Sadowski_G --- Drogi ewolucji techniki biegu na nartach

42 

Wprowadzenie techniki łyżwowej pociągnęło za sobą zmiany 

w przygotowaniu tras biegowych i produkcji sprzętu biegowego, 

zmienił się również sposób smarowania nart. 

1. 

Pierwszy opis techniki narciarskiej 

pochodzi z 1804 roku. Jego autorem jest 

Guts Muths, pionier, teoretyk i praktyk 

Grzegorz Sadowski 

Drogi ewolucji 

techniki biegu na nartach 

W artykule opisano ewolucję techniki biegu narciarskiego, poczynając od pierwszego 

jej opisu w roku 1804, następnie poprzez wiadomości z różnych podręczników, 

by dojść w końcu do sposobów biegania pod koniec XX i na początku 

XXI wieku. W zakończeniu w tabelach Autor zestawia kroki stosowane w technice 

klasycznej i łyżwowej w narciarstwie sportowym, wyczynowym w 2006 roku. 

SŁOWA KLUCZOWE: sporty zimowe – biegi narciarskie – ewolucja techniki 

biegu. 

Bieg na nartach związany jest z naturalnym lokomocyjnym ruchem człowieka. 

Rozwój jego techniki dyktowały dwa warunki: korzystny rozkład sił nacisku na 

podłoże oraz nadanie układowi zawodnik-narty jak największej prędkości przy 

wykorzystaniu faz odbicia i poślizgu. Poszukiwania bardziej efektywnych sposobów 

pokonywania trasy narciarskiej, o różnym profilu: na podejściu, zjeździe 

i w terenie płaskim. doprowadziły do wykształcenia jej różnych odmian. 

„Sport Wyczynowy” 2007, nr 10-12/514-516 

wychowania fizycznego w Niemczech, 

który jeden rozdział pracy „Gymnastik 

für die Jugend” poświęcił narciarstwu 

(10). Znalazły się w nim: krótki rys historyczny 

narciarstwa, omówienie sprzę-

Drogi ewolucji techniki biegu na nartach 

tu oraz podstawy chodu i jazdy na nartach. 

Sportowy charakter współzawodnictwu 

w narciarstwie nadali Norwegowie 

– w 1843 roku w Tromso zorganizowali 

pierwsze publiczne zawody biegowe. 

Do połowy XIX wieku narciarzebiegacze 

posługiwali się jednym długim 

kijem. Zwycięzca biegu w Tromso udowodnił 

jednak, że szybciej można biec 

posługując się dwoma kijkami. Od tego 

momentu zaczęto wykorzystywać kończyny 

górne do wyzwalania dodatkowej 

siły napędowej. 

Opis techniki poruszania się na nartach 

z końca XIX wieku znajdujemy w podręczniku 

Józefa Schnaidera „Na nartach 

skandynawskich” (18), wydanym 

w Krakowie w 1898 r. Opisano w nim 

sposób poruszania się na nartach w rozmaitym 

terenie: płaskim – chód narciarski 

(krok ślizgowy bez odrywania nart od 

śniegu), pod górę (schodkowanie) i na 

zjazdach (różne sposoby hamowania) 

(fot. 1). 

43 

Na początku XX wieku zaczęły się 

rozwijać dwie techniki biegu na nartach: 

rosyjska i skandynawska. W Rosji używano 

bardzo długich nart (o długości 

od 2,7 do 3,5 m), sylwetka narciarza 

była wyprostowana, nogi prawie proste. 

W ten sposób przemieszczać się można 

było na dużej przestrzeni, głównie w terenie 

płaskim. Opisaną technikę bieguchodu 

nazwano „chodem rosyjskim”. 

W Skandynawii używano krótszych nart 

typu telemark, zarówno w terenie płaskim, 

jak i górzystym. „Narodziły się” tu 

proste formy biegu, zjazdu i skoku. 

Dalszy rozwój narciarstwa w dużym 

stopniu związany jest z ewolucją sprzętu 

narciarskiego. W latach 20-tych XX 

wieku powstały trzy jego odmiany – do 

biegów, zjazdów i skoków. W przypadku 

nart do biegania dążono do obniżenia 

ich ciężaru oraz skonstruowania 

wiązań umożliwiających większą ruchomość 

stopy (zwiększenie zakresu 

ruchu). 

Fot. 1. Chód narciarski oraz sposób hamowania (H. Bobkowski, M. Zaruski: „Podręcznik narciarstwa”, 

1908 r.)

44 

W Norwegii narciarze zaczęli z powodzeniem 

stosować styl wielofazowy, 

umożliwiający pokonywanie terenu 

o zmiennej konfiguracji. Oprócz kroku 

naprzemianstronnego stosowano kroki 

z równoczesną pracą ramion: dwukrok 

i trójkrok. Fińscy zawodnicy wzbogacili 

tę technikę, wprowadzając w latach 

30-tych czterokrok, nazywany również 

krokiem fińskim. 

Opisy techniki biegu na nartach stosowanej 

w tym okresie znaleźć można 

w podręcznikach Henryka Bobkowskiego 

i Mariusza Zaruskiego z 1908 

roku (6) i Aleksandra Bobkowskiego, 

brata Henryka, z 1918 i 1926 roku (4, 5). 

W opisie z 1918 roku oprócz chodu krokiem 

naprzemianstronnym pojawia się 

passgang – polegający na wykonywaniu 

kroków ślizgowych równostronnych 

(prawa ręka, prawa noga) oraz długi 

krok wypadowy, po udoskonaleniu nazwany 

później dwukrokiem. Ten ostatni 

polegał na wykonywaniu dwóch krótkich 

kroków na prostych nogach bez 

pracy kijkami, po których następowało 

równoczesne odpychanie kijkami połączone 

z dużym ugięciem nóg w kolanach. 

Wzniesienia pokonywało się na 

wprost lub zakosami, schodkowaniem 

i krokiem rozkrocznym, nazywanym 

jodełką. W 1926 roku w opisie techniki 

biegu oprócz dwóch odmian chodu 

i dwukroku pojawił się trójkrok. 

Na przełomie lat 1928/1929 unowocześniono 

technikę „chodu rosyjskiego” 

poprzez zwiększeniu długości poślizgu 

nart dzięki mocniejszemu odbiciu nogą 

i przeniesieniu ciężaru ciała na nartę 

poślizgową. Tę technikę, nazwaną „noworosyjską”, 

udoskonalili Finowie, po- 


przez zwiększenie pochylenia tułowia 

i energiczniejsze odpychanie się kijkami. 

Powszechnie stosowano w tym czasie 

czterokrok złożony – zmodyfikowaną 

formę kroku naprzemianstronnego, 

w którym pierwsze i drugie odbicie nogą 

wykonywano bez pracy ramion, a dwa następne 

z naprzemianstronną pracą kończyn 

górnych. 

W całym okresie międzywojennym 

dominował krok naprzemianstronny. 

Z uwagi na stosowanie przez narciarzy 

krótkich kijków niemożliwe było efektywne 

wykorzystanie pracy ramion i tułowia 

(zarówno w krokach z naprzemianstronną, 

jak i z równoczesną pracą 

ramion). 

W tym czasie w Polsce ogłoszono 

„Wytyczne nauczania i zasady jazdy na 

nartach, Polskiego Związku Narciarskiego” 

w opracowaniu Leszka Lubicz-Nycza 

(13). W opisie techniki biegu 

oprócz kroku naprzemianstronnego, 

dwukroku i trójkroku pojawił się czterokrok 

i kombinacja kroków tzw. kroki 

łączone. 

2. 

Po II wojnie światowej różnice między 

techniką rosyjską a skandynawską 

zaczęły się zacierać. Większą uwagę zwracano 

na rytm biegu, na kroki z równoczesną 

pracą ramion, i osiąganie jak 

największych prędkości na odcinkach 

zjazdowych (ograniczono stosowanie 

ewolucji hamujących: skrętów z oporu, 

hamowania pługiem i półpługiem). Stopniowo 

rezygnowano również z kroków 

wolniejszych – mało efektywnych, takich 

jak trójkrok i czterokrok, na korzyść 

szybszych, bardziej dynamicznych


z równoczesną pracą ramion: jednokrok, 

bezkrok. 

Nowe trendy w technice narciarskiej 

prezentowano na kongresach INTER- 

SKI, stanowiących forum prezentacji, 

wymiany myśli z zakresu techniki i metodyki 

nauczania narciarstwa, głównie 

zjazdowego. Organizatorem kongresów 

był i jest do chwili obecnej Międzynarodowy 

Związek Nauczycieli Narciarstwa 

(AIES). Pierwszy odbył się w 1951 

roku, a następne organizowano co dwa 

lub trzy lata. 

W latach 60. biegacze narciarscy, w zależności 

od ukształtowania terenu, stosowali 

następujące kroki: krok naprzemianstronny 

(nazywany w Polsce również 

krokiem z odbicia), rozkroczny, 

45 

Tabela 1 

Kroki narciarskie stosowane w narciarstwie wyczynowym do lat 70-tych XX w. 

Nazwa kroku Krótki opis ruchu Teren 

Naprzemian- Każde odbicie nogą wspomagane pracą przeciwnego Płaski i wznoszący się 

stronny ramienia, wynikiem jest poślizg na narcie przeciwnej 

Rozkroczny Odbicie z kątowo ustawionych nart w stosunku Strome podbiegi 

do kierunku biegu wspomagane naprzemianstronną 

pracą ramion, narty nie wykonują poślizgu 

Czterokrok Dwa naprzemianstronne odbicia jedną i drugą nogą Płaski i lekko 

bez pracy kijków, a dwa następne wspomagane wznoszący się 

naprzemianstronną pracą ramion 

Bezkrok Ramiona wspomagane skłonem tułowia wykonują pracę Opadający 

równoczesną, nogi wykonują tylko pracę statyczną 

Jednokrok Każde odbicie nogą (raz lewą, raz prawą) wspomagane Płaski i lekko 

równoczesną pracą ramion i tułowiem opadający 

Dwukrok Co drugie odbicie nogą wspomagane równoczesną Płaski i lekko 

pracą ramion i tułowia opadający 

Trójkrok Co trzecie odbicie nogą wspomagane równoczesną Płaski i opadający 

pracą ramion i tułowia 

jednokrok, bezkrok i w coraz mniejszym 

stopniu dwukrok i czterokrok 

(tabela 1). 

W tym okresie charakterystyczny był 

wydłużony czas trwania poszczególnych 

faz ruchu (szczególnie poślizgu) i, 

w porównaniu z techniką biegu lat 90-tych 

XX wieku i początków XXI, wolniejszy 

rytm oraz większe pochylenie tułowia. 

Bardziej pochylona pozycja narciarza 

miała związek z używaniem krótszych 

kijków narciarskich (ich długość dobierano 

do wysokości dołka pachowego). 

Wskutek tego obciążenie kończyn dolnych 

było dużo większe niż górnej części 

ciała i tułowia. Technika ta lansowana 

była głównie przez biegaczy fińskich, 

w związku z czym nazwano ją fińską.

46 

Dalsze znaczne zmiany w technice 

biegu narciarskiego nastąpiły w latach 

70-tych – w związku z lepszym przygotowaniem 

tras biegowych i uruchomieniem 

produkcji nart z tworzyw sztucznych. 

Lżejszy sprzęt oraz bardziej twardy 

i równy ślad narciarski zakładany 

mechanicznie przez skutery śnieżne – 

przyczyniły się do wzrostu prędkości 

biegu. Zmieniły się również proporcje 

stosowanych na trasie kroków na korzyść 

kroków szybszych – z równoczesną 

pracą ramion (jednokrok, bezkrok). 

Wprowadzenie dłuższych kijków 

zwiększało zakres ruchu i pozwalało na 

efektywniejszą pracę mięśni ramion i tułowia. 

W narciarstwie wyczynowym zrezygnowano 

z wykonywania mniej efektywnych 

kroków: dwukroku, trójkroku, 

czterokroku. 

W 1977 roku, stosowane w biegach 

narciarskich kroki Z. Bielczyk (1) podzielił 

na cztery grupy: 

– kroki z naprzemianstronną pracą kończyn 

górnych: krok z odbicia (naprzemianstronny), 

czterokrok, 

– kroki z równoczesną pracą kończyn 

górnych: bezkrok, jednokrok, dwukrok, 

trójkrok, 

– kroki kombinowane: łączenie różnych 

kroków w cykle, 

– kroki z równoczesną lub naprzemianstronną 

pracą ramion: krok łyżwowy 

(stosowany jeszcze sporadycznie). 

3. 

Na początku lat 80-tych, kiedy powszechnie 

uważano, że w technice biegu 

narciarskiego niewiele może się już 

zmienić, fiński biegacz Pauli Sittonen 


jako pierwszy zastosował krok półłyżwowy, 

1 będący zalążkiem nowej techniki 

biegu – łyżwowej. Po rezygnacji ze 

smarowania nart pod stopką na tzw. trzymanie 

do techniki biegu wprowadzono 

dwukrok łyżwowy, który okazał się krokiem 

uniwersalnym. W następnych latach 

stosowano go w dwóch odmianach: 

jako dwukrok asynchroniczny i synchroniczny. 

Szerszą gamę kroków łyżwowych 

zastosowano już na Mistrzostwach 

Świata w Seefeld w 1985 roku, 

a w 1988 roku Międzynarodowa Federacja 

Narciarska (FIS) zatwierdziła ich 

systematykę (tabela 2). 

Technika łyżwowa, polegająca na 

kątowym względem siebie ustawieniu 

nart, zapewniła szybsze pokonywanie 

trasy biegowej. Decydują o tym głównie: 

mocniejsze odbicie z krawędzi narty, 

bardziej ugięte stawy oraz zmniejszenie 

tarcia kinetycznego nart po wyeliminowaniu 

smarowania pod stopką. Stosowanie 

dłuższych kijków biegowych wydłużyło 

drogę działania siły mięśni ramion 

i tułowia w najbardziej efektywnej fazie 

pracy – przyciąganiu ramion do tułowia. 

Efektywność tej techniki w dużym stopniu 

uzależniona jest od stosowania odpowiedniego 

sprzętu, smarowania nart 

oraz przygotowania szerokiej i optymalnie 

utwardzonej trasy. 

W drugiej połowie lat 80-tych decydowały 

się losy techniki klasycznej. 

Fascynacja łyżwową techniką spowodowała, 

że klasyczna sprowadzona została 

na drugi plan i niewiele brakowało, aby 

1Krok półłyżwowy – obecnie jednokrok półłyżwowy.


z niej całkowicie zrezygnowano. Dzięki 

rozsądkowi niektórych działaczy narciarskich 

(głównie ze Skandynawii) na przełomie 

lat 80/90-tych FIS postanowił, że 

na zawodach mistrzowskich 50% konkurencji 

biegowych rozgrywać się będzie 

techniką klasyczną i 50% techniką 

dowolną (łyżwową). Decyzja ta nie 

47 

Tabela 2 

Kroki łyżwowej techniki biegu (FIS-1988). 

Nazwa kroku Krótki opis ruchu Teren 

Łyżwowanie Kątowe odbicia kończyn dolnych, Opadający, na łagodnych zjazdach 

w pozycji wysokiej lub niskiej, 

bez aktywnej pracy ramion 

Jednokrok Kątowe odbicia tylko jedną nartą Na łukach trasy biegowej 

półłyżwowy (druga ustawiona równolegle) 

wspomagane równoczesną pracą ramion 

Dwukrok Co drugie kątowe odbicie kończyną dolną Synchroniczny w terenie płaskim, 

łyżwowy wspomagane równoczesną pracą ramion asynchroniczny na podbiegach 

Krok łyżwowy Każde kątowe odbicie kończyną dolną Na stromych podbiegach 

naprzemian- wspomagane naprzemianstronną pracą 

stronny ramienia 

Jednokrok Każde kątowe odbicie kończyną dolną Płaski, lekko wznoszący się 

łyżwowy wspomagane równoczesną pracą ramion i lekko opadający 

Vegard Ulvang i Bjorn Dahlie po mistrzowsku 

posługiwali się techniką klasyczną i łyżwową 

w biegu na nartach. (Fot. PAP/EPA) 

dotyczyła kombinacji norweskiej i biathlonu, 

w których stosuje się technikę dowolną, 

co w praktyce jest równoznaczne 

z techniką łyżwową. 

Wprowadzenie do narciarstwa biegowego 

techniki łyżwowej pociągnęło za 

sobą zmiany w przygotowaniu tras biegowych 

(szersze i bardziej utwardzone) 

i produkcji sprzętu biegowego (inne 

narty, buty, kijki). Zmienił się również 

sposób smarowania nart. Do techniki 

łyżwowej całą długość części ślizgowej 

nart smaruje się parafiną. 

Lata 90-te XX wieku i początek XXI 

wieku to okres doskonalenia techniki 

łyżwowej. Wprowadza się modyfikację 

dwukroku, stosowanego w dwóch odmianach 

– jako dwukrok asynchroniczny 

na podbiegach i dwukrok synchroniczny, 

w terenie płaskim i lekko opadającym. 

Prędkość biegu zwiększa się 

wskutek stosowania w większym wymia-

48 

rze kroków szybszych – jednokroku 

łyżwowego, większej dynamiki biegu 

oraz lepiej przygotowywanym trasom 

biegowym. 

Podczas Igrzysk Olimpijskich w 2002 

roku najlepsi zawodnicy osiągali średnią 

prędkość biegu na całym dystansie około 

7 m/s (na I.O. w Grenoble w 1968 r. 

– 5,17 m/s). Zrezygnowano z kroków 

wolniejszych – mniej efektywnych: łyżwowego 

naprzemianstronnego i jednokroku 

półłyżwowego. Z roku na rok doskonali 

się również sprzęt biegowy. 

Na mistrzostwo techniczne współczesnego 

narciarza-biegacza składa się 

gruntowne opanowanie elementów biegowych 

(kroków narciarskich) i zjazdowych 

oraz umiejętność ekonomicznego, 

efektywnego ich stosowania na różnych 

trasach biegowych i w różnych warunkach. 

W technice klasycznej i łyżwowej 

w 2006 roku, w narciarstwie sportowym, 

wyczynowym stosowane były 

kroki narciarskie, które podano w tabelach 

3 i 4. 

4. 

Tabela 3 

Kroki klasycznej techniki biegu (2006). 

Nazwa kroku Praca kończyn górnych Teren 

Naprzemianstronny Naprzemianstronna Na podbiegach 

Rozkroczny Naprzemianstronna Strome podbiegi 

Bezkrok Równoczesna Płaski i opadający 

Jednokrok Równoczesna Płaski i lekko opadający 

Tabela 4 

Kroki łyżwowej techniki biegu (2006). 

Nazwa kroku Praca kończyn górnych Teren 

Łyżwowanie Bez aktywnej pracy Opadający 

Dwukrok synchroniczny Równoczesna Plaski, lekko opadający 

Dwukrok asynchroniczny Równoczesna Na podbiegach 


Jednokrok Równoczesna Plaski, lekko wznoszący się 

i lekko opadający 

Zasadniczym celem doskonalenia 

techniki biegu narciarskiego nie przestaje 

być osiąganie jak największych 

prędkości podczas biegu i redukowanie 

do minimum ewolucji hamujących 

na odcinkach zjazdowych. Olbrzymie 

znaczenie odgrywa tu rytm oraz płynność 

i dynamika ruchu. Na odcinkach 

zjazdowych trasy biegowej kierunek ruchu 

zmienia się przez wykonanie przestępowania 

lub skrętu równoległego. 

Wykonanie tych ewolucji nie powinno 

powodować zmniejszenia prędkości jazdy, 

a w przypadku dynamicznie wykona-


nego przestępowania (niska pozycja, 

odbicie nogą zewnętrzną skrętu) może 

prędkość jeszcze zwiększyć. Podczas 

zjazdu na wprost, w celu osiągania jak 

największych prędkości, stosuje się pozycję 

zjazdową niską (aerodynamiczną), 

dzięki której do minimum zmniejsza się 

opór powietrza. 

Biegi narciarskie stawiają obecnie 

bardzo wysokie wymagania techniczne 

i motoryczne. Nowa konkurencja – bieg 

łączony, który pojawił się w programach 

zawodów narciarskich na początku XXI 

wieku, wymaga od zawodników posiadania 

wszechstronnych umiejętności 

technicznych, zarówno z zakresu techniki 

klasycznej, jak i łyżwowej. Pomyślne 

starty w biegach sprinterskich i długodystansowych 

są dla jednego narciarza niezwykle 

trudne do osiągnięcia, ale możliwe 

w praktyce sportowej narciarstwa 

biegowego. 

Czy technika biegu na nartach, jaką 

dziś obserwujemy u najlepszych zawodników, 

to kres długiej drogi jej ewolucji? 

Trudno odpowiedzieć na to pytanie. Zbiegają 

się bowiem w tym miejscu dwie sfery: 

inwencja ludzka, postęp techniczny 

(jego rozwój jest nieograniczony) oraz 

możliwości ludzkiego ciała i organizmu 

(w przypadku biegu na nartach chyba 

bliskie wyczerpania). 

Piśmiennictwo 

1. Bielczyk Z.: Technika i metodyka nauczania 

biegu na nartach w zarysie. Warszawa 

1977. AWF. 

2. Bielczyk Z., Młodzikowski G.: Na nartach 

zjazdowych i biegowych. Warszawa 

1968. „Sport i Turystyka” 

49 

3. Bielczyk Z., Ziobrzyński S.: Narciarstwo. 

Warszawa 1950. „ Sport i Turystyka”. 

4. Bobkowski A.: Podręcznik narciarstwa. 

Lwów-Warszawa-Kraków 1918. 

5. Bobkowski A.: Podręcznik narciarstwa. 

Lwów-Warszawa-Kraków 1926. 

6. Bobkowski H., Zaruski M.: Podręcznik 

narciarstwa. Zakopane 1908. 

7. Chojnacki K. B., Rolewicz-Musiał M.: 

Rozwój sprzętu, techniki jazdy oraz stylów 

narciarskich w Polsce. „Roczniki i Skrypty 

AWF Kraków” 2005, nr 24. 

8. Dyczkowski J., Sadowski G.: Program 

nauczania narciarstwa biegowego. Kraków 

2000. SITN PZN. 

9. Fischer L., Kapeniak J., Matzenauer M.: 

Kronika śnieżnych tras. Warszawa 1977. 

„Sport i Turystyka”. 

10. Guts Muths J., Ch.: Gimnastyk für die 

Jugend. 1804. 

11. Krasicki S.: Narciarstwo biegowe. Kraków 

1994. AWF. Wyd. skryptowe nr 132. 

12. Lenkiewicz W. S.: Narty, narty, narty. 

Kraków 1996. „Pro Ambitus” 

13. Lubicz-Nycz L.: Wytyczne nauczania i zasady 

jazdy na nartach. Kraków 1938. 

PZN. 

14. Młodzikowski G., Ziemilski J. A. (red.): 

Narciarstwo. Zarys encyklopedyczny. Warszawa 

1957. „Sport i Turystyka”. 

15. Narciarski Regulamin Sportowy – biegi. 

Kraków 2006. PZN. 

16. Sadowski G.: Metodyka nauczania techniki 

biegu na nartach. Warszawa 1996. 

AWF (skrypt). 

17. Sadowski G.: Na nartach biegowych. 

Warszawa 2005. „Podróżnik”. 

18. Schnaider J.: Na nartach skandynawskich. 

Kraków 1898. 

19. Vysata K.: Narciarstwo zjazdowe. Warszawa 

2002. AWF. Wydawnictwo dydaktyczne. 

20. Zieleśkiewicz W.: Encyklopedia sportów 

zimowych. Warszawa 2002. PWN. 

21. Ziemba S.: Śladami dwóch desek. Kraków 

1955. Wydawnictwo Literackie.

Sadowski_G --- Drogi ewolucji techniki biegu na nartach

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?