Janusz �Wierusz – Kowalski. Budynek jednak w czasie wojny uległ<br />
bombardowaniom, stracił dach i dopiero w 1948 dzięki Aleksandrowi Rusa powrócił do dawnej<br />
świetności. Od 01.07.1948 SM zajmowała się między innymi skupem jaj i drobiu; skup mleka<br />
wynosił początkowo do 100 l/dobę, a pod koniec roku 500 l/dobę. Rejon działalności SM zaczął<br />
się szybko powiększać. Początkowo zwożono mleko do przerobu rosyjskim gazikiem oraz<br />
używanym chevroletem. Zyski z handlu drobiem i jajami pozwoliły w krótkim czasie<br />
zamortyzować zakup samochodów i spłacić kredyty. W 1950 skupiono już 2 mln. litrów mleka. W<br />
l. 50-tych zakład został upaństwowiony. Powstał Powiatowy Zakład Mleczarski w Garwolinie<br />
Oddział w Rykach. Wprowadzono obowiązkowe dostawy mleka. W 1954 kolejne przekształcenia<br />
spowodowały powołanie Samodzielnego Zakładu Mleczarskiego w Rykach; produkowano masło,<br />
twaróg, sery dojrzewające tzw. żółte. Od chwili reaktywowania SM w 1957 skup mleka ciągle<br />
wzrastał: w 1959 przekracza 10 mln litrów, w 1965 - 12 mln, w 1967 - 15 mln, a w 1971 - 17 mln.<br />
l mleka. W tych warunkach budowa nowego zakładu była konieczna. W czerwcu 1972 został<br />
oddany do użytku nowoczesny zakład mleczarski przy skrzyżowaniu ul. Żytniej i Lubelskiej,<br />
wybudowany kosztem 60 mln zł, o docelowej mocy produkcyjnej 100 tysięcy litrów na dobę. W<br />
1986 powstał magazyn techniczny, a w 1995 zaczęła funkcjonować całkowicie zautomatyzowana.<br />
serownia. Obecnie produkuje się tam głównie różne rodzaje serów dojrzewających.<br />
W 1996 skup wynosił 43 mln l, a w szczycie 180000 l na dobę. W 1998 oddano do użytku<br />
nowoczesne laboratorium oceny jakości, które również wykonuje odpłatnie badania dla innych<br />
mleczarni. SM, rozbudowując się, zmieniła siedzibę dla działu handlu i hurtowni spożywczej na<br />
lokalizację w tzw. centrum handlowym przy ul. Fabrycznej. W 1998 skupiono 49,5 mln l mleka.<br />
Ponadto od tego roku został wprowadzony nowy system solenia sera "ociekowy" � zastępujący<br />
dotychczasowy. W lutym 1999 oddana została do użytku linia do zagęszczania serwatki na<br />
zasadzie odwróconej osmozy, a w 2003 � nowoczesna proszkownia do produkcji proszku<br />
serwatkowego.<br />
Obecnie SM <strong>Ryki</strong> zalicza się do najlepszych polskich producentów serów dojrzewających.<br />
Największym uznaniem cieszą się sery opracowane przez własnych technologów, szczególnie<br />
"Rycki edam", "Ramzes" (wędzony), Zamojski wędzony, Cymes (z przyprawami) oraz ser o<br />
bardzo niskiej zawartości tłuszczu pod nazwą "Hit z Ryk" i pierwszy ser wędzony light "Jowisz"<br />
(wędzony metodą naturalną). Sery te uzyskały liczne nagrody i wyróżnienia między innymi Puchar<br />
Premiera i Ministra Rolnictwa oraz złoty medal Polagra za ser Cymes; w 1995 na<br />
Targach Mleko Raj w Bydgoszczy - wyróżnienie w konkursie za najlepszy wyrób mleczarski za<br />
sery dojrzewające; dyplom za najlepszy wyrób pod względem jakościowym na IV Wystawie<br />
Promocyjnej Artykułów Żywnościowych Wysokiej Jakości Produkcji Krajowej w Lublinie za ser<br />
zamojski wędzony; wyróżnienia na XI Międzynarodowych Targach Zdrowego Życia i Żywności<br />
w Tarnowie; puchar Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej za Najlepszy Wyrób Targów<br />
Mleczarskich IV Giełdy Promocyjnej w Warszawie; Medal Krajowego Porozumienia Spółdzielni<br />
Mleczarskich w Warszawie za wysoką jakość i walory handlowe serów dojrzewających.<br />
W 1996: medal za przedstawioną ofertę serów dojrzewających na Targach w Kielcach;<br />
Nagroda Nadsańskiego Niedźwiedzia za ser „Rycki edam” na targach w Przemyślu;<br />
Wyróżnienie za ser „Rycki edam” na Targach Pomerania w Szczecinie; Targi Polfood w Gdańsku<br />
- medal za ser „Rycki edam” oraz nagroda specjalna Forum Promocji Zdrowia;<br />
Dyplom za najlepszy wyrób prezentowany na V Jubileuszowej Wystawie Artykułów<br />
Żywnościowych Wysokiej Jakości Produkcji Krajowej za ser „Hit z Ryk” oraz ser „Cymes z
14<br />
przyprawami”; Targi Rolno Spożywcze WAMA AGRO FOOD w Olsztynie - Nagroda Rektora<br />
ART Olsztyn za ser Zamojski wędzony; Polagra - złoty medal za ser „Cymes z przyprawami”.<br />
W 1997: Wyróżnienie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej - za najciekawszy<br />
wyrób spożywczy roku 1996 za ser „Rycki edam”; medal za ofertę serową przedstawioną na VI<br />
Targach Mleczarskich Mleko – Expo 97. W 1998: Międzynarodowe Targi w Łucku - Ukraina.<br />
Dyplom za ser „Rycki Edam”; złoty medal za sery dojrzewające na Targach w Końskowoli. SM<br />
zatrudnia 212 osób. [Grzegorz Piątek]<br />
Spółdzielnia Ogrodniczo – Pszczelarska "Ogrodnik" w Rykach powstała na bazie<br />
Spółdzielni Ogrodniczej w Garwolinie, zał. w 1958 i działającej w powiatach: Garwolin, Mińsk<br />
Mazowiecki, Otwock i <strong>Ryki</strong>. Zajmowała się kontraktacją, skupem i przetwórstwem owoców,<br />
warzyw, wosku i miodu oraz zaopatrzeniem w środki produkcji i materiały do budowy szklarni.<br />
Prowadziła 2 punkty skupu: w Rykach i Sobieszynie oraz sklep ze środkami do produkcji<br />
ogrodniczej. W 1969 utworzono w Rykach Zakład Obrotu na własnym rozrachunku. W tym czasie<br />
rozwinęła się w okolicach uprawa truskawek, porzeczek, warzyw gruntowych oraz powstały sady<br />
wiśniowe i jabłoniowe. Dzięki temu w 1972 powstała samodzielna Spółdzielnia w Rykach. W<br />
skład pierwszej Rady Spółdzielni wchodzili m.in.: Stefan Desko, Bolesław Łukasik, Stanisław<br />
Łukasik, Tadeusz Piątek, Henryk Dąbrowski, Stanisław Dąbrowski, Aleksander Lenartowicz, Jan<br />
Niedbalski i Witold Cąkała. Pierwszym prezesem był Jerzy Piwoński, wiceprezesem ds. produkcji<br />
ogrodniczej: Helena �Nowaczyk, wiceprezesem ds. handlu: Tadeusz Póltorak, księgową: Teresa<br />
Jeżewska. Spółdzielnia zatrudniała 30 stałych pracowników i ok. 100 sezonowych, miała swoją<br />
siedzibę w barakach przy Placu Wolności na Jarmołówce. W 1975 wybudowała swoją bazę w<br />
dzielnicy Julin, przy ul. Budowlanej (obecnie własność �Juwentu).<br />
W 1973 opóźniła się wegetacja truskawki (głównego owocu upraw), a później wystąpił jej<br />
gwałtowny wysyp, tak, że Spółdzielnia w ciągu 10 dni skupiła 5500 ton truskawek, czyli ok. 70%,<br />
reszta została na plantacjach. Spółdzielnię odwiedzili wtedy przedstawiciele: KC, Ministerstwa<br />
Rolnictwa, NIK oraz Centrali Spółdzielni Ogrodniczych, w przewozach owoców uczestniczyło też<br />
Wojsko Polskie. Stanowiło to sprzyjającą sytuację do starań w Centrali Spółdzielni w Warszawie o<br />
przydział kredytów i lokalizację Zakładu Przetwórstwa w Rykach (z podobną propozycją<br />
wystąpiły też spółdzielnie z Garwolina, Grójca i Siedlec). Wraz z przestawicielami Centrali<br />
wiceprezes ds. produkcji opracowała 3 wersje zaopatrzenia i profilu produkcji dla nowej<br />
przetwórni. 16.11.1973 podjęto decyzję o budowie w Rykach �Zakładu Przetwórstwa Owocowo<br />
- Warzywnego "Hortex", który w czerwcu 1975 rozpoczął produkcję. Spółdzielnia podzieliła los<br />
wielu przedsiębiorstw, które nie wytrzymały konkurencji rynku. Upadła na początku lat 90-tych.<br />
[Zbigniew Lipski, Helena Nowaczyk]<br />
Spółdzielnia Transportu i Usług, Julin. Kolejni prezesi: Edward Urbanik (1965�74),<br />
Marian Furman (1974�75), Czesław Kuśmierz (1975�94), Andrzej Kurek od 1994. Zajmuje się<br />
transportem węgla, nawozów, materiałów budowlanych, maszyn rolniczych itp. W 1998<br />
zatrudniała 30 osób. [Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR 3/1999]<br />
Stacja PKP <strong>Ryki</strong> (Kolejowa), powstała w 1876. Kolejnymi zawiadowcami stacji byli:<br />
Wacław Kosiecki, Lucyna Łubianka, (Wiąckiewicz, Adamczyk, Krawczyk?), Antoni Mączyński,<br />
Bogdan Stoń, Teresa Łukasik, Jerzy Polak. Stacja powstała dzięki Centralnej Składnicy<br />
Uzbrojenia w Stawach. W okresie międzywojennym dworzec <strong>Ryki</strong> stanowiły dwa wagony<br />
przerobione na biuro i poczekalnię. W okresie II wojny światowej odcinek kolejowy Dęblin –<br />
Łuków był bombardowany. Na stacji <strong>Ryki</strong> zginęło wówczas dwoje dzieci żydowskich w wieku 9-<br />
10 lat, które jeden z mieszkańców chciał wywieźć do Łukowa. Zostały one rozstrzelane pod<br />
oknem dyżurnego stacji. Po wojnie nastąpił rozwój stacji, powstały zakłady pracy z bocznicami<br />
wyładowawczymi, mieszalnia pasz, Spółdzielnia GS „SCh” i Hortex tworząc tym samym małe
14<br />
ośrodki przemysłowe w Rykach. W l. 80-tych odprawiano ponad 700-800 wagonów w masie do<br />
60 ton. W 1988 odcinek kolejowy Dęblin – <strong>Ryki</strong> – Łuków został zelektryfikowany, dzięki temu<br />
nasilił się ruch towarowy i osobowy. W październiku 1999 stacja została zamknięta. Pracowało<br />
wtedy 28 osób. [Tomasz Kaszak]<br />
Stadion sportowy powstał na początku lat sześćdziesiątych XX wieku. Usytuowany jest<br />
przy ul. Warszawskiej nad stawem Buksa. W obręb obiektu wchodzi boisko do piłki nożnej,<br />
bieżnia oraz trybuny. Od strony zachodniej są dwa wejścia. Od strony północnej, wschodniej i<br />
południowej stadion otoczony jest ogrodzeniem z prętów metalowych. [Barbara Kwiatkowska]<br />
Stańczak Janina z d. Buczek, ur. 24.06.1951 w Rykach, c. Michała i Janiny z d. Wielgosz.<br />
Zam. ul. Fantazego 35. Ukończyła LO, Studium Bibliotekarskie. Prac. w Bibliotece MGCK,<br />
Oddział dla Dzieci. Zaint.: kwiaty, teatr. Mąż: Piotr, ślub 14.08.1976. Dzieci: Katarzyna �1982,<br />
Magdalena �1987. [Janina Stańczak]<br />
Stare Miasto – jedna ze starszych dzielnic Ryk. Trudno jednoznacznie ustalić od kiedy<br />
nazwa funkcjonuje, gdyż w zachowanych dokumentach raz wymienia się <strong>Ryki</strong> jako wieś<br />
(Lustracje z lat 1564 - 65, 1660-64 i 1789) lub jako miasteczko (dokument sygnowany podpisem<br />
królewskim z 04.11.1733 oraz dekret w sprawie propinacji, czyli ustalenia praw dzierżawczych do<br />
prowadzenia wyszynku napojów alkoholowych w mieście <strong>Ryki</strong> z dn. 06.03.1788. Kolejny<br />
zachowany dokument - protokół z 1834 � opisujący stan własności, wspomina również o rynku,<br />
który jest charakterystyczny dla miejscowości o charakterze miejskim. W podpisie tego<br />
dokumentu można przeczytać, że sporządzony spis dotyczy osady wiejskiej, która wcześniej była<br />
miasteczkiem.<br />
Rynek osady opisany w dok. z 1834 obejmował teren o pow. 145 na 150 m i zamykał się<br />
w obrębie dzisiejszych ulic: Poniatowskiego, Łukowskiej, Cichej i Kanałowej. Rynek znajdował<br />
się w środku wsi przy trakcie starym biegnącym od Żelechowa do Ryk i rozwidlającym się tuż za<br />
dworem w lewo do Lublina, a w prawo przez obecne Stawy do Modrzyc i Dęblina. Przy rynku stał<br />
�kościół p.w. Św. Jakuba, a po przekątnej bożnica (dokumenty wspominają o jej istnieniu<br />
dopiero w 1819).<br />
Stare Miasto od ok. XVIII w. zasiedlali Żydzi (do nich też należało prowadzenie karczmy;<br />
pierwsza wzmianka o karczmie pochodzi z 1660). Rynek i przyległe zabudowania niszczone były<br />
wielokrotnie przez pożary wzniecane czasami celowo (najazd Tatarów, wycofujące się wojska<br />
austriackie podczas I wojny świat., działania II wojny świat.) lub będące wynikiem przypadku. W<br />
dokumentach archiwalnych zanotowano informacje o pożarach w następujących latach: 1500, ok.<br />
1712, 1744, 1796, 1819, 1834, 1925 i 1939. W okresie II wojny świat. Stare Miasto było miejscem<br />
getta żydowskiego.<br />
Stare Miasto jako dzielnica wymieniane jest w dokumencie z 1975, w skład której weszły<br />
ulice: Warszawska, Poniatowskiego, Kościuszki, Stary Rynek, Kanałowa, Cicha, Szkolna,<br />
Łukowska, ponadto osiedle Borek – ze stawem Buksa oraz Brzezinka ze stawem Bogusze.<br />
Obecnie osiedle pełni kilka funkcji: handlową, usługowo-produkcyjną, kulturową i mieszkaniową.<br />
Przewodniczącym Rady Osiedla w kadencji od 2000 był Zdzisław Grzybowski, zastępcami –<br />
Mieczysław Jeżewski, Mieczysław Tkaczyk. Funkcję przewodniczącego siedmioosobowego<br />
Zarządu pełnił Stanisław Iwanek. W poprzednich kadencjach wybierano zarządy, na czele których<br />
stali: Teodozja Ciastek, Stanisław �Szałajko, Henryk Sławiński, Kazimierz Filiks. W 2003<br />
przew. Rady Osiedla został Maciej Rafeld, a przew. Zarządu Osiedla Grzegorz Piecyk. Z<br />
inicjatywy Rady i Zarządu Starego Miasta 16.10.2005 na Rynku odbył się koncert instrumentalno<br />
– wokalny w hołdzie papieżowi Janowi Pawłowi II, pod hasłem „Ty jesteś skałą”. [Anna Żaczek,<br />
wg: Z. Lipski, <strong>Ryki</strong>. Sięganie do korzeni]
14<br />
Starostowie ryccy. W roku 1607 <strong>Ryki</strong> zostały siedzibą starostwa niegrodowego. Od tego<br />
czasu funkcję starosty pełnili: Mikołaj Zebrzydowski (1607�20), Krzysztof Dzierżek (1622), Jerzy<br />
�Ossoliński (1630�50), Aleksander Michał Lubomirski (1651�77), Paweł Wieteski (1660�?),<br />
Józef Karol Lubomirski (1688�1702), Aleksander Dominik Lubomirski (?-1720), Marcin<br />
Ledóchowski (ok. 1730), Aleksy Onufry Husarzewski (1754�59), Stanisław �Poniatowski<br />
(1759�61), Andrzej Poniatowski (1761�65), Kazimierz Karaś (1765�74), Kajetan Karaś<br />
(1774�83), Onufry Kicki (1783�95). [Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR 8/1997, s. 3]<br />
Starostwo Powiatowe (Wyczółkowskiego 10 a), powstało 01.01.1999. W skład powiatu<br />
wchodzą: miasto i gmina <strong>Ryki</strong>, miasto Dęblin, gminy: Kłoczew, Nowodwór, Stężyca, Ułęż.<br />
Pierwszym przewodniczącym Rady Powiatu został Władysław Sołopa, a pierwszym starostą<br />
Tadeusz �Prządka, wicestarostą Zbigniew Chlaściak, sekretarzem powiatu Sławomir Wołowiec,<br />
skarbnikiem Jadwiga Trzcińska. Wydziałami starostwa kierowali: Krystyna �Grudniak �<br />
Wydział Spraw Społecznych, Jan Skalski � Wydział Ochrony Środowiska i Rolnictwa, Henryk<br />
Lipiec � Wydział Architektury i Budownictwa, Tomasz Gorzkowski � Wydział Komunikacji,<br />
Stanisław Deszczka � Wydział Geodezji, Kartografii i Nieruchomości. W 1999 starostwo<br />
zatrudniało 51 osób. [Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR 5/2001, s. 29]<br />
Stawy rybne. W 1836 hrabia Jan �Jezierski wykupił dobra należące do Ryk i założył na<br />
granicy działów wodnych Wieprza i Wisły 31 stawów o pow. 301 ha lustra wody. W źródłach<br />
historycznych z 1929, <strong>Ryki</strong> wymieniane były nawet jako „stolica karpi” (największa w Polsce).<br />
Staw Bogusze przypuszczalnie swą nazwę przyjął od pierwszego rybaka Bogusza, któremu<br />
zarządca ryckich stawów, emerytowany admirał pruskiej marynarki wojennej �Unrug, powierzył<br />
pełnienie tych obowiązków. Istniejące dziś stawy należące do Ryk to stawy (zaczynając od strony<br />
północno – wschodniej): Skalskiego, Buksa, Bogusze, Aleksandrów, Olszynka, Fregata, Okręt<br />
Górny, Okręt Dolny, Okręglica. Nad stawem Buksa, przy obiekcie używanym przez ZHP (tzw.<br />
„harcówką”) usytuowano niewielkie miejsce rekreacyjno - kąpieliskowe z drewnianym pomostem,<br />
obecnie nieużywane. Stawy hodowlane są własnością � Godpodarstwa Rybackiego Kock. [Anna<br />
Żaczek, wg: Z. Lipski, Sięganie do korzeni]<br />
Stawy i Karasiówka – osiedle Ryk, należy do niego ul. Słowackiego (od przejazdu<br />
kolejowego, wzdłuż toru do skrzyżowania z bocznicą kolejową do JW Stawy) oraz ul. Leśna i<br />
Stawowa (położone po północnej stronie linii kolejowej Dęblin – Łuków, wyodrębnione uchwałą<br />
MRN z 28.09.1984. Nazwa Karasiówka prawdopodobnie wywodzi się (wg Kronik OSP) od<br />
nazwiska pierwszego mieszkańca – Karasia, choć w zachowanych dokumentach dotyczących Ryk<br />
i okolic nie odnaleziono takiego nazwiska. Być może nazwa może mieć związek ze �stawami<br />
rybnymi, które są usytuowane w pobliżu (Okręglica, Okręt Dolny i Okręt Górny). Stawy (wieś)<br />
zaczęły się tworzyć po 1918. W tym również czasie następuje wyrąb lasu, budowa bocznicy<br />
kolejowej i prowizoryczne baraki dla ludzi pracujących przy tworzeniu składnicy amunicji.<br />
Budowa trwała w l. 1920-27, w l. 30 – tych trwa jeszcze rozbudowa i następuje produkcja<br />
amunicji artyleryjskiej.<br />
Z dokumentów parafialnych sporządzonych w 1917 wynika, że Karasiówkę zamieszkiwało<br />
45 mieszkańców (w tym 25 dorosłych), zaś dalsze zapiski z 1936 informują, że w Stawach było 10<br />
zagród, a w Karasiówce – 17. Od 1984 przew. Zarządu Os. był Jerzy Filipek, następnie na<br />
początku lat 90 – tych osiedle działało w ramach osiedla �Julin i było pod jego kierownictwem.<br />
Kolejne lata 1994-98 to powrót do dawnej nazwy, funkcję przew. Zarządu w tym okresie pełniła<br />
Hanna Warowna. W kolejnej kadencji nie wybrano ani Rady, ani Zarządu Osiedla. Obecnie przew.<br />
Rady Os. jest Grzegorz Wardal, a Zarządu Jarosław Prządka. [Anna Żaczek, wg: Z. Lipski, <strong>Ryki</strong>.<br />
Sięganie do korzeni]
14<br />
Stazalkowski Walenty, ks., prob. par. <strong>Ryki</strong>, wg dotychczasowych ustaleń w 1570.<br />
[Krystian Pielacha, wg: Wizytacja 15, k. 214]<br />
Stec Tadeusz, fryzjer. Jako jedyny z Ryk otrzymał tytuł „Sprawiedliwy wśród Narodów<br />
Świata”, przyznawany przez Instytut Yad Vashem w Jerozolimie za ukrywanie Żydów w czasie II<br />
wojny światowej. [Tomasz Niemirowski, wg: http://forum.ryki.pl/viewtopic.php?t=395&start=45]<br />
Stolarczyk Anna z d. Ziarek, ur. 11.02.1951 w Rykach, c. Józefa i Anny Zofii z d.<br />
Zawadyl. Ukończyła LO w Rykach oraz studia w Państwowym Studium Stenotypii i Języków<br />
Obcych w Warszawie na wydziale organizacji i obsługi ruchu turystycznego. Prac. w instytucjach<br />
sportowo � turystycznych w Kielcach i Puławach, Komendzie Hufca ZHP i w Ośrodku Kultury w<br />
Rykach. Należy do ZHP i PTTK. Zaint.: turystyka, ekologia, historia. Mąż: Gustaw, ślub<br />
29.06.1972. Dzieci: Joanna � 1973, Agnieszka � 1979. [Anna Stolarczyk]<br />
Stowarzyszenia, bractwa i ruchy religijne, w ciągu XX w. przy par. ryckiej istniało wiele<br />
mniejszych wspólnot religijnych. Działały zazwyczaj tylko przez krótki okres i pozostawiły po<br />
sobie znikome ślady. Należały do nich: Zakon Sióstr Służek, Bractwo Najświętszego Sakramentu,<br />
Bractwo Nauki Chrześcijańskiej, Krąg Biblijny oraz Stowarzyszenie Martyrium. [Krystian<br />
Pielacha, wg: Kronika Parafii <strong>Ryki</strong>, APR]<br />
Stowarzyszenie Kulturalne im. Leona Wyczółkowskiego, zał. w lipcu 2001 z inicjatywy<br />
Małgorzaty Łuszkiewicz, która była prezesem do 2006, następnie funkcję tę objął Jarosław Czajka.<br />
Stow. podejmuje działalność kulturalną, liczy 33 członków. [Małgorzata Łuszkiewicz]<br />
Stowarzyszenie Młodzieży Polskiej zał. w par. <strong>Ryki</strong> po 1929 przez ks. wikariusza Jana<br />
Stefana Czajkę. Skupiało w swym gronie młodzież katolicką pragnącą pogłębiać wiarę oraz<br />
zaangażować się czynnie w życie parafialne i dzieliło się na dwie grupy: żeńską działającą od<br />
początku oraz męską powstałą w późniejszym czasie. Każda z grup miała swój zarząd w osobie<br />
wybieranego przez siebie prezesa oraz sekretarza. 01.01.1931 skupiało 73 osoby, w tym 48 kobiet<br />
i 25 mężczyzn. 19.05.1931 poświęcony został sztandar SMP przez bp Czesława Sokołowskiego.<br />
Stowarzyszenie posiadało własny lokal, który w 1931 został zamieniony na obszerniejszy w domu<br />
pani Łagowskiej. Od 07.1931 grupę żeńską prowadził ks. Czesław Żurmanowicz, a męską ks.<br />
Bolesław Krysiewicz. W listopadzie1931 grupa męska zwróciła się do Komendy P. W. o<br />
zorganizowanie przysposobienia obronnego. Niestety Komenda, w wyniku zabiegów miejscowego<br />
Związku Strzeleckiego, odmówiła prośby z powodu braku pieniędzy. Wówczas przysposobienie<br />
obronne powstało przy Straży Ogniowej. Również wtedy były problemy z otrzymaniem broni,<br />
której 15 pp. z Dęblina udzielił dopiero w styczniu 1932. Przy SMP działało Koło Pomocy<br />
Koleżeńskiej. W 1936 SMP liczyło 30 kobiet i 7 mężczyzn. [Krystian Pielacha, wg: Kronika<br />
Parafii <strong>Ryki</strong>, APR, k. 1 - 5]<br />
Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Dzieci i Młodzieży przy parafii Najświętszego<br />
Zbawiciela w Rykach działa od lutego 2003. Powstało z inicjatywy ks. Tomasza Kosteckiego i<br />
Tomasza Antolaka. Prezesem Zarządu jest Krzysztof Wojewoda, Ewa �Piątek – zastępcą, Teresa<br />
Sapiela - skarbnikiem oraz Jadwiga Falenta - kronikarzem. Koordynatorem sekcji muzycznej jest<br />
Tomasz Antolak, koordynatorami sekcji wolontariatu - Jadwiga Jońska i Elżbieta Wojciechowska.<br />
Przy Stow. działają 3 sekcje: muzyczna - Schola Dziecięca �Niebieskie Owieczki, teatralna i<br />
sekcja �wolontariatu. Celem Stow. jest kształtowanie postaw życiowych i rozwój moralny<br />
członków poprzez czynny udział w życiu społecznym, kulturalnym oraz liturgicznym miasta i
14<br />
parafii. Stow. skupia ponad 200 członków: dzieci i młodzież oraz rodziców. [Tomasz<br />
Niemirowski, wg: http://www.ryki.siedlce.opoka.org.pl/index.html]<br />
Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Ziemi Powiatu Ryckiego, zał. 28.02.2002 przez<br />
Krzysztofa Jana Kowalika (prezes), Jana Skalskiego (wiceprezes), Kazimierza Woźniaka<br />
(wiceprezes) oraz m.in. Małgorzatę Lange, Jerzego Kostyrę, Jana Lipca, Tadeusza Gawryjołka,<br />
Jerzego Buczka. Celem Stowarzyszenia jest rozwój społeczny, kulturalny i gospodarczy powiatu<br />
ryckiego, sport, turystyka, szkolenia osób poszukujących pracy, także pomoc prawna. Stow. liczy<br />
21 członków. [Krzysztof Kowalik]<br />
Stowarzyszenie Prawicowy Ruch Samorządowy, zał. w 2004 przez Jarosława �Żaczka,<br />
Jana �Karę, Dariusza Szczygielskiego, Kazimierza Cybulę, Jadwigę Tukendorf i Andrzeja Nojka.<br />
Kierowane kolejno przez: Jarosława Żaczka, Jana Karę i Ryszarda Bieńczyka. Celem SPRS jest<br />
rozwój samorządu lokalnego oraz promocja miasta <strong>Ryki</strong> i powiatu ryckiego. SPRS powstało na<br />
bazie Komitetu Obywatelskiego, następnie przekształciło się w Społeczny Ruch Samorządowy. W<br />
1998 powstał Prawicowy Ruch Samorządowy, w 2004 zarejestrowany w Sądzie Gospodarczym<br />
jako SPRS. Stowarzyszenie brało udział w wyborach samorządowych, współorganizowało<br />
obchody 60�lecia śmierci „Orlika” � Mariana �Bernaciaka oraz było głównym inicjatorem i<br />
wykonawcą budowy pomnika „Orlika” w Zalesiu k/Ryk. Organizuje też spotkania mieszkańców<br />
Ryk i okolic z wieloma znaczącymi osobami życia politycznego i społeczno � kulturalnego z<br />
całego kraju. [Ryszard Bieńczyk]<br />
Stowarzyszenie Regionalne Małe Mazowsze, zał. 25.04.2003 z inicjatywy Andrzeja<br />
Kornasa, Tadeusza Kucharskiego, Marka Michalika i pos. RP Tadeusza �Polańskiego. W l. 2003-<br />
04 stowarzyszeniem kierował Sylwester Kuchnio, a od stycznia 2005 Tadeusz Kucharski.<br />
Działalność ma charakter społeczno - kulturalny oraz wydawniczy. Towarzystwo już na<br />
pierwszym zabraniu postanowiło wydawać miesięcznik o zasięgu regionalnym, którego tytuł<br />
początkowo brzmiał „Nasz Miesięcznik”. Następnie ogłoszono konkurs na tytuł, który<br />
rozstrzygnęło jury w składzie: Marek Michalik (przewod.), Hanna Przepióra, Sylwester Kuchnio,<br />
Zbigniew �Lipski, Tadeusz Kucharski. Odtąd pismo ukazuje się pod tyt. � „Małe Mazowsze”.<br />
Red. naczelnym od początku jest Z. Lipski. Do marca 2005 wydano 22 numery „MM” oraz<br />
książkę pt: „<strong>Ryki</strong>. Sięganie do korzeni” Z. Lipskiego. Stowarzyszenie organizuje wycieczki<br />
turystyczno - krajoznawcze, do teatrów oraz wspomaga organizację imprez firmowanych przez ZP<br />
PSL w Rykach, np. Dni Pawłowic, dożynki itp. Stow. liczy 25 członków. [Zbigniew Lipski]<br />
Strassenbau Schalinger und Company Wien. Austriacka firma budowy dróg, która<br />
stacjonowała w Rykach w 1941, przygotowująca drogi i sprzęt do inwazji Niemców na Związek<br />
Radziecki. Miała swą siedzibę w rogu ulic Warszawskiej i Żytniej. Zatrudniała wielu Polaków.<br />
[Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski MR 8/1999]<br />
Studnia w parku na Jarmołówce. Data powstania nieznana. Była chroniona<br />
dwuspadowym dachem, bardzo głęboka, z dwiema korbami, które można było unieruchomić<br />
wysuwanymi bolcami oraz dwoma wiadrami na łańcuchach, zabezpieczonymi stalową taśmą przed<br />
kradzieżą. Wiadra początkowo były drewniane, z czasem zastąpiono je metalowymi. Kiedy jedno<br />
wiadro jechało do góry z wodą, to drugie - puste - na dół. Przez wiele lat Edward Doliński<br />
zajmował się wydostawaniem urwanych wiader przy użyciu zrobionej kotwiczki i łańcucha. Brano<br />
z niej wodę jeszcze na początku lat siedemdziesiątych, później była zakryta stalową siatką, a<br />
następnie zlikwidowana.W 1980 już jej nie było. Obecnie jest krąg betonowy w tym miejscu.<br />
[Tomasz Niemirowski]
14<br />
Surmacz Antoni, ur. 08.06.1906 w Rykach, zm. w październiku 1978, s. Jana i Magdaleny<br />
z d. Jeżewska. Czeladnik murarski. Ukończył studia w Ośrodku Szkolenia Kursowego<br />
Ministerstwa Oświaty w Warszawie. Prac. w: DOKP Radom, Lubelski Oddział Drogowy, ZSB w<br />
Rykach; OSP (członek Zarządu, później od 1946 – prezes); należał do rady gminnej i miejskiej<br />
Rady Narodowej; wielokrotnie odznaczany za długoletnią pracę zawodową i społeczną, w straży<br />
odznaczony m.in. Złotym Znakiem Związku. Żona: Maria z d. Buczek, ślub 22.01.1929. Dzieci:<br />
Danuta – sędzia Sądu Woj. w Lublinie, Jadwiga – artystka Operetki Lubelskiej, Longin. [Bożena<br />
Wojdat, wg: Z. Lipski, MR 6/2001]<br />
Szałajko Stanisław, ur. 02.05.1953 w Zamościu, s. Kazimierza i Władysławy. Ukończył<br />
Podoficerską Szkołę Zawodową � Wojskowej Służby Zdrowia, LO w Dęblinie, Wyższą Szkołę<br />
Inżynieryjną we Wrocławiu uzyskując stopien podporucznika, UMCS � Wydział Pedagogiczny,<br />
tam też uzyskał doktorat. Współorganizator Centrum Edukacji i Zarządzania w Rykach, które<br />
utworzyło �WSUPiZ, był w niej prodziekanem Wydziału Pedagogicznego. Członek Rady<br />
Miejskiej w Rykach, Rady Powiatu, Rady ZOZ w Rykach, Rady Nadzorczej Szpitala Zespolonego<br />
im. Jana Bożego w Lublinie i kurator Sądu Rejonowego w Puławach. Żona: Halina z d. Burek,<br />
ślub w 1976. Dzieci: Marta, Iwona, Wioletta. [Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR 3/1998]<br />
Szczebelski Aleksander, pełnił od 1935 do końca września 1939 służbę w Twierdzy<br />
Brzeskiej nad Bugiem w 6 batalionie saperów, a podczas okupacji w armii podziemnej. Od lipca<br />
1944 do kwietnia 1945 w 17 pułku piechoty, wchodzącym w skład 5 Saskiej DP II Armii WP jako<br />
d-ca plutonu saperów pułku. Ciężko ranny w kwietniu 1945 pod Budziszynem. Uchwałą Rady<br />
Państwa z 25.04.1970 odznaczony Krzyżem srebrnym Orderu Virtuti Militari za dzielną walkę z<br />
Niemcami. Ponadto odznaczony Krzyżem Walecznych, srebrnym medalem „Zasłużony na Polu<br />
Chwały”, Odznaką Grunwaldzką i medalem „Za Odrę i Nysę”. W 1980 pochowany na cmentarzu<br />
w Rykach. [Zbigniew Lipski, wg: T. Budziak, MM 2/2004]<br />
Szczepaniak Halina Czesława z d. Kaznowska, ur. 09.11.1935 w Sierskowoli, c.<br />
Stanisława i Marianny z d. Pataj. Zam. Sierskowola 37. Ukończyła Średnią Szkołę Kolejową w<br />
Dęblinie. Rolnik. Prac. w gospodarstwie rolnym. Przewodnicząca �KGW (1970–80), członek<br />
Komitetu Budowy Kaplicy w Sierskowoli. Zaint.: roboty ręczne, prace społeczne, rolnictwo.<br />
Osiągnięcia: zaopatrzenie KGW w sprzęt gospodarstwa domowego, udział w Olimpiadzie Wiedzy<br />
Rolniczej – dwa razy pierwsza nagroda, 14 razy brała udział w pielgrzymce pieszej do<br />
Częstochowy. Mąż: Stanisław, ślub 02.02.1957. Dzieci: Kazimierz - 1959; Sylwester - 1969.<br />
[Wiesława Kamola]<br />
Szkolne Koło Caritas – działające pod patronatem Caritas Diecezji Siedleckiej i opieką<br />
proboszcza parafii <strong>Ryki</strong> – Romana �Wiszniewskiego, zał. 23.02.2006 r., z siedzibą w ZSO nr 1 w<br />
Rykach. Założycielami oraz opiekunami są nauczyciele tejże szkoły: Halina Jakubaszek i Marzena<br />
Flont. Jest to organizacja kościelna o charakterze charytatywnym, ukierunkowana na pomoc<br />
osobom potrzebującym z najbliższego środowiska, a także włączanie się w akcje organizowane<br />
przez Caritas Diecezji Siedleckiej. Pierwszą akcją przeprowadzoną 26.02.2006 była zbiórka<br />
pieniędzy na protezę dla ucznia gimnazjum – Mateusza. W akcji uczestniczyło 22 osoby<br />
(członkowie SKC). Ilość członków w chwili założenia – 31. [Halina Jakubaszek]<br />
Szkoła parafialna, pierwsze wiadomości pochodzą z 1570. Wówczas pod nadzorem<br />
rektora kształcili się w niej chłopcy. W 1595 rektorem był Jakub z Glinianki, który wraz z<br />
kantorem otrzymywał od prob. ryckiego Marcina →Kłocińskiego 12 florenów rocznego<br />
wynagrodzenia. Te same wiadomości o szkole potwierdza późniejsza wizytacja parafialna z 1598.<br />
W l. 1640-58 rektorem szkoły był Szymon Stocki. Następne wizytacje nie wspominają w ogóle o
14<br />
jej istnieniu. W 1781 wizytator zobowiązuje wiernych do podjęcia starań o utworzenie szkoły,<br />
której domagali się sami mieszkańcy Ryk. W 1789 istniała szkoła domowa w domu właściciela<br />
wsi <strong>Ryki</strong>, chorążego radomskiego Wojciecha Święcickiego. Jako jej kierownika utrzymywał pijara<br />
ks. Siedleckiego, lecz nie uczył on wg założeń programowych KEN. Wtedy Komisja Porządkowa<br />
ziemi stężyckiej doprowadziła do założenia szkółki parafialnej, której nauczycielem był<br />
mieszczanin Krzysztof Osiński. W 1791 uczył on 14 chłopców, a w 1792 10 chłopców i 5<br />
dziewcząt. Natomiast wizytacja z 1797 w ogóle nie wspomina o szkole, a z 1802 potwierdza, że<br />
nadal w Rykach, ani w ich rejonie, jej nie ma. W 1808 nadal brak szkoły, ale mimo tego, 23<br />
chłopców pobierało naukę czytania, pisania i rachunków. Protokół z 1818 powtarza, że szkółka<br />
parafialna nie egzystuje, czego powodem brak stałego funduszu, z którego byłaby utrzymywana.<br />
Następne dwie wizytacje z 1836 i z 1860 nadal nie podają żadnych wiadomości o prowadzeniu<br />
jakiegokolwiek nauczania.[Krystian Pielacha, wg: Wizytacja 15, beneficjów. 209; Opis beneficjów<br />
parafii <strong>Ryki</strong> z 1598 r.; Wizytacja 1; Protokół wyjaśniający Fundusz Beneficjum Ryskiego z 3<br />
marca 1818 r., APR; Album Bractwa Św. Anny przy Kościele Ryckim sporządzone w roku 1637,<br />
sygn. 17; R. Makulec, Komisja Edukacji Narodowej i Szkoły Parafialne w okolicach Ryk w końcu<br />
XVIII wieku, w: Miesięcznik Rycki, nr 9/1999, s. 9]<br />
Szkoła Podstawowa nr 1, obecnie Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 1 w Rykach.<br />
Historia szkoły: 01.10.1901 - Z inicjatywy m.in. aptekarza Józefa �Mystkowskiego utworzono<br />
jednoklasową Szkołę Ludową. Pierwszym nauczycielem i kier. został Józef �Prokurat. Do szkoły<br />
zgłosiło się 120 uczniów, przyjęto 60 z uwagi na mały lokal szkolny.<br />
1902/03 - Utworzono, za zgoda rządu rosyjskiego, szkołę dwuklasową. Kier. i starszym naucz.<br />
pozostał J. Prokurat., który tę funkcje pełnił do 09.1915, tj. do czasu okupacji Ryk przez wojska<br />
austriackie. Młodszymi nauczycielami mianowano Piotra Kołbusia (z Pruszyna), Zygmunta<br />
Ratyńskiego (z Wodyń) i Józefa Szlędaka (z guberni piotrkowskiej).<br />
1905 - Akcją strajkową w październiku kierowali najstarsi uczniowie: Bronisław Marzysz,<br />
Józef Filipowicz, Szymon Piwoński, Henryk Skierczyński, syn policjanta Rosjanina – Michał<br />
Chojniak. Z sal usunięto portrety rodziny carskiej i godło zaborcy. 12.12.1905 odbyła się<br />
patriotyczna manifestacja mieszkańców Ryk i okolic z udz. ok. 700 osób, zakończona licznymi<br />
aresztowaniami. /wg opr. R. Makulca/<br />
Koniec 09.1915 – Wstrzymanie zajęć z powodu wkroczenia do Ryk wojsk austriackich i<br />
zajęcia budynku na potrzeby wojska.<br />
01.03.1916 - ponowne uruchomienie i utworzenie szkoły trzyklasowej ze 150 uczniami.<br />
Funkcję kier. pełnił J. �Prokurat, nauczyciele (zatw. przez władze niemieckie) – Józef Kozieł i<br />
Marian Mroczkowski. Nauczanie prowadzono w j. polskim.<br />
05.11.1916 - Nauczyciele ze szkoły ryckiej uczestniczyli w Garwolinie w uroczystym<br />
odczytaniu odezwy obiecującej utworzenie wolnego Państwa Polskiego.<br />
1917/18 – 01.10.1917 szkolnictwo przechodzi w polskie ręce. Pierwszym polskim<br />
Inspektorem na pow. mińsko-mazowiecki i garwoliński został Grzegorz Winogrodzki. Kierownicy<br />
szkół czasowo utrzymują się nadal na swoich stanowiskach.<br />
1918/19 - Szkoła zaczęła funkcjonować jako trzyklasowa Szkoła Powszechna Ludowa.<br />
Nauczycielami byli: J. Prokurat (kier.), Józef Kozieł, Jarosława Gardecka, Zofia Jarmolanka, a w<br />
II półr. Helena Labbowa (za Z. J.). Do szkoły uczęszczało 95% uczniów narodowości polskiej i<br />
5% żydowskiej. Społeczność nauczycielska współpracuje ze społeczeństwem w towarzystwach tj.:<br />
w „Kółku Amatorskim” i „Polskiej Macierzy Szkolnej”. Szkoła liczyła 5 oddziałów (260 ucz.).<br />
1919/20 - Powstała siedmioklasowa szk. z sześcioma oddziałami (l. ucz. 394). Siódmej klasy<br />
nie było, z powodu braku odpowiednich podręczników i programów. 3 sale lek. mieściły się w<br />
budynku szk., a jedna w wynajętym pomieszczeniu. Zwiększa się liczba nauczycieli do 5.<br />
1920/21 - Sytuacja polityczna (wojna z Rosją) zdezorganizowała normalne zajęcia szkolne,<br />
które rozpoczęły się dopiero w grudniu. Nauczyciele: B. Marzysz i J. Kozieł wzięłi udział w
15<br />
działaniach wojskowych jako ochotnicy i powrócili do pracy w końcu listopada 1920. Łącznie w<br />
danym r. szk. pracowało 6 naucz. (m.in. M. �Osiński, Konarzewska i Labbowa).<br />
1921/22 - Przybyło oddziałów, w tym 1 żydowski. Szkoła zatrudniała 11 naucz. (w tym 2<br />
wyznania żyd.), jedną salę wydzielono z kancelarii naucz., ponadto wynajmowano 3 poza szkołą.<br />
Co dwa tygodnie organizowano lekcje pokazowe dla młodych nauczycieli.<br />
1922/23 - W wyniku pożaru spaleniu uległo ok. 200 zabudowań w Rykach, w tym również w<br />
połowie budynek szkoły. Szkoła pracowała na trzy zmiany, ograniczając liczbę lekcji w<br />
poszczególnych klasach. Dla dorosłych organizowano kursy, okolicznościowe akademie i<br />
amatorskie przedstawienia.<br />
1923/24 – Z powodu problemów lokalowych zainicjowano budowę nowej szkoły. W 3 salach<br />
uczy się 560 uczniów. Wprowadzono wśród uczniów jednakowe czapki, jednak wyegzekwowanie<br />
ich noszenia jest trudne.<br />
1924/25 - Klasy piąte i szóste nie realizowały programu szkolnego z powodu braku<br />
pomieszczeń na naukę, jedynie klasa siódma kontynuuje naukę. 02.03.1925 zmarł kier. szk. Jozef<br />
Prokurat. W uroczystościach pogrzebowych bierze licznie udział społeczność szkolna i<br />
mieszkańcy Ryk. Obowiązki kierownika przejął Marian �Osiński. Dla dorosłych przygotowano<br />
dwa przedstawienia oraz uroczystą akademię z okazji sprowadzenia do kraju zwłok H.<br />
Sienkiewicza.<br />
1925/26 – 05.10.1925 odbyło się poświęcenie nowego piętrowego murowanego budynku<br />
szkolnego wybudowanego z funduszy gminy oraz częściowo czynem społecznym. Do nowej<br />
szkoły uczęszczało 670 ucz. w 15 oddz., w tym 30% dzieci żydowskich. Szkoła prowadziła dla<br />
miejscowej ludności odczyty, kursy, akademie, które cieszyły się dużą frekwencją dorosłych (na<br />
uroczystość z okazji 100 rocznicy zgonu Staszica przybyło ponad 100 osób). Władysław<br />
Pietrykiewicz założył pierwszą w szkole drużynę harcerską. Zakupiono „kinoaparat”, w celu<br />
wyświetlania obrazów o treści naukowej.<br />
1926/27 - Wzrost liczby młodzieży uczącej się i w związku z tym przeładowanie klas.<br />
Epidemia szkarlatyny opóźniła inaugurację. Zaistniała sytuacja, częste przeniesienia nauczycieli<br />
oraz wewnętrzny konflikt grona pedagogicznego z miejscowym duchowieństwem powodowała<br />
ogromne problemy w realizacji treści programowych, jak również doprowadziła do rezygnacji M.<br />
Osińskiego z funkcji kierownika i powołania na jego miejsce Mariana Królikowskiego. Wśród<br />
uczniów klas szóstych i siódmych powołano po raz pierwszy Samorząd Uczniowski i ustalono<br />
regulaminy w celu uzyskania lepszych wyników wychowawczych. Nacisk w kształceniu i<br />
wychowaniu dzieci stawia się na rozwój czytelnictwa (powiększono zbiory biblioteki o 262 tomy),<br />
wyrobienie zamiłowania do kolekcjonowania (założono muzeum szkolne z działami:<br />
filatelistycznym, geologicznym, botanicznym, numizmatycznym), rozwój fizyczny (kółka<br />
sportowe), działalność krajoznawcza (lekcje w terenie, wycieczki rowerowe i piesze). Rok szkolny<br />
zakończyła wystawa robót ręcznych i kobiecych oraz prac dziecięcych, którą odwiedziło ok. 750<br />
osób.<br />
1927/28 - Rodzice dobrowolnie opodatkowali się na rzecz książek do biblioteki, zbierane są<br />
również datki na zakup radia. Założono 2 drużyny harcerskie (męską i żeńską), chór i orkiestrę<br />
smyczkową utworzoną z uczniów.<br />
1928/29 – Z powodu epidemii i surowej zimy naukę zawieszono na ok. 2 tygodnie. Szkoła w<br />
dniu 11.10.1928 wzięła udział w uroczystości z okazji 10 rocznicy odzyskania niepodległości i<br />
odsłonięcia omnika ku czci poległych w obronie Ojczyzny. Pomimo trudnych warunków, zdaniem<br />
kierownika M. Królikowskiego, ostateczny rezultat nauki jest zadawalający, ponieważ 80%<br />
absolwentów szkoły kształci się w szkołach średnich i zawodowych. Do szczególnych osiągnięć<br />
należały: nagroda za prace kobiece na wystawie w Garwolinie oraz 2 nagr. (na 10) w konkursie na<br />
wypracowanie szkolne zdobyte przez ucz. kl. 7-ej Władysława Wójcickiego i Wacławę<br />
Kuchniównę w Poznaniu.
15<br />
1929/30 - J. Gawroń zakłada Koło Młodzieży PCK. Duży nacisk położono na podniesienie<br />
kultury sanitarnej. Zorganizowano wycieczkę nad morze ze zwiedzaniem Gdańska i Gdyni.<br />
1930/31 - Szkoła liczy 1000 dzieci, które uczą się w 22 oddziałach. Rok szkolny, jak zwykle,<br />
rozpoczął się nabożeństwem w kościele. Szkoła przeżyła dwutygodniową wizytację oceniającą<br />
poziom szkoły jako „zupełnie dobry”. Ważnym momentem dla społ. ryckiej jest przejazd<br />
prezydenta �Mościckiego, który przyjął hołd od miejscowej ludności i kwiaty od ryckich dzieci<br />
wręczone przez Helę Bełdyżankę.<br />
1931/32 - Do 7- klasowej Publicznej SPow uczęszczało 1064 uczniów (7 sal własnych, 5<br />
wynajętych). Kierownikiem został Jan Wolak. Funkcjonowały różne org. szk. np.: samorządy<br />
klasowe, kasa oszczędzania, kółka dramatyczne, chór świecki i kościelny, PCK, szkolne kino.<br />
1932/33 - Do szkoły zgłosiło się 1018 ucz., wszystkich oddziałów było 20, w tym 5 żyd.,<br />
pozostałe – mieszane.<br />
1933/34 - Podział dotychczasowej szkoły na nr 1 i nr 2. W tej szkole (z nr 1) pozostało 541<br />
ucz., nauka odbywała się nadal na dwie zmiany (od 8 do 16.30). Wprowadzono nowe programy<br />
oraz 10-minutowe ćwiczenia przed lekcjami. Najlepiej pracowało koło PCK pod opieką C.<br />
Gawroniowej oraz koło LOPP Florentyny �Korżyk. Szkoła wzięła udział w „Święcie lasu”<br />
zorganizowanym w Żyrzynie.<br />
1934/35 - Do szkoły uczęszczało 512 ucz. (w tym 32 poza wiekiem obowiązkowym). 345 ucz.<br />
to dzieci wyz. rzymsko – katolickiego, 173 mojżeszowego, 1 prawosławnego. Nauka odbywała się<br />
w 7 salach we własnym budynku Nauczyciele zatrudnieni na stałe oraz nauczyciele religii<br />
godzinowo (ks. Adolf Wlaźlicki, ks. Henryk Ruszkiewicz, Ida �Hochberg). Wyposażenie szkoły<br />
wzbogaciło się o pomoce naukowe do przyrody, historii, geografii, jęz. polskiego oraz sprzęt „do<br />
gier i ćwiczeń cielesnych”. Założono Komitet Rodzicielski pełniący podobną funkcję jak dziś.<br />
Znaczna część rodzin, zwłaszcza wśród Żydów, nie była w stanie zapłacić wpisowego do szkoły i<br />
zakupić podręczników oraz nie mogła stworzyć warunków do odrabiania lekcji, co spowodowało<br />
potrzebę założenia świetlicy szkolnej.<br />
1935/36 i 1936/37 - W szkole nauczano następujących przedmiotów: język polski,<br />
arytmetyka, historia, geografia, przyroda, lekcje rysunku, ćwiczeń cielesnych, zajęcia praktyczne,<br />
religia. Odczuwano braki nauczycieli o specjalistycznym przygotowaniu. Prowadzono dożywianie<br />
dzieci polskich i żydowskich. Uroczystości i święta narodowe organizowano się przy współudziale<br />
innych szkół sąsiednich i społeczności lokalnej. Obserwuje się antagonizmy pomiędzy ludnością<br />
polska i żydowską, które przenoszone są w środowisko szkolne.<br />
1937/38 - W czerwcu odnotowano problem przerywania nauki przez dzieci żydowskie z<br />
powodu wyjazdu rodzin żydowskich do Falenicy w poszukiwaniu zarobku. Miejscowe Koło<br />
Gospodyń prowadziło dożywianie dzieci (45 uczniów), wydając im mleko i chleb. Pomoc lekarska<br />
dla dzieci była niewystarczająca i utrudniona przez Ośrodek Zdrowia. Wystąpił konflikt pomiędzy<br />
kierownikiem szkoły i częścią grona nauczyciel., wskutek czego J. Wolak poprosił o przeniesienie<br />
do innej placówki.<br />
1938/39 - Stanowisko kierownika objął Grzegorz �Wojtkowski. 5 września dzieci poszły ze<br />
sztandarami na nabożeństwo do kościoła, a 6 września rozpoczęły się zajęcia szkolne we<br />
wszystkich 11 klasach. 15.10. odbyła się uroczystość poświęcenia Domu Strażaka, remizy oraz<br />
otwarcie drogi bitej <strong>Ryki</strong> – Kłoczew – Żelechów. W szkole zorganizowano kurs oświatowo –<br />
rolniczy dla dorosłych oraz kurs rzemieślniczy. W lutym szk. uczestniczyła w uroczystościach<br />
żałobnych z powodu śmierci papieża Piusa XI. 01.04. powiat garwoliński, a zatem i <strong>Ryki</strong>,<br />
przeszły w okręg woj. warszawskiego. Nasilił się ruch antysemicki, który spowodował powstanie<br />
w Rykach oddziału Związku Młodej Polski. Szykanowanie Żydów widoczne było również wśród<br />
społeczności szkol., gdzie dochodziło do poważnych incydentów pomiędzy dziećmi polskimi i<br />
żydowskimi.<br />
1939 – 1945 � W wyniku bombardowania miasta zniszczeniu uległ murowany budynek szkoły<br />
oraz część budynku drewnianego. Szkoła mimo to działała w tym okresie, choć z przerwami. W
15<br />
jednym budynku zajęcia prowadziła na zmianę Szk. Podst. nr 1 i Szk. Podst. nr 2, które po<br />
pewnym czasie połączono się w jedną. Podczas okupacji hitlerowskiej wycofane zostały<br />
podręczniki do nauki języka polskiego, obowiązywał zakaz nauczania historii i geografii,<br />
nauczyciele jako grupa wykształconych i światłych obywateli byli prześladowani, dręczeni i<br />
stopniowo usuwani przez Niemców. W wyniku licznych represji i akcji odwetowych zginęło wielu<br />
pedagogów, m.in. rozstrzelano kierownika szkoły Grzegorza �Wojtkowskiego, członka AK. W<br />
związku z niemożnością prowadzenia regularnych zajęć, nauczyciele organizowali tajne komplety,<br />
przeważnie w prywatnych domach. Prowadzili je: Florentyna �Korżyk (j. polski), Grzegorz<br />
�Wojtkowski (historia), Piotr �Fal (matematyka), Jan �Lejwoda, Wanda Kotulanka, a także<br />
Janina �Godlewska, Aniela Kwiatkowska, Natalia Piątkowska. Nauczyciele prowadzący tajne<br />
zajęcia otrzymywali symboliczne wynagrodzenie z kasy →TON. Niewielu z uczących wtedy<br />
pedagogów przeżyło wojnę. Oprócz kierownika szkoły zginęli również: P. Fal, J. Lejwoda, A.<br />
�Rozen, I. �Hochberg, M. �Osiński. Po wojnie śmierć poniósł zaangażowany w działalność<br />
WiN-u Władysław Antoszczak. W 1944 front wojenny zatrzymał się na Wiśle. Z powodu<br />
wysiedleń cywilów w całym pasie nadwiślańskim, prowadzenie regularnych zajęć w szkole nie<br />
było możliwe. Kierownikiem szkoły był wtedy Władysław �Pytlakowski, a razem z nim<br />
pracowali: Janina Antoszczakowa, Janina Godlewska, Władysław �Korżyk, Władysława Taff,<br />
Stefania Wojtkowska i Marian Zając. Szkoła rozpoczęła pracę w marcu, jako siedmioklasowa<br />
SPow. Funkcjonowało wówczas 14 oddziałów, do szkoły uczęszczało 525 uczniów.<br />
1945 – Kierownikiem został Władysław Pytlakowski. Uczęszczało 525 dzieci. Budynek szkoły<br />
mieścił się przy ul. Szkolnej, zajęcia odbywały się też w drewnianej remizie strażackiej przy ul.<br />
Warszawskiej. Obwód obejmował Jarmołówkę, <strong>Ryki</strong> Królewskie, Kolonię <strong>Ryki</strong>, Borek, Bogusze,<br />
Julin, Chrustne i Kol. Swaty.<br />
1945/46 – Szkoła liczyła 13 oddziałów, działało ZHP i koło PCK. Rok szkolny trwał 205 dni,<br />
był podzielony na 4 okresy, obowiązywało 10 przedmiotów (w tym religia), później wprowadzono<br />
j. niemiecki. Wyposażenie sal było b. ubogie. Powstało Szkolne Koło Odbudowy Stolicy,<br />
Spółdzielnia Uczniowska, Towarzystwo Przyjaźni Polsko – Radzieckiej, SKO.<br />
1947/48 – Wprowadzono nowe programy do wszystkich przedmiotów.<br />
1952 – Zmiana nazwy na: Szkoła Podstawowa w Rykach, która decyzją Wydziału Oświaty w<br />
Garwolinie zostaje podzielona na Szk. Podst. nr 1 i Szk. Podst. nr 2. Obie miały określone<br />
obwody. SP nr 1 mieściła się w budynku drewnianym przy ul. Warszawskiej, zajmowała 4 izby<br />
lekcyjne, kierowniczką została Florentyna �Korżyk, uczyli: W. Bełdyga, M. Gąska, W. Taffowa,<br />
E. Pawłowska, K. �Siemierzewicz i B. Łoska. SP nr 2 pozostała przy ul. Szkolnej. Kier. pozostał<br />
Władysław Pytlakowski, uczyli: M. Kossowska, J. Gąska, N. Piątkowska i Z. �Lisicka.<br />
1954 – Kierownikiem został Władysław �Bełdyga. Obie szkoły pracowały na dwie zmiany,<br />
przy każdej istniały Komitety Rodzicielskie, których przedstawiciele brali udział w posiedzeniach<br />
Rad Ped. Komitety Rodz. organizowały różne imprezy, z których dochód przeznaczano się na<br />
bieżące remonty i zakup pomocy dydaktycznych. Nauka religii odbywa się poza szkołą, jest<br />
dobrowolna.<br />
1955 – W lipcu rozpoczyna się budowa nowego budynku przy ul. Słowackiego 2.<br />
1958 – 10 czerwca decyzją Wydz. Oświaty Prezydium PRN dwie szkoły złączono w jedną,<br />
jednak nauka 2 września rozpoczęła się w starych budynkach, opóźniły się prace budowlane.<br />
07.12.1958 przekazano do użytku nową szkołę (16 izb lekcyjnych, 10 pomocniczych). Kubatura<br />
budynku wynosi 12966 m 3 , koszt budowy 6.700.849 zł. Kierownikiem został Władysław<br />
Krzywoń, zastępcami: F. Korżyk i W. Bełdyga (dotychczasowi kierownicy SP nr 1 i nr 2). Nauka<br />
trwa w 22 oddziałach na 2 zmiany, uczy się 740 uczniów, pracuje 20 nauczycieli. Działają nast.<br />
organizacje: ZHP, PCK, Szkolne Koło Odbudowy Warszawy, SKO, TPPR, Koło miłośników<br />
zwierząt, Spółdzielnia Uczniowska. Po przeprowadzce nie zawieszono już krzyży na ścianach klas<br />
szkolnych.
15<br />
1960 – Rozpoczynają się obchody Tysiąclecia Państwa Polskiego (w 1967 szk. nagrodzona<br />
odznaką Tysiąclecia Państwa Polskiego). W godzinach popołudniowych działała szkoła dla<br />
pracujących.<br />
1961 - 20.11.1961 odsłonięto tablicę poświęconą pamięci nauczycieli zamordowanych w<br />
czasie okupacji.<br />
1962 - Na podst. decyzji Wydz. Ośw. szkoła oddała 1 salę dla LO. Kierowniczką została<br />
Florentyna Korżykowa. Patronem szkoły został Marian Osiński. Pełna nazwa brzmi: Szkoła<br />
Podstawowa im. M. Osińskiego w Rykach. Szkoła przechodzi w system 11 – letni. Dyr. został<br />
Władysław Mikusek (dyr. LO), zastępcą do spraw LO mgr Jan Zając, a do spraw SP F. Korżyk.<br />
1966 – Nastąpił podział, LO zajęło II piętro, SP parter i I piętro.<br />
1968 – Kierownikiem został Kazimierz Kowalczyk, zastępcą – F. Korżyk do 1969, później<br />
stanowisko obejmuje Daniela Kuchnio.<br />
1973 - Dyrektorem został Ludwik Kuchnio, zastępcą A. Liszewska.<br />
1974/75 – Powstała Zbiorcza Szkoła Gminna, do której uczęszczali uczniowie klas piątych,<br />
szóstych, siódmych i ósmych z Ryk, Oszczywilka i Zalesia (razem 920 uczniów). Szkoła<br />
uczestniczyła w Klubie Otwartych Szkół.<br />
1975/76 – Dyr. nadal jest L. Kuchnio, zastępcami: J. Kalata, K. Kamińska, A Głodek. Działała<br />
filia w Zalesiu (22 uczniów) i w Oszczywilku (42 uczniów). W szkole funkcjonuje Kodeks<br />
Ucznia. Kadra liczy 43 nauczycieli. Działał Samorząd Uczniowski, ZHP, PCK, SKO.<br />
1976/77 – Zastępcą dyrektora została K. Kozińska. Swoją działalność zainaugurowało Koło<br />
Turystyczno – Krajobrazowe, nadal działała Spółdzielnia Uczniowska „Grosik”.<br />
1977/78 – Działają filie w Owni, Oszczywilku i w Zalesiu, starsi uczniowie z tych<br />
miejscowości dowożeni są autokarami do Zbiorczej Szkoły Gminnej w Rykach. Zespół taneczny,<br />
muzyczny oraz harcerze biorą udział w obchodach Dni Kultury Ryckiej.<br />
1979/80 – W Samorządzie Uczniowskim działały 3 sekcje: porządkowa, artystyczna i<br />
rozrywkowa, odbywały się zebrania plenarne społeczności uczniowskiej.<br />
1980/81 – Nauka odbywała się w systemie trzyzmianowym, powstały zespoły gimnastyki<br />
korekcyjnej, rozpoczął działalność klub sportowy „Żak” i Zespół Akordeonowy, w Domu Kultury<br />
prowadzone są zajęcia świetlicowe.<br />
1981/82 – Zastępcą dyrektora została A. Błażejczyk. Zwiększyła się liczba oddziałów z 33 do<br />
38, nauka klas młodszych trwała do godz. 17:00, starszych do 20:00. Działało Ognisko Pracy<br />
Pozaszkolnej. Uczniowie rozwijali swoje zainteresowania w nast. organizacjach i kołach: SU,<br />
�ZHP, PCK, SKO, SKKT, SKS, Zespole Tanecznym, chórze. Objęci są opieką stomatologa,<br />
pielęgniarki i lekarza.<br />
1982/83 – W szkole uczyło się 1250 uczniów. Pięciu uczniów uzyskało tytuł laudatora w<br />
Wojewódzkim Konkursie Polonistycznym (przyg. D. Pawlak). Zespół Pieśni i Tańca funkcjonował<br />
jako Harcerski i liczył 120 członków (uczniów szkoły).<br />
1984/85 – Spółdzielnia Uczniowska bierze udział w konkursie telewizyjnym, Zespół Pieśni i<br />
Tańca wyjeżdża do Syrii. Uczy się już 1564 uczniów w 51 oddziałach.<br />
1985/86 – Dyrektorem został Zdzisław Warowny. Nauka odbywała się w trzech miejscach –<br />
budynku głównym, LO i dawnej siedzibie CEZAS.<br />
1986/87 – Dyrektorem zostaje B. Piętka, zastępcy: K. Okleja, M. Kępka. 01.01.87 K. Okleja<br />
obejmuje stanowisko wizytatora, a z – cą zostaje E. Maraszek.<br />
1988/89 – Zmarła nauczycielka matematyki Zofia Krzywoń (57 lat), wielokrotnie nagradzana<br />
za wzorową pracę. Rozpoczynają się zajęcia w wyremontowanym budynku Domu Ludowego przy<br />
ul. Lubelskiej. Uczy się tu 180 uczniów klas I – III. Lekcje odbywają się w trzech salach, w–f – na<br />
stadionie i w hali MOSiR.<br />
1989/90 – w szkole uczy się 1660 uczniów, nauka odbywa się w czterech budynkach. Zajęcia<br />
trwają od 7:30 do 17:15 w systemie dwuzmianowym. Zmarła Anna �Błażejczyk, zasłużona
15<br />
nauczycielka historii, zastępczyni dyr. szkoły, wielokrotnie odznaczana, przyjaciel dzieci i<br />
młodzieży.<br />
1990/91 – Dyr. szkoły została Krystyna Okleja. Powstała SP nr 2, do której odeszło 320<br />
uczniów, w SP nr 1 pozostało 1372.<br />
1991/92 – Szkoła zakupiła kserokopiarkę. Zespół Pieśni i Tańca wyjechał do Turcji na<br />
Międzynarodowy Festiwal Folklorystyczny w Istambule. W maju gościł w szkole Folklorystyczny<br />
Zespół Dziecięcy z Węgier.<br />
1992/93 – Zespół Pieśni i Tańca wyjeżdża do Bułgarii na Międzynarodowy Festiwal Zespołów<br />
Tanecznych.<br />
1993/94 – W szkole przebywają dzieci i nauczyciele oraz zespoły taneczne „Polonez” i<br />
„Smerfy” ze Lwowa. Gościł zespół taneczny z Bułgarii, który koncertuje w Rykach, Dęblinie i<br />
Lublinie.<br />
1994/95 - w wieku 90 lat zmarła Janina �Godlewska, długoletnia nauczycielka w Dąbi i w<br />
Rykach. W czasie wojny – łączniczka AK o ps. „Malwina”, wielokrotnie wyróżniana i nagradzana.<br />
W kwietniu szkołę odwiedził ks. biskup Jan Mazur, spotyka się z nauczycielami i pracownikami. Z<br />
młodzieżą szkolną spotyka się Ryszard Jegorow – autor powieści historycznych.<br />
1995/96 – W szkole gościła Kira Gałczyńska (córka K. I. Gałczyńskiego). W ramach<br />
współpracy międzynarodowej nauczycieli odwiedzają placówkę: Okko Larsen – pracownik<br />
Urzędu Wojewódzkiego w Holandii i Roland Friedli – nauczyciel w SP w Szwajcarii. W maju<br />
szkoła otrzymała nagrodę pieniężną od burmistrza Ryk za propagowanie idei ochrony środowiska<br />
naturalnego. 1 czerwca troje uczniów uczestniczyło w III Sesji Dziecięcego Parlamentu w Sejmie<br />
RP.<br />
1996/97 – We wrześniu przebywała w szkole 40 – osobowa grupa Holendrów – pracowników<br />
Urzędu Wojewódzkiego miasta Arnhem. 1 czerwca – uczennica A. Zielnik wzięła udział w<br />
obradach Sejmu Dziecięcego w Warszawie. W budynku SP nr 1 rozpoczęła swoją działalność<br />
�Wyższa Szkoła Umiejętności Pedagogicznych i Zarządzania.<br />
1998/99 – W ramach akcji „Internet w każdej szkole” zorganizowanej przez MEN, w szkole<br />
powstała pierwsza w powiecie pracownia komputerowa.<br />
1999/2000 – Szkoła zmieniła nazwę na Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 1 w Rykach, w<br />
skład którego wchodzą: Szkoła Podstawowa i Gimnazjum. Dyrektorką jest Grażyna Piskorska,<br />
zastępcami: Jolanta Bieńczak i Tomasz Bany. Szkolne Koło Teatralne zdobyło tytuł laureata w<br />
Wojewódzkim Przeglądzie Teatrów Dziecięcych i Młodzieżowych w Lublinie.<br />
2001/02- Szkoła wzięła udział w ogólnopolskiej akcji „Mój szkolny kolega z Afryki”. Praca<br />
przebiegała w następujących kategoriach; scenariuszy, dramatycznej, literackiej, muzycznej i<br />
charytatywnej.<br />
2002/03 – W szkole uruchomiono gazowe ogrzewanie. Liczba uczniów wynosi 793, nauka<br />
odbywała się w 16 oddziałach szkoły podstawowej i w 16 oddziałach gimnazjum.<br />
2003/04 – Dyrektorem został Tomasz Bany, zastępcami: Jolanta Bieńczak i Ewa �Piątek.<br />
Odbywa się „Forum Europejskie” na temat „Polska w Unii Europejskiej”.<br />
2004/05 – Wyposażona zostaje siłownia, wymienione okna, wokół budynku ułożona została<br />
kostka. Nauczyciele i uczniowie wzięłi udział w akcji „Szkoła z klasą”, zdobywali kolejno<br />
sprawności „Lego”, „Cogito” i „Ago”. �Dziecięcy Zespół Tańca Ludowego wyjechał na<br />
Białoruś. Nauczyciele i uczniowie współpracowali z organizacjami charytatywnymi, m. in.<br />
�Stowarzyszeniem na Rzecz Rozwoju Dzieci i Młodzieży, �Zespołem Charytatywnym przy<br />
Parafii Najświętszego Zbawiciela w Rykach. Co rok aktywnie uczestniczą w akcjach: „Sprzątanie<br />
Świata”, „Pomoc przed Świętami Bożego Narodzenia”, „Pomóż dzieciom przetrwać zimę”,<br />
„Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy” oraz w dorocznych zbiórkach pieniędzy organizowanych<br />
dla ratowania życia ciężko chorym. Do stałych uroczystości należąły: Dzień Chłopaka, Mikołajki,<br />
Bal Karnawałowy, 1 Dzień Wiosny, Dzień Kobiet, Dzień Dziecka, rozpoczęcie i zakończenie<br />
kolejnych lat szkolnych.
15<br />
2005-2006 – Szkoła pozyskała dwie nowoczesne pracownie komputerowe ze środków<br />
Europejskiego Funduszu Społecznego. Projekt „Z nadzieją w przyszłość” opracowany przez<br />
zespół nauczycieli ze szkoły uzyskał dofinansowanie wramach „Szkoły równych szans” –<br />
konkursu grantowego ogoszonego m.un. przez Fundację Rozwoju Demokracji Lokalnej.<br />
Dofinansowanie do zajęć pozalekcyjnych oraz �DZTL „<strong>Ryki</strong>” wyniosło ok. 100 000 PLN.<br />
Od 2001 wprowadzono nadawanie tytułu Optimus Optimorum (najlepszy z najlepszych)<br />
uczniom kończącym gimnazjum. [Ewa Piątek, Jolanta Bieńczak, Bożena Wojdat, Anna Żaczek<br />
wg kronik szkoły, protokołów rad pedagogicznych]<br />
Szkoła Podstawowa Nr 2 i Zespół Szkół Ogólnokształcących Nr 2 (początkowo ul.<br />
Kościuszki, a od 01.09.1997 ul. 15 P.P. „Wilków” AK 5), zał. 01.09.1990. Dyrektorem od<br />
początku jest M. Kępka. Około 200 dzieci z Ryk rozpoczęło naukę w budynku, który po<br />
kilkuletnim remoncie mógł przyjąć uczniów. Budynek ten był poprzednio użytkowany przez<br />
Zasadniczą Szkołę Metalową. W styczniu 1991 ukazał się pierwszy numer gazetki „Chochlik”, a<br />
pomysłodawcą i opiekunem była Pelagia Leposińska. Szkoła od początku istnienia włączała się w<br />
ogólnopolskie akcje charytatywne, np. „Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy” (już w grudniu<br />
1992). Inicjatorkami pomysłu były ówczesne opiekunki samorządu uczniowskiego – Beata<br />
Lubińska i Małgorzata Zielińska. Wieloletni udział szkoły w Alercie Ekologicznym owocował<br />
osiągnięciami na szczeblu wojewódzkim, przyczyniły się do tego: Małgorzta Żukowska, Beata<br />
Tarczoń, Jolanta Kępka, Danuta Kępka. W czerwcu 1997 uczniowie pod kierownictwem.<br />
Waldemara Głowienki zaprezentowali wystawę „40-lecie oświaty i kultury na terenie miasta Ryk”<br />
nagrodzoną podczas obchodów Dni Ryk 97, zaś W. Głowienka dodatkowo został nagrodzony za<br />
wkład pracy w organizowanie „ Dni Ryk” Grupy teatralne ze Szkoły brały udział w Przeglądach<br />
Małych Form Teatralnych pod opieką Mirosławy Zykubek, Agnieszki Ośko, Anny Jagiełło. W<br />
roku szk. 1998/99 utworzono klasę integracyjną, a 14.10. 2000 przekształcono szkołę w Zespół<br />
Szkół Ogólnokształcących Nr 2 i nadano jej imię patrona Jana Pawła II, odsłonięto też pomnik<br />
patrona. W 2001 z inicjatywy Hanny Witek zorganizowano wystawę „Bogactwo Ziemi Ryckiej” –<br />
efekt projektu „Tydzień regionalizmu w szkole”. Rok 2001 to także początek nowej tradycji<br />
szkoły – obchodów Dnia Patrona Szkoły Jana Pawła II, który po raz pierwszy obchodzono 18<br />
maja, czyli w dniu urodzin papieża. 12.10.2001 otwarto nową salę gimnastyczną. W tymże roku<br />
Hanna Witek realizowała projekt „Patrząc na starą fotografię”. Celem pracy było poznanie historii<br />
własnej rodziny i innych rodzin zamieszkujących nasze miasto i pobliskie wsie, by rozwinąć u<br />
uczniów poczucie własnej tożsamości. Efektem realizacji zadań było wykonanie 28 drzew<br />
genealogicznych oraz zapis historii 30 rodzin z Ryk i okolic wzbogaconych starymi, historycznymi<br />
fotografiami. Rok 2002/03 przebiegał pod hasłem „Moja szkoła w Unii Europejskiej”. Jednym z<br />
zadań było promowanie nauki, które przebiegało pod hasłem: „Festiwal nauki”. W dniach 14.02 i<br />
03.03.2003 uczniowie uczestniczyli w spotkaniach z naukowcami naszego regionu. Drugi projekt<br />
to: ,,Mała i wielka ojczyzna" w ramach akcji ,,Szkoła z klasą". 20.10.2003 dyr. Marek Kępka z<br />
rąk prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego odebrał tytuły i certyfikaty ,,Szkoły z Klasą".<br />
Zaszczyt ten dotyczył tylko 100 szkół z całej Polski. [Katarzyna Rodzoś]<br />
Szlązak Zenon, ur. 22.05.1903 w Czersku nad Wisłą. Ukończył Studium Nauczycielskie w<br />
Siennicy (1923). Po latach pracy na stanowiskach kierowniczych w oświacie w Rochocicach,<br />
Górze Kalwarii (1945-56) i Dęblinie (1956-62), od 01.09.1963 rozpoczął pracę w rok wcześniej<br />
uruchomionych przez Władysława �Korżyka Technikum Budowlanym i Szkole Rzemiosł<br />
Budowlanych w Rykach. Kierował tą szkołą do 31.08.1972 kiedy to przeszedł na emeryturę. W<br />
tym czasie kupił od parafii w Rykach teren i rozpoczął działania zmierzające do budowy nowego<br />
obiektu szkoły. Dla potrzeb szkoły odkupił budynek przy ul. Ogrodowej w Rykach i otworzył tam<br />
w 1967 szkolny internat. W okresie okupacji członek AK. Żonaty, ślub 03.09.1933. Dzieci: Zofia i
15<br />
Zbigniew. Zmarł 23.06.1978. W ciągu 54 lat pracy zawodowej w Oświacie był wyróżniony m.in.<br />
KKOOP, ZKZ, Złotą Odznaką ZNP. [Zbigniew Lipski, wg: T. Domarecka-Szewczyk, MR 6/2000]<br />
Szlendak Franciszek. Konstruktor mięśniolotów-wiatrakowców, będących rowerami z<br />
dorobionymi wirnikami nośnymi, dodatkowymi przekładniami i śmigłem ciągnącym w jednej<br />
wersji. Brał udział w wystawie „Mięśnio-Sam", odbywającej się w Muzeum Techniki w Pałacu<br />
Kultury i Nauki w Waszawie 29.08–30.10.1987. [Tomasz Niemirowski, wg:<br />
http://poziome.republika.pl/mt_3_88.htm]<br />
Szlosek Franciszek, ur. 01.10.1943 w Buczkowicach. Studia wyższe ukończył na<br />
Politechnice Warszawskiej w 1974. Doktorat obronił 10 lat później w Instytucie Badań<br />
Pedagogicznych w Warszawie, pracę habilitacyjną napisał i obronił w Instytucie Pedagogiki i<br />
Psychologii Oświaty Zawodowej Ukraińskiej Akademii Nauk w Kijowie w 1996. Profesor w<br />
Akademii Pedagogicznej w Siedlcach, w Instytucie Pedagogiki Akademii Pedagogiki Specjalnej w<br />
Warszawie, pracuje w składzie Rady Programowej Centralnej Komisji Egzaminacyjnej i<br />
Międzyresortowym Zespole ds. Prognozowania Popytu na Pracę. Rektor WSUPiZ w Rykach w l.<br />
1997-2000. Podczas pełnienia przez niego obowiązków rektora uczelnia zakupiła od �OSI teren i<br />
rozpoczęty obiekt, który dostosowała do swoich potrzeb i oddała do użytku studentów i kadry<br />
pedagogicznej uczelni w 2000. W tym czasie studiowało w Rykach ok. 3000 studentów.<br />
[Zbigniew Lipski]<br />
Szpital. (Żytnia 10). Zbudowany w l. 1957�60 przez Powiatowy Komitet Budowy<br />
Szpitala, którego przewodniczącym był lek. med. Napoleon Kopeć, a zastępcą ppłk Zdzisław<br />
Żarski � komendant JW Dęblin � Lotnisko. Kolejni dyrektorzy: Jerzy Stawski (1960-70), Henryk<br />
Krupa (1970-72, Bogdan Kucharski (1972-73), Jadwiga Jędruszczak � Banaś (1973-91), następnie<br />
Jadwiga Tukendorf. Rozbudowany w 1998 o budynek techniczny (kotłownia, kuchnia, pralnia,<br />
prosektorium, sterylizatornia, warsztaty). W 2005 sprywatyzowany, własność Niepublicznego<br />
Zakładu Opieki Zdrowotnej „KLINIKA" Sp.z o.o. z Nałęczowa. Posiada oddziały: pediatryczny z<br />
noworodkami, ginekologiczno-położniczy, wewnętrzny, chirurgiczny, szpitalny oddział ratunkowy<br />
oraz intensywnej terapii. [Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR 11/1997, zob. też: MR,<br />
7�8/2000; 11/2000]<br />
Szpital parafialny, ufundowany w 1591 przez dziedzica wsi Zalesie Mikołaja Zaleskiego<br />
posiadał wówczas fundusz 10 grzywien. W 1640 były dwa szpitale, jeden nowo postawiony, a<br />
drugi stary, wyłączony już z użytku. Kolejne wiadomości pochodzą z 1711 i mówią, że był<br />
drewniany, pobity gontami i w bardzo złym stanie. Przebywało w nim wówczas razem pięcioro<br />
kobiet i mężczyzn. Wizytacja z 1721 opisuje go jako pokryty słomą, z kilkoma pomieszczeniami<br />
oraz oknami i dwoma wejściami. Istniał on jeszcze w 1736, ale był już nieużywany. Natomiast w<br />
drugim miejscu stał wtedy nowy, jeszcze niewykończony. Jednak spalił się wraz z kościołem,<br />
podczas pożaru w 1744 i do momentu wizytacji w 1748 nowy nie był jeszcze wybudowany. Po<br />
kolejnej wizycie duszpasterskiej w 1781 parafianie wraz z ks. proboszczem zobowiązali się<br />
własnymi siłami postarać o szpital, który wciąż od pożaru nie został jeszcze wzniesiony. W 1798<br />
szpitala, który by posiadał jakiś fundusz, nadal nie ma, „lecz tylko dwóch Dziadów i dwie Baby<br />
usługujących kościołowi znajduje się, których parafia jałmużną żywi a Pleban mieyscowy okrywa,<br />
mieszkanie mają po domach kościelnych”. Kolejna wizytacja z 1802 odnotowuje, że nie ma<br />
szpitala ani żadnego funduszu, „tylko Dziad jeden na wikaryi, drugi we wsi u poddanego<br />
Plebańskiego mieszka”. Taki sam stan istnieje w 1808. W 1818 ze sporządzonego protokołu<br />
dowiadujemy się, że „Szpital ma od sumy kapitalnej Dziesięć Marków na Wsi Zalesie zapisaney,<br />
pewny procent, którego od niepamiętnych czasów nie pobiera. Ubodzy tylko w tymże zostający<br />
utrzymują się z jałmużny”. Wizytacja z 1836 w ogóle nic nie wspomina, o jakimkolwiek szpitalu, a
15<br />
z 1860 odnotowuje, że w Rykach nie ma szpitala ani domu dla pielgrzymów. [Krystian Pielacha,<br />
wg: Opis Generalny Szpitalów, k. 54-55; Wizytacja 3, k. 379; Wizytacja 4, k. 138; Wizytacja 5, s.<br />
313; Wizytacja 6, s. 245; Wizytacja 7, s. 188; Wizytacja 8, s. 253; Wizytacja 9, k. 14; Wizytacja<br />
10, k. 369; Protokół wyjaśniający Fundusz Beneficjum Ryskiego z 3 marca 1818 r., APR;<br />
Wizytacja 11; Wizytacja 12, s. 594, Album Bractwa Św. Anny przy Kościele Ryckim sporządzone w<br />
roku 1637, sygn. 17]<br />
Szurowska Beata, ur. 30.06.1973 w Rykach, obecnie mieszkanka Warszawy;<br />
współpracuje z wieloma wydawnictwami i redakcjami. W dorobku pisarskim ma wiele artykułów,<br />
reportaży, opowiadań i wierszy; laureatka turniejów jednego wiersza, Warszawskiej Jesieni Poezji<br />
i innych. Autorka tomików poezji: „Rosopoje” (50 wierszy, w których przedstawia swoje<br />
poetyckie widzenie siebie i świata), „Płatki pamięci”, gdzie nawiązuje do piękna ryckiej ziemi. To<br />
„z miłości świata, rodzinnego ciepła i siły natury rodziła się” jej moc i talent. [Anna Żaczek, wg:<br />
Szurowska B., Płatki pamięci, Polska Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2003]<br />
Szyszko Franciszek, ur. 10.10.1899 w Rykach, zm. tragicznie 28.02.1948, s. Antoniego i<br />
Julianny z d. Zając. Działacz spółdzielczy. Pełnił wiele funkcji m.in. w SpóLdzielni<br />
Oszczędnościwo – Pożyczkowej (Kasa Stefczyka) na przełomie lat 30 i 40. Był prezesem zarządu,<br />
członkiem rady nadzorczej OSS „Społem”, a także członkiem zrządu i księgowym w spółdzielni<br />
mleczarskiej. Żona: Marcjanna z d. Dąbrowska, dzieci: Tadeusz – 1927, Kajetan – 1929, Teresa –<br />
1931. [Jan Jeżewski]<br />
Ścieżka Historii Polski, na terenie �ZSZ im. Wł. Korżyka. Powstała w latach 70-tych z<br />
inicjatywy Z. �Lipskiego. Składa się z różnej wielkości głazów i tablic zawierających daty<br />
najważniejszych bitew polskich wojsk. [Tomasz Niemirowski]<br />
Tajna Organizacja Nauczycielska działała w okresie okupacji hitlerowskiej. Łącznikiem<br />
TON na terenie gminy <strong>Ryki</strong> był kierownik szkoły w Bazanowie – Jan Jałocha. W Rykach w<br />
ramach TON pracowali nauczyciele: Janina Antoszczak, Maria Fal, Piotr �Fal, Janina<br />
�Godlewska, Florentyna �Korżyk, Wanda Kotulanka, Helena Lejwoda, Jan �Lejwoda,<br />
Władysław �Pytlakowski, Stanisława Sandomirska, Grzegorz �Wojtkowski, Stefania<br />
Wojtkowska. Zajęcia odbywały się w grupach od 5 do 12 osób w domach nauczycieli lub uczniów<br />
(m.in.: Konarzewskich, Wiśniochów, Świątkowskich, Wełnickich) do roku 1943. Naukę<br />
przerwano po aresztowaniach m.in. Jadwigi i Stefana �Wiśniochów, Grzegorza Wojtkowskiego,<br />
Piotra Fala, Jana Lejwody. [Anna Żaczek, wg: Z. Lipski, MR 11/1995]<br />
Taksówkarze. Pierwszą taksówkę w Rykach miał Wacław Kłusek (lata 50), następne: Jan<br />
Sarepa i Wacław Kossowski (wszystkie marki warszawa) [Tomasz Niemirowski, wg:<br />
http://forum.ryki.pl/viewtopic.php?t=395&start=0]<br />
Targowisko zwierzęce znajdowało się na tzw. „pasterniku”, w miejscu dzisiejszego<br />
stadionu sportowego przy ul. Warszawskiej. Pod koniec l. 50 przeniesione na łąkę nad Buksą, a w<br />
l. 60 nad Staw Skalskiego. Targ z płodami rolnymi początkowo odbywał się w centrum Ryk w<br />
Rynku, na początku l. 60 w miejscu, gdzie obecnie jest mleczarnia (Żytnia 3), a następnie przy<br />
Stawie Skalskiego, gdzie funkcjonuje do dziś. Targi w Rykach „od zawsze” odbywają się w<br />
czwartki i znane są w całej okolicy. [Barbara Kwiatkowska]<br />
Telekomunikacja w Rykach. Linię telefoniczną Warszawa - Lublin z odgałęzieniem do<br />
Dęblina budowali polscy jeńcy pod kierownictwem niemieckim w zimie 1941. Była to linia<br />
słupowa H-owa. Jej konstrukcja składała się z dwóch słupów pionowych z drewnianą poprzeczką<br />
w środku i dwóch poprzeczek drewnianych w ziemi, na każdym słupie widniał numer i data. Zimą
15<br />
przy wykopach dużych dołów musiano używać materiałów wybuchowych. Po wojnie<br />
stacjonowało w Rykach kilku łącznościowców radzieckich koło Domu Strażaka. Zastąpili ich<br />
żołnierze polscy z KBW, stacjonujący w domu na rogu ul. Poniatowskiego i Kanałowej. Po<br />
wybudowaniu w 1951 budynku przy ul. Lubelskiej, stacjonowało w nim 15-tu żołnierzy z ppor.<br />
Wesołowskim, jako dowódcą. Takie budynki budowano w całej Polsce, jako placówki łączności<br />
KBW, najbliższe były w Kurowie i Garwolinie. Żołnierze patrolowali i konserwowali łącza<br />
partyjno - rządowe z Warszawy do Lublina i Rzeszowa. Patrole odbywały się w dzień i w nocy z<br />
bronią i telefonem polowym (zimą do poruszania się pod linią używano nart), na odcinku od rzeki<br />
Wieprz do Garwolina. Na patrole na trasie <strong>Ryki</strong> - Garwolin rozwożono żołnierzy samochodem<br />
ciężarowym „lublin”; pierwszych wysadzano naprzeciw Korytnicy, dalej w Gończycach i<br />
ostatnich w Garwolinie. W drodze powrotnej, po obchodzie odcinka, zabierano ich. Patrol do rzeki<br />
Wieprz odbywał się pieszo w obu kierunkach. 15.10.1956 przy ul. Lubelskiej w budynku po KBW<br />
utworzono Posterunek Monterski, podległy pod Powiatowy Zarząd Łączności w Garwolinie,<br />
początkowo tylko do konserwacji linii, jaką miało wojsko. Kierownikiem Posterunku został p.<br />
Wesołowski, p.por. w stanie spoczynku – do czasu powstania Nadzoru Telekomunikacyjnego.<br />
Po utworzeniu powiatu, w 1957 powstał Nadzór Telekomunikacyjny w Rykach podległy<br />
pod Rejonowy Urząd Telekomunikacji Warszawa II. Obsługiwał powiat Posterunkami<br />
Monterskimi w Dęblinie, Stężycy, Ułężu i Kłoczewie. Łącznie zatrudniano do 30 pracowników.<br />
Kolejnymi kierownikami byli: Zieliński, Wojciechowski, Lewandowski, Mazurkiewicz, Butrym,<br />
�Moniszko, Szulik, Próchniak, Piątek i Jóźwik. Zadaniem Nadzoru była konserwacja i<br />
rozbudowa telefonicznych central ręcznych, konserwacja sieci międzymiastowej i miejskich z<br />
abonentami w powiecie. Przez szereg lat Nadzór konserwował na terenie powiatu radiowęzły z<br />
liniami i abonentami. Zapewniano też (odpłatnie) nagłaśnianie uroczystości, przeważnie w<br />
Rykach. Po wybudowaniu baraku przy obecnej ul. K. Wojtyły (w miejscu dzisiejszego bazarku),<br />
przeniesiono do niego biura Nadzoru, a przy ul. Lubelskiej pozostał magazyn. W baraku<br />
zamontowano pierwszą w powiecie centralę automatyczną na 400 numerów i po kilku latach<br />
rozbudowaną do 600. Uruchomiono też ręczną centralę międzymiastową z czterema stanowiskami<br />
oraz urządzenia telefonii nośnej i telegrafii wielokrotnej. W instytucjach zakładano dalekopisy w<br />
sieci teleksowej, które po kilkunastu latach pracy w całym kraju zostały zastąpione faksami.<br />
Po wybudowaniu budynku dla Poczty i Telekomunikacji (na rogu ul. Wojtyły i<br />
Słowackiego) zainstalowano w nim elektromechaniczną automatyczną centralę miejskomiędzymiastową<br />
"Pentaconta" o pojemności 4 tysiące numerów i później rozbudowaną o 2<br />
tysiące. Połączenia międzymiastowe pracowały w nowym systemie cyfrowym. Rozbudowano też<br />
miejską sieć kablową w celu przyłączenia większej ilości abonentów. Po zainstalowaniu<br />
bezobsługowej centrali elektronicznej (jako "satelity" centrali puławskiej) na ułożonej w powiecie<br />
"pętli" kabla światłowodowego z małymi, też bezobsługowymi, elektronicznymi centralami i<br />
regeneratorami sygnału na kablu światłowodowym, zdemontowano i złomowano CMM i CA w<br />
baraku, a po kilkunastu latach pracy też zdemontowano i złomowano centralę Pentaconta w<br />
nowym budynku. Wkrótce sprzedano i rozebrano budynek przy ul. Lubelskiej oraz barak przy ul.<br />
Wojtyły. W 2003 dokumentację Nadzoru przejęły Puławy i Lublin Nastąpiła redukcja i zwolnienia<br />
pracowników. Obecnie w Rykach sieć i abonentów obsługuje inna firma (centralę konserwuje i<br />
załatwia dokumentację abonentów Telekomunikacja Polska Puławy). [Henryk Moniszko]<br />
Tomalska Jadwiga, ur. 31.07.1910 w Julinie, zm. 10.03.1991 w Rykach, c. Jana i Wiktorii<br />
z d. Komosa. Ukończyła SPow w Stężycy w 1924 i Uniwersytet Ludowy w Szycach k/ Krakowa.<br />
Prac. w GS w Rykach w l.: 1929�36; 1950�51 i 1955�70 jako ekspedientka oraz w Kasie<br />
Spółdzielczej i Banku Spółdzielczym. Członkini AK, łączniczka, także oddziału �Orlika.<br />
18.12.1945 aresztowana przez UB i w styczniu 1946 skazana na 6 lat więzienia. Mąż: (1) Józef<br />
Narajczyk (właściciel zakł. ślusarskiego, zginął na Zamku w Lublinie 17.02.1942), ślub<br />
22.06.1935; (2) Stefan. [Tomasz Niemirowski, wg: J. Wydrzyńska, MR 4/2002, s. 3]
15<br />
Towarzystwo Przyjaciół Ryk powstało z inicjatywy artysty metaloplastyka z Warszawy<br />
Romana Gorczycy, który podjął się zorganizowania Klubu Rękodzieła Sztuki Zdobniczej i<br />
Użytkowej przy TM i prowadził go systematycznie co miesiąc w l. 1974-75. On to skierował do<br />
ówczesnej naczelnik miasta Aleksandry �Czerskiej "Wniosek", w którym uzasadniał potrzebę<br />
powołania Towarzystwa i przedłożył projekt statutu. Spotkanie założycielskie odbyło się<br />
05.11.1978. Spośród obecnych wyłoniono Zarząd w osobach: Jerzy Głowienka - prezes, Zbigniew<br />
�Lipski i Ryszard Makulec - wiceprezesi, Aleksandra Czerska - sekretarz, Tadeusz Warowny -<br />
skarbnik, Ryszard �Celiński, Zbigniew �Rafeld, Eliza Wójcik, Tadeusz �Nowaczyk, Wacław<br />
�Turkowski, Stanisław Kowalczyk, Jan Kleban, Marian Kuty, Andrzej Buczyński, Edward<br />
Wróbel - członkowie. Komisję Rewizyjną stanowili: Zofia Szyszko - przewodnicząca, Tadeusz<br />
Cymbalski, Ludwik Kuchnio, Marian Ostrzyżek, Jan Ratyna - członkowie. W kolejnych wyborach<br />
prezesami zostali: Jerzy Głowienka (1978-80), Zbigniew Rafeld (1980-86), Zbigniew Lipski<br />
(1986-98), Grażyna Piskorska (1998 – 2003), Hanna Witek – od 2003.<br />
Przemiany ustrojowe r. 1989 zahamowały pracę Towarzystwa na tyle, że na zebraniu zarządu<br />
18.12.1991 r. postanowiono zawiesić systematyczne odbywanie posiedzeń. Przerwa trwała do<br />
18.03.1997, kiedy odbyło się zebranie przywracające działalność TPR.<br />
Szczególnymi osiągnięciami TPR są: przyjęcie herbu miasta (1980), zagospodarowanie i<br />
postawienie kamienia z tablicą poświęconą Stanisławowi �Poniatowskiemu (ojcu króla) na<br />
miejscu starego kościoła w Rykach, patronat i nadzór nad odbudową spalonego w 1980 �pałacu,<br />
oddanego w użytkowanie 23.02.1990, podjęcie renowacji niektórych grobów na starym cmentarzu<br />
od 3.12.1986, udział w inicjatywie Zdzisława �Mazura i postawienie �pomnika "Konstytucji 3<br />
Maja" w 200 rocznicę jej uchwalenia oraz "Kamienia upamiętniającego historyczne dla Ryk daty<br />
1424 - 1957 - 1997". Dzięki zaangażowaniu młodzieży i nauczycieli przeprowadzających każdego<br />
roku zbiórki pieniędzy, dokonano renowacji grobów: rodziny Falińskich (w tym matki Leona<br />
Wyczółkowskiego - Antoniny), rodziny Zakrzewskich, a z pomocą proboszcza Stanisława<br />
�Burzca, renowacji niezwykłej wartości nagrobka ks. Adolfa Krukowskiego i wycięcia drzew<br />
zagrażających grobom. [Tomasz Niemirowski, wg: G. Piskorska i Z. Lipski MR 1/1997]<br />
Towarzystwo Wspierania Edukacji i Kultury „Tradycja”, zał. 02.02.2005 przez<br />
rodziców dzieci tańczących w �Dziecięcym Zespole Tańca Ludowego „<strong>Ryki</strong>” działającym przy<br />
ZSO nr 1 w Rykach. Osoby kierujące: Iwona Wnuk – prezes (od 2005), Maciej �Królikiewicz –<br />
wiceprezes (od 2005). Towarzystwo wspiera działalność kulturalną szkoły oraz DZTL „<strong>Ryki</strong>”;<br />
m.in. wsparło finansowo i organizacyjnie wyjazd zespołu DZTL „<strong>Ryki</strong>” na I Powiatowy Przegląd<br />
Zespołów Tanecznych w Rokitni Starej (zespół uzyskał I miejsce w kategorii wiekowej 11-12 lat i<br />
został zakwalifikowany na III Ogólnopolskie Spotkania Taneczne w Częstochowie); wyjazd do<br />
Częstochowy (18.06.2005) oraz pobyt Zespołu Tańca Narodowego „Białe skrzydła” i Zespołu<br />
Tańca Nowoczesnego „Kaskad” z Białorusi goszczącego w ZSO nr 1 w Rykach (14–18.09.2005).<br />
Liczba członków Towarzystwa – 22 osoby. [Iwona Wnuk]<br />
Traczyk Henryka, ur. 02.01.1928 w Rykach, c. Władysława i Stefanii z d. Kępka. Zam. w<br />
Warszawie, ul. Grzybowska 9/1204. Mieszkała w Rykach w l. 1928-62. Ukończyła studia na<br />
Wydziale Biologii UMCS. Prac. w Instytucie Ekologii PAN (emerytka). Interesuje się<br />
psychologią. Mąż: �Tadeusz. [Henryka Traczyk]<br />
Traczyk Tadeusz, ur. 16.10.1923 w Rykach, s. Jana i Marianny z d. Pandyś. Zamieszkały<br />
w Warszawie, ul. Grzybowska 9/1204. Ukończył studia na Wydziale Biologii UMCS. Naukowiec,<br />
prof. dr hab. z zakresu nauk biologicznych-ekologia roślin. Pracował w Instytucie Ekologii PAN i<br />
na UW. Należy do ZBoWiD. Posiada tytuł profesora zwyczajnego oraz jest promotorem 12
16<br />
doktorów. Interesuje się malarstwem i przyrodą. Żona: �Henryka z d. Filipek, ślub 01.10.1950.<br />
[Tadeusz Traczyk; zob. też Z. Lipski, MR 9/1997]<br />
Trembiński Aleksander, ks., ur. 1706 w rodzinie szlacheckiej herbu Rogala, zm.<br />
19.12.1796. Doktor teologii i obojga praw, kanonista, wydał 5 dzieł naukowych, prof. Akademii<br />
Zamojskiej. Kanonik chełmski (1729), prepozyt chełmski (1731), kanonik krakowski (1748),<br />
archidiakon lubelski (11.05.1736 – 1796), oficjał generalny chełmski (1745-1754), administrator<br />
diecezji chełmskiej (1753, 1765), oficjał generalny w Lublinie (25.07.1765 – przed 19.10.1767),<br />
oficjał okręgowy w Lublinie 1766-1767. Pleban w Rykach (1733-1757) oraz w Wilkołazie od<br />
1749. Budowniczy →kościoła p.w. św. Jakuba Ap. (trzeciego), a pierwszego murowanego w<br />
Rykach. [Krystian Pielacha, wg: B. Kumor, Dzieje diecezji krakowskiej do roku 1795 r., t. II,<br />
Kraków 1999, s. 88; B. Kumor, Dzieje diecezji krakowskiej do roku 1795 r., t. IV, Kraków 2002; s.<br />
69, 117, 655; Wizytacja 5, s. 314; Wizytacja 6, s. 243; Wizytacja 10, k. 381]<br />
Trzeci Zakon św. Franciszka, założony w Rykach przez ks. prob. Jana<br />
→Rozwadowskiego, który zwrócił się z prośbą do Ojców Franciszkanów, o wyrażenie zgody na<br />
jego założenie. W odpowiedzi otrzymał 24.08.1907 od brata Daniela Magońskiego, prowincjała<br />
Ojców Franciszkanów we Lwowie, upoważnienie na założenie Tercjarstwa. Wówczas już w<br />
sąsiednich par. należało do Zakonu wiele osób z obszaru ryckiej par. W 1919 było ich 25. III<br />
zakon św. Franciszka został założony 08.12.1920 w kościele parafialnym w uroczystość<br />
Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. Przed Jej ołtarzem oraz pod Jej opieką i<br />
patronatem, ks. Rozwadowski erygował Kongregację Zakonu i przyjął do profesji 36 osób, w tym<br />
2 mężczyzn oraz 56 nowicjuszów. Dyrektorem wybrano ks. Rozwadowskiego, przełożoną<br />
tercjarek i skarbniczką Marię Franciszkę Mrozowicką, a zastępcą Franciszka Czerskiego z Ryk.<br />
Członkowie Tercjarstwa spotykali się przy różnych uroczystościach kościelnych, na wspólnych<br />
kongregacjach, na których się modlili, czytali teksty religijne i podejmowali postanowienia mające<br />
pomóc w pracy nad swoją wiarą. Wydelegowani członkowie jeździli często na kongresy<br />
tercjarskie. W 1925 w Rykach zakon liczył 214 członków, w tym 209 kobiet i 5 mężczyzn. Czas<br />
trwania przed wstąpieniem do nowicjatu trwał od 2 do 3 l., a ks. prob. opinię o kandydatach<br />
uzyskiwał od sąsiadów i urzędu zgromadzenia. Nowicjat trwał 1 rok. Nowicjusze nie mieli<br />
oddzielnych spotkań, spotykali się razem na miesięcznych kongregacjach dla całości. W czasie<br />
trwania nowicjatu mieli polecenie nauczenia się katechizmu i zapoznania się z katechizmem<br />
tercjarskim. Przełożonym był Stanisław Miłosz, mistrzem nowicjuszów Jan Grzelak, sekretarką<br />
Marjanna Głodek, a skarbnikiem Marjanna Kowalczyk. Posiedzenia zarządu odbywały się raz na<br />
rok, w uroczystość św. Franciszka i były protokołowane. Spotkania odbywały się w każdą III<br />
niedzielę miesiąca i w uroczystości tercjarskie. Kongregacje prowadzono wg rytuału, z nauką o<br />
cnotach i tłumaczeniem reguły. Kilka razy do roku, w uroczystości zakonne, odprawiana była w<br />
intencji tercjarzy Msza św. Dla podniesienia wiedzy religijnej członkowie korzystali z biblioteki<br />
parafialnej, a także sami prenumerowali 20 egzemplarzy „Rodziny Serafickiej”. W czasie<br />
uroczystości otrzymywali absolucję. Sami też, jako obowiązek przynależności do zgromadzenia,<br />
pełnili prywatnie uczynki miłosierdzia. Nie odprawiali własnych rekolekcji, tylko uczestniczyli w<br />
rekolekcjach parafialnych. Zakon św. Franciszka swoją działalność prowadził do l. 90 XX w. W<br />
1990 liczył 30 członków. [Krystian Pielacha, wg: Historia założenia III Zakonu Św. Franciszka w<br />
Parafii <strong>Ryki</strong> Dekanatu Stężyckiego Diecezji Podlaskiej, APR, sygn. 26, k. 1 – 3; Akta ogólne<br />
działalności Tercjarstwa, AKDS, sygn. Lit D., dział III, Nr porz. 16, Tom I; Korespondencja<br />
Dziekana Dekanatu Stężyckiego w Rykach do Prześwietnej Kurii Biskupiej Podlaskiej w<br />
Siedlcach z dnia 12 lipca 1919 r., AKDS, APwRds, sygn. Lit. R., Dział IV, Nr porz. 16, tom I;<br />
Wizytacja 14, k. 48]
16<br />
Turkowski Wacław, ur. 07.091911 w Urzędowie, zm. 05.02.1996, s. Wincentego i<br />
Karoliny z d. Dudziak. Ukończył „Jagiellonkę” w Urzędowie, Gimnazjum Koedukacyjne w<br />
Kraśniku, KUL � Wydział Prawa (z przerwą wojenną). Prac. jako robotnik na PKP, kasjer i<br />
księgowy w Centralnej Kasie Spółek Rolniczych w Lublinie, księgowy Spółdzielni Rolniczo �<br />
Handlowej „Rolnik” w Rykach, nauczyciel w PŚSZ, od 09.1951 do 03.1955 w Przedsiębiorstwie<br />
Robót Kolejowych � Baza w Rykach, Przewodniczący Komisji Planowania w Urzędzie<br />
Powiatowym w Rykach (do 1963) i kierownik Wydziału Organizacyjno � Prawnego. W 1975<br />
przeszedł na emeryturę. Należał m. in. do ZHP, ZMW „Wici”, PZPR, OSP, był ławnikiem sądu,<br />
prac. w PZERiI, pełnił wiele innych funkcji społecznych. Odznaczony m. in. BKZ, ZKZ, KKOOP,<br />
medalem „Za udział w wojnie obronnej 1939”. Żona: Lucyna z d. Kępka, ślub 21.09.1941. Dzieci:<br />
Paweł � 1942 (absolwent PW, mgr inż. elektryk), Teresa � 1944 (mikrobiolog po UMCS),<br />
Wojciech � 1946 (absolwent PW, mgr inż. elektryk). [Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski,MR<br />
13/2000]<br />
Tymczak Jadwiga, z domu Sitnik, ur. 01.02.1925 w Gliniku Dolnym, pow. Krosno, woj.<br />
lwowskie (później rzeszowskie). Po ukończeniu SPow, w wieku 11 lat, rozpoczęła naukę w<br />
Prywatnym Gimnazjum Żeńskim im. bł. Jolanty w Jaśle. Wybuch II wojny światowej przerwał jej<br />
edukację. Kontynuowała ją po zakończeniu wojny. Egzamin dojrzałości zdała w 1946 w LO w<br />
Jaśle. W l. 1946-49 studiowała na wydziale historyczno-polonistycznym w WSP w Krakowie.<br />
Pracę zawodową w charakterze nauczyciela, głównie języka polskiego, rozpoczęła w 1949. Przez<br />
kilka lat pracowała w kolejnych szkołach - LP, równocześnie jako wychowawczyni w Domu<br />
Młodzieży w Szczebrzeszynie, następnie w LP w Leśnej Podlaskiej. W 1954 kuratorium woj.<br />
warszawskiego skierowało ją do pracy w Rykach. Tu była zatrudniona w szkole zawodowej,<br />
następnie w TM na stanowisku nauczycielki jęz. polskiego, później również angielskiego.<br />
Zajmowała się również pracą społeczną, m.in. w ZNP a także jako radna miasta <strong>Ryki</strong> przez dwie<br />
kadencje. W 1979 przeszła na wcześniejszą emeryturę. W tym też roku zmarł jej mąż. Przeniosła<br />
się w swoje rodzinne strony do Frysztaka w woj. podkarpackim. Przepracowała jeszcze kilka lat w<br />
szkole podstawowej we Frysztaku jako bibliotekarka i nauczycielka jęz. - polskiego i angielskiego.<br />
Mąż: �Stanisław, ślub w 1955. [Zbigniew Lipski]<br />
Tymczak Stanisław, ur. 06.04.1932 w Rozłopach pow. Zamość. Ukończył LP w<br />
Szczebrzeszynie a następnie roczny kurs jęz. rosyjskiego. Otrzymał pracę w LO i w SP w Rykach<br />
na stanowisku nauczyciela jęz. rosyjskiego. W l. 1957-60 kształcił się w Studium Nauczycielskim<br />
w zakresie rysunku i prac ręcznych. Po ukończeniu studium pracował już tylko w SP w Rykach.<br />
Zorganizował w niej wzorcową pracownię zajęć technicznych. Wyróżniał się wysokimi<br />
kwalifikacjami w swoich specjalnościach. Był ceniony jako instruktor-metodyk z zajęć<br />
technicznych. W 1968 z powodu choroby serca musiał zrezygnować z pracy w szkole. Został<br />
przeniesiony przez Wydział Oświaty w Rykach na stanowisko kierownika Przedsiębiorstwa<br />
Zaopatrzenia Szkół "Cezas" w Rykach. Ciężka choroba serca uniemożliwiła mu jednak dalszą<br />
pracę. W 1976 przeszedł na rentę inwalidzką. Zmarł na atak serca 18.05.1979. Żona: �Jadwiga.<br />
Dzieci: Małgorzata, Urszula, Marta, Piotr. [Zbigniew Lipski]<br />
Unrug Henryk, emerytowany admirał niemiecki. Przez 15 lat na przełomie XIX i XX w.<br />
był dzierżawcą majątku hr. �Jezierskiego i urządził w Rykach gospodarstwo rybne. Pracami<br />
kierowali inżynierowie niemieccy. Poszczególnym stawom nadał nazwy oznaczające rodzaje<br />
statków i łodzi. [Tomasz Niemirowski, wg: T. Karst, MR 13/2000, s. 7]<br />
Urząd Gminy w Rykach. Gmina jako jednostka samorządu terytorialnego znana jest w<br />
Polsce od XII w. W 1864 wprowadzono tzw. gminy zbiorowe. Od 1891 istniały zarządy gminne<br />
(sołtys, ławnicy, członkowie zarządu). Ustawa z 1933 ujednoliciła przepisy dotyczące organizacji
16<br />
gmin, w których powoływano radę i zarząd gminy (wójt, podwójci, ławnicy). Ustawą z 1950<br />
powołano rady narodowe, a gmina określona została jako najniższa jednostka podziału<br />
terytorialnego. W 1954 zniesiono podział na gminy, a na ich miejsce wprowadzono gromady i<br />
osiedla. W 1972 wrócono do starej nazwy gmina. W Rykach na czele gminy stali wójtowie:<br />
Krawczak (1918), Żaczek (1922), Korda (1923-24), Andrzej Filipek (1929-38), Aleksander<br />
Buczek (1928-39), Józef Piwoński (1939-42), Jan Miłosz (1943-45), Stanisław Rybak (1945-49),<br />
Jan Chmielak (1949-50), Marian Ratyński (1950-55), Wacław Jeżewski (1955-58). [Zbigniew<br />
Lipski]<br />
Urząd Miejski w Rykach mieści się przy ul. Karola Wojtyły 29 (dawniej: 22 Lipca).<br />
Prawa miejskie <strong>Ryki</strong> otrzymały rok po powołaniu powiatu – 01.01.1957. Przewodniczącymi Rady<br />
Miasta byli: Wacław Jeżewski (1955�58), Stanisław Doliński (1958�61), Jerzy Koc (1961�62),<br />
Ryszard �Celiński (1962�70). Następnie naczelnikami byli: Aleksandra �Czerska (1970�75),<br />
Tadeusz �Nowaczyk (1975�80), Mieczysław Szczepaniak (1980�86), Marian �Prządka<br />
(1986�90). W 1989 przywrócono dawny miejski tytuł burmistrza. Funkcję tę pełnili kolejno: Jerzy<br />
Marcinkowski (1990�93), Ryszard Bieńczyk (1993�94), Stanisław �Miłosz (1994 – 2003), Jerzy<br />
Gąska (od 2003). Przez cały czas działalność Urzędu była nadzorowana przez Radę Miasta, a w l.<br />
1957�89 dodatkowo przez PZPR. Urząd wykonuje administrację publiczną z upoważnienia<br />
burmistrza. Burmistrz kieruje bieżącymi sprawami gminy, reprezentuje ją na zewnątrz. Jest z<br />
urzędu Przewodniczącym Zarządu oraz zwierzchnikiem dyrektorów jednostek organizacyjnych<br />
gminy. Na wniosek burmistrza powoływani są przez Radę Miejską: sekretarz miasta i skarbnik<br />
miasta. W Urzędzie zatrudnionych jest 61 pracowników administracyjnych i 7 obsługi. [Izabela<br />
Kępka, zob. też Z. Lipski, MR 1/1997, s. 17]<br />
Urząd Pocztowy w Rykach, przy ul. 22 Lipca (obecnie Karola Wojtyły). Do 1827 stacja<br />
pocztowa była w Moszczance, później przeniesiono ją do Rososzy, skąd w l. 1905-06 przeniesiono<br />
ją do Ryk, do domu przy ul. Warszawskiej, a następnie do innego stojącego za starym kościołem.<br />
Kolejne siedziby to domy Wł. Jarmoły, Kasy Stefczyka i Jana Łagowskiego. W 1934 poczta<br />
została przeniesiona do domu Jaśkiewicza przy ul. Poniatowskiego i była tam przez 53 lata.<br />
Naczelnikami poczty byli m.in.: Helena �Sandomirska, Miłosz, Madziński, Walenty �Milik,<br />
Zofia Buczek. Listonoszami: Gałczyński, Pyrka, Władysław Sęktas, Kasperski, Jan Żaczek,<br />
Kazimierz Walczak, Jan Głodek; urzędnikami pocztowymi: Stefan Gralewicz, Kochanowicz, Adel<br />
Kuchnio, Barbara Rola, Marian Jeżewski.<br />
Od 12.02.1945 zarządzono w UPT <strong>Ryki</strong> przyjmowanie przekazów pocztowych, a od<br />
17.08.1945 uruchomiono dział telekomunikacyjny. W 1963 przekazano w używanie telefoniczną<br />
centralę międzymiastową. 09.12.1987 oddano do użytku nowy budynek przy ul. 22 Lipca 1;<br />
27.03.1992 zlikwidowano dawną centralę. Nastąpiło rozdzielenie poczty i telekomunikacji, a<br />
budynek przeszedł na stan tej drugiej. Poczta przyjmuje i dostarcza przesyłki, telegramy, prasę,<br />
przekazy, prowadzi dział filatelistyczny, zajmuje się drobną sprzedażą niektórych towarów,<br />
wprowadza usługi kurierskie, prowadzi biofax i ksero, laminuje dokumenty. Zatrudnia 30<br />
pracowników. [Izabela Kępka]<br />
Urząd Powiatowy w Rykach. Powiaty w Polsce powstały w 2 poł. XIV w. zastępując<br />
kasztelanie. W okresie międzywojennym p. był jednostką administracyjną składającą się z gromad<br />
i gmin wchodzącą w skład województwa. Ten stan utrzymał się do 1974 by po okresie niebytu<br />
(utworzono 49 województw) powrócić do istnienia w r. 1999. Powiat, a zarazem UP utworzono w<br />
Rykach 01.01.1956, trwał do 30.06.1975. W tym czasie zarządzali powiatem w randze<br />
przewodniczącego PRN: Władysław Surmacki (1956-61), Witold Guzowski (1961-63), Jan<br />
�Kapela (1963-68), Władysław Przybysz (1968-72), Eugeniusz Piątkowski (1972-75). Po<br />
przywróceniu powiatów funkcję starosty powiatowego pełnili: Tadeusz �Prządka (1999-2003),
16<br />
Stanisław Jagiełło (2003-04), Leszek Filipek (od 2004-). W 1963 oddano do użytku budynek przy<br />
ul. 22 Lipca 29 (obecnie K. Wojtyły), w którym tenże urząd miał swoją siedzibę. W 2005<br />
starostwo przeniesiono do sąsiedniego budynku po Internacie ZSZ nr 2 (ul. Wyczółkowskiego).<br />
Tam też mieści się Powiatowy Urząd Skarbowy, Placówka Agencji Restrukturalizacji i<br />
Modernizacji Rolnictwa oraz Powiatowe Biuro Geodezyjne. [Zbigniew Lipski]<br />
Vio � Mac, przedsiębiorstwo produkcyjno � handlowo � usługowe, własność Anny i<br />
Leszka �Smolarków. Nazwa firmy pochodzi od imion ich dzieci: Wioletty i Macieja. Założona w<br />
1994 w budynku dawnej Centrali Rybnej (Warszawska 13). Oferuje materiały budowlane.<br />
[Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski MR 7/1998]<br />
Walasek Jan, ur. 02.02.1944 w Lasocinie, s. Stanisława i Natalii z d. Kapusta. Zam.<br />
Lasocin 3. Ukończył ZSzZ. Rolnik. Działacz samorządowy, prezes Miejsko � Gminnego Komitetu<br />
PSL w l. 1992�2000, radny Rady Miasta i Rady Powiatu, członek Prezydium Sejmiku<br />
Wojewódzkiego. Należał do PSL, OSP i Rady Sołeckiej. Otrzymał: SKZ za osiągnięcia w<br />
rolnictwie, odznaczenie „Za zasługi dla Ruchu Spółdzielczego”, Odznakę 1000-lecia Państwa<br />
Polskiego, medale „Za zasługi dla woj. warszawskiego”, -lubelskiego”, Złotą Odznakę ZMW,<br />
Medal Wincentego Witosa. Zasłużony przy budowie kościoła, Domu Pomocy Społecznej,<br />
budowie dróg w Rososzy. Żona: Anna Marianna z d. Prządka, ślub 21.07.1967. Dzieci: Jolanta -<br />
1968, Artur - 1971, Jarosław - 1975. [Wiesława Kamola]<br />
Walczak Józef, ur. w Rykach 30.12.1899, zm. 28.01.1944 w Wilnie, s. Adama, chorąży<br />
Wojska Polskiego. Pochowany na Antokolu w Wilnie. Uczestnik wojny polsko – bolszewickiej w<br />
6 PP Legionów, kampanii wrześniowej, członek AK Okręgu Wileńskiego. Odznaczony wieloma<br />
orderami polskimi i łotewskimi. [Tomasz Niemirowski, wg: T. Budziak, Cmentarze to miejsca<br />
święte, s. 32]<br />
Warowna Henryka z d. Łagowska, ur. 17.08.1922 w Rykach, c. Henryka i Antoniny z d.<br />
Wicińska. Zam. ul. Kopernika 7. Ukończyła SPow w Rykach i kurs księgowości. Księgowa. Prac.<br />
w PGR i PZGS w Rykach. W czasie okupacji zajmowała się wraz z mężem produkcją mydła wg<br />
receptury z fabryki „Szycht”. Była ławnikiem w sądzie powiatowym. Członkini: ZHP, Związku<br />
Strzeleckiego, AK, Ligi Kobiet Polskich. Otrzymała dyplomy za osiągnięcia w pracy, medal<br />
weterana II wojny światowej, medal AK, dyplomy na 50� i 60�lecie AK za udział w akcji<br />
„Burza”. Stopień wojskowy: podporucznik. Zaint.: uprawa kwiatów w ogródku, robótki ręczne.<br />
Mąż: �Stanisław. [Henryka Warowna]<br />
Warowna Zofia z d. Kępka, ur. 14.06.1940 w Rykach. Zam. ul. Królewska 52. Ukończyła<br />
studia na kier. bibliotekoznawstwo i informacja naukowa na UMCS. Prac. w Miejsko�Gminnej<br />
Bibliotece Publicznej. Członkini TPR i Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich. Zaint.: literatura<br />
współczesna, działka, rekreacja. Mąż: Kazimierz, ślub 07.10.1961. Dzieci: Dariusz � 1963,<br />
Tomasz � 1967. [Zofia Warowna]<br />
Warowny Bronisław, ur. 24.03.1910 w Dąbi Starej, s. Stanisława i Anieli z d. Pudło.<br />
Uczył się początkowo w Dąbi i Swatach, następnie w Szkole Rolniczej w Miętnem, Szkole<br />
Mleczarskiej w Liskowie i Szkole Spółdzielczo – Rolniczej w Nałęczowie. Ukończył też Naukowy<br />
Kurs Spółdzielczy na UJ w Krakowie. Przed wojną pracował m.in. jako kierownik Spółdzielni<br />
Mleczarskiej w Rykach, w okresie okupacji niemieckiej prowadził gospodarstwo rolne. Od 1928<br />
działał w ZMW RP, od 1934 pełniąc funkcję prezesa powiatowego związku ZMW RP „Wici” w<br />
Garwolinie. Od 1926 działał w PSL Wyzwolenie, od 1931 r. w SL, w którym w 1938 został<br />
wybrany wiceprezesem Zarządu Wojewódzkiego. Za udział w strajku chłopskim w 1937 był
16<br />
aresztowany i więziony. W okresie okupacji już w 1939 nawiązał kontakt m.in. z marszałkiem<br />
Maciejem Ratajem i utworzył w Garwolinie Powiatową Trójkę Polityczną, której przewodniczył w<br />
l. 1939-43 pod ps. „Walenty Dębień”. Jednocześnie pełnił funkcję komendanta Obwodu Straży<br />
Chłopskiej, a następnie BCh. W kwietniu 1943 został Delegatem Rządu do organizowania<br />
podziemnego aparatu władzy w powiecie. Po wyzwoleniu do 1947 był jednym z 3 prezesów PSL<br />
w pow. garwolińskim, a następnie prezesem Krajowego Związku Spółdzielni Mleczarskich. W l.<br />
1964-72 przez 2 kadencje był posłem na Sejm PRL. Zmarł w lutym 1982, został pochowany na<br />
Powązkach w Warszawie. Żonaty z Heleną z Jagodnego miał 2 dzieci. [opr. Zbigniew Lipski, wg<br />
MR 12/2000]<br />
Warowny Stanisław, ur. 01.06.1912 w Dąbi Nowej, s. Wojciecha i Franciszki z d. Gągała.<br />
Mieszkał przy ul. Żelechowskiej. Ukończył SPow w Rykach i Szkołę Handlową w Białej<br />
Podlaskiej. Służył w Jednostce Wojskowej w Suwałkach. Prac. w Spółdzielni „Społem” w<br />
Rykach, od 1937 w Polskich Zakładach Lotniczych na Okęciu jako pracownik cywilny. Ranny<br />
podczas nalotu niemieckiego, wrócił do Dąbi Nowej, wstąpił do ZWZ, a następnie do AK w<br />
oddziale �Orlika w stopniu chorążego (ps. „Mściciel”). Był kwatermistrzem oddziału oraz<br />
dowódcą plutonu. W czasie akcji „Burza” awansowany do stopnia sierżanta. Uczestniczył w akcji<br />
zabezpieczania składów amunicji w Stawach oraz zajęciu Ryk 26.07.1944. Nastęnie poszukiwany<br />
przez NKWD, po amnestii 05.02.1947 ujawnił się w UB w Garwolinie i wyjechał na Ziemie<br />
Odzyskane do Bielawy pow. Dzierżoniów. Postrzelony w Żabiance przez funkcjonariuszy UB<br />
21.05.1947 podczas załatwiania sprawy ekshumacji zwłok swego brata Władysława, zmarł w<br />
szpitalu w Garwolinie następnego dnia. Był dobrym lekkoatletą, biegaczem na średnich<br />
dystansach, należał do klubu sportowego „Warszawianka”, przygotowywał się razem z J.<br />
Kusocińskim do olimpiady w 1940. Należał do �Związku Strzeleckiego w Rykach. Zaint.:<br />
malarstwo, sport. Odznaczony Krzyżem Walecznych, BKZ z mieczami, Krzyżem AK i Medalami<br />
Wojska. Żona: �Henryka, ślub 22.11.1940. Córka: Lidia � 1944. [Henryka Warowna oraz<br />
Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR 5/1995]<br />
Warowny Władysław, ur. 26.02.1926 w Dąbi Nowej, gm. <strong>Ryki</strong>, pow. Garwolin, s.<br />
Wojciecha i Franciszki z Gągałów. W 1946 zwerbowany do WiN przez brata Stanisława<br />
�Warownego „Mściciela”, który w oddziale Wacława Kuchnio „Spokojnego” (ze zgrupowania<br />
Mariana �Bernaciaka „Orlika”) był oficerem gospodarczym, a następnie zastępcą komendanta<br />
placówki w Owni, gm. Trojanów. Przydzielony do osobistej ochrony „Mściciela”, nosił ps. „Dąb”,<br />
brał udział w akcjach rekwizycyjnych – wymierzaniu kary chłosty, m.in. za bezprawne zajęcie<br />
pola czy złodziejstwo. Zatrzymany przez UB 14.12.1946. 15 I 1947 postawiony przed sądem<br />
razem z Janem �Filipkiem, Stefanem �Kamarkiem i Adamem �Zdrojewskim. Wojskowy Sąd<br />
Rejonowy w Warszawie, w trybie doraźnym, na sesji wyjazdowej w Rykach skazał ich na karę<br />
śmierci. Wyrok wykonano dwie godziny po zakończeniu procesu, o godz. 17, nad stawem zwanym<br />
Buksa, na skraju miasta. 23.09.1991 w miejscu śmierci żołnierzy oddziału Wacława Kuchnio<br />
„Spokojnego” nad stawem Buksa wystawiono duży metalowy �krzyż. [Tomasz Niemirowski, wg:<br />
http://www.honor.pl/download/swat4.rtf]<br />
Warsztaty Szkolne ZSZ im. Wł. Korżyka (Żytnia 5), zał. w 1952. Kierownikami<br />
warsztatów byli kolejno: Wacław Kosowski, Jan Machut, Gustaw Malinowski (1953�56),<br />
Stanisław Gawroński (1956�61), Zbigniew Wernicki (1962�70), Andrzej Zach (1970�74),<br />
Tadeusz �Czerniejewski (1974�90), Edward Wieczorek (1990�97), Marek Wróblewski (1997<br />
�2003), Stanisław Gałęzowski (od 2003). Siedzibą warsztatów początkowo było pomieszczenie w<br />
�Domu Ludowym przy ul. Warszawskiej, następnie budynek przy ul. Kościuszki (1952�68),<br />
obecnie hale wybudowane przy ul. Żytniej. Prowadzono zajęcia ze: ślusarstwa, tokarstwa,
16<br />
frezerstwa, szlifowania, kucia, spawania, stolarstwa. [Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR<br />
1/2003, s. 33]<br />
Węgrzy, stacjonowali w Rykach podczas II wojny światowej w baraku naprzeciw �Domu<br />
Ludowego. Kilkaset metrów od ul. Warszawskiej, po prawej stronie, stał długi barak, w którym<br />
przetrzymywani byli jeńcy rosyjscy. Przywieziono ich prawdopodobnie po inwazji na ZSRR w<br />
1941. Cierpieli głód i żeby zdobyć trochę chleba próbowali sprzedać przez druty przechodzącym<br />
obok mieszkańcom Ryk różne figurki z drzewa. Jeńców przewieziono potem prawdopodobnie do<br />
Dęblina do powstającego tam Stalagu. W baraku tym byli zakwaterowani później Węgrzy służący<br />
w armii niemieckiej. Jeden z nich zaostał zastrzelony przez Niemców w miejsce Polaka. Jego grób<br />
znajduje się na cmentarzu przy ul. Królewskiej (pierwsza uliczka w prawo). [Tomasz Niemirowski,<br />
wg: http://forum.ryki.pl/viewtopic.php?t=395&postdays=0&postorder=asc&start=30]<br />
Wiencek Jerzy, ur. 10.03.1957. Ukończył TB. Prac. w OSI, od 1993 w Klubie<br />
Garnizonowym w Stawach. Założyciel zespołu „Omen”. W 1974 wygrał eliminacje wojewódzkie<br />
konkursu poezji śpiewanej. Autor muzyki i tekstów piosenek. Żona: Elżbieta z d. Bryzek. Dzieci:<br />
Piotr, Aleksandra, Grzegorz. [Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR 7/1997]<br />
Wierusz - Kowalski Janusz Julian, ps. Roman, ur. 17.04.1905 w Humaniu, gubernia<br />
kijowska, zm. 10.12.1963 w Warszawie, s. Dominika Wacława i Eugenii Pauliny z Lisickich,<br />
bratanek Franciszka �Kowalskiego, mieszkał w dworku przy ul. Warszawskiej 25/27/29. W 1925<br />
ukończył Gimnazjum Państwowe im. Jagiełły w Płocku. Od 1918 należał do organizacji<br />
harcerskiej w Płocku. W 1928 podjął studia w Wyższej Szkoły Handlowej w Warszawie, jednak<br />
nie ukończył ich z powodu złej sytuacji materialnej. W 1928 został podharcmistrzem, w 1930<br />
harcmistrzem. W pracy zawodowej był od 1934 dyrektorem biura Związku Ziem Górskich<br />
(Towarzystwa Przyjaciół Huculszczyzny), następnie dyrektorem Biura Planowania Gospodarczego<br />
i Kulturalnego Karpat Wschodnich przy Prezesie Rady Ministrów. W maju 1939 władze ZHP<br />
powołały go na stanowisko zastępcy komisarza Pogotowia Młodzieży w Warszawie na wypadek<br />
wojny Wykonywał te obowiązki podczas oblężenia Warszawy we wrześniu 1939. W czasie<br />
okupacji kierował �Spółdzielnią Mleczarską w Rykach. Był też członkiem Komitetu<br />
Powiatowego PPS w Puławach, organizował koła partii oraz koordynował sabotaż gospodarczy w<br />
Rykach, Irenie, Ułężu, Kłoczewie i Trojanowie. Został mianowany starostą w Garwolinie przez<br />
PKWN. Od 1945 był członkiem Rady Naczelnej PPS. W lutym 1945 został mianowany<br />
przewodniczącym ZHP. W l. 1946-47 był członkiem Komitetu Centralnego Organizacji<br />
Młodzieży TUR, pracował jako radca w Ministerstwie Administracji Publicznej (do 1949). W<br />
1946 został posłem KRN, następnie (1947) posłem na Sejm Ustawodawczy. Zrezygnował z<br />
funkcji przewodniczącego ZHP w 1948, a po zakończeniu kadencji Sejmu Ustawodawczego<br />
(1952) wycofał się z życia politycznego. Żona: Jadwiga z d. Jarmoła, ślub 30.04.1936. Otrzymał<br />
m.in. odznakę 25-lecia ZHP (1936), Medal Zwycięstwa i Wolności, Złoty Krzyż Harcerski, Krzyż<br />
Partyzancki 1939-1945, ZKZ, Odznakę Grunwaldzką, Medal za Warszawę 1939-1945. [Tomasz<br />
Niemirowski, wg PSB, tom XIV, 1968-1969 (artykuł Józefa Sosnowskiego) i inf. od Barbary<br />
Grochulskiej]<br />
Wiśnioch Jadwiga z d. Naduk, ur. 14.02.1904 w Dąbi Starej, c. Macieja i Karoliny z d.<br />
Skrzynecka, mieszkała przy ul. Warszawskiej. Ukończyła SPow w Niwie Babickiej. Pracowała w<br />
restauracjach „Niespodzianka” i „Słoneczna”. Należała do ZMW „Wici” i ZWZ-AK. Była<br />
więźniarką Zamku Lubelskiego oraz obozów koncentracyjnych w Majdanku i Ravensbrück. Mąż:<br />
Stanisław (nie żyje), ślub 15.11.1925. Dzieci: Tadeusz - (1926�94), Stefan � (1928�43),<br />
Władysław � ur. 1929. [Barbara Kwiatkowska; także Z. Lipski MR 2/1998]
16<br />
Wojewoda Ksawery, ur. 30.06.1925 we wsi Sędowice, gm. <strong>Ryki</strong>, s. Jana i Natalii z<br />
Fijołków. Ukończył Gimnazjum w Garwolinie i Dęblinie. W czerwcu 1947 uzyskał "małą<br />
maturę", następnie maturę w Otwocku. Później ukończył kurs pedagogiczny przy LP w Lublinie,<br />
geografię w SN w Warszawie w 1967, studia z zakresu bibliotekarstwa w Warszawie w 1979.<br />
Pracę rozpoczął 01.04.1948 we wsi Puznówka, po roku przeniósł się do Dąbi Starej. Tam został po<br />
dwóch latach mianowany kierownikiem szkoły. 15.09.1956 przeszedł do pracy w Wydziale<br />
Oświaty jako kierownik referatu oświaty dorosłych. Po roku urlopowany do pracy związkowej na<br />
stanowisko sekretarza Zarządu Oddziału ZNP w Rykach. W 1961 zatrudniony w SP w Rykach<br />
jako nauczyciel-wychowawca, później jako pracownik biblioteki. Od 1984 jako emeryt przez 7 lat<br />
pracował w SP w Moszczance na stanowisku bibliotekarza. Autor obszernych wspomnień<br />
publikowanych na łamach MR. Został odznaczony: ZKZ, KKOOP, Złotą Odznaką ZNP, Złotą<br />
Odznaką "Za zasługi dla województwa warszawskiego". [Zbigniew Lipski, por. też: MR, 4-7/1995<br />
i 3-4/1997]<br />
Wojnowski Eugeniusz, powstaniec styczniowy, zmarł 15.07.1924. Mieszkał w domu na<br />
rogu ulic: Wspólnej i Swatowskiej. Pochowany na cmentarzu przy ul. Młynarskiej. [Tomasz<br />
Niemirowski, wg: R. Makulec, MR 3/1997]<br />
Wojtaś Józef Tadeusz, ur.20.07.1945 w Oszczywilku, s. Stanisława i Zofii z Kaniów.<br />
Absolwent ZSZ w Rykach (1961), Technikum Przemysłowo-Pedagogicznego we Wrocławiu<br />
(1965) i Politechniki Warszawskiej - Wydział Mechaniczno-Technologiczny (1972). Ukończył też<br />
kursy zawodowe z zakresu organizacji i zarządzania oświatą, w tym studium podyplomowe w<br />
Sulejówku (1987-88 i 1992). Prac. w ZSZ im. F. Kleeberga w Dęblinie (1965-66) jako nauczyciel;<br />
w ZSZ im. Wł. Korżyka w Rykach od 1.04.1972 jako nauczyciel, a od 1975 jako zastępca<br />
dyrektora i od 1991 do 2005 jako dyrektor. W czasie kierowania przez niego szkołą wymieniono<br />
ogrzewanie węglowe na gazowe, dobudowano przez rozszerzenie łącznik pomiędzy budynkiem<br />
głównym i warsztatami, przebudowano szatnię szkolną, rozpoczęto przebudowę wnętrz internatu<br />
oraz budowę natrysków. Za jego kadencji szkoła obchodziła jubileusz 50-lecia, z której to okazji<br />
wydano monografię szkoły autorstwa Z. �Lipskiego. Zaangażowany był m.in. w budowę SP w<br />
Oszczywilku, którą ukończono w 1988. Odznaczony medalem KEN, SKZ, Honorową Odznaką<br />
“Zasłużony dla Lubelszczyzny”. Żona: Halina z d. Filipek, ślub 25.08.1973. Dzieci: Witold,<br />
Barbara, Bożena, Małgorzata. [Zbigniew Lipski]<br />
Wojtkowski Grzegorz (1905-44). Kierownik Szkoły Nr 1 w Rykach w l. 1938–39.<br />
Kierownik szkoły w Łaskarzewie i jednocześnie członek Zarządu Oddziału ZNP w Garwolinie. Za<br />
zorganizowanie strajku nauczycieli w Łaskarzewie służbowo przeniesiony do Ryk. Wybitny<br />
pedagog i społecznik. Przez kilka lat pełnił funkcję przewodniczącego Rady Nadzorczej w<br />
Spółdzielni Spożywców w Rykach. Zorganizował i prowadził tajne nauczanie w okresie<br />
wojennym na terenie gminy <strong>Ryki</strong>. Ocalił wiele młodzieży od wywiezienia na roboty do Niemiec.<br />
Był członkiem AK, dwukrotnie więziony na zamku w Lublinie. Rozstrzelany przez gestapo<br />
06.03.1944 w Kurowie. [Anna Żaczek, na podst. kroniki szkoły]<br />
Wolontariat. Sekcja �Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Dzieci i Młodzieży w Rykach,<br />
kierowana przez ks. Marka Bieńkowskiego. Podzielona jest na szkolne koła, których opiekunami<br />
są nauczyciele. Każde koło ma swoje spotkania, na których realizuje wcześniej ustalony program,<br />
a cała sekcja spotyka się raz w miesiącu. Wolontariusze organizują m.in. zbiórkę makulatury,<br />
puszek aluminiowych, a pieniądze z ich sprzedaży przekazywane są na zakup posiłków dla dzieci<br />
z ubogich rodzin uczących się w ryckich szkołach. W ramach akcji „Pomóż Dzieciom Przetrwać<br />
Zimę” zbierana jest też odzież, zabawki, żywność, słodycze i książki. Duża część przeszkolonych<br />
wolontariuszy ze szkół średnich udziela pomocy ludziom w podeszłym wieku, a także uczęszcza
16<br />
na Warsztaty Terapii Zajęciowej dla dzieci upośledzonych umysłowo i ruchowo. Niektórzy<br />
pmagają też w przedszkolach. Sekcja jest odpowiedzialna za utrzymanie świetlicy środowiskowej.<br />
Posługują w niej emerytowani i czynni zawodowo nauczyciele (ok. 20 osób), logopeda i<br />
psycholog. Na zajęcia przychodzą dzieci z rodzin niepełnych i patologicznych. Uczestnicy zajęć,<br />
chcąc dać coś od siebie, czynnie włączają się w wykonanie stroików i ozdób z okazji Świąt<br />
Bożego Narodzenia i Wielkanocy. Następnie wraz z opiekunami organizują kiermasz. Wszystkie<br />
fundusze uzyskane ze sprzedaży przeznaczają na zakup najpotrzebniejszych rzeczy do świetlicy.<br />
Wolontariusze corocznie przy pomocy lokalnych sponsorów i �Ośrodka Pomocy<br />
Społecznej, organizują tzw. spotkanie z Mikołajem. Przygotowują paczki ze słodyczami i<br />
zabawkami, które później wręczane są uczestnikom zajęć. W okresie ferii zimowych<br />
organizowane są zajęcia dla dzieci (codziennie około 40 osób), pod opieką osób dorosłych.<br />
Każdorazowo takie tygodniowe ferie kończą się wyjazdem na basen, bądź w inne ciekawe miejsce,<br />
a dla wolontariuszy organizowany jest wyjazd zimowy na narty. Corocznie w okresie świąt<br />
Bożego Narodzenia urządzane jest spotkanie opłatkowe dla członków Stowarzyszenia oraz ich<br />
rodziców (ok. 130 osób).<br />
W 2004 grupa 20 wolontariuszy wyjechała w Pieniny, w 2005 były to Góry Stołowe zaś w<br />
2006 grupa 14 wolontariuszy zorganizowała sobie spływ kajakowy. Wielokrotnie organizowane<br />
były Dni Skupienia, czyli rekolekcje formacyjne. Największym przedsięwzięciem w 2007 był<br />
koncert chrześcijański „Dzień Dobrego Klimatu”. Wolontariusze promowali festyn, jak i zbiórkę<br />
krwi, która odbywała się w trakcie imprezy. Na koncercie odbył się Kiermasz Dobrej Ksiązki,<br />
wystąpiły zespoły Full Power Spirit, Triquetra i Leaf. Wolontariusze prowadzili zabawy<br />
skierowane do najmłodszych uczestników, np. malowanie po asfalcie oraz różne konkursy z<br />
nagrodami. W trakcie trwania koncertu część wolontariuszy przeprowadziła zbiórkę uliczną na<br />
fundacje „Akogo?” Ewy Błaszczyk. Sekcja obecnie liczy około 80 wolontariuszy z różnych szkół.<br />
[Karolina Sapiela]<br />
Wójcicki Mieczysław Jan, ur. 27.05.1932 w Rykach, s. Jana i Heleny z d. Wojewoda.<br />
Zam. ul. Królewska; ukończył Państwową Szkołę Budownictwa w Lublinie. Prac. w Skarżysku<br />
Kamiennej, referent handlowy w OSM w Rykach, kierownik budowy obiektów handlowych i<br />
sklepów PZGS i GS „SCh”), kierownik Wydziału Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej, dyr.<br />
KPRB w Rykach, dyr. techniczny w PGR w Rykach. W l. 1983-88 właściciel Wytwórni Wód<br />
Gazowych. Wyróżniony ZKZ, SKZ, Honorową Odznaką „Zasłużony dla woj. Warszawskiego” i<br />
„Dla Lubelszczyzny”, odznaczeniami branżowymi. Żona: Janina z d. Lewińska, ślub w 1957.<br />
Córka: Jolanta – nauczyciel akademicki. [Bożena Wojdat, wg: Z Lipski, MR 3/2001]<br />
Wójcik Janusz (1938�2003). Pracownik PGKiM w Rykach; radny Rady Miejskiej II<br />
kadencji (1994�98); wiceprzewodniczący Rady Miejskiej; pracownik Komisji Rolnictwa,<br />
Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej; przewodniczący Miejsko – Gminnego Komitetu<br />
Telefonizacji gminy <strong>Ryki</strong>. [Anna Żaczek]<br />
Wróbel Jan, ur. 03.02.1946 w Rykach, s. Antoniego i Stefanii Wandy. Prac. Hortex.<br />
Pasjonat latania na lotni; członek Aeroklubu Robotniczego w Świdniku; posiada uprawnienia do<br />
latania i kierowania motolotnią dwuosobową oraz do startowania w pokazach i zawodach. Uzyskał<br />
maksymalną wysokość 1120 m. Brał udział w pokazach m.in. w Dęblinie, Mistrzostwach<br />
Balonowych w Świdniku, Częstochowie. Żona: Teresa. Dzieci: Elżbieta, Katarzyna, Marcin.<br />
[Anna Żaczek, wg: Z. Lipski, MR 9/1995]<br />
Wyczółkowska Antonina z Falińskich, (zm. w sierpniu 1877). Matka �Leona,<br />
pochowana na �cmentarzu przy ul. Młynarskiej. [Tomasz Niemirowski]
16<br />
Wyczółkowski Leon, ur. 12.04.1852 w Hucie Miastkowskiej k/Garwolina, s. Mateusza i<br />
Antoniny z d. Falińska, zm. 27.12.1936. Zam. w Rososzy w l. 1861�65. Ukończył 6 klas<br />
gimnazjum w Warszawie, Klasa Rysunkowa w Warszawie, Akademia w Monachium, Szkoła<br />
Sztuk Pięknych w Krakowie. Artysta, malarz. Prac. od 1934 w Akademii Sztuk Pięknych w<br />
Warszawie. Namalował obraz �„Adoracja Chrystusa na krzyżu” do kościoła w Rykach.<br />
[Barbara Kwiatkowska, zob. też MR 7�8/1995, s. 18�19]<br />
Wyszyński Stefan, kardynał, ur. 03.08.1901 w Zuzeli, zm. 28.05.1981 w Warszawie.<br />
święcenia kapłańskie przyjął 03.08.1925. Student Wydziału Prawa Kanonicznego KUL w l. 1925-<br />
29. W czasie powstania warszawskiego kapelan Grupy AK Kampinos i szpitala powstańczego. Od<br />
1946 biskup lubelski, a od 1948 metropolita warszawsko-gnieźnieński, Prymas Polski. W okresie<br />
PRL walczył z systemem komunistycznym o obronę wiary chrześcijańskiej oraz praw i godności<br />
człowieka. Represjonowany za to przez komunistów i przetrzymywany w odosobnieniu w l. 1953-<br />
56. W 1949 podczas przejazdu przez <strong>Ryki</strong> zwiedził ®kościół Najświętszego Zbawiciela. Uczynił<br />
to jednak w czasie nieobecność ks. prob. Józefa ®Księżopolskiego, któremu następnie podczas<br />
spotkania w Warszawie złożył wyrazy uznania z powodu tak pięknej świątyni. [Krystian Pielacha,<br />
wg: Kronika Parafii <strong>Ryki</strong>, APR, k. 12; Encyklopedia PWN, Warszawa 1992]<br />
Wyższa Szkoła Umiejętności Pedagogicznych i Zarządzania (WSUPiZ) zał. 20.05.1997<br />
przez Centrum Edukacji i Zarządzania, spółka z o.o. (członkowie: Danuta Piekut – Brodzka, Jan<br />
�Bogusz, Jan Łaszczyk, Mirosław Szymański, Franciszek Szlosek, Adam Knap, Halina Szałajko,<br />
Małgorzata Lewandowska, Grażyna Matejek). Prezesem spółki początkowo był Adam Knap, od<br />
3.11.2000 Paweł Lewandowski, od 09.04.2001 ponownie Adam Knap, następnie Jacek Tokarski,<br />
aktualnie (2005) Włodzimierz Nurski. Dyrektorem generalnym spółki jest Agnieszka Kacprzak.<br />
Kolejni rektorzy: Jan �Bogusz (rektor założyciel do sierpnia 1997), Franciszek Szlosek,<br />
Adam Knap, ponownie Jan Bogusz, od 01.09.2001 Henryk Bednarski, były minister edukacji<br />
narodowej (1987-88), Jan Saran (od 2005), a obecnie (2007) Tadeusz �Graca.<br />
Pierwszym dziekanem Wydziału Pedagogicznego był Jerzy �Fiuk (1997-2001), następnie<br />
został nim Tadeusz Graca. Zajęcia rozpoczęto w październiku 1997. Początkowo szkoła miała<br />
siedzibę w SP nr 1 przy ul. Słowackiego, a zajęcia odbywały się w wynajętych salach. W 1999<br />
szkoła przeniosła się do własnego budynku przy ul. Warszawskiej 3 B.<br />
WSUPiZ jest jednowydziałową uczelnią pedagogiczną, oferującą studia licencjackie dzienne i<br />
zaoczne w następujących specjalnościach: edukacja informatyczna, niedostosowanie społeczne i<br />
resocjalizacja, pedagogika terapeutyczna z rehabilitacją, pedagogika pracy socjalnej, pedagogika<br />
zdrowia psychicznego, edukacja obronna i zarządzanie kryzysowe, doradztwo zawodowe,<br />
wychowanie przedszkolne, nauczanie zintegrowane, opieka domowa nad dzieckiem. Uczelnia<br />
organizuje również studia podyplomowe, a od 2002 prowadzi też Liceum Ogólnokształcące,<br />
początkowo zaoczne, którego pierwszym dyrektorem był Czesław Kot, a od 2003 Grażyna<br />
Piskorska.<br />
W pierwszym roku istnienia uczelni studiowało ponad 650 studentów. W następnym roku<br />
liczba ta wzrosła do prawie 1800, by w roku akademickim 2000/2001 przekroczyć 2500. Ten<br />
poziom liczby studiujących utrzymuje się do dnia dzisiejszego. Corocznie do uczelni napływa<br />
grupa 700 - 900 osób.<br />
Uczelnia dysponuje pomieszczeniami liczącymi blisko 1500 m 2 powierzchni (w tym trzy aule,<br />
z największą - na 230 miejsc), ponadto cztery pracownie komputerowe, czytelnię na 28 miejsc i<br />
bibliotekę. Wszystkie komputery mają połączenie z Internetem. [Tomasz Niemirowski, wg:<br />
http://www.wsupiz.edu.pl/, zob. też: http://media.wp.pl/kat,38214,wid,9026125,wiadomosc.html]<br />
Zając Eugeniusz, ur. 08.02.1929 w Rykach, s. Jana i Anny z d. Jeżewska. Ukończył<br />
PŚSzZ w Rykach. W 1954 założył warsztat naprawy rowerów i motocykli, a potem
16<br />
wulkanizacyjny na ul. Traugutta. Do 1973 był też taksówkarzem. W 1946 wstąpił do �OSP,<br />
zorganizował orkiestrę dętą. Otrzymał m. in. KKOOP, Medal za zasługi dla LOK, Honorową<br />
Odznakę „Zasłużony dla Lubelszczyzny”. Żona: Stanisława z d. Osiak, ślub w 1952. Dzieci:<br />
Bożena, Ewa, Tomasz, Leszek. [Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski, MR 7/1996]<br />
Zając Zbigniew, ur. 11.03.1947 w Rykach, zm. w 2002, s. Józefa i Stanisławy z d.<br />
Żelazna. Ukończył SN w Gdańsku. Nauczyciel wychowania fizycznego. Prac. w TB i ZSB w<br />
Rykach, SP w Nowodworze, SP nr 2 w Rykach. Działacz LOK, był prezesem Zarządu Miejskiego<br />
i Powiatowego. Członek Zarządu Miejskiego SLD. Odznaczony medalami: „Za zasługi dla<br />
Lubelszczyzny” i „Za zasługi dla obronności kraju”. Żona: Zofia. Dzieci: Marta, Artur. [Tomasz<br />
Niemirowski, wg: MR 5/2002, s. 28]<br />
Zakład Gazowniczy w Lublinie. Punkt Obsługi Klienta w Rykach (Polna 5). Zał. w<br />
1978. Od początku do dziś kieruje nim Ryszard Zamojski. Zakład zajmuje się obsługą handlową<br />
odbiorców gazu z całej gminy <strong>Ryki</strong>, wykonuje czynności formalne przy pozyskiwaniu nowych<br />
odbiorców, przyjmuje zgłoszenia wszelkich awarii instalacyjno � sieciowych i zleca je do Rejonu<br />
Eksploatacji Sieci w Dęblinie. Zatrudnia 7 pracowników. [Ryszard Zamojski]<br />
Zakład Przetwórstwa Owocowo � Warzywnego „Hortex” Spółka z o.o. (Przemysłowa<br />
12). Dyrektorami zakładu byli kolejno: Ryszard �Celiński (1975�92), Zbigniew Rusa (1992�95),<br />
Zenon Lal (1995�2002), Tomasz Jasyk (od 2002). Zakład powstał 01.04.1975. 21 czerwca<br />
uruchomiono produkcję mrożonych truskawek, w sierpniu przetwory apertyzowane, a 5<br />
października oddano do eksploatacji wydział soków i koncentratów. Zakład od początku<br />
współpracował z miastem rozbudowując oczyszczalnię ścieków, sieć kanalizacyjną, wodną i<br />
gazową, pomagał w budowaniu mieszkań pracowniczych, dopracował się własnej przychodni<br />
zdrowia. We współpracy z �ZSZ im. Władysława Korżyka udostępniał swoją bazę produkcyjną<br />
dla praktycznej nauki zawodu w specjalnościach związanych z przetwórstwem owoców i warzyw.<br />
W 1978 rozbudowano komory chłodnicze, kotłownię, magazyny, bazę specjalną. W l. 1989�90<br />
prowadząc kolejną modernizację, dobudowano następne komory chłodnicze, wywiercono dwie<br />
studnie głębinowe, rozpoczęto budowę oczyszczalni ścieków. Kłopoty finansowe wymusiły<br />
konieczność zaprzestania produkcji wyrobów apertyzowanych. Sytuacja finansowa zakładu<br />
unormowała się dopiero pod koniec 1995, gdy doszło do porozumienia między właścicielami<br />
Spółki i Skarbem Państwa. Zakład zajmuje się produkcją i dystrybucją mrożonek. Przyjął i<br />
wdrożył w 2002 politykę prowadzenia działalności pod nadzorem systemu zarządzania jakością<br />
ISO 9001 oraz systemu zarządzania jakością HACCP. Od 2003 Zakład posiada tzw. zintegrowany<br />
system zarządzania ISO 9001:2000, HACCP; ISO 14001 (ochrona środowiska), PN 18001<br />
(bezpieczeństwo i higiena pracy). Zakład zatrudnia 320 pracowników stałych i ok. 250<br />
sezonowych. [Izabela Kępka]<br />
Zalesianka, rzeczka dł. ok. 20 km, w dokumencie z 1424 zwana Moszczenicą, później<br />
Jałową, a od XIX w. Zalesianką, od miejsca gdzie są jej źródła. Faktycznie początek bierze w<br />
strugach spływających od wsi Potok, Krainów i Dąbia. Od Zalesia płynie po wschodniej stronie<br />
drogi <strong>Ryki</strong> – Kłoczew. W Rykach zasila tamtejszy kompleks �stawów, przepływając przez<br />
największe tj. Buksa, Bogusze, Chrustne, następnie zbiera cieki wodne od Oszczywilka, Brusowa,<br />
Ogonowa i Janisz i płynie dalej przez Moszczankę, Sierskowolę, Sarny. Do Wieprza wpada na<br />
poziomie 117 m npm powyżej mostu drogowego. Zlewnia Zalesianki zajmuje centralną część<br />
gminy (60 %) o pow. 105 km 2 . [Zbigniew Lipski]<br />
Zaleski Michał, ks., prob. par. <strong>Ryki</strong> w l. 1810-34. [Krystian Pielacha, wg: Liber<br />
Baptizatorum 1810-1896, APR]
17<br />
Zaleski Władysław, ks., prob. par. <strong>Ryki</strong> w l. 1716-29, kanonik lwowski. Przez pewien<br />
okres równocześnie administrator par. w Żabiance. Budowniczy →kościoła p.w. św. Jakuba Ap.<br />
(drugiego) w Rykach. [Krystian Pielacha, wg: Liber Baptizatorum 1810-1896, APR]<br />
Zaremba Jan, ur. 05.061957 w Rososzy, s. Henryka i Krystyny. Zam. przy ul.<br />
Czeremchowej 12/21 w Lublinie. Ukończył LO w Rykach, Pomaturalną Szkołę Budownictwa w<br />
Lublinie, AWF w Poznaniu. Mgr rehabilitacji ruchowej, fizjoterapeuta. Prac. w SP nr 1 i 2, LO w<br />
Rykach oraz Instytucie Medycyny Wsi w Lublinie. Ławnik Sądu Rejonowego w Puławach przez 2<br />
lata, redaktor naczelny gazety lokalnej �WZROK; należał do NSZZ „Solidarność” (v-ce<br />
przewodniczący w OSI <strong>Ryki</strong>); Porozumienia Centrum w Rykach i w Lublinie. Utworzył<br />
ogólnopolską firmę szkoleniową „Eureka!” w branży medycznej, oświatowej, biznesu i opieki<br />
społecznej. Zaint.: sport, śpiew, taniec, jazda samochodem, organizowanie imprez kulturalno -<br />
sportowych. Żona: Anna, córka: Marta � 03.10.1987. [Jan Zaremba]<br />
Zarzycki Roman, organista w parafii <strong>Ryki</strong> od 01.09.1973, absolwent Salezjańskiej Szkoły<br />
Organistowskiej w Przemyślu. [Tomasz Niemirowski, wg: M. Leśniczuk, MR 10/1998]<br />
Zborowski Ignacy. W 1780 wstąpił do gwardii konnej koronnej. Przeszedł stopnie<br />
podoficerskie, w 1787 został chorążym, w 1792 porucznikiem adiutantem w IV pułku straży<br />
przedniej. Odznaczył się pod Brześciem i awansował na rotmistrza. Odcięty kordonem nie<br />
przeszedł na służbę rosyjską, ale wraz z rotm. F. Fihauserem w 4 szwadrony stacjonujące w<br />
starostwie czechryńskim 29.04.1793 przebili się do Polski. Nowe kwatery wyznaczono im w<br />
Rykach, gdzie pod koniec XVIII w. stacjonowała jednostka kawalerii ze sztabem. Gdy rozpoczął<br />
się sławny marsz brygadiera Madalińskiego, faktycznie rozpoczynający Powstanie<br />
Kościuszkowskie, ze stacjonujących w Rykach 3 szwadronów, rotm. Zborowskiemu, po<br />
dramatycznym sporze na dziedzińcu koszar w Rykach, udało się przeciągnąć do powstania 1 i 2<br />
szwadron oraz 2 kompanie 7 regimentu pieszego. Przechodząc Wisłę pomiędzy Dęblinem i<br />
Stężycą w nocy z 18 na 19 marca 1794 miał Zborowski pod sobą 400 szabel i bagnetów. Będąc za<br />
Radomiem liczbę tę podwyższył do 600. Pod nazwą 4 pułk Straży Przedniej z Ryk oddział, już<br />
wtedy majora Zborowskiego, uczestniczył w bitwie pod Racławicami. Później bił się m.in. pod<br />
Arsenałem w Warszawie i pod Szczekocinami (06.06.1794). [Zbigniew Lipski, por. też MR 3/1997<br />
i 4/1998]<br />
Zdrojewski Adam, ur. 20.04.1920 w Żabiance, gm. Ułęż, pow. Garwolin, s. Władysława<br />
i Jadwigi z Miszczaków. W 1937 wstąpił do zakonu oo. Oblatów. W klasztorze w Markowicach,<br />
pow. Poznań, przebywał do wybuchu wojny we wrześniu 1939. W okresie okupacji niemieckiej<br />
w AK na Lubelszczyźnie, pod ps. „Adam”. Przed wkroczeniem Sowietów przeniesiony do<br />
zgrupowania Mariana �Bernaciaka „Orlika”, był żołnierzem oddziału Pawła Suleja „Prawego”,<br />
a następnie Kazimierza Wołongiewicza. Nosił ps. „Sęp”. W czerwcu 1946 brał udział w ataku na<br />
Urząd Gminy w Żabiance, gdzie wykonano wyrok organizacyjny na jednym z urzędników.<br />
Zatrzymany przez UB 17.12.1946. 15.01.1947 postawiony przed sądem razem z Janem<br />
�Filipkiem, Stefanem �Kamarkiem i Władysławem �Warownym. Wojskowy Sąd Rejonowy<br />
w Warszawie, w trybie doraźnym, na sesji wyjazdowej w Rykach skazał ich na karę śmierci.<br />
Wyrok wykonano dwie godziny po zakończeniu procesu, o godz. 17, nad stawem Buksa. Zwłoki<br />
zamordowanych wrzucono w bagno przy stawie. 23.09.1991 w miejscu śmierci żołnierzy oddziału<br />
Wacława Kuchnio „Spokojnego” nad stawem Buksa wystawiono duży metalowy �krzyż.<br />
[Tomasz Niemirowski, wg: http://www.honor.pl/download/swat4.rtf]
17<br />
Zespół Artystyczny przy Klubie Rolnika „BATUMI”, zał. przez Marię Dziurową<br />
jesienią 1967. Kier. artystyczne � Celina Reliszko, instruktor Wojewódzkiego Wydziału Kultury w<br />
Warszawie. Zespół przygotował i wystawił w Rykach i okolicznych miejscowościach 3 widowiska<br />
słowno � muzyczne oraz komedię Aleksandra Fredry. Zakończył działalność wiosną 1971 i do<br />
tego czasu przewinęło się przez niego ok. 12 osób, m.in.: Danuta �Kowalczyk, Ewa Zając, Hanna<br />
Domarecka, Teodozja Ciastek, Kazimierz Żaczek, Stanisław Węgrzycki, Wiesław Szczepaniak,<br />
Henryk Kurek, Kazimierz Towarnicki. W 1970 zdobył wyróżnienie w przeglądzie amatorskich<br />
zespołów teatralnych oraz inne wyróżnienia z okazji Dni Kultury. [Kazimierz Źaczek]<br />
Zespół Charytatywny przy parafii w Rykach, zał. w 1997 z inicjatywy ks. proboszcza<br />
Stanisława Burzca, prowadzony przez Władysławę Kuchnio (od powstania do 2004), a następnie<br />
przez Jadwigę �Gregorczyk. Zespół przygotowuje i rozprowadza paczki świąteczne dla biednych<br />
rodzin, organizuje opłatki wigilijne dla ludzi samotnych oraz przygotowuje posiłki dla podlaskiej<br />
pielgrzymki pieszej do Częstochowy. Zespół tworzy ok. 15 osób. [Tomasz Niemirowski]<br />
Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 1 �Szkoła Podstawowa nr 1 i Zespół Szkół<br />
Ogólnokształcących nr 1.<br />
Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 2, �Szkoła Podstawowa nr 2 i Zespół Szkół<br />
Ogólnokształcących nr 2.<br />
Zespół Szkół Zawodowych im. Władysława Korżyka (Żytnia 5), zał. 14.10.1947 przez<br />
Władysława �Korżyka jako Publiczna Średnia Szkoła Zawodowa; od 1951 � Zasadnicza Szkoła<br />
Metalowa; od 1960 � Zasadnicza Szkoła Zawodowa. W 1963 powołano Technikum Mechaniczne,<br />
a w następnych latach Punkt Konsultacyjny, a potem Wydział Zaoczny Technikum<br />
Mechanicznego 3 – letniego i Liceum Zawodowe, w 1974 � Liceum Zawodowe. Od 1975 był to<br />
Zespół Szkół Zawodowych nr 1, któremu w 1987 nadano imię Władysława Korżyka. Kolejni<br />
dyrektorzy: Władysław Korżyk (1947-65); Zbigniew �Lipski (1965-91); Józef Tadeusz �Wojtaś<br />
(1991-2005); Krystyna �Grudniak � od 2005. Szkoła początkowo mieściła się w dawnych<br />
obiektach SP. W l. 1964�68 oddano do użytku obiekty internatu, budynek główny i warsztatowy<br />
przy ul. Żytniej 5. W latach następnych bazę poszerzono o szereg obiektów gospodarczych, w tym<br />
Stację Kontroli Pojazdów Mechanicznych. Szkoła dostosowując system kształcenia do potrzeb<br />
miasta i powiatu, rozszerzała zakres kształcenia o Policealne Studium Zawodowe o<br />
specjalnościach m.in.: ślusarz, tokarz, mechanik maszyn rolniczych, mleczarstwo, przetwórstwo<br />
owoców i warzyw, krawiectwo, mechanik samochodowy, technik mechanizacji rolnictwa, technik<br />
odzieżowy, technik przetwórstwa owoców i warzyw. Została wyróżniona m.in. nadaniem<br />
sztandaru (1968), imienia (1987), Honorowej Odznaki „Za zasługi dla Lubelszczyzny” (1987),<br />
Odznaką Opiekuna Miejsc Pamięci (1977), wyróżnieniem w Ogólnopolskim Konkursie BHP pt.<br />
„Szkoła Zawodowa – Szkołą Kultury i Bezpieczeństwa Pracy” (1979), w 2005 I miejsce w<br />
powiecie i województwie w XVII Edycji Alertu Ekologicznego. W ciągu pierwszych 50 lat<br />
istnienia wykształciła 7926 absolwentów różnych specjalności. W 2006 Szkoła kształciła 874<br />
uczniów w 32 oddziałach.<br />
Obecnie można w niej uzyskać tytuł technika w specjalnościach: mechanizacja rolnictwa,<br />
obsługa i naprawa pojazdów samochodowych, mechanik operator pojazdów i maszyn rolniczych,<br />
zarządzanie informacją, technologia odzieży, mechanik operator pojazdów i maszyn rolniczych,<br />
mechanik pojazdów samochodowych, geodeta, informatyk, technik administracji, technik<br />
bezpieczeństwa i higieny pracy, technik organizacji reklamy, technik rolnik, technik usług<br />
kosmetycznych, technik ochrony fizycznej osób i mienia.
17<br />
W 3-letnim Liceum Profilowanym nauczane są specjalności: zarządzanie informacją,<br />
ekonomiczno – administracyjny, kreowanie ubiorów.<br />
W Zasadniczej Szkole Zawodowej: mechanik pojazdów samochodowych, blacharz,<br />
elektryk, elektromechanik pojazdów samochodowych, ślusarz, operator obrabiarek skrawających,<br />
krawiec, rękodzielnik wyrobów włókienniczych, sprzedawca, fryzjer.<br />
Do szczególnych osiągnięć uczniów należy zaliczyć: I miejsce w Mistrzostwach Powiatu<br />
Szkół Ponadgimnazjalnych w lekkoatletyce; I miejsce w Mistrzostwach Rejonu w biegach<br />
przełajowych; IV miejsce – licealiada na szczeblu rejonu; VI miejsce – wojewódzkie biegi<br />
przełajowe; IV miejsce – Mistrzostwa Rejonu w tenisie stołowym indywidualnie; II miejsce –<br />
Mistrzostwa Wojewódzkie w indywidualnych biegach przełajowych. W szkole pracuje 59<br />
nauczycieli na pełnych etatach, 20 na niepełnych etatach, 27 pracowników administracji i obsługi<br />
oraz uczy się 874 uczniów. [Krystyna Grudniak]<br />
Zespół Szkół Zawodowych nr 2 im. Leona Wyczółkowskiego (Wyczółkowskiego 10),<br />
zał. 25.06.1963 przez Ministerstwo Oświaty. Kolejni dyrektorzy: Zenon Szlęzak (1963-72),<br />
Stanisław Waligóra (1972-73), Adolf Samborowski (1973-74), Ryszard Długoszowski (1974-82),<br />
Krzysztof Nawrocki (1983-86), Zdzisław Warowny (1986-91), Krzysztof Wojewoda od 1991.<br />
Zajęcia rozpoczęto 01.09.1963, w skład ZSZ wchodziły: Technikum Budowlane na podbudowie<br />
Szkoły Przysposobienia Rolniczego o specjalności budownictwo wiejskie, Szkoła Rzemiosł<br />
Budowlanych o kierunkach murarz-tynkarz, Zasadnicza Szkoła Zawodowa dla pracujących o<br />
kierunku murarz, Technikum Budowlane - wydział dla pracujących o kierunku usługowym i<br />
ekonomicznym, razem na zajęciach dziennych i wieczorowych rozpoczęło naukę 231 uczniów.<br />
Warsztaty szkolne odbywały się w kilku pomieszczeniach wynajętych od Szkoły Mechanicznej<br />
przy ul. Kościuszki, zajęcia teoretyczne zaś odbywały się w XIX-wiecznym pałacu w parku przy<br />
ul. Warszawskiej. W 1967 Z. Szlęzak rozpoczął proces budowy nowych obiektów szkolnych.<br />
Pierwszym etapem było wykupienie od Kurii Biskupiej w Siedlcach działki o pow. 3,70 ha. W<br />
1969 szkoła w całości przejęła budynek przy Kościuszki (obecnie Sąd). W 1973 oddano do użytku<br />
nowe warsztaty szkolne przy Wyczółkowskiego. W 1975 rozpoczęto budowę budynku szkolnego i<br />
internatu. W 1980 nastąpiło oddanie do użytku szkoły i internatu, a w 1982 sali gimnastycznej;<br />
uczniowie otrzymali 15 dużych sal lekcyjnych, świetlicę, bibliotekę z czytelnią. W 1988 z okazji<br />
25�lecia istnienia szkoły nadano jej imię Leona �Wyczółkowskiego oraz prawo do posiadania<br />
sztandaru, natomiast w 1983 rozpoczął działalność Oddział Dokształcania Zawodowego, w którym<br />
kształcą się kursanci w zawodach budowlanych z różnych szkół z całej Polski.<br />
Aktualne kierunki nauczania to: LO, które prowadzi rozszerzony program biologii, chemii i<br />
języków obcych; 4�letnie: TB i Technikum Ekonomiczne; 3�letnie Liceum Profilowane:<br />
kształtowanie środowiska, budownictwo oraz ekonomiczno - administracyjne; ZSzZ - murarz,<br />
stolarz oraz TB 3�letnie po ZSzZ. W szkole istnieją: Samorząd Uczniowski, sklepik uczniowski,<br />
koła zainteresowań: Szkolne Koło Regionalne, SKS, Koło Przyjaciół Biblioteki Szkolnej, Szkolny<br />
Klub Europejski, Szkolne Koło Dysleksji, Szkolne Koło KSM, Koło Młodych Prawników,<br />
Radiowęzeł Szkolny, prowadzone są zajęcia dodatkowe z różnych przedmiotów dla maturzystów i<br />
olimpijczyków.<br />
Do szczególnych osiągnięć uczniów szkoły zaliczyć należy: I miejsce w elim. cent. w<br />
1994 oraz w 1996 w Olimpiadzie Wiedzy o Polsce i Świecie Współczesnym; I miejsce w elim.<br />
cent. w 2001 w Konkursie Wiedzy o Współczesnym Izraelu. Ponadto w turniejach budowlanych:<br />
1988- murarz- III miejsce w finale cent.; 1988- malarz- finał zaw. cent.; 1999- monter inst. budow.<br />
finał cent.; 1999- IV miejsce – murarz- finał cent.; 2000- malarz- III miejsce- finał cent.; 2001 oraz<br />
2002- murarz, malarz, posadzkarz- laureaci szczebla cent.; laureat na szczeblu cent. na plakat o<br />
Unii Europejskiej; 1992- laureat finału centralnego etapu Olimpiady Wiedzy i Umiejętności<br />
Budowlanych; 2004 - finalista centralnego etapu tej Olimpiady. W szkole pracuje 71 nauczycieli<br />
(4 emerytów, 6 na niepełnych etatach), 15 prac. administracji i i obsługi oraz uczy się 835
17<br />
uczniów. [Krzysztof Wojewoda, zob. też wspomnienia T. Domareckiej � Szewczyk, MR 3�12/1999;<br />
1� 8/2000]<br />
Ziemann Alojzy, ur. 20.03.1922 w Linii, pow. Wejherowo, zm. 22.05.1984 w Rykach, s.<br />
Augusta i Pauliny. Kościelny w parafii <strong>Ryki</strong>. Żona: Helena z d. Pękul. Dzieci: Kazimierz, Barbara,<br />
Krystyna, Jan, Maria, Karolina, Teresa, Małgorzata. [Kazimierz Ziemann]<br />
Zomer Tadeusz (ur. 1950) i Zomer Teresa z d. Ziober (ur. 1951) – małżeństwo artystów<br />
plastyków zamieszkałych w Dęblinie, twórców pomników w Rykach: w 1987 – „Władysława<br />
Korżyka” przed �ZSZ im. Wł. Korżyka, przy ul. Żytniej 5; 1991 – „Konstytucji 3 Maja” w parku<br />
pałacowym; 1988 - „Leona Wyczółkowskiego” w holu budynku głównego �ZSZ im. L.<br />
Wyczółkowskiego. [Zbigniew Lipski]<br />
Związek Harcerstwa Polskiego, zał. prawdopodobnie w 1958 z rozkazu Głównej Kwatery<br />
ZHP (brak źródeł). Osoby kolejno kierujące, harcmistrze: Władysław Krzywoń (1958-62); Jan<br />
Kalata (1962-64); Henryk Bany (1964�68); Teresa Latoszyńska (1968�69); Zdzisław Warowny<br />
(1969�80); Jolanta Błażejczyk (1980�84); Zbigniew Makulec (1984�89); Mirosław Rodak<br />
(1989�95); Leszek Czerniejewski (od 1995). ZHP w Rykach rozpoczął działalność już w czasie<br />
trwania II wojny światowej. Na początku zbiórki harcerzy, harcerek i zuchów odbywały się w SP<br />
nr 1. 10.04.1990 Komenda Hufca ZHP w Rykach zawarła umowę z Urzędem Miasta w Rykach o<br />
dzierżawę budynku i placu przy ulicy Piaskowej 40. ZHP co roku organizuje Harcerską Akcję<br />
Letnią i Nieobozową Akcję Letnią, podczas których instruktorzy Komendy Hufca w Rykach<br />
wyjeżdżają na obozy i biwaki, organizując czas wolny uczestników. Harcerze i instruktorzy biorą<br />
udział w obchodach świąt narodowych i kościelnych, imprezach okolicznościowych i<br />
charytatywnych. Wielu instruktorów zostało odznaczonych orderem Za Zasługi dla ZHP. ZHP w<br />
Rykach otrzymał nagrody za najlepsze wyniki w Nieobozowej Akcji Letniej (1981) – na szczeblu<br />
ogólnopolskim oraz nagrody i wyróżnienia w międzydrużynowych grach harcerskich w Dęblinie,<br />
Pionkach, Bochotnicy i Rykach. Ilość członków: 243. [Anna Bieńczak]<br />
Związek Inwalidów Wojennych, Oddział w Rykach, założony w 1968. Siedziba mieści<br />
się w MGCK w Rykach. Kierowany kolejno przez: Jana Klimka (prezes), Józefa Kaczorowskiego<br />
(wiceprezes), Jana Banego (sekretarz) w okresie 28.04.1968 – 11.1976; ppłk Edmunda<br />
Mierzwińskiego (prezes), Wacława Jędrycha (wiceprezes), Jana Banego (sekretarz) w okresie<br />
11.1976-08.1995; Teresę Mierzwińską (prezes), Jana Banego i Daniela Głowskiego (wiceprezesi),<br />
Kazimierę Filiks (sekretarz) w okresie 08.1995 � 09.2004; Daniela Głowskiego (prezes), Jana<br />
Banego (wiceprezes), Kazimierę Filiks (sekretarz) od 09.2004. ZIW opiekuje się członkami i<br />
podopiecznymi związku, uczestniczy w akcjach środowiskowych. Posiedzenia Zarządu, porady i<br />
konsultacje odbywają się w czwartki. 08.10.1972 otrzymał sztandar "jako wyraz uznania i<br />
szacunku dla wszystkich bojowników, którzy własna krwią przyczynili się do wyzwolenia<br />
Ojczyzny". ZIW liczy 13 członków i ma 23 podopiecznych. [Kazimiera Filiks, Bogumiła<br />
Porowska]<br />
Związek Katolicki, powołany przez ks. prob. Jana →Rozwadowskiego 02.02.1908 na<br />
zebraniu parafialnym, w obecności 233 kandydatów. Prezesem, jako organizatora wybrano ks.<br />
Rozwadowskiego, a pełnomocnikami następujące osoby: Zygmunt Zaborowski, ks. Zenon<br />
Zawadzki, Wincenty Cieloch, Aleksander Skrzynecki, Antoni Kozak, Józef Sztetner, Maryla<br />
Lasocka, Łukasz Krzywiec, Andrzej Pudło, Antoni Wojtaś, Karol Dąbrowski, Walenty Fregiel,<br />
Tomasz Warowny, Wawrzyniec Warowny, Tomasz Miłosz, Franciszek Krzywiec, Mateusz<br />
Głodek, Maciej Miłosz, Wojciech Kuźlik, Andrzej Bełdyga, Włodzimierz Kapusta, Jan Domański,<br />
Maryla Komorowska. Do 23 pełnomocników postanowiono wybrać jeszcze 15 następnych,
17<br />
którymi zostali: Michał Piecyk, Jan Walasek, Paweł Puzio, Leonard Przybysz, Tomasz Filipek,<br />
Wincenty Lemieszek, Jan Grula, Leonard Walasek, Stanisław Płusa, Jan Wójcicki, Stanisław<br />
Pułka, Mikołaj Zagożdżon, Adam Kozioł, Adam Kurek. Po 3 letniej kadencji zarządów ZK, na<br />
ogólnym zebraniu 12.02.1911 dokonano nowych wyborów. Celem ZK było prowadzenie wszelkiej<br />
działalność społecznej, mającej poprawić poziom religijny, moralny oraz intelektualny lokalnego<br />
społeczeństwa. Poprzez pracę, działanie i dążenie do wspólnych celów miała wzmacniać się więź<br />
między wiernymi, zbliżając ich przez to do Boga. Do pierwszych zadań, jakie wyznaczył sobie ZK<br />
należało otworzenie biblioteki i czytelni parafialnej, a także szkół początkowych w Rososzy i Dąbi<br />
Starej. Jednak od samego początku duży problem stanowił brak funduszy na realizację tych celów.<br />
Związek utrzymywał się jedynie ze składek własnych członków, wśród których znaczną większość<br />
stanowili włościanie, a więc ludzie niezamożni. Z tego powodu plany otworzenia szkół zostały<br />
odłożone na dalszą przyszłość. W tej sytuacji działania członków ZK zostały skierowane wówczas<br />
na bibliotekę parafialną, z zadaniem rozpowszechniania czytelnictwa dobrych książek i gazet. Po<br />
uzyskaniu pozwolenia od gubernatora guberni siedleckiej w 1908 została otworzona biblioteka<br />
parafialna wraz z czytelnią. Dużej pomocy przy jej powstaniu udzieliła Polska Macierz Szkolna w<br />
Rykach, która po swojej likwidacji przekazała na rzecz ZK własną bibliotekę, ze wszystkimi<br />
zbiorami. Biblioteka gromadziła czasopisma i pozycje książkowe z dziedziny religijnej i<br />
popularno-naukowej. Prenumerowano wiele czasopism, m.in.: Dziennik Powszechny, Głos Serca<br />
Jezusowego, Polak Katolik, Posiew, Zorza, Gazeta Świąteczna, Ziarno, Rola, Życie Świętych oraz<br />
Przegląd Katolicki. W 1908 biblioteka posiadała w swoich zbiorach 310 pozycji, których liczba<br />
następnego roku wzrosła do 397 dzieł. Czytelnikami byli członkowie ZK, a także parafianie ryccy.<br />
Biblioteka wraz z czytelnią mieściły się na plebanii, przy kościele św. Jakuba Ap. Macierz Szkolna<br />
wraz ze swoim księgozbiorem również przekazała Związkowi 105 rubli na jego działalność,<br />
jednak z zastrzeżeniem, że mają być one wykorzystane dopiero wtedy, gdy zostanie otwarta<br />
szkoła, z przeznaczeniem na jej cele. Liczba członków należących do ZK przy jej powstaniu w<br />
1908 wynosiła 233 osoby. Niezmiennie utrzymała się do 1909, by w 1910 zmaleć do 200 osób.<br />
Płacili oni obowiązkowe składki członkowskie, składające się na wspólny budżet, którego<br />
największą część pochłaniała prenumerata czasopism. Wnoszono również opłaty na korzyść<br />
Centralnego Komitetu Wyzwolenia. Ostatnie wiadomości o ZK pochodzą z 12.02.1911, kiedy<br />
dokonano wyboru nowego zarządu na drugą trzyletnią kadencję. Prawdopodobnie działalność jego<br />
trwała jeszcze przez kilka następnych lat. [Krystian Pielacha, wg: Akta Związku Katolickiego w<br />
Parafii <strong>Ryki</strong> Dyecezyi Lubelskiej, AKMwL, AKL, sygn. Rep. 60 IX – 26]<br />
Związek Nauczycielstwa Polskiego (Słowackiego 4), zał. 20.11.1917 (18.11.1918?).<br />
Prezesami Ogniska ZNP w Rykach byli kolejno: Józef Kozieł (1922), Jan Kołodziejek (1922-24 i<br />
1928), Stanisław Szubiński (1922), Władysław Olszewski (1923), Jan Wolak (1924-25),<br />
Kazimierz Marzysz (1925), Władysław Petrykiewicz (1926), Marian �Osiński (1927, 1930 i<br />
1932), Marian Królikowski (1929-31), Jan Jałocha (1933 i 1938-39), Piotr �Fal (1934-37).<br />
Podczas wojny łącznikiem Tajnej Organizacji Nauczycielskiej (�TON) był Jan Jałocha.<br />
Po wojnie przewodniczącymi byli: Władysław �Pytlakowski (1948), Jan Kupidurski (1949),<br />
Regina Warowna (1949-51). W 1951 zlikwidowano Ognisko ZNP, a powołano Międzyszkolną<br />
Organizację Związkową (MOZ), pierwszą przewodniczącą została Florentyna �Korżyk (1951-<br />
52), następnie: Władysława Taff (1952-53) i Maria Kossowska (1953-56). W 1956 powstał<br />
Oddział Powiatowy ZNP, prezesem został Jan Łomott (1956-58), następnie: Stanisław Bober<br />
(1958-72), Tadeusz Piątek (1972-75), Stanisława �Potocka (1975-76), Danuta Błachnio (1976-<br />
80), Ksawery �Wojewoda (1980-13.12.1981). W okresie stanu wojennego Związek był<br />
zawieszony, działała jedynie Komisja Socjalno – Bytowa. Ponowna rejestracja związku odbyła się<br />
25.02.1983. Kolejnymi prezesami zostali: Krystyna Okleja (1983-86), Marianna Nowaczyk (1986-<br />
90), Teodozja Ciastek (1990-93), Krzysztof Wojewoda (1994-98), Grażyna Piskorska (1998-<br />
2000), Krystyna �Grudniak (2000-02), Danuta Jeżewska od 2002.
17<br />
W 1932 powstała Kasa Samopomocowa kierowana przez Piotra Fala, a od 1933 przez<br />
Abrahama �Rozena. Po wojnie jej działalność wznowiono 18.03.1956, sekretarzem została<br />
Kazimiera �Siemierzewicz. W 1963 przewodniczącym został Karol Pieczykolan (1963-66),<br />
następnie: Kazimiera �Goliszewska (1966-72), Aleksander Lipiński (1972-76), Stanisław<br />
�Królik (1976-80), Teresa Dziedzic (1980-90), Maria Kornas (1990-2003), Alina Kamela – od<br />
2003.<br />
02.04.1979 powołano sekcję Emerytów i Rencistów, pierwszą przewodniczącą została<br />
Janina �Godlewska, następnie: Stanisław Gawroński (do 1990), Tadeusz �Czerniejewski (1990-<br />
98), Danuta �Błachnio (1998-99), Danuta �Prokop (1999-2002), Zofia Grudka – od 2002.<br />
01.09. 2005 Związek liczył 322 członków w pow. ryckim. [Tomasz Niemirowski, wg: Z. Lipski,<br />
Związek Nauczycielstwa Polskiego Oddział <strong>Ryki</strong> – próba bilansu]<br />
Związek Strzelecki w Rykach, działał w l. 1920-39. Prezesem był Gągała, następnie<br />
Walerian �Karasiński, sekretarzem Stanisław Surmacz, skarbnikiem Abraham �Rozen. Drużyna<br />
męska zajmowała się przysposobieniem wojskowym i wychowaniem fizycznym. Zajęcia z<br />
musztry i strzelania prowadzili instruktorzy z 15 PP w Twierdzy w Dęblinie. Drużyna kobieca<br />
miała szkolenie sanitarne (prowadziła Wanda Kotulanka). Do Związku należała młodzież<br />
ponadpodstawowa (15-20 lat) z okręgu 15 Pułku Piechoty (gminy z powiatu Garwolin i Puławy).<br />
Związek prowadził świetlicę, początkowo w �Domu Ludowym, a od 1938 w �Domu Strażaka.<br />
W świetlicy były gazety, radio, stół do ping-ponga. Urządzano zabawy taneczne i zbiórki. Związek<br />
brał też udział w zawodach sportowych, istniał Klub Piłki Nożnej Związku Strzeleckiego. I stopień<br />
awansu otrzymywano po dwuletnim szkoleniu i dwutygodniowym obozie junackim w dworach<br />
ziemiańskich, a II stopień po następnych dwóch latach szkolenia i dwutygodniowym obozie w<br />
koszarach wojskowych. Członkowie brali udział w biegu Sulejówek – Belweder w rocznicę<br />
śmierci Józefa Piłsudskiego, pełnili straż przy grobie Pana Jezusa w Wielki Piątek, a we wrześniu<br />
1939 prowadzili punkt informacyjny dla uciekinierów. [Barbara Kwiatkowska, według relacji<br />
Henryka Gośniaka]<br />
Żaczek Jarosław, 38 lat, poseł do Sejmu RP z ramienia PiS na kadencję od 2005 i od<br />
2007. Zam. Stara Dąbia. Inż. Rolnik. Pracownik Wydziału Zarządzania Kryzysowego, Ochrony<br />
Ludności i Spraw Obronnych Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie, gdzie pełnił również funkcję<br />
Przewodniczącego Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność”, z-ca kierownika Urzędu<br />
Rejonowego w Rykach, obecnie z-ca burmistrza Ryk. Dwukrotnie wybierany do Rady Powiatu<br />
Ryckiego, członek Zarządu Regionalnego oraz Krajowej Rady Politycznej partii „Prawo i<br />
Sprawiedliwość”. Żona: Barbara. Dzieci: Aleksandra, Łukasz, Marcin. [Tomasz Niemirowski, wg:<br />
Twój Głos 1/2005]<br />
Żebracki Józef, ks., ur. 21.08.1832 we wsi Nowinie, w pow. bialskim, zm. 01.12.1902 w<br />
Suchożebrach, s. Ludwika i Florencji z d. Szemiatkówna. Uczył się w szkołach bialskich, potem<br />
wstąpił do Seminarium Diecezjalnego Podlaskiego, otrzymując święcenia kapłańskie 02.09.1885.<br />
Na pierwszą posługę mianowany został do Kruszyny. 12.01.1856 przeniesiono go na wikariusza<br />
do Radzynia. W nowej par. był często szykanowany przez władze rosyjskie za częste działania i<br />
sprzeciwy wobec nich. 20.03.1861 po odprawionym nabożeństwie żałobnym w kościele, wraz z<br />
procesją wiernych udał się na rogatkę międzyrzecką, gdzie postawiono krzyż. Następnie w słowie<br />
skierowanym do zebranych ks. Żebracki powiedział: „(…) ten krzyż stawia się na pamiątkę owego<br />
krzyża, który w Warszawie 27.02 został znieważony i porąbany przez wrogów (…)”. Następnie<br />
przekonywał ludzi, aby niczego nie oszczędzając, dążyli do wypędzenia wrogów z granic<br />
Ojczyzny. To wydarzenie spotkało się z wielkim sprzeciwem władz carskich. W 1866 przechodzi<br />
na probostwo w Rykach do 1880, skąd na 4 lata do par. Parczew. Następnie został administratorem
17<br />
par. Kopcie 1884 – 1901 i par. Suchożebry 1901-02. [Krystian Pielacha, wg: Akta osobiste<br />
księdza Józefa Żebrackiego, AKDS, sygn. Dział II, Lit. Ż, Nr 2, Tom I]<br />
Żydzi w Rykach. W dokumencie z II poł. XVI w. znajduje się wzmianka o żydowskim<br />
handlarzu mieszkającym w Rykach, można więc przypuszczać, że pierwsi Żydzi osiedlali się w<br />
Rykach w tym właśnie czasie. W XVII i XVIII w. pojawiają się informacje o kilku Żydach, którzy<br />
dzierżawili gorzelnię. W 1764 w Rykach mieszkało siedemnaście rodzin żydowskich. W<br />
większości trudnili się rzemiosłem (piekarze, krawcy, szewcy). W tym czasie pozostali<br />
mieszkańcy miasta stwarzali dla osiedlających się Żydów trudności, które miały ograniczyć<br />
możliwości zarabiania na utrzymanie. Od Żydów posiadających domy na rynku lub w jego pobliżu<br />
żądano, by je sprzedawali. Wynajmowanie Żydom domów w centrum miasta było zabronione. Z<br />
czasem jednak miasto przyznało Żydom pewne przywileje, między innymi prawo nabycia tanich<br />
działek na nowej ulicy oraz zezwolenie na przydział darmowego drewna budowlanego.<br />
Wiek XIX i XX to okres wzmożonego osiedlania się Żydów w Rykach. Nawet restrykcje<br />
rosyjskich władz wprowadzone w celu ograniczenia osiedlania się Żydów w tym przygranicznym<br />
mieście, nie powstrzymały napływu ludności żydowskiej. Pod koniec XIX w. Żydzi tworzyli już<br />
wyraźną większość - około 90% miejscowej ludności. Te proporcje zachowały się aż do wybuchu<br />
I wojny światowej.<br />
W II poł. XIX w. <strong>Ryki</strong> stały się ośrodkiem handlu i rzemiosła dla okolicznego rolniczego<br />
regionu. To wpłynęło na sposób zarabiania przez Żydów na życie, większość z nich pracowała<br />
właśnie w tych dziedzinach. Prowadzili również zajazdy i wyszynki. Żydzi byli przeważnie<br />
krawcami lub rzeźnikami, ale zajmowali się także innym rzemiosłem. Ważniejszymi<br />
przedstawicielami miejskiego handlu byli czterej bogaci kupcy, szesnastu sklepikarzy i<br />
pięćdziesięciu czterech szewców i straganiarzy. W Rykach, jak i w okolicznych miastach,<br />
organizowano cotygodniowe jarmarki i coroczne targi, które dla miejscowych Żydów były<br />
głównym źródłem utrzymania. Pod koniec XIX w. Żydzi założyli kilka małych przedsiębiorstw,<br />
m.in. zakład skórzany i zakład hafciarski.<br />
Początkowo Żydzi z Ryk należeli do gminy żydowskiej w Garwolinie. W 1842 otrzymali<br />
status niezależnej gminy. Pobudowali murowaną synagogę, dom nauki oraz założyli �cmentarz.<br />
Z czasem pojawiły się w Rykach chasydzkie sztibł (małe domy modlitwy) i miasto stało się<br />
znanym ośrodkiem chasydyzmu.<br />
Pierwszym rabinem gminy żydowskiej w Rykach był Baruk s. Mejera. Rycki magid<br />
(kaznodzieja) odgrywał ważną rolę także w świecie chasydów. W czasie swojej trzydziestoletniej<br />
służby okazał się energicznym działaczem społecznym. Z jego inicjatywy założono w Rykach<br />
kilka instytucji społecznych np. kasę bezprocentowych pożyczek, organizację niosącą pomoc<br />
chorym oraz bezpłatne schronisko dla ubogich wędrowców. Jego następcami, znanymi z nazwiska<br />
lub imienia, byli m.in.: rabin Zevi Hirsz Aszkenazy (już jako starzec wyemigrował do Izraela),<br />
rabin Elijahu Chaim Zuckerkop, rabin Isasachar (zm. 1900), rabin Natan Neta Romer i jego syn<br />
rabin Josef, syn Mosze Inkas (zm. 1910), rabin Aszer Elimelekh Hofstein (ostatni admor Kozienic,<br />
zm. 1935) oraz rabin Juda Fajfer (zięć rabina Jakuba Romera) ostatni rabin gminy. Zmarł podczas<br />
okupacji, ale miał normalny pogrzeb.<br />
Pierwsze koło syjonistyczne w Rykach zostało założone w 1904, a po kilku latach powstały<br />
także placówki Mizrachi (partia syjonistów religijnych) oraz Poalej Syjon (socjalistyczna lewica).<br />
Trzy miesiące po wybuchu I wojny światowej, władze rosyjskie wysiedliły z Ryk Żydów,<br />
twierdząc, że sympatyzują z Niemcami i są podejrzani o szpiegostwo. Wygnańcy rozproszyli się<br />
po całej okolicy, jednak, gdy w 1915 miasto opanowali Niemcy, większość powróciła do swoich<br />
domów. Okres okupacji niemieckiej był również ciężki dla mieszkańców miasta. Wiele budynków<br />
zostało zniszczonych od kul i pożarów. Działania wojenne sparaliżowały też miejscową<br />
gospodarkę. Towary ze sklepów konfiskowano. Mężczyźni zdolni do pracy byli zabierani na<br />
roboty przymusowe. Zawieszenie handlu i działalności rzemieślniczej spowodowało braki w
17<br />
zaopatrzeniu w żywność i w inne podstawowe artykuły. Wielu Żydów zostało bez środków do<br />
życia. Dla nich otworzono gminną stołówkę, w której wydawano sto pięćdziesiąt gorących<br />
posiłków dziennie.<br />
Pomimo dużych problemów natury ekonomicznej, lata wojny były okresem kulturalnego i<br />
politycznego przebudzenia ryckich Żydów. Zakładali kluby kulturalne i towarzyskie, organizowali<br />
szkolenia dla młodzieży, kółka teatralne, kluby sportowe itp. Wybory do rady żydowskiej w 1918<br />
przyniosły ostrą walkę między syjonistami i chasydami. Wygrali syjoniści. Pod koniec 1916 Żydzi<br />
otrzymali sześć (połowę) mandatów w zarządzie miejskim.<br />
W latach międzywojennych <strong>Ryki</strong> pozostawały nadal miasteczkiem, którego życie<br />
gospodarcze opierało się głównie na małym handlu i rzemiośle. Kilku Żydów nawiązało handlowe<br />
kontakty z regionalnymi miastami przemysłowymi, najwięcej z fabrykami w Lublinie. W Rykach<br />
powstały warsztaty, w których produkowano wyroby dostarczane do tych fabryk. Otwarto też małą<br />
wytwórnię, obok już istniejących żydowskich przedsiębiorstw. Zatrudnionych w niej było od<br />
dziesięciu do piętnastu pracowników. Do wcześniejszych gałęzi handlu dołączył handel rybami.<br />
Ryby wykupywano z miejscowych stawów i sprzedawano do wielkich miast. Połowa Żydów w<br />
mieście nadal utrzymywała się z rzemiosła. Najwięcej było krawców i szewców. Dziesięć rodzin<br />
trudniło się tkactwem. Tylko jedna piekarnia w mieście nie należała do Żydów. Również transport<br />
był w rękach żydowskich.<br />
Po wielkim pożarze w 1925 na terenie dzisiejszej mleczarni, PZDL, i WSUPiZ<br />
pobudowano ok. 13 baraków dla rodzin żydowskich, które pozostały bez dachu nad głową.<br />
Mieszkało w nich także kilka rodzin polskich np. Kłusków. Pomoc dla poszkodowanych nadeszła<br />
od organizacji żydowskich z całego świata. Magazyn z darami znajdował się w �Domu<br />
Ludowym. Z czasem jak odbudowywano domy Żydzi wracali na Rynek. Kilka rodzin tam jednak<br />
pozostało aż do przyjścia Niemców.<br />
Większość Żydów zarabiała zbyt mało na utrzymanie i wielu z nich potrzebowało pomocy<br />
od gminy lub od istniejących organizacji dobroczynnych, włączając w to kasę pożyczek<br />
bezprocentowych, np. Gemilas Chesed, która wznowiła swoją działalność w 1922. W 1937 w<br />
kasie było do dyspozycji 32 000 złotych, w l. 1932-37 udzielono około ośmiuset pożyczek. W<br />
1926 powstał w mieście żydowski bank spółdzielczy, który dobrze się rozwijał i nawet przynosił<br />
zyski. W 1936 Towarzystwo Opieki nad Chorymi (Biqqur Holim) zmieniono na Towarzystwo<br />
Darmowego Schroniska, które również pomagało biednym i potrzebującym pieniędzy na opiekę<br />
lekarską.<br />
Poza ruchami Mizrachi i Poalej Syjon oraz ich młodzieżowymi sekcjami, które miały już w<br />
Rykach swoje pozycje, w tym okresie powstawały nowe partie i ruchy: Syjoniści wraz z sekcją<br />
młodzieżową, Syjoniści Rewizjonistyczni oraz komórka ruchu Betar (organizacja młodzieżowa<br />
związana z prawicowym ruchem rewizjonistycznym). Od 1930 członkowie grupy Mizrachi, którzy<br />
byli w Rykach najaktywniejsi, prowadzili dla młodzieży w miejscowym tartaku grupę Alija<br />
(emigracja do ziemi Izrael).<br />
W Rykach działał także Agudat Israel (międzynarodowa organizacja Żydów<br />
ortodoksyjnych) oraz, założony przed I wojną światową i mający kilkadziesiąt członków, Bund<br />
(Ogólny Żydowski Związek Robotników na Litwie, w Polsce i w Rosji). Kilku Żydów należało do<br />
działającej w podziemiu partii komunistycznej, dwóch z nich w latach trzydziestych aresztowano.<br />
W latach dwudziestych i trzydziestych Agudat Israel było czołowym ugrupowaniem w gminie, a<br />
nawet jeden z jego członków został wybrany na jej prezesa. Chasydzi również byli członkami rady<br />
miejskiej. Syjoniści posiadali dwa lub trzy głosy, a Bund jeden. W radzie Żydzi mieli osiem<br />
mandatów z osiemnastu. Żyd pełnił też funkcję zastępcy wójta.<br />
W tym okresie dzieci żydowskie uczyły się w prywatnych szkółkach cheder. W 1927 z<br />
inicjatywy ruchu Beis Jakov powstała szkoła podstawowa, w której uczyło się 70-80 dziewcząt. Po<br />
kilku latach Agudat Israel otworzył szkołę dla chłopców Talmud Torah. W 1930 syjoniści<br />
próbowali otworzyć hebrajską szkołę Tarbut, jednak tego planu nie udało się im zrealizować.
17<br />
Lata dwudzieste i trzydzieste charakteryzowały się zwiększeniem ilości wystąpień<br />
antysemickich w Rykach, podobnie jak w całej Polsce. W 1922 miejscowi właściciele ziemscy<br />
zebrali się, by skonfiskować żydowskie dzierżawy. Podczas jarmarku w 1937 jeden z gospodarzy<br />
sprowokował bójkę: Żydzi wygrali. Gdy wieść o tym rozeszła się po okolicy, miejscowi<br />
antysemici podburzyli innych mieszkańców i zaplanowali odwet na Żydach w następny czwartek.<br />
Młodzi Żydzi uzbroili się na jarmark, co powstrzymało prowokatorów i udaremniło ich plan.<br />
Na początku września 1939 samoloty niemieckie zbombardowały <strong>Ryki</strong>. Kilkunastu<br />
mieszkańców zginęło, setki zostało rannych, wiele domów zostało zniszczonych. Pożary<br />
zniszczyły całe ulice. Kolumny uciekinierów z zachodniej Polski, a także z sąsiedniego<br />
zbombardowanego Dęblina, przechodziły przez <strong>Ryki</strong>. Wielu z tych uciekinierów zostało rannych<br />
podczas nalotów na <strong>Ryki</strong>. Miasto zostało zajęte przez Niemców 17.09.1939. Niemcy obchodzili<br />
się z Żydami brutalnie. Niszczyli im sklepy i odbierali majątki, a kilkunastu ranili.<br />
Na drugi dzień po zajęciu Ryk, Żydzi musieli zgromadzić się na rynku. Niemcy wybrali z<br />
nich czterystu młodych i zawieźli ich do pracy do Dęblina. Zostali zakwaterowani w jednostce<br />
wojskowej i pracowali w magazynach zaopatrzeniowych. Po kilku dniach zostali przywiezieni z<br />
powrotem do Ryk. Została wprowadzona godzina policyjna. Mieszkańcom miasta zabroniono<br />
poruszać się po ulicach od godziny szóstej wieczorem do godziny piątej rano. Podczas pierwszych<br />
dni okupacji Niemcy zabierali do pracy przymusowej Żydów z ich domów lub z łapanki z ulicy,<br />
najczęściej do sprzątania gruzów, napraw po bombardowaniach itp. zajęć. W mieście panował<br />
wielki chaos. Ataki na Żydów, grabienie ich majątków przez Niemców i polskich antysemitów,<br />
były na porządku dziennym. Na początku października 1939 mały oddział niemiecki został<br />
zakwaterowany w Rykach i znów zapanował porządek. W połowie października utworzono<br />
Judenrat pod przewodnictwem Samuela Gutwajzera oraz policję żydowską w sile dziesięciu<br />
funkcjonariuszy. Jednym z nadzorców był Jakub Mandelbaum . Po założeniu Judenratu<br />
przeprowadzono w Rykach spis ludności żydowskiej, w związku z poborem do prac<br />
przymusowych.<br />
Na początku 1940 Niemcy żądali większej siły roboczej i Judenrat musiał dziennie posyłać<br />
setki ludzi do pracy. W czerwcu 1940 Niemiec Kovalsky, który nadzorował prace przymusowe w<br />
okolicy, zażądał stu robotników do obozu pracy w Janiszowie, do prac przy kopaniu i regulacji<br />
Wisły. Judenrat utrzymywał kontakt z ludźmi w obozach pracy. Wysyłał im paczki żywnościowe i<br />
ubrania od ich rodzin. W 1941 Niemcy żądali jeszcze dodatkowych robotników. Na początku tego<br />
roku posłano do obozu pracy w Puławach dziewięćdziesięciu ludzi. Latem, przed inwazją na<br />
Związek Sowiecki, Niemcy zażądali kolejnych dwustu robotników. Dyplomatyczne zabiegi<br />
Gutwajzera, przewodniczącego Judenratu, zredukowały tą liczbę do czterdziestu pięciu osób.<br />
Ludzie ci byli wysłani do prac przy umocnieniach w rejonie Bełżca. W momencie wybuchu wojny<br />
niemiecko-sowieckiej dwustu przymusowych robotników powołano do pracy w składach amunicji<br />
w Stawach.<br />
Judenrat miał trudności z narastającą liczbą uchodźców. Zakwaterowano ich w<br />
pomieszczeniach użyteczności publicznej, takich jak czytelnia czy sztibł, które już nie były<br />
używane jako domy modlitwy. Pod koniec 1940 utworzono w Rykach getto. Na bardzo małym<br />
obszarze, obejmującym Rynek Stary i ulice: Łukowską, Kapitulną (obecnie Jeziorna) i Kanałową,<br />
stłoczono tysiąc osiemset Żydów. Judenrat podejmował ogromny wysiłek, by zaopatrzyć<br />
mieszkańców getta w niezbędne środki do życia. Na początku 1941 organizacja JSS (Niezależna<br />
Pomoc Żydowska) z Krakowa przysłała pieniądze dla ryckiego Judenratu. Z tych pieniędzy<br />
otworzono gminną kuchnię oraz izbę chorych. Izba chorych znajdowała się w czytelni i<br />
prowadzona była przez chirurga �Kestenbauma. W zimie 1941 wybuchła w getcie epidemia<br />
tyfusu, w wyniku której zmarło około 50 osób. Personelowi medycznemu udało się w końcu<br />
opanować epidemię. W getcie była też mała gminna czytelnia, która służyła jako miejsce spotkań<br />
młodych ludzi.
17<br />
Po inwazji Niemiec na Związek Sowiecki warunki życia w getcie jeszcze się pogorszyły,<br />
zapanował głód. Niemcy surowo zakazali opuszczania getta, można było jedynie wyjść do pracy<br />
przymusowej. Uniemożliwiło to Żydom zakup żywności u Polaków.<br />
06.05.1942 granatowa policja przybyła do budynku Judenratu i uwięziła jego członków w<br />
miejscowym areszcie. Tej samej nocy getto zostało otoczone przez oddziały SS z Dęblina.<br />
Esesmani, razem z granatową policją, wyrzucali Żydów z mieszkań. Pozwolono im zabrać ze sobą<br />
10 kg jedzenia oraz rzeczy osobiste i odprowadzono ich na rynek. Starcy i chorzy byli<br />
rozstrzeliwani na miejscu. Odebrano Żydom kosztowności oraz pieniądze. Rano siódmego maja<br />
poprowadzono Żydów do Dęblina pod silną eskortą niemiecką. Tych, którzy nie mogli nadążyć<br />
(starcy, dzieci, chorzy), rozstrzeliwano, a ich ciała pozostawiano przy drodze. Na stacji kolejowej<br />
w Dęblinie kobiety wraz z dziećmi odłączono od mężczyzn. Grupę dwustu młodych ludzi<br />
skierowano do obozu pracy w Dęblinie na lotnisku. Pozostali Żydzi z Ryk i Dęblina w liczbie<br />
około trzech tysięcy, zostali wysłani w wagonach towarowych do obozu zagłady w Sobiborze.<br />
W styczniu 1945 trzydziestu ocalałych Żydów powróciło do Ryk. Miejscowa ludność<br />
przywitała ich wrogo. Wkrótce jeden z ocalałych - Simcha Brozdowicz - został przez nich<br />
zamordowany. Również żydowski oficer z armii polskiej, niejaki Wiślicki, został zamordowany w<br />
Rykach. Z powodu powtarzających się zbrodni, większość ocalałych Żydów uciekła z Ryk. W<br />
maju 1945 członkowie nacjonalistycznej organizacji polskiej zamordowali w okolicy czterech<br />
Żydów, co spowodowało ucieczkę z Ryk pozostałych Żydów. [Tłumaczenie z Pinkas Hakehillot<br />
Polin: Encyklopedia Gmin Żydowskich, Polska. Tom VII. Strony 550-553, Yad Vashem,<br />
Jerozolima. Z angielskiego przełożył Andrzej Cieśla, por.:<br />
http://www.jewishgen.org/Yizkor/ryki/rykp039.html]<br />
5. BIBLIOGRAFIA<br />
5.1. Wydawnictwa zwarte o Rykach<br />
Budziak T. (2007). Cmentarze to miejsca święte. <strong>Ryki</strong>, Włostowice, Kazimierz, Nałęczów.<br />
Opis cmentarzy i zdjęcia niektórych grobów.<br />
Kanc Szymon (wyd.), (1973). Księga pamiątkowa Ryk. Tel – Aviv. Zawiera historię<br />
żydowskich Ryk, opis życia towarzyskiego, szkolnictwa, organizacji, wybitnych osób, zagłady<br />
podczas II wojny światowej i inne wspomnienia. Fragmenty dostępne w Internecie:<br />
http://www.jewishgen.org/Yizkor/ryki/rykp000.html<br />
Kasprowicz I. (1958). Pięćdziesiąt lat GS w Rykach. Warszawa: Zakład Wydawniczy<br />
C.R.S.<br />
Galicka I., Sygietyńska H. (red.), (1967). Katalog zabytków sztuki w Polsce. Tom X.<br />
Województwo warszawskie. Zeszyt 21. Powiat rycki. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej<br />
Akademii Nauk.<br />
Kwiatkowska B., Witek H., Porowska B., Mierzwińska M., Wnuk A. (2006). Historia-<br />
Kultura-Tradycje. Żydzi w Rykach. Wyd.: Miejsko-Gminne Centrum Kultury i Towarzystwo<br />
Przyjaciół Ryk.<br />
Lipski Z. (1994). Kościół i parafia w Rykach (na 80�tą rocznicę wybudowania kościoła<br />
Najświętszego Zbawiciela).<br />
Lipski Z. (1997). <strong>Ryki</strong> � początek eposu. Wyd.: Rada Miejska i Zarząd Miasta <strong>Ryki</strong> oraz<br />
redakcja MR. Zawiera m.in. historię ziem ryckich od najdawniejszych czasów i stare plany Ryk.<br />
Lipski Z. (2004). <strong>Ryki</strong>. Sięganie do korzeni. Wyd.: Stowarzyszenie Regionalne Małe<br />
Mazowsze, TPR i redakcja miesięcznika „Małe Mazowsze”. Zawiera m.in. zdjęcia<br />
najważniejszych obiektów, opis dzielnic i środowiska przyrodniczego Ryk.
18<br />
Lipski Z. (1998). Zespół Szkół Zawodowych im. Władysława Korżyka w Rykach. 1947 �<br />
1997. Wyd.: Komitet Obchodów 50�lecia ZSZ im. Władysława Korżyka w Rykach.<br />
Lipski Z. (2005). Związek Nauczycielstwa Polskiego Oddział <strong>Ryki</strong>: próba bilansu. Wyd.:<br />
ZO ZNP w Rykach.<br />
Łuszkiewicz M. (2000). Zabytki sakralne Ryk. Cmentarz przy ul. Młynarskiej. Wyd.:<br />
Miejsko � Gminne Centrum Kultury w Rykach i Towarzystwo Przyjaciół Ryk.<br />
Makulec J., Witek H. (2005). Z Brusowa w świat � Piotr Danysz i jego rodzina. <strong>Ryki</strong>.<br />
Wyd.: Towarzystwo Przyjaciół Ryk, Miejsko � Gminne Centrum Kultury.<br />
Makulec R., Kruk K., Wiśniewska W. (red.), (1994). Liceum Ogólnokształcące im. Marii<br />
Skłodowskiej � Curie w Rykach w l. 1944 � 1994.<br />
Mazur I. (1983). Studium historyczno � urbanistyczne Ryk, woj. lubelskie. Lublin:<br />
Pracownie Konserwacji Zabytków oddział w Lublinie. Pracownia dokumentacji naukowo �<br />
historycznej. Maszynopis w Archiwum Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w<br />
Lublinie. Zawiera bibliografię oraz zdjęcia Ryk z lat 70 XX w.<br />
Mierzwińska M., Witek H., Wnuk A., Wójcik M. (2007). Przynależność administracyjna<br />
Ryk na przestrzeni wieków. Ludzie - działania - wydarzenia. Wyd. Towarzystwo Przyjaciół Ryk.<br />
Piskorska G., (brak roku wyd.). Szkoła Podstawowa im. Mariana Osińskiego w Rykach w<br />
l. 1901 � 2001 (szkic do dziejów). Wyd.: Zespół Szkół Ogólnokształcących Nr 1 w Rykach,<br />
Lubelskie Centrum Marketingu.<br />
Sulej M. (2005). Marian Bernaciak „Orlik”. Warszawa � Zielonka � <strong>Ryki</strong>. Wyd.:<br />
Społeczny Komitet Budowy Tablicy Upamiętniającej Miejsce Urodzin Dowódcy OPI/15 PP<br />
„Wilków” AK mjr. Mariana Bernaciaka.<br />
Witek H. (2007). Kariera polityczna i wojskowa Stanisława Poniatowskiego ojca króla.<br />
Wyd.: Towarzystwo Przyjaciół Ryk, Miejsko-Gminne Centrum Kultury w Rykach.<br />
Żmudziński J. (1969). Otwock, Garwolin, <strong>Ryki</strong> i okolice. Przewodnik turystyczny.<br />
Warszawa: Sport i Turystyka.<br />
5.2. Artykuły<br />
Karaś R. (1976). Włosi w Rykach. W: Ekspres reporterów. Warszawa: Krajowa Agencja<br />
Wydawnicza, s. 3-77. Reportaż opisujący okoliczności powstania �ZPOW Hortex.<br />
5.3. Prace magisterskie<br />
Mac Beata (1992). Dzieje parafii <strong>Ryki</strong> do końca XVIII w. Praca napisana pod kier. S.<br />
Litaka. KUL.<br />
Liszko Maciej (2003). Dzieje Rzymskokatolickiej parafii <strong>Ryki</strong> (1908 -<br />
1947). Praca napisana pod kier. ks. dr H. Małeckiego, Papieski Wydział Teologiczny<br />
w Warszawie.<br />
Maj Andrzej (1990). „Adoracja Chrystusa na krzyżu” � obraz L. Wyczółkowskiego, dar<br />
artysty dla kościoła Najświętszego Zbawiciela w Rykach. Interpretacja ikonograficzno �<br />
historyczna. Praca napisana pod kier. J. Cynke � Witalisa. UMCS.<br />
Pielacha Krystian. (2006). Dzieje parafii Najświętszego Zbawiciela w Rykach (XV – XX<br />
w). Praca napisana pod kier. ks. prof. dr hab. R. Krawczyka. Akademia Podlaska w Siedlcach.<br />
Sadura T. (1999). <strong>Ryki</strong> jako ośrodek centralny w okresie transformacji systemowej w<br />
latach 1988 � 1998. Praca napisana pod kier. A. Werwickiego. UŁ.
18<br />
5.4. Wydawnictwa reklamowe<br />
Gmina <strong>Ryki</strong> 1990 � 2000. (2001). Opracowanie i przygotowanie do druku: Teresa Chmaj,<br />
Zofia Flak, Tadeusz Bartnik, Lucjan Cieślak, Stanisław Ciesielski, Dariusz �Jaśkiewicz,<br />
Stanisława Jawoszek, Kazimiera Rodak. Wyd.: Zarząd Miasta w Rykach.<br />
Panorama Ryk (1999). Agencja Reklamowo � Wydawnicza Figaro Corporation. Zawiera<br />
spis urzędów, firm, przedsiębiorstw ryckich oraz wiele reklam.<br />
Powiat rycki (1999). Wyd. Dar Eureka z Bydgoszczy. Zawiera m.in. krótkie opisy i zdjęcia<br />
zabytków ryckich, również w jęz. angielskim.<br />
Powiat rycki (ok. 2000). Wyd. ALDA z Bydgoszczy i ArRuS s.c. Zawiera m.in. historię<br />
Ryk i opis zabytków ryckich, również w jęz. angielskim.<br />
Powiat rycki (2001). Wyd.: Dar Eureka. Zawiera m.in. opis i zdjęcia zabytków ryckich.<br />
Raport o stanie gminy 1994 � 1998. (1998). Wydany przez Radę Miejską, Zarząd Miasta,<br />
Burmistrza i Urząd Miasta. Zawiera m.in. zdjęcia niektórych obiektów w Rykach.<br />
<strong>Ryki</strong>. Informator (1994). Opracowali: Jacek Banach, Andrzej Kalinowski, Dariusz<br />
Kalinowski, Andrzej Łuczyński, Beata Wiak. Zawiera m.in. historię Ryk, opis zabytków, plan<br />
miasta, spis telefonów.<br />
<strong>Ryki</strong>. (1995). Wyd.: System perfekt s.c. z Bydgoszczy. Zawiera m.in. plan miasta, zdjęcia i<br />
opisy zabytków, także w jęz. angielskim.<br />
<strong>Ryki</strong>. Plan miasta. Informator miejski (1997). Wyd. System perfekt s.c. z Bydgoszczy.<br />
Zawiera m.in. opis instytucji i organizacji ryckich, dzieje Ryk i zdjęcia zabytkowych obiektów.<br />
<strong>Ryki</strong>. 1957 � 1997. 40�lecie. (1996). Wyd.: System perfekt s.c. Zawiera m.in. opis<br />
położenia geogr. i historię miasta, także w jęz. angielskim i niemieckim.<br />
5.5. Wydawnictwa kartograficzne<br />
Plan Miasta <strong>Ryki</strong>. Skala 1: 11 000. Wydany w październiku 1998 przez wyd. „Pod<br />
Aniołem” z Krakowa. Zawiera również opis położenia, historię Ryk i zwięzły opis zabytków.<br />
Powiat rycki. Plan powiatu ryckiego wydany w 2000 przez wyd. „Dar Eureka” z<br />
Bydgoszczy. Zawiera m.in. opis położenia Ryk i zabytków miasta.<br />
<strong>Ryki</strong>. Plan miasta wydany w maju 2003 przez wyd. „Kaczmarek” z Bydgoszczy.<br />
Miasto i gmina <strong>Ryki</strong>. Plan miasta i gminy <strong>Ryki</strong> wydany w 2006 przez Wydawnictwo<br />
Pomorza i Kujaw „PiK” z Bydgoszczy. Zawiera historię i opis gminy i miasta oraz reklamy.<br />
5.6. Wydawnictwa ciągłe<br />
„Dobry Pasterz”, pismo parafialne wydawane przez ks. Kazimierza Jóźwika, a później ks.<br />
Roberta Wegierę i ks. Krzysztofa Wałka od 05.02.1995. Ukazało się kilkanaście numerów.<br />
Założeniem tego pisma było przybliżanie prawd wiary, Pisma świętego, kształtowanie właściwych<br />
postaw religijnych. [Krystian Pielacha]<br />
„Gazeta Powiatowa”, wydawana przez Stowarzyszenie na Rzecz Powiatu w Rykach, pod<br />
red. Marka Miłosza. Ukazały się dwa numery w 1994 oraz jeden w 1995 pod nazwą „Gazeta w<br />
Powiecie.” [Tomasz Niemirowski]<br />
„Małe Mazowsze”, miesięcznik wydawany przez Towarzystwo Regionalne „Małe<br />
Mazowsze” od 01.05.2003. Do 10.2005 ukazało się 28 numerów o objętości 44 stron. Od listopada<br />
2004 zawiera dodatek: Biuletyn TPR (dotąd 10 numerów). Red. naczelnym jest Zbigniew<br />
�Lipski, współpracownikami: Tadeusz Kucharski (fotografia), Sylwester Kuchnio (artykuły
18<br />
prawne), Beata Wiak (rysunki satyryczne), Eugeniusz Maciaszek (dział rozrywek umysłowych),<br />
Iwona Krupińska i Teresa Bartnik � dane demograficzne. Jest to czasopismo o charakterze<br />
społeczno � kulturalnym, zajmujące się promocją powiatu ryckiego i dostarczające wiedzy o<br />
przeszłości miast i wsi powiatu ryckiego, a także jego obrzeży. Głównym sponsorem jest<br />
przedsiębiorca Marek Michalik z Pawłowic. [Zbigniew Lipski]<br />
„Miesięcznik Rycki”. Czasopismo regionalne wydawane w l. 1995-2003 (nr 1-100) w<br />
nakładzie od 1000-2000 egz., objętości 16 - 32 str. Redaktorem naczelnym został Zbigniew<br />
�Lipski. Współpracowali w redagowaniu m.in. Teresa Bartnik, Tadeusz �Budziak, Krystyna<br />
�Czajka, Edmund �Doliński, Teresa Domarecka-Szewczyk, Bogusław Dziadosz, Wojciech<br />
Głodek, Bogdan �Grudniak, Tadeusz Kucharski, Eugeniusz Maciaszek, Halina Majewska -<br />
Musińska, Ryszard �Makulec, Krzysztof Miłosz, Bogumiła Porowska, Bogdan Prokop,<br />
Kazimiera Rodak, Stanisław Ryszkowski, Anna Tertil, Beata Wiak, Maria Wiśnioch, Ksawery<br />
�Wojewoda. Kontynuowany w latach następnych pod redakcją Magdaleny Jeżewskiej, a<br />
następnie Marka Łukasiaka. [Zbigniew Lipski]<br />
„Nasza Gmina <strong>Ryki</strong>”, miesięcznik wydawany od stycznia 2000, od numeru 2/2001 pod<br />
tytułem „Twój Głos. Gazeta lokalna” [Tomasz Niemirowski]<br />
„Obserwator Rycki” – ukazał się jeden numer wydany w 1991 przez Rycki Ośrodek<br />
Kultury. [Tomasz Niemirowski]<br />
„Prawda o nas”, gazetka uczniowska, wydawana w l. 1991-92 przez młodzież z LO, TB i<br />
TM. Ukazało się kilka numerów. Red. naczelny: Krzysztof Makulski. [Tomasz Niemirowski]<br />
„Twój Głos”, tygodnik wydawany od 01.01.2000 przez PWHU. „M – PRESS” pod red.<br />
Michała Gawryołka. Do 01.05.2005 ukazało się 98 numerów. Współpracują: Zbigniew Jończyk �<br />
zastępca redaktora naczelnego, Mariola Jędrych - sekretariat, Adam Faluszczak – reporter, dział<br />
sportowy, Krystyna �Czajka – reporter, korekta, Wiesław Kieliszek – korespondent, Małgorzata<br />
Gral – dział reklamy, Kazimierz Stefanek – aspirant sztabowy, naczelnik prasowy KPP <strong>Ryki</strong>.<br />
„Twój Głos” jest niezależną gazetą lokalną, która swym zasięgiem obejmuje teren powiatu<br />
ryckiego. Pierwszy numer pisma ukazał się jako miesięcznik ”Nasza Gmina <strong>Ryki</strong>”. W lutym 2001<br />
nastąpiła zmiana tytułu na „Twój Głos”. Od września 2004 gazeta jest tygodnikiem, drukowanym<br />
w formacie A3 na papierze gazetowym. W 2001 redakcja zdobyła I miejsce w konkursie<br />
zorganizowanym przez Stowarzyszenie Prasy Lokalnej Lubelszczyzny na „Najlepszą gazetę<br />
lokalną”. Od 2001 gazeta organizuje plebiscyt na najpopularniejszego sportowca roku w powiecie<br />
ryckim, który cieszy się ogromną popularnością czytelników. Na swych łamach tygodnik porusza<br />
sprawy istotne dla lokalnej społeczności, jest źródłem wiarygodnych informacji z zakresu życia<br />
publicznego, społecznego i kulturalnego. Gazeta współpracuje z wieloma instytucjami i<br />
organizacjami pozarządowymi działającymi na terenie powiatu ryckiego i nie tylko. [Michał<br />
Gawryołek]<br />
WZROK (Wiadomości Z Ryk i OKolicy), czasopismo wydawane przez Komitet<br />
Obywatelski Miasta i Gminy <strong>Ryki</strong> w okresie od 05.10.1989 do 03.07.1990. Ukazało się 9<br />
numerów. Redaktorem naczelnym był Jan �Zaremba, a współpracownikami: Daniela Beczek,<br />
Iwona Bachmat, Józefa �Hołownia, Daniel Jabłoński, Marek Miłosz, Tomasz �Niemirowski i<br />
Andrzej Pyrka. W piśmie poruszano problemy lokalne, zwłaszcza związane ze zmianą ustroju.<br />
[Tomasz Niemirowski]
WZROK, gazeta Powiatu Ryckiego Dęblin - Kłoczew- Nowodwór – <strong>Ryki</strong> – Stężyca –<br />
Ułęż; dwutygodnik. Red. nacz. Sebastian Luciński. Wydawca: �Stowarzyszenie PRS. Adres red.:<br />
ul. Karola Wojtyły 25/33. Pierwszy numer wydano w kwietniu 2005 w nakładzie 2000 egz.<br />
Czasopismo jest kontynuacją niezależnego pisma �WZROK, wydawanego od 1989; ujmuje<br />
tematykę samorządową, społeczną, oświatową i ekonomiczną dotyczą m.in. lokalnej społeczności.<br />
[Anna Żaczek]<br />
5.7. Prace autorów z Ryk<br />
Habowski E. (1998). Listy. Od zmierzchu do świtu. Warszawa: Oficyna Literatów i<br />
Dziennikarzy POD WIATR. Wiersze.<br />
Habowski E. (2001). Antologia Wileńska (współautor). Warszawa: Oficyna Literatów i<br />
Dziennikarzy POD WIATR.<br />
Habowski E. (2002). Aniołowie upadają pierwsi. Warszawa: Wydawnictwo Pod Wiatr.<br />
Powieść.<br />
Kolędy ryckie (1991). Kaseta magnetofonowa nagrana przez zespół w składzie: Anna<br />
Kania, Ewa Miszczak, Wojciech Gembala, Adam Jeżewski, Grzegorz Chachuła, Robert Cuch,<br />
Marek Kamiński, Andrzej Łukasiak.<br />
Majewska � Musińska H. (1997). Dlaczego wierszem. <strong>Ryki</strong>: Wyd.: Miejsko � Gminny<br />
Ośrodek Kultury w Rykach; Zespół Redakcyjny „Miesięcznika Ryckiego”. Wybór wierszy,<br />
opracowany przez K. Czubaszka.<br />
Majewska – Musińska H. (2001). Słowo o szkole. Wyd. Miejsko Gminne Centrum Kultury<br />
i Redakcja „Miesięcznika Ryckiego”. Zapis montażu słownego napisanego z okazji 85 rocznicy SP<br />
w Rykach.<br />
Niemirowski T. (2008). Od poczęcia do przebóstwienia. Zarys teorii rozwoju człowieka.<br />
Płock: Płocki Instytut Wydawniczy.<br />
Niemirowski T. (2008). O naturze i wspomaganiu rozwoju umysłowego. Lublin:<br />
Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomii i Innowacji.<br />
Piosenki pielgrzymkowe (1991). Kaseta magnetofonowa nagrana przez zespół w składzie:<br />
Ewa Miszczak, Anna Kania, Adam Jeżewski, Robert Cuch, Andrzej Łukasiak.<br />
Szurowska B. (2003). Rosopoje. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza. Wiersze.<br />
Szurowska B. (2003). Płatki pamięci. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza. Wiersze.<br />
5.8. Strony internetowe<br />
Dane geograficzne i ciekawostki historyczne<br />
http://www.netencyclo.com/pl/<strong>Ryki</strong><br />
Historia żydowskich Ryk<br />
http://www.jewishgen.org/yizkor/ryki/rykp101.html<br />
http://www.jewishgen.org/yizkor/ryki/rykp019.html<br />
http://www.jewishgen.org/yizkor/ryki/rykp342.html<br />
Mapa satelitarna<br />
http://wikimapia.org/#y=51633333&x=21933333&z=12&l=28&m=h<br />
Oficjalna strona miasta<br />
http://www.ryki.pl/portal/<br />
18
Parafia <strong>Ryki</strong><br />
http://www.parafia-ryki.pl/index.php<br />
<strong>Ryki</strong> - Encyclopedia of Jewish<br />
http://www.jewishgen.org/Yizkor/pinkas_poland/pol7_00550p.html<br />
Stara mapa Ryk<br />
http://www.jewishgen.org/yizkor/ryki/rykp005.html#Page8<br />
Województwo Lubelskie- <strong>Ryki</strong><br />
http://pl.wikipedia.org/wiki/<strong>Ryki</strong><br />
http://www.izrael.badacz.org/zydzi_w_polsce/katalog_lubelskie_ryki.html<br />
18