TAARIFA YA MIAKA 50 YA UHURU MKOA WA LINDI - Tanzania

Utangulizi:
TAARIFA YA MIAKA 50 YA UHURU MKOA WA LINDI
Mwaka 1961 wakati Tanganyika inapata Uhuru wake kutoka kwa Waingereza.
Mkoa wa Lindi haukuwapo kabisa katika ramani. Kilichokuwapo wakati huo ni
Jimbo la Kusini ambalo lilijumuisha Mikoa ya sasa ya Lindi Mtwara na Ruvuma.
Makao Makuu ya Jimbo hilo la Kusini yalikuwa katika Mji wa Lindi.
Hadhi ya Mji wa Lindi kuwa Makao Makuu iliishia mara baada ya Uhuru ambapo
Jimbo la Kusini likawa linajulikana kama Mkoa wa Mtwara. Makao Makuu
yakawa ni Mji wa Mtwara.
Yamkini Mkoa wa Mtwara ulikuwa mkubwa sana kwa eneo hata Mkuu wa Mkoa
wa kwanza wa Mtwara Bwana John Nzunda alikuwa anasema:
“Natawala kipande cha nchi toka Pwani ya Bahari ya Hindi hadi Ziwa
Nyasa na kutoka Mto Ruvuma hadi karibu na mto Rufiji.”
Serikali wa awamu ya kwanza iliugawa Mkoa wa Mtwara miaka ya mwanzo ya
Uhuru ambapo kukawa na Mikoa ya Mtwara na Ruvuma. Mgawanyiko huu
uliifanya Lindi kuwa ndani ya Mtwara.
Julai 1, 1971 ndipo Mkoa wa Lindi ulianzishwa rasmi baada ya tena kuugawa
Mkoa wa Mtwara. Makao Makuu ya Mkoa yakawa Mji wa Lindi.
Wakati Tanzania inaadhimisha Miaka 10 ya Uhuru wa Bara kwa kuwaita
Waingereza kuja kuiona hatua iliyopiga Mkoa ulikuwa na umri wa miezi 6 tu.
Taarifa hii ya Mkoa wa Lindi hivyo basi itakuwa ni ya miongo mine tu badala ya
nusu Karne.
MKOA WA LINDI
Eneo.
Mkoa wa Lindi unapakana na Bahari ya Hindi upande wa Mashariki, Mkoa wa
Pwani upande wa Kaskazini, Morogoro na Ruvuma upande wa Magharibi na
upande wa Kusini ni Mkoa wa Mtwara.
Mkoa una eneo la kilometa za mraba 67,000 ambalo ni sawa na asilimia 7.1 ya
eneo la Tanzania Bara. Hata hivyo karibu asilimia 27 ya eneo la Mkoa lipo chini
ya mbuga ya Selous (Selous Game Reserve) ambayo iko Magharibi mwa Wilaya
ya Liwale.
First Draft 1

Utawala.
Mwaka 1971 Mkoa wa Lindi ulianza ukiwa na Wilaya 3 – Lindi, Kilwa na
Nachingwea. Wilaya ya Liwae ilianzishwa kwa kuigawa Wilaya ya Nachingwea
mwaka 1975 na Ruangwa ilianzishwa mwaka 1995 kwa kuigawa Wilaya ya Lindi.
Ndani ya kipindi hiki cha taarifa Mkoa unazo Wilaya 5.
Idadi ya Wilaya Mkoa wa Lindi
Mwaka Mwaka
1971 2011
1. Lindi 1. Lindi
2. Kilwa 2. Kilwa
3. Nachingwea 3. Nachingwea
4. Liwale
5. Ruangwa
Viongozi Wakuu 1971 – 2011
Tangu mwaka 1971 ulipoanzishwa Mkoa wa Lindi umepata kuongozwa na
wafuatao:-
Wakuu wa Mkoa Wakurugenzi wa Maendeleo (M)
1. Norman Kiondo - 1972 1. Bw. O.O. Tarimo -7/7/1971-10/4/1972
2. Jacob Mbutu - 1972 – 18/11/1975 2. Bw. L.S. Seme 1/4/1972 – 20/4/1975
3. Allen C. Heri–19/11/1975– 19/12/1979 3. Bw. E.S.J. Mallama –1/5/1975 – 3/8/1976
4. Col. Ayubu T. Simba-20/11/1979-1/7/1984 4. Bw. A.S. Kaduri – 7/8/1976 – 10/3/1977
5. Alfred Tandau -2/7/1984 – 25/11/1986 5. Bw. Odira Ongara 10/3/1977 – 15/3/1978
6. Capt. Peter Kafanabo -26/11/1986-15/11/1988 6. Bw. A.D. Munthali –15/3/1978 – 15/2/1980
7. Edgar Maokola Majogo 16/11/1988-23/11/1992 7. Bw. O.B. Mapunda -26/2/1980 – 18/3/1983
8. Col. Anatori Tarimo -24/11/1992 – 26/1/1997 8. Bw. A.O. Farahani – 21/3/1983 - 2/10/1985
9. Abubakar Y. Mgumia -27/1/1997-5/8/1999 9. Bw. C. Rutahiwa – 3/10//1985 – 17/9/1990
10. Capt. U. Ditopile Mzuzuri-6/8/1999-18/2/2003 10. Bw. D.M. Badi - 24/9/1990 – 9/3/1992
11. Nicodemus M. Banduka -18/2/2003-6/2/2006 11. Bw. R.A. Mrope – 25/3/1992 – 23/3/1995
12. Saidi Meck Sadiki 6/2/2006 12 Bw. A.D.O. Midello –27/3/1995 - 23/5/1995
First Draft 2
Makatibu Tawala (M)
13. Bw. C.J. Ponela – 12/6/1995 – 19/02/1998
14. Bw. M.A.S. Mdidi – 10/10/2998 – 8/4/2004
15. Bw. J.B. Kitambi – 17/5/2004 – 20/4/2006
15. Bibi E.M. Mafole – 24/4/2006 –18/11/2007
16. Bw. B.B. Claudio – 8/9/2008 – 8/06/2010
17. Bw. T.G.R. Sowani – 8/06/2010

WAKUU WA WILAYA: LINDI
JINA KAMILI MIAKA
1. Mhe. Mwinyi 1961 – 1963
2. Mhe. A.H. Uzi 1963 – 1968
3. Mhe. Z. Lukoya 1968 – 1974
4. Mhe. M. Mwaruka 1974 - 1982
5. Mhe. J. Nditi 1982 – 1983
6. Mhe. A.H. Luhasi 1984 – 1985
7. Mhe. E.G. Mgina 1985 – 1987
8. Mhe. P. Nyale 1987 – 1989
9. Mhe. P.C. Kangwa 1989 – 1991
10. Mhe. M.S. Nabahani 1991 – 1993
11. Mhe. J.K. Chitukuro 1993 – 1999
12. Mhe. M.W. Dololoh 1999 – 2000
13. Mhe. F.B. Mikidadi 2000 – 2003
14. Mhe. L.E. Siwalle 2003 – 2005
15. Mhe. M.R. Shigela 2006 – 2009
16. Mhe. Magalula S. Magalula 2009 -
First Draft 3

WAKURUGENZI WA MJI/MANISPAA
JINA KAMILI MIAKA
1. Mkeremi, P.J. 1983 – 1984
2. Mukhandi O. 1984 – 1988
3. Omari F.J. 1988 – 1993
4. mabala M. 1993 – 1996
5. Kajale M.J.S. 1996 – 1997
6. Mwenda M.S.J 1997 – 2000
7. Mbuta J.J. 2000 – 2002
8. Malimi M.S.A. 2002 – 2004
9. Ngudungi C. (Kaimu) 2004 – 2006
10. Galikunga K.P.J. 2006 – 2008
11. Sawa A.S. 2008 - Todate
First Draft 4

WAKURUGENZI WA HALMASHAURI YA WILAYA LINDI
JINA KAMILI MIAKA
1. R.M. Mapunda 22.06.1983 – 22.08.1985
2. W.T. Kisanji 22.08.1985 – 08.08.1987
3. G.M. Kalembo 08.08.1987 – 13.12.1990
4. G.M. Msuya 13.12.1990 – 03.02.1994
5. A.G. Mkomambo 01.02.1995 – 28.03.2005
6. C.T. Mwita 28.03.2005 – 18.07.2006
7. H.N. Shenkalwah 18.07.2006 –
NB: Orodha ya DDDs haikupatikana katika kumbukumbu za halmashauri za
Wilaya ya Lindi.
First Draft 5

WAKUU WA WILAYA: NACHINGWEA
JINA KAMILI MIAKA
1. Mhe. Raphael Makao 1961 – 1962
2. Mhe. Martin Mpunga Kalemaga 1962 – 1965
3. Mhe. Buka Mwaisaka 1965 – 1972
4. Mhe. Iddi M. Sungura 1972 – 1976
5. Mhe. E. Mgina 1976 – 1977
6. Iddi Ali Mapinda 1977 – 1977
7. Mhe. Major F.B. Mndolwa 1977 – 1979
Lt. Col. F.B. Mndolwa 1979 - 1983
8. Mhe. G.M. Mnayahe (Mb) 1983 – 1988
9. Mhe. H.J. Komba 1988 – 1992
10. Mhe. M.H. Pazi 1992 – 2001
11. Mhe. L.T. Gama 2001 – 2004
12. Mhe. Mark D. Maffa 2004 – 2006
13. Mhe. Rashid M. Ndaile 2006 – 2009
14. Mhe. Elias G.B. Goroi 2009 -
First Draft 6

WAKUU WA WILAYA: KILWA
JINA KAMILI MIAKA
1. Mhe. S.K. Gabba 1962 – 1963
2. Mhe. Daniel Mhina 1963 – 1965
3. Mhe. Salehe S. Ngalambelage 1965 – 1971
4. Mhe. Allan Kheri 1971 – 1974
5. Mhe. Iddi Mapinda 1974 – 1976
6. Mhe. Felix C. Migomba 1976 – 1981
7. Mhe. Samike wa Samike 1981 – 1983
8. Mhe. Robert J. Ng’ittu 1983 – 1990
9. Mhe. Zainabu J. Gomani 1990 – March 1992
10. Cap. G.H. Mkuchika March 1992 - June 1992
11. Mhe. F.M. Shelutete June 1992 – June 1994
12. Mhe. G.M. Mnayahe June 1994 – Oct 1997
13. Mhe. W.F. Ligubi Oct 1997 – 24 Oct. 2001
14. Mhe. T.S. Masaga Oct 2002 – July 2003
15. Mhe. B.M. Itendele 2003 – 2006
16. Nurdin Babu 2006 hadi sasa
First Draft 7

WAKUU WA WILAYA: RUANGWA
JINA KAMILI MIAKA
1. Mhe. Christian M. Fundikisha 24/11/1995 – 22/01/1997
2. Mhe. L.t. Shaaban Muyombo 23/01/1997 – 18/06/1998
3. Mhe. Bernard M. Itendele 19/06/1998 – 26/06/2003
4. Mhe. Fatuma B. Mikidadi 27/06/2003 – 05/08/2006
5. Mhe. Hawa Mchopa 06/08/2006 –
Idadi ya Watu:
Ni vizuri kuangalia mwenendo wa ongezeko la idada ya watu kuanzia Sensa ya
kwanza baada ya Uhuru ya 1967 ingawa Mkoa wa Lindi hakuwapo.
Idadi ya jumla kwa Sensa 1967 hadi 1988 imeonekana kama inavyofuata:
Mwaka wa Sensa Idadi ya watu Wilaya Husika
1967 419,853 Lindi,Kilwa,Nachingwea
1978 527,624 Lindi, Kilwa, nachingwea, Liwale
1988 646,494 Lindi, Kilwa, Nachingwea, Liwale
Katika Sensa ya mwaka 2002 Wilaya zilizojumuishwa ni zilizopo sasa Mkoa wa
Lindi. Matokeo ya Sensa hiyo ni kama ifuatayo:
First Draft 8

Eneo
Kilwa
Lindi
Nachingwea
Liwale
Ruangwa
Mji Lindi
Matokeo ya Sensa 2002 Maoteo ya
Jumla hadi
ME
KE
Jumla Desemba
2010 (NBS)
82,322 88,735 171,057 181,975
101,960 112,922 244,882 248,830
78,498 82,979 161,473 194,418
36,587 38,541 75,128 90,780
59,627 64,382 124,009 149,634
20,024 21,051 41,075 92,124
Jumla 379,014 408,610 787,624 957,761
*Manispaa ya Lindi imechukuwa maeneo yaliyokuwa Halmashauri ya Wilaya ya
Lindi ndiyo sababu ya ongezeko hili kubwa.
Pato kwa Mkazi:
Katika miaka ya 1971 wastani wa Pato kwa Mkazi wa mkoa wa Lindi lilikuwa
limekadiriwa kuwa shilingi 5,000 kwa mwaka kwa bei za Soko za wakati huo.
Pato jilo limekuwa linapanda hadi kufikia shilingi 14,000 kwa miaka ya mwisho
wa 1970, shilingi 80,000 miaka ya mwisho ya 1980 na sasa pato hilo kwa
takwimu za NBS ni shilingi 645,344.
Mkakati na Dira ya Maendeleo kwa Mkoa wa Lindi:
TAMKO LA ILULU:
Miaka kumi baada ya kuundwa kwa Mkoa wa Lindi Viongozi wa ngazi mbalimbali
wa Chama na Serikali pamoja na Watendaji Serikalini na katika Mashirika ya
Umma walikutana ili kutafakari mustakabali wa Mkoa wa Lindi. Ni kikao cha kazi
kilichojumuisha washiriki wapatao 300. Kikao hiki kilifanyika Wilayani
Nachingwea katika Chuo cha Ualimu mwaka 1981 chini ya Uenyekiti wa Col.
Tumbukiza Ayubu Mwinyimvua Simba aliyekuwa Mkuu wa Mkoa wakati huo.
Tafakari ya kina juu ya vikwazo vya maendeleo na fursa ambazo Mkoa unazo
Tamko Rasmi la Mkoa na ambalo lilitoa mwelekeo wa nini kifanyike kwa kila
Sekta ili kuyapata maendeleo.
Hapo lilizaliwa “TAMKO LA ILULU”. Tamko hilo limekuwa linafanyiwa mapitio
vipindi kwa vipindi ili kuenda na wakati na kwa kuzingatia mazingira maalum
yanayotawala katika kipindi husika. Hadi sasa Tamko hilo limefanyiwa
marekebisho mara nne.
First Draft 9

Falsafa iliyomo katika Tamko la Ilili imeweza pia kutumika katika maeneo
mengine hapa nchini kama vile mpango wa ONJAMA (Masasi – Mtwara) na
Azimio la Mtonisa Mkoa wa Rukwa.
Tunathubutu kuamini kuwa mengi yaliyopo katika taarifa hii kwa kiwango
kikubwa yatokana na maelekezo ya TAMKO LA ILULU. Sasa lina umri wa miaka
30.
Hali ya Maendeleo Kisekta:
1. Uzalishaji Mali.
Kilimo.
Sekita kuu ya Kiuchumi ni Sekta ya Kilimo tangu zamani. Ni Sekta
ambayo inategemewa kwa ajili ya Wananchi walio wengi na pia kuingiza
kipato katika Kaya.
Takwimu za uzalishaji wa mazao ya chakula nay a bidhaa katika mwaka
1973/1974 kwa Mkoa zilikuwa kama zifuatazo:-
Mazao 1973/1974 2010/2011
Tani Tani
zilizozalishwa zilizozalishwa
1. Mazao ya Chakula
Mahindi 12,000 119,490
Mpunga 6,900 44,760
Muhogo 8,100 191,163
Mtama 11,000 78,553
Mikunde 2,000 84,478
Jumla 42,000 518,444
First Draft 10

2. Mazao ya Biashara.
Korosho 29,000 21,753
Ufuta 4,000 27,786
Mbata 1,400 -___
Jumla 34,400 49,539
M,afanikio yaliyopatikana katika kuongezeka kwa uzalishaji kinatokana
ongezeko la eneo ambalo linalimwa na pia kuimarika kwa huduma za
ugani
Kilimo cha Umwagiliaji:
Mkoa una maeneo ya mabonde mengi ambayo ni hazina kwa kilimo cha
Umwagiliaji. Mito mikubwa kama Lukuledi, Mbwemkuru, Mavuji na Matandu na
vijito vinavyolisha mito hii ni maeneo yenye mabonde ya udongo mzuri na wenye
rutuba.
Maeneo haya yamekuwa yanatumika sana kwa kilimo cha Kiangazi kwa baadhi
ya mazao na hasa mahindi miwa na mboga mboga.
Maeneo pekee ambayo skimu za Umwagiliaji zilianzishwa ni Makangaga
IKilwa), Ngongo (Manispaa Lindi) Kinyope (Lindi). Skimu hizi zilikuwa
zinachangiwa na RIDEP na baada ya wao kujitoa hazikuendelezwa tena.
Takwimu za maeneo yafaayo kwa kilimo cha Umwagiliaji katika Mkoa wa Lindi
yana sura ya jumla ifuatayo:-
Eneo lifaalo Umwagiliaji kwa Uwezo: Mkoa wa Lindi.
Uwezo
mkubwa
(ha)
Uwezo wa
Kati
(ha)
Uwezo
mdogo
(ha)
First Draft 11
Jumla
(ha)
Eneo duni
ya NIMP
(ha)
- 19,600 1,704,900 1,724,500 9,358

Kwa mwaka 2011 Skimu ambazo zipo katika Mkoa wa Lindi ni 18 zenye jumla ya
hekta 7,354
Halmashauri Idadi ya Skimu Jumla ya Eneo
(ha)
Lindi
4
2,275
Manispaa Lindi
2
225
Liwale
3
1330
Nachingwea
3
720
Kilwa
1
600
Ruangwa
5
2204
Jumla 7354
Matumizi ya Zana Bora za Kilimo
Matumizi ya zana bora kama Matrekta hayakuwa makubwa sana miaka hiyo
ya nyuma. Matrekta ambayo yalitegemewa ni ya Wamisionari.
Katika miaka ya 1980 kupitia Mpango wa RIDEP ambayo ilikuwa inachangiwa na
Serikali ya Uingereza kulianzishwa Vituo vya Matrekta katika Wilaya
zilizokuwapo wakati huo:
Wilaya Idadi ya Matrekta
• Lindi 5
• Kilwa 4
• Nachingwea 4
• Liwale 5
Jumla 16
Karakana kubwa ilikuwa Lindi Mjini na pia kukawa na “Mobile Workshop”.
Vituo hivyo kwa kukosa fedha baada ya wafadhili hao kujitoa vilianza kufifia na
kufa kabisa mwanzoni mwa 1990.
Mbali na jitihada hizi kupitia RIDEP Miaka ya hivi karibuni kumeingia matrekta
madogo (Power tillers) na pia matrekta makubwa kupitia byanzo mbalimbali
wakiwamo pia watu binafsi.
Hali halisi ya zana hizo na mgawanyo wake ni kama ifuatavyo:-
First Draft 12

Power Tillers
Halmashauri Idadi Yanayofanya Mabovu Vyanzo/Umiliki
Kamili Kati
DADPS Binafsi FAO
Lindi
109
86
23 100 4 5
Manispaa Lindi 14
13
1 13 1 0
Liwale
43
13
30 37 1 5
Nachingwea 56
56
0 50 1 5
Ruangwa
89
88
1 82 2 5
Kilwa
53
53
0 53 0 0
Jumla 364 309 55 335 9 20
Matrekta makubwa
Halmashauri Idadi
Kamili
Lindi
Manispaa Lindi
Liwale
Nachingwea
Ruangwa
Kilwa
19
0
3
5
8
2
First Draft 13
Yanayofanya
Kati
4
0
3
5
5
1
Mabovu
Jumla 37 18 19
Matumizi ya Pembejeo za Kilimo:
Miaka 10 ya mwanzo tangu kuzinduliwa kwa Mkoa wa Lindi nchi ilitoa maelekezo
mazito katika kuiendeleza sekta ya Kilimo. Matamko hayo ni pamoja na:-
Siasa ni Kilimo
Kilimo cha Kufa na Kupona
Haya yote yaliweza kuleta msukumo Fulani katika matumizi ya pembejeo za
Kilimo. Pia Mkoa katika miaka hiyo ulikuwa umeagizwa katika “National Maize
Project” mpango ambao pia uliweka Mkoa katika kutumia Pembejeo.
Mpango wa uendelezaji zao la Korosho miaka ya 1980 nao pia ulisababisha
Mkoa kuwa na mahitaji ya pembejeo kwa zao hilo.
Pamoja na maelezo ambayo yametolewa hapa bado takwimu za Kimkoa za
matumizi ya pembejeo zinaonesha kuwa tu watumiaji wa kiwango cha chini
isipokuwa kwa zile za Korosho.
Takwimu za msimu wa Kilimo 2009/2010 zinaonesha hali yetu halisi ya matumizi
ya pembejeo.
15
0
0
0
3
1

Matumizi ya Mbegu Bora (Tani)
Halmashauri Mtama Mahindi Ufuta Korosho Mpunga Alizeti Mbaazi Soya karanga
Kilwa
Lindi
Liwale
Nachingwea
Ruangwa
6.8
15
2.1
11.73
14.8
0.11
-
10.414
11.42
9.6
1.5
1.1
0.83
0.71
0
3.5
First Draft 14
2.0
0
0.55
0.1 0.04 1 11.05
Jumla 43.74 32.934 6.14 2.55 9.5 0.1 0.14 1 11.05
Pembejeo za zao la Korosho:
Ufufuaji wa mashamba ya Mikorosho ni Kampeni maalumu ambayo iliendeshwa
katika miaka ya 1980 hadi mapema 1990. Kampeni hii chini ya Mradi wa
Uendelezaji wa Zao la Korosho ulienda sanjari na utumiaji wa dawa aina ya
Sulphur ili kudhibiti ugonjwa wa ukungu (ubwiri unga).
Hali halisi ya matumizi ya Sulphur katika miaka ya mwanzo ya 1990 ilikuwa
ifuatavyo:-
Matumizi ya
Sulphur (Tani)
Korosho
zilizozalishwa
(TANI)
2. Mifugo:
1991/1992 1992/1993 1993/1994 1994/1995
350 370 300 50
5,913 7,435 5,944 7,547
Juhudi za kuikuza Sekta ya Mifugo zilianzia toka miaka ya Ukoloni. Hata
hivyo sekta hii imekuwa ikipanuka pole pole sana pamoja na kwamba
fursa za kukua ipo. Mkoa una malisho ya kutosha na pia maji – hali ya
hewa nayo inaridhisha. Tatizo lililopo ni ndorobo kwa maeneo kadhaa ya
Mkoa.
Idadi ya Mifugo kwa miaka tofauti ya ulinganisho ni ifuatavyo:-
Mifugo Idadi ya Mifugo
1972 1991 2011
Ng’ombe
5,600 7,290 28,944
Mbuzi
8,945 18,821 70,010
Kondoo
4,350 10,609 12,529
Nguruwe
364 - 4,425
Sungura
- 4,622 -
Kuku
- 515,423 1,032,908
9.5
0.1

Ongezeko la mifugo limetokea miaka mitano iliyopita baada ya Serikali
kuwahamasisha Mkoani Lindi wafugaji kutoka bonde la Ihefu – Mbeya.
Hata hivyo kumekuwa na programu mbalimbali ambazo nazo zilisaidia
kuongeza idadi ya mifugo.
Programu hizo zilikuwa zinafadhiliwa na Heifer Programe International
ambao wamekuwa na mradi wa Kopa Ng’ombe lipa Ng’ombe, na wafadhili
wengine walianzisha kopa mbuzi lipa mbuzi hizi zote zimeonesha
kupanua shughuli za ufugaji ndani ya Mkoa.
Programu nyingine hasa DADPS nayo pia imesaidia katika Sekta ya
Kilimo na Mifugo – ambapo miundombinu kadhaa kwa mifugo
imeimarishwa.
Huduma za Ugani:
Kwa Sekta hizi za Kilimo na Mifugo Mkoa una jumla ya Wagani 254 tu
(Mifugo 73 na Kilimo 181)
Uimarishaji wa njia ya kupitishia Mifugo: (Stock Route).
Ndani ya kipindi hiki cha Uhuru Mkoa wa Lindi katika jitihada zake za kuona
kuwa unaingiza mifugo ya kutosha uliimarisha njia ya miguu ya Ng’ombe. Njia hii
inaanzia Mkoani Morogoro kupitia Liwale – Nachingwea na Wilaya ya Lindi. Njia
hii ina karibu kilometa 400.
Katika njia hii vituo vya kupumzikia mifugo (holding grounds) vimejngwa Mikunya
(Liwale) na Mnazimmoja (Lindi).
Njia hii haitumiki tena kutokana na ukweli kuwa inapitia Selous Game Reserve
na hivyo imeonekana kuwa ni hatari ya kueneza magonjwa kwa wanyama pori
na hata ng’ombe wenyewe.
Kukamilika kwa Daraja la Mkapa na kuimarika kwa barabara ya Kusini
kumerahisisha uingizaji wa mifugo kwa usafiri wa ng’ombe kwa magari na hata
pia kwa miguu.
Shamba la Mifugo la Ngongo:
Mkoa kupitia Mpango wa Maendeleo wa Uwiano (RIDEP) ulianzisha Shamba la
Mifugo katika eneo la Ngongo - Manispaa ya Lindi.
Shamba hili lilikuwa na majukumu ya kuzalisha mitamba, utoaji wa vifaranga vya
Kuku, utengenezaji wa chakula cha mifugo, ufugaji wa ng’ombe wa nyama na
maziwa, Kuku wa nyama na mayai na pia Kituo cha Maarifa kwa wafugaji.
First Draft 15

Shamba hili lilidumu hadi mapema miaka ya 1990 ambapo Serikali iliacha miradi
ya Kibiashara. Shughuli za shamba hili zikabinafsishwa na kuhamishwa.
Majengo ya shamba hilo ndiyo yanatumika na Shule ya Sekondari ya Ngongo.
Huduma za Jamii:
Elimu:
Elimu ya Msingi:
Katika mwaka 1974 Mkoa ulikuwa na Shule za Msingi 190 tu. Mengi ya
majengo ya Shule yalikuwa ni ya mud asana. Hiki ni kipindi ambacho
wananchi walitakiwa kujitolea kujenga maboma na Serikali italeta vifaa
vya kuezekea.
Mgawanyo wa Shule hizo Kiwilaya ulikuwa:-
Wilaya Idadi ya Shule za Msingi
Lindi
Kilwa
Nachingwea
Liwale
Ruangwa
Manispaa Lindi
1974 2011
87
47
52
-
-
4
First Draft 16
106
103
100
50
80
31
Shule za Awali
Jumla 190 470 399
Hali ya miundombinu ndani ya miaka hii 50 ya Uhuru kumekuwa na uboreshaji
mkubwa na hivyo sura ya majengo ya muda kwa Shule zetu nyingi imetoweka.
Mkoa uliweza kupata msaada/mkopo kutoka Benki ya Dunia Mradi maalum
ulioitwa 7 th IDA Education Program katika miaka 1980 na pia District Based
Supports to Primary Education (DBSPE) na sasa MMEM ni mipango ambayo
imeboresha sana majengo ya Shule.
Pamoja na jitihada hizo bado mahitaji halisi hayajafikiwa yapo mapungufu kama
ifuatavyo ndani ya Mkoa wa Lindi.
75
91
87
47
69
30

Mahitaji
Yaliyopo
%
Upungufu
%
Elimu ya Sekondari:
Nyumba Madarasa Vyoo Madawati
4308
1533
35.6
2775
64.4
4479
3180
71
1299
29
First Draft 17
9209
5632
61.2
3577
38.8
67749
49914
73.7
17835
26.3
Mwaka 1974 Mkoa ulikuwa na sekondari 3 tu zote zikiwa katika Wilaya ya Lindi –
Shule hizo ni zifuatazo:-
Shule Mmiliki
Sekondari Lindi Serikali
Sekondari Mkonge Binafsi
Seminari Namupa Shirika la Dini
Tunaposherehekea Miaka 50 ya uhuru Mkoa una jumla ya Shule 118 za
Sekondari nazo zimegawanyika ifuatavyo:-
Halmashauri
Kilwa
Lindi
Manispaa Lindi
Nachingwea
Liwale
Ruangwa
Idadi
ya
Shule
(I-IV)
26
28
9
26
15
14
Serikali
25
24
8
26
15
14
Umiliki
Binafsi
1
4
1
Shule ya
‘A’ level
Jumla 118 112 6 4
Pamoja na mafanikio haya katika ujenzi wa Shule hizi za Sekondari Mkoa
umeazimia kuongeza jitihada katika:
- Kukamilisha ujenzi wa Shule hizo ambayo bado hayajajengwa. Bado
kunahitajika madarasa, nyumba za walimu, Maabara.
1
1
1
1

- Lipo tatizo la baadhi ya wanafunzi kuishi katika nyumba za kupanga na
hivyo hii inaleta haja ya kuwa na mabweni kwa ajili yao – hasa watoto
wa Kike.
- Nyumba za Walimu bado hazitoshi na hivyo wengi huishi nje ya eneo
la Shule.
- Shule nyingine hazina Maktaba wala Maabara. Hivyo Mkoa hauna budi
kukusanya nguvu katika kuboresha mazingira ya kufundishia.
Elimu ya Vyuo:
Ndani ya kipindi cha Uhuru Mkoa wa Lindi umepata Vyuo vifuatavyo:-
(i) Chuo cha Ualimu Nachingwea
(ii) Chuo cha Matibabu Lindi
(iii) Chuo cha Wahudumu wa Afya ya Mama na Mtoto Nachingwea
(iv) Vyuo vya Wananchi – Kilwa Masoko, Chilala (Lindi)
Kwa sasa Chuo cha Ufundi Stadi kimo katika hatua za mwisho za ujenzi Lindi
Mjini. Chuo hiki kitafundisha fani mbalimbali za Ufundi kwa vijana na hivyo
kuifanya nguvu kazi hiyo kuweza kujiajiri na ama kuajiriwa.
Kwa muda mrefu sasa elimu ya ufundi imekuwa inatolewa katika Vituo vilivyopo
katika Shule za Msingi na pia katika Vyuo hivyo vya Wananchi.
Michezo:
Mkoa una historia kubwa sana katika michezo na hasa mchezo wa mpira wa
miguu. Ukiwa ndani ya Southern Province, Mkoa wa Mtwara na baadaye Mkoa
wa Lindi ushiriki katika mchezo huu katika ngazi mbalimbali umekuwa
unawakilishwa kwa timu zake.
Baadhi ya wachezaji wa timu ya Mkoa ya Mpira wa Miguu ambao bado wapo hai
na wanajivunia mno ni pamoja na:-
(i) Abdulrahaman Mbaraka Hamzia
(ii) Jovin Raphael
(iii) Sudi (Kontiki)
(iv) Rashidi “Inzi’
(v) Fred Mwaisaka
Katika miaka miwili iliyopita timu ya Mkoa ya Mpira wa Miguu ilifikia hatua ya
fainali na kuwa washindi wa pili baada ya kufungwa na Mkoa wa Singida.
First Draft 18

Ngazi ya vilabu Mkoa ulikuwa unashiriki katika VodaCom Premier League
ikiwakilishwa na Klabu yake ya Kariakoo FC. Klabu hii iliwahi kushinda
mashindano ya Kombe la Tusker kwa Tanzania
mwaka…………..Inapokumbukwa Klabu hii, huwa pia anakumbukwa kwa
namna ya pekee aliyekuwa Mlezi Mkuu wake Mhe. Abubakar Mgumia
(Marehemu) alipokuwa Mkuu wa Mkoa wa Lindi – alikuwa anajulikana kwa jina la
“Babu”.
Kwa upande wa Mpira wa Netiboli kwa ngazi ya Vilabu Mkoa umekuwa unashiriki
katika Daraja la kwanza ambapo kwa miaka tofauti timu za Polisi, Kurugenzi
zimekuwa zatoa upinzani mkubwa kwa vigogo vya Kitaifa.
Viwanja vya Michezo:
Wakati Mkoa unazinduliwa kulikuwa na “Stadium” moja tu ya Mjini Lindi wakati
katika ngazi za wilaya kumekuwa na Viwanja vya wazi tu.
Wilaya ya Nachingwea ilijenga Kiwanja chake katika miaka ya mapema ya 1970.
Hati ya Kiwanja hicho kinahitaji maboresho na hasa upande wa majukwaa na
kupanda nyasi uwanjani (ni mkavu mno wakati wa Kiangazi).
Wilaya ya Liwale wameanza kujenga kiwanja chao na tayari wamezungushia
ukuta na kuweka milango ya kuingilia. Wanajipanga kwa ajili ya Jukwaa na Viti
na kuboresha Uwanja husika kwa ajili ya riadha, mpira wa miguu na netiboli.
First Draft 19

AFYA:
Hali halisi kwa mwaka 1974 Mkoa wa Lindi ulikuwa na huduma zifuatazo za
Afya.
Wilaya Zahanati Vituo vya
Afya
Lindi
Kilwa
Nachingwea
33
26
18
First Draft 20
4
1
1
Hospitali
Jumla Serikali Dini
Jumla 77 6 6 3 3
Juhudi zilizofanywa na Mkoa katika kipindi hiki husika zimewezesha kuongezeka
kwa viambajengo vya afya. Hali halisi ni kama inavyoonekana hapa chini.:-
Halmashauri Idadi ya Viambajengo
Kilwa
Lindi
Manispaa Lindi
Nachingwea
Ruangwa
Liwale
2
2
2
Zahanati Afya Hospital
46
38
10
31
21
24
Jumla 180 19 9
Juhudi ambazo zimefanyika katika kipindi hiki husika yamkini ni za kutoa moyo.
Hata hvyo Mkoa unajikuta unawiwa deni kubwa bado la kutekeleza Sera ya Taifa
ya kujenga Zahanati kwa kila Kijiji na Kituo cha Afya kwa kila Kata.
Angalizo: Mkoa una Vijiji 545, na Kata 142 kuna Vitongoji 2,430 na
ambavyo vitapanda daraja kwa miaka ijayo na kuwa na
hadhi ya Vijiji. Suala ambalo litachochea hitaji la kuwa na
ongezeko katika Kata.
5
7
2
2
2
1
1
1
1
2
1
1
3
1
1
1
1
1

Mkoa umebaini kuwa unalo tatizo kubwa la Watumishi wa Idara ya Afya wa ngazi
zote muhimu. Hali hii inafanya uwiano wa watu kwa mtumishi mmoja wa Kada
fulani kuwa juu mno ya wastani wa Taifa.
Mkakati wa Mkoa katika kukabiliana na hili umepanga kutumia sehemu ya
rasilimali fedha ya bajeti ya kila mwaka kusomesha Watumishi wa Afya ili
kuwaongezea uwezo.
Matokeo ya jumla ya jitihada zilizooneshwa hapa ni kwamba:
• Vifo vya akina mama Wajawazito vimepungua kutoka……………./100,000
hadi…………………/100,000.
• Vifo vya Watoto wachanga kutoka………………./1,000
hadi………………./1,000
First Draft 21

Maji:
Hali halisi ya huduma ya Maji kwa Mkoa wa Lindi katika mwaka 1974 ilionesha
kuwa ni idadi ndogo tu ya Wananchi waliweza kuipata huduma.
Takwimu zilibainisha kuwa idadi ya wananchi ambao wanaishi umbali wa meta
500 toka ilipo huduma ya maji kwa vijijini ilikuwa asilimia 25, na wengine asilimia
39.5 walikuwa wanaishi katika wastani wa umbali wa kilometa 3.
Kwa upande wa mijini asilimia 62 ya wakazi walikuwa wanaipata huduma hii ya
maji.
Huduma ya maji ilionekana kuwa ipo katika kiwango kikubwa kwa Wilaya
Nachingwea wakati kwa Kilwa ndiyo Wilaya iliyokuwa na kiwango kidogo.
Picha halisi ni kama inayooneshwa hapa chini:-
Wilaya Miradi ya Maji
itoayo huduma
%
Lindi 30 39.5
Kilwa 11 14.5
Nachingwea 35 46.0
Jumla 76 100%
Miradi hii ilijumuisha visima virefu, Miradi ya maji kwa bomba (gravity)
Kumekuwa na jitihada mbalimbali za kuendeleza utoaji wa huduma ya maji
katika Mkoa kwa kushirikiana na Wabia mbalimbali wa maendeleo, na pia kupitia
bajeti za kila mwaka za Mkoa.
Programu maalum “Rural Water Supply masterplan” ilikuwa inatekelezwa kwa
msaada wa Serikali ya Finland – 1973 hadi 1993. Mji wa Lindi nao ulinufaika kwa
kuongezwa chanzo cha maji toka Kitunda mradi ulifadhiliwa pia na Finland.
Benki ya Dunia, Serikali ya Japan na GAIN wamechangia pia katika kuboresha
huduma ya maji ndani ya Mkoa wa Lindi.
Mamlaka ya Maji ya Mji wa Lindi inatekeleza mradi mkubwa wa uimarishaji
mtandao wa mabomba ili kuboresha zaidi usambazaji wa maji katika Mji.
First Draft 22

Hatua iliyofikiwa ya utoaji huduma ya Maji 2011 ni ifuatayo:-
Halmashauri Idadi
ya
Vijiji
Kilwa
Lindi
Liwale
Nachingwea
Ruangwa
96
134
76
126
80
Vijiji
vyenye
Kamati
za Maji
96
110
36
72
70
Mifuko
ya
Maji
88
110
30
65
70
First Draft 23
Fedha
Benki
26,400,000
53,295,152
8,971,476
13,101,200
12,785,860
Idadi
ya
Watu
171,846
236,840
87,657
195,242
139,165
Wapato
Maji
60,146
115,580
38,569
40,532
48,708
Jumla 521 384 366 114,553,688 730,756 303,535 41.5
Vijiji 24 vilivyomo Manispaa ya Lindi havikujumuishwa.
Suala la uvunaji wa Maji ya mvua linahamasishwa kwa wananchi na mwitikio
umeonekana kuwa mzuri kwa maeneo ya vijijini na hata mijini pia. Hili
linasisitizwa pia katika majengo ya Umma.
Wilaya ya Nachingwea imefanikiwa kujenga mabwawa 20 na kati ya hayo 10
yanatoa huduma.
Maji:
Maji Mijini:
Huduma ya Maji inayotolewa katika Miji yetu kitakwimu kwa sasa ni chini ya
mahitaji halisi ya siku. Jambo kubwa linalojitokeza hapa ni kukosekana kwa
vyanzo vya maji nje uhakika, uchakavu wa miundombinu, ongezeko la watu
mijini.
Mabadiliko ya tabia ya nchi kwa kiwango kikubwa yanaanza kuathiri vibaya pia
hazina ya maji chini ya Ardhi.
Hali halisi sasa ya upatikanaji na maji mijini ni kama inavyoonekana hapa:-
Mji Idadi ya
watu
Kilwa
Lindi
Liwale
Nachingwea
Ruangwa
27,484
41,549
24,735
21,380
5,653
Mahitaji ya
maji kwa
siku m³/day
3,800
5,000
1,445
5,000
700
Uzalishaji
kwa siku
m³/day
1,360
1,410
1,160
288
241
%
35
49
44
21
35
Asilimia ya maji
yanayopatikana
35.8
28.2
80.3
5.8
34.4
Jumla 120,801 6,899 4,459 64.7
Mji wa Liwale ndiyo pekee ambao unatumia chanzo cha mto na mingine iliyobaki
hutegemea visima virefu.

Ushirika:
Aina ya Ushirika ambayo ilikuwepo wakati Mkoa unaundwa ulikuwa ni ule wa
mazao. Kutokana na kugawanywa Mkoa wa Mtwara kuwa Mikoa miwili ya Lindi
na Mtwara na Chama Kikuu pia kiligawanywa na Lindi kuanzisha Chama chake
Lindi Region Cooperative Society (LIRECU). Katika ngazi ya Wilaya kulikuwa pia
na Vyama vya msingi vya mazao na vikundi vya viwanda vidogo hasa
Useremala, Uhunzi, fundi bati.
Mnamo mwaka 1974 hali halisi ilikuwa ifuatayo:
Wilaya Vyama vya msingi Vikundi vya Ufundi
(mazao)
(Viwanda vidogo)
Lindi
33
16
Kilwa
21
7
Nachingwea
22
7
Jumla 76 30
Kwa Muhtasari kulikuwa na Chama Kikuu cha Ushirika 1 Vyama vya msingi 76
na vikundi 30.
Tunaposherehekea miaka 50 ya Uhuru Mkoa una Chama Kikuu cha Ushirika 1
Ilulu Coop. Union Ltd, Vyama vya Msingi mazao 90, Saccos 118 vyama vingine
5. Mgawanyo Kiwilaya ni kama ufuatavyo:-
Eneo Chama
Kikuu
Mkoa
Lindi
Nachingwea
Liwale
Kilwa
Manispaa Lindi
Ruangwa
Vyama
Vya Msingi
(AMCOS)
1 -
19
23
15
19
1
13
First Draft 24
Akiba na
Mikopo
SACCOS
-
26
24
12
28
19
4
Vyama
vingine
-
1
2
2
Jumla ya
Vyama
Jumla 1 90 113 5 209
Vyama hivi vina jumla ya wanachama 35,654 wakiwemo Wamaune 23,245 na
Wanawake 12,409. Jumla ya hisa za Wanachama ni 684,944,283.
Hatua kubwa iliyofikiwa mwaka 2010/2011 katika Vyama vya Akiba na Mikopo
(SACCOS) ni kwamba vimekusanya akiba toka kwa wanachama wake jumla ya
shilingi 2,223,492,193 na hadi Juni 2011 SACCOS hizo zilitoa mikopo ya shilingi
3,983,433,831. Mikopo hii imejumuisha akiba za wanachama wenyewe na fedha
ambazo SACCOS hizo zimekopa toka mabenki.
1
46
49
37
47
22
13

Miundo Mbinu:
Barabara:
Mkoa una mtandao wa barabara wa jumla ya Kilometa zipatazo 7,118 hivi.
Wakati Mkoa unaundwa mnamo mwaka 1971 barabara za lami zilikuwa ni jumla
ya kilometa 25 tu. Barabara hiyo ya lami ilikuwa ni Mnazimmoja hadi Lindi.
Kwa ujumla barabara hizo zilikuwa za udongo na chache za changarawe hasa
zile zinazounganisha miji ya Wilaya.
Barabara zilizo nyingi ziliweza tu kupitika katika msimu wa Kiangazi na kipindi
cha masika kilikuwa ni shida sana kupitika. Barabara ya Lindi – Kibiti – Dar es
Salaam ilikuwa na kawaida ya kufungwa kwa magari yote wakati wa masika.
Juhudi kubwa zimefanywa katika kuziboresha barabara. Sura ya barabara nyingi
za udongo zimebadilika na kuwa za Kifusi wakati urefu wa barabara za lami
umeongezeka – sasa kuna jumla ya kilometa zipatazo 450 za lami.
• Mtegu – Mnazimmoja – Mahiwa
• Mnazimmoja – Lindi – Nangurukuru – Somanga
• Nangurukuru – Kilwa Masoko
Miji ya Nachingwea na Liwale ina urefu wa barabara ya lami kilometa1 kila moja
wakati Lindi ina karibu kilometa 6 (mbali nay a sehemu ya barabara Kuu iendayo
Dar es Salaam).
Urefu wa Barabara
kiwango cha lami (Km)
First Draft 25
1971 2011
25
Barabara Kuu kuelekea Dar es Salaam sasa huwa haifungwi tena wakati wa
masika na safari ya Lindi – Dar es Salaam huchukua Saa 7 kwa wastani.
Viwanja vya ndege:
Mkoa ulipoanzishwa kulikuwapo na Viwanja vitatu vya ndege ambavyo vilitumika
kwa ndege za abiria. Viwanja hivyo ni Kilwa Masoko, Lindi na Nachingwea.
Liwale kipo Kiwanja ambacho hutumika kwa ndege ndogo tu na hasa kwa ajili ya
Selous Game reserve.
Kati ya hivi Kiwanja cha Lindi, kilichopo eneo la Kikwetu ndicho kikubwa na kina
njia tatu ambazo zinaweza kutumika. Mazoezi ya Majeshi ya nchi za SADC
450

yaliyojulikana kama “Blue Ruvuma” hapo mwaka 2007 yalikitumia kiwanja hiki na
walikisifia kuwa ni kizuri.
Hoteli za Kitalii zilizopo Mjini Kilwa Masoko zimesaidia sana katika kukipa uhai
kiwanja cha ndege cha Kilwa Masoko. Ndege ndogo kufanya safari hadi Dar es
Salaam kwa kila siku
Kiwanja cha Nachingwea mbali na kutumiwa na ndege za abiria pia kimekuwa
kinatumiwa na ndege za JWTZ.
Mashirika ya ndege ambayo yamewahi kuvitumia viwanja hivi ni
• East African Airways
• Air Tanzania
• Eagle Air
Kimsingi hali ya Viwanja hivi vinahitaji kufanyiwa matengenezo ili kuvifanya
viweze kutumika hata nyakati za usiku, na pia kuziimarisha njia zake kwa
kuzifanya ziwe za kiwango cha lami (ndege iliwahi kukwama kiwanja cha Lindi
masika moja).
Bandari:
Tangu zama hizo pamekuwapo na bandari mbili tu za Kilwa na Lindi. Wakati Mji
wa Lindi ukiwa ndiyo Mji Mkuu wa Jimbo la Kusini ndiyo ilikuwa bandari kubwa
ya Kusini (Mtwara ilikuja baadaye sana ndani ya Uhuru).
Ulipoanzishwa Mkoa wa Lindi bandari hizi ziliendelea kutumiwa na meli za
mizigo na za abiria zote zina uwezo wa kufunga gati meli za tani 2000.
Kufutika kwa Shirika la Meli Mwambao wa Bahari lililojulikana kama TACOSHILI
kulifuta pia umaarufu uliokuwapo wa bandari hizi Lindi na Kilwa. Sasa zipo kama
zimetelekezwa maana zina majengo ya maghala chakavu, hakuna vifaa vya
kupakua/kupakia mizigo.
Korosho na Ufuta ambayo ndiyo mazao makuu kwa Mkoa huu husafirishwa
kupitia bandari ya Mtwara na hivyo kukuza ajira huko.
First Draft 26

Mawasiliano na Habari:
Simu:
Mawasiliano kwa njia ya Simu yalikuwa yanategemea tu wakati huo Shirika la
Posta na Simu na baada ya kuyatenganisha Mashirika hayo ilitegemewa
Kampuni ya Simu tu (TTCL).
Huduma hii ya Simu ilipatikana tu katika miji ya Wilaya na pia katika miji midogo.
Kwa sasa Mkoa umeshuhudia kuboreka kwa Sekta hii na ambapo Kampuni za
Vodacom, Airtel, Tingo, na Zantel yanatoa huduma ya Simu. Hii imerahisisha
mno mawasiliano ya Simu. Mitandao hii imeenea Mkoani pote na kwa sasa
wateja hupata pia huduma ya “Internet” na hata kusafirisha fedha.
Posta:
Huduma za Posta zinapatikana katika miji yote ya Wilaya na katika baadhi ya miji
midogo.
Radio na Television:
Mkoa unavyo vituo vya Radio na ambavyo miaka ya nyuma havikuwepo. Vituo
hivyo ni pamoja na TBC, Halmashauri ya Wilaya ya Kilwa, halmashauri ya
Wilaya ya Ruangwa halmashauri ya Wilaya ya Liwale na pia Manispaa ya Lindi.
Mawasiliano Mtandao:
Huduma za Internet zinapatikana katika miji ya Wilaya ambapo Wadau
mbalimbali wamefungua vituo vya mawasiliano hayo. Huduma hii imekuwa
mbadala kwa njia ya :telex” ambayp ilikuwa huko miaka ya mwanzo.
First Draft 27

Maliasili:
Misitu:
Kumbukumbu za Mkoa mwaka 1973 zinaonesha kuwa eneo la misitu
iliyofadhiliwa la jumla ya kilometa za mraba 5,284.73. Eneo hili linajumuisha
misitu ya mikoko kilometa za mraba 152.09 na zilizobakia ni misitu ya kawaida
kilometa za mraba 5672.64.
Katika misitu hii ya kawaida utajiri mkubwa uliopo ni miti ya mbao ngumu iliyo na
thamani kubwa. Miti hiyo ni pamoja na mpingo, mchenga, mninga, mvule, msufi,
mpangapanga, mkangazi, mbambakofi kwa kuitaja baadhi tu.
Mkoa wa Lindi una pia msitu wa kupandwa katika uwanda wa juu wa Rondo
msitu ambao una utajiri wa miti ya mbao laini. Ni msitu ambao ulianzishwa katika
kipindi cha Wakoloni.
Wilayani Nachingwea katika miaka ya 1970 pia ilianzisha shamba la miti ya
mpingo maeneo ya Matekwe.
Katika mwaka 2011 takwimu za misitu hii iliyohifadhiwa inaonesha kuwa ina
ukubwa wa eneo la kilometa za mraba 6244.981. picha kamili ni kama ifuatavyo:
Wilaya Idadi ya
Misitu
Kilwa
Lindi
Liwale
Nachingwea
15
17
3
1
Eneo (hekta)
kilometa
mraba
194,502
56,875.1
306,803
28,480.8
Jumla 36 586,670.9 6
First Draft 28
Misitu iliyopendekezwa
Idadi Eneo (hekta)
-
6
-
-
36,576.9
Mchakato wa usimamizi Shirikishi wa Misitu sasa una zaidi ya mwongozo mmoja
tangu uanzishwe (Participatory Forest management – PFM). Wilaya zote za
Mkoa wa Lindi zimo katika mpango huu. Kupitia mpango huu wa PFM, Vijiji
Shiriki kimetenga pia maeneo ya misitu yake.

Picha kamili ni kama ifuatavyo kwa misitu ya Vijiji
Halmashauri Idadi ya Misitu Eneo
kilometa za Mraba
Kilwa
20
50,113.25
Lindi
32
26,858.11
Liwale
48
30,714.14
Nachingwea
12
44,798
Ruangwa
8
545,585
Jumla 120 698,068.50
Wanyama Pori:
Selous Game Reserve ni mbuga ambayo inahusisha Wilaya za Kilwa na Liwale.
Mbunga hii ni makazi ya Wanyama wengi sana wakiwemo tembo, nyati,
Kongoni, Paa, Simba, Chui, Fisi. Ni mbunga iliyoanzishwa hata kabla ya Uhuru
na sasa ni miongoni mwa “Urithi wa Dunia.”
Vijiji vya jirani na mbunga kwani miaka ya hivi karibuni imeanza kunufaika kwa
kuwepo wa mbunga ya Selous. Kumeanzishwa WMA tatu zifuatazo:
Wilaya WMA Idadi ya
Vijiji
Kilwa
Liwale
Nachingwea
“Mboma” Minjika
Magingo
Ndonde
First Draft 29
9
9
5
Jumla 23
Uvuvi:
Mfadhili
Eastern Selous Conservation Program
GTZ
W W F
Mkoa wa Lindi kwa miaka 1971 – 1973 umekuwa unaongoza kwa Uvuvi wa
bahari ya Hindi. Kiwango kikubwa cha Samaki ambao huvuliwa katika pwani ya
Bahari ya Hindi katika Mikoa ya Tanga, Pwani, Dar es Salaam wakati huo ikiwa
ndani ya Pwani) Lindi na Mtwara Wilaya ya Kilwa pekee yake hutoa karibu
asilimia 37 – 38 (Mkoa wa Lindi kwa jumla hutoa 40%).
Mazingira haya ndiyo yaliufanya Mkoa wa Lindi miaka hiyo ianzishe Kampuni ya
Uvuvi – Lindi Fishing Company (LIFICO) mnamo tarehe 1 Oktoba 1973.
Kampuni ilikuwa na maboti 6 ya urefu wa futi 25, Mnyororo baridi Kilwa Masoko
na Lindi. Hivyo Samaki toka Kilwa waliletwa Lindi katika masanduku ya barafu
kwa mauzo.

LIFICO kwa sasa haipo tena nayo ilikuwa na uhai mfupi.
Takwimu za mwaka 1973 kwa Mkoa zinaonesha yafuatayo:-
Idadi ya Idadi ya Wastani wa
Wavuvi Vyombo uzalishaji/Chombo
(Tani)
1,312 850 9.6
Aina ya Samaki wanapatikana sana ni changu kijana, jodari, samsuli, mlimba,
pono, vibua, nguru, kalambisi, pweza na kamba.
Uvuvi wa maji baridi kufanywa katika maziwa ya Rutamba na Mkowe yaliyopo
Wilaya Lindi.
First Draft 30

Maendeleo yaliyopatikana ndani ya kipindi hiki cha Uhuru ni kama kinavyoonekana katika jedwali lifuatalo:-
First Draft 31
Lindi (M) Lindi (V) Kilwa Nachingwea Ruangwa Liwale Jumla
Idadi ya wavuvi 801 1200 1600 - - - 3601
Idadi ya vyombo vya uvuvi 524 476 - - - - -
Idadi ya BMUs 9 13 16 - - - 38
Idadi ya Vikundi vya Uvuvi 7 - - - - - -
Idadi ya Doria zilizofanyika 3 4 4 - - - 9
Idadi ya Zana haramu zilizokamatwa 10 3 - - - - 13
Idadi ya nyombo haramu vilivyokamatwa 1 3 - - - - 4
Idadi ya wavuvi haramu waliokamatwa - 3 - - - - 3
Idadi ya Miradi/Programu zinazosaidia wavuvi 1 1 2 1 1 1 3
Idadi ya vyombo vya fedha vinavyosaidia wavuvi - - 1 - - - 1
Idadi ya mabwawa ya kufugia samaki 4 146 17 69 11 25 272
Idadi ya wafygaji samaki 62 223 152 158 43 360 998
Idadi ya vizimba vya kufugia Kaa - - 160 - - - 160
Idadi ya chaza wa kuzalishia Lulu - - - - - - -
Idadi ya wakulima wa zao la Mwani 100 1787 - - - - 1887
Idadi ya vikundi vya ufugaji/ukuzaji viumbe kwenye maji 5 14 16 26 6 22 156

Madini:
Kuwepo kwa madini ya vito – katika wilaya za Mkoa wa Lindi ni jambo ambalo
limebainika katika miaka ya 1990. Hapa ndipo Mkoa ulipokea wimbi la
wachimbaji wadogo kutoka nje ya Mkoa.
Lakini katika miaka ya 1970 Askari KAR wa zamani aliyepigana Vita Kuu ya Pili
ya Dunia Bwana Petro Achimpota alikuwa na viwanja na liseni ya kutafuta
madini katika maeneo ya Mbekenyera. Alikuwa ni mtu pekee aliyejishughulisha
na suala la madini miaka hiyo (Bado yupo hai).
Aina ya madini yaliyopo ni pamoja na dhahabu, ruby, red na green tourmarine
nay a vito mbalimbali. Kwa sasa wilaya za Nachingwea, Ruangwa na Liwale ni
maarufu kwa shughuli hii.
Katika miteremko ya Uwanda wa Juu wa Rondo kuna aina yam awe ya rangi
mbalimbali hasa Namupa na Mnacho. Wenyeji hutumia rangi hizo kupaka
nyumba zao. Haujafanyika utafiti wa kina juu yam awe haya yaweza kuzalisha
bidhaa ngapi.
Pamoja na kwamba uchimbaji wa madini una takriban miaka 10 mfululizo sasa
bado haifahamiki uzito wa madini yaliyozalishwa.
Mwaka 2010 Kampuni moja ya madini imeonesha nia ya kufungua mgodi wa
dhahabu wilayani Ruangwa – mgodi ambao waweza kutoa tani 25 za dhahabu.
Viwanda vya Mbao:
Kuwepo kwa misitu yenye miti ya mbao ngumu za thamani kubwa kuliufanya
Mkoa wa Lindi kuwa na viwanda kadhaa vya kupasua mbao.
Viwanda hivyo ni kama vifuatavyo:-
Mmiliki Jina la Kiwanda Mahali
Nachingwea Trading Mtua Saw Mill
Nachingwea
Cooporation (NATCO) Ngunichile Blackwood Saw Mill Nachingwea
TWICO
Durbhai
?
?
JKT Nachingwea
Vara GD
Mingoyo Saw Mills
Kilwa Saw Mills
African Black Wood
Rafiki Saw Mill
Lindi Saw Mills
JKT Timber products
Vara Saw Mills
First Draft 32
Lindi
Kilwa
Lindi
Lindi
Lindi
Nachingwea
Lindi

Kati ya Viwanda hivi vile vya NATCO (baadaye SHIMANA) viliuzwa kwa watu
binafsi na pia TWICO Mingoyo.
Katika mwaka huu 2011 viwanda vilivyo hai na kusajiliwa ni vifuatavyo:-
Jina/Kampuni Hati ya
Usajili
(Namba)
Miteja Saw Mills
06471
Mingoyo Saw Mills
06473
Mtua Saw Mills
06473
Mhavile Enterprises Ltd 06500
Viwanda vya Kubangua Korosho:
First Draft 33
Shughuli Mahali
Kupasua Mbao
Kupasua Mbao
Kupasua Mbao
Kupasua Mbao
Kilwa
Lindi
Lindi
Ruangwa
Miaka ya mwanzoni mwa 1980 Mkoa wa Lindi ulikuwa na viwanda vitatu vya
kubangua Korosho:
Viwanda Uwezo
(tani)
Lindi 10,000
Mtama 5,000
Nachingwea 5,000
20,000
Viwanda vilifanya kazi kwa kipindi tu na vilikuwa maalumu kwa ajili ya kubangua
kwa mauzo ya soko la nje. Yaonekana vionjo vya Soko la nje liligeuka na kuwa
linapenda kupata Korosho ghafi.
Katika miaka ya 1990 Kiwanda cha Lindi kilikodiwa na Ms Mohamed Abdullah
Kgarafi chini ya jina la MAK Industries na kikafanya kazi kwa miaka karibu mitatu
hivi.
Viwanda vyote vitatu sasa cimebinafsishwa
Lindi BUCCO
Mtama Linfi Farmers Association
Nachingwea Lindi Farmers Association
Katika ubinafsishaji huu ni kiwanda cha Lindi tu kilifanya kazi chini ya mmiliki
wake na ni kwa kipindi kifupi tu pia.

Mafuta Ilulu Ltd:
Kiwanda hiki kipo Nachingwea na kilijengwa miaka ya katikati ya 1970 kwa ajili
ya kukamua mafuta ya Ufuta. Kilianzishwa wakati Mkoa wa Lindi umeundwa
tayari.
Kiwanda kilijikuta kimo katika matatizo ya rasilimali fedha (mtaji) na hivyo kikawa
na madeni makubwa pamoja na umri wake mdogo.
Katika jitihada ya kukiokoa Kiwanda hiki Halmashauri za Wilaya zilinunua baadhi
ya hisa za Kiwanda hiki.
Hatima ya Kiwanda hiki ilifikia pale ambapo kiliuzwa kwa mwekezaji Abbas
Gulamali.
Mafuta Ilulu ni Kiwanda ambacho kilifanya kazi kwa muda mfupi sana baada ya
kufanya majaribio ya uzalishaji.
Viwanda Binafsi: Sabuni na Mafuta:
1. Mingoyo Oil and Soap Factory kimekuwapo tangu wakati wa Ukoloni.
Kiwanda hiki ni maarufu sana kwa sababu za miche zilizojulikana kwa
jina la “Mingoyo” (a.k.a “Ulimi wa ng’ombe). Malighafi yalikuwa mbata.
Katika miaka ya 1980 Kiwanda kilitengeneza pia sabuni za kuogea
“Anita”.
Ukamuaji wa mafuta pia ulikuwa unafanyika Kiwandani hapa kwa
kutumia karanga na ufuta kuzalisha “Mingoyo Cooking Oil (Mafuta ya
Uto).
Kutokana na uzee wa teknolojia ya kiwanda hiki bidhaa zake
zimetoweka katika Soko katika miaka ya Karne hii ya 21.
2. Zawadi Soap Factory kilikuwapo Mjini Lindi eneo la Matopeni
kilianzishwa miaka ya 1970 na kilifungwa miaka ya 1980 baada ya
mmiliki Zawadi E. Rawji kuihama Lindi.
Kiwanda cha Kukamua Asali: Liwale
Shirika la Maendeleo la wilaya ya Liwale (SHIMALI) wakati wa uhai wake lilikuwa
na kiwanda cha kukamua asali na kuiweka katika chupa za ujazo wa 250cc.
Wilaya ya Liwale ni maarufu kwa uzalishaji asali ya nyuki wakubwa. Lakini
pamoja na ukweli huu Kiwanda hiki hakikudumu kwa muda mrefu.
First Draft 34

Imani ya Soko kwamba asali bora na nzuri ni ile ya Tabora tu, kwa kuwa
ilitangazika sana, haikuaminika kuwa Liwale yaweza kuzalisha asali yenye
ushindani. Ushindani huu Wachumi wanauita “Wa kukatana makoo” (Cut throat
Competition).
Hata hivyo Wilaya zetu za mkoa wa Lindi ni wazalishaji wa asali na hivyo bado
fursa ipo.
Viwanda vya Chumvi:
Teknolojia ya kuzalisha chumvi ni ile ya kuyatega maji ya bahari katika mabirika
(majaluba, mabwawa). Maji huachwa humo yakikaushwa na joto la jua hadi
kubakia “mawe meupe” ya chumvi.
Katika mwaka 1974 Mkoa ulikuwa na idadi ndogo ya viwanda vya aina hii vya
kuzalisha chumvi. Viwanda hivyo ni vifuatavyo:-
Jina la Kiwanda Mmiliki Mahali
Machole Salt Works LIDECO Lindi
Nangima Salt Works KILWADECO Kilwa
Matope Salt Works Lindi
Kufunguliwa kwa Viwanda vya ngozi (Morogoro) na Karatasi (Mgololo Iringa)
kulikuza ghafla Soko la ndani la chumvi katika miaka ya 1980. hali hii ikawafanya
watu wengi kuingia katika kuanzisha Viwanda vya kuzalisha chumvi.
Wafanya biashara kutoka Kanda ya Ziwa na Magharibi mwa Tanzania walizidi
kupanua Soko la chumvi. Walikuwa wanaiuza chumvi kwa nchi jirani za Uganda,
Rwanda, Burudi na Zaire (sasa DRC).
Kumekuwa na kupanuka kwa Viwanda vya chumvi mwambao wa Bahari ya Hindi
kwa Wilaya zote mbili za Lindi na Kilwa.
First Draft 35

Utalii:
Mkoa wa Lindi una vivutio vingi tu vya kuwavutia Watalii. Ujumla wa vivutio
vilivyopo kumfanya mtu kuyapata ama kuyatenda mambo matatu kwa wakati
mmoja:
1. Kupata Elimu
2. Kukuza ujasiri
3. Michezo
Vivutio vilivyopo ni kama vifuatavyo:-
(i) Magofu ya Kale:
Magofu ya Kale yapo Kilwa Kisiwani ambapo miongoni mwa hayo kuna
Gereza Kuu, Msikiti wenye umri ya Karne 6, Kisima Kikuu na njia ya chini
ya ardhi, Kasri ya Kifalme “Husn-El-Kubra” ni majengo yaliyopo hapo
Kisiwani.
Kilwa Kisiwani ni Kisiwa ambacho kinatajwa kuwa kilinunuliwa kwa bei ya
kitambaa cha nguo kukizunguka Kisiwa chote (historia hiyo).
Eneo la Songa Mnara ambacho ni Kisiwa pia yapo magofu hiyo ni himaya
ya Ibu Batuta. Hapo ndipo sarafu ya kwanza kabisa ilibuniwa na kuanza
kutumia eneo la pwani hii.
(ii) Mapango ya Nang’oma Kipatimu
Ni mapango ya aina yake yenye mvuto mkubwa. Hupatikana popo na aina
ya bui bui ambao hawapo maeneo mengine. Ni mapango yenye mchanga
unaofanana na wa pwani. (ulifikaje hapo?) Pia kuna kitu kama ngoma na
fimbo za kupigia. Lakini ni mawe tupu hayo. Yapo madai ya baadhi ya
Watu kuwa hayo hufika hadi Liwale (hakuna utafiti wa kuthibitisha haya).
Ni mapango ambayo Wamatumbi waliyatumia sana kujificha wakati wa
Vita.
(iii) Chem Chem ya Maji ya Moto:
Hii inapatikana pia eneo la Kipatimu na pia hata chemchem iliyotoa maji
ya dawa kwa vita vya “Majimaji” ipo katika eneo la huko Kipatimu.
(3) Fukwe Nzuri.
Hizi zimetanda toka Kilwa hadi Lindi ni fukwe ambazo hazijachafuliwa na
taka za viwandani. Bahari yake pia ni nzuri kwa kuogelea na hata michezo
ya mbizi (Scuba diving).
(4) Jiwe la Mzungu
Ni alama ambayo iliwekwa na Wareno pwani ya Lindi katika kijiji cha
Kijiweni (pia huitwa Jiwe la Mzungu). Hii ni katika miaka ya Karne ya 15.
Inadaiwa kuwa Wareno (ambao waliweka jiwe hilo) walidai kuwa ndiyo
First Draft 36

uwe mpaka wa Kaskazini mwa himaya yao ya Msumbiji katika Kikao cha
Barlin.
5. Boma la Liwale:
Hili lina picha za “Watawala wa jadi Sugu” katika ukuta. Ni sura ambazo
zaonekana bayana kwa kupata chokaa upya ukuta husika. Ni teknolojia
gani ilitumika kuweka picha hizo hao?!).
6. Barabara ya Biashara ya Utumwa:
Msafara wa Watumwa hadi kufika Soko la Kilwa hupita ndani ya Mkoa wa
Lindi kutokea Kusini (kwa che Mataka) kupitia Nachingwea, Liwale hadi
Kilwa Kivinje ambako Soko lake lipo hadi sasa.
7. Misitu ya Rondo:
Ni maarufu kwa bioanuai lakini ni njia maarufu kwa ndege wanaohama
hama. Pia ni eneo ambalo lina vipepeo wa aina ambayo hupatikana hapo
tu. Ni eneo ambalo yasemwa hata baadhi ya mimea ipo hapo tu.
Ni muhimu kwa wasomi wa “Flora na Fauna”.
8. Selous Game Reserve:
Mbuga ambayo ina wanyama wengi wa kuvutia, ndege na hata pia
maeneo yenye samaki. Njenje, Luwegu na Mbarangandu ni maeneo
muafaka kwa kuwa na makambi hata Hoteli za Kitalii.
9. Viboko wa Mto Nyange: Kilwa
Ni wa ajabu kwa nini wanaelewa lugha ya binadamu na kuyafanya yale
wanayoomba kuyafanya? Inakuwaje basi ukoo wa watu Fulani tu ndiyo
mmoja wao aweze kuwasiliana na viboko hawa? Wanakijiji wa
Kiranjeranje wanayo Siri hiyo. Wilaya ya Kilwa ilijenga nyumba (Rest
Camp) hapo Mto Nyange miaka ya 1980 sasa ni hadithi tu hazipo tena.
(10) Kisiwa cha Popo
Hiki kipo ndani ya Manispaa ya Lindi. Wakazi pekee Kisiwani humo ni
popo. Kwa miaka ya hivi karibuni kimewahi kutembelewa na wageni ili
kuja kuwaona popo hao wa aina yake. Wageni hukitaja kisiwa hicho kuwa
ni mazalia mazuri kwa aina hiyo ya popo.
(11) Mlima wa Tembo (Kipindimbi Kilwa)
Ni eneo ambalo tembo alianguka akiwa katika mbio na kufia hapo. Watu
wa Tarafa ya Njinjo Kilwa wanayo maelezo ya kina.
(12) Eneo la Masalia ya Dinosavia (Dinosarus)
Ni reptilia mkubwa mno wa zama za kale ambapo masalia yake
yamechimbwa na kupelekwa Ujerumani. Huko yamejengwa vizuri na
yapo katika makumbusho. Ni mnyama ambaye kwa kawaida aliishi katika
“temperate lands” huku alifikaje? Masalia hayo yalipatikana eneo la
Tendeguru Wilaya ya Lindi.
First Draft 37

Watu wa Dini wanasema kuja kwa mnyama huyo ni katika Gharika ya
Enzi ya Nuhu (hakuwapo katika Safina), wanahistoria wanadai kuwa
huenda “alipwelewa” kipindi ambacho barafu iliyeyuka toka uso wa
dunia.(Glacier period).
Watafiti wa Mambo ya Kale kwa hili watatuambia nini au ni Olduvai tu
ndiyo kipaumbele?!
Vipo vivutio vingine vingi tu ambavyo hapa havikutajwa si kwamba havina
umuhimu hasha. Tutavipa uwanja mpana kwa siku zijazo.
Kuwepo kwa vivutio ambavyo vimetajwa hapo mapema kumesababisha pia
kufunguliwa kwa Hoteli za Kitalii Kilwa Masoko na pia Lindi.
Hoteli hizo ni zifuatazo:-
Mji Hoteli
Kilwa Masoko Kilwa Ruins
Kilwa Safari
Kilwa Dreams
Kimbilio
Kilwa Sea View
Mwangaza
Lindi Lindi Oceanic
Mbali na hoteli hizi Mkoa pia umeshuhudia kuanzishwa asasi ya Kijamii kwa jina
la “Kilwa Hevitage “ambayo miongoni mwa shughuli zake ni kuutangaza
Utamaduni asilia wa Kilwa katika Nyanja mbalimbali.
Kupitia asasi hii kutafanyika pia aya nyingine ya Utalii wa Kiutamaduni (Cultural
tourism.
First Draft 38

Majengo ya Ofisi:
Mkoa ulianza ukiwa umekodi jengo la Ofisi kutoka Msajili wa Majumba hapo
mwaka 1971. Jengo hilo limetumika hadi mwaka 1989 wakati ambapo Ofisi ya
Mkuu wa Mkoa ilipokamilika awamu ya kwanza na kuhamia. Awamu ya pili
imeanza kutumika pamoja na kwamba hatua za umaliziaji bado hazijakamilika.
Majengo ambayo yamejengwa ndani ya miaka ya Uhuru ni majengo ya Ofisi za
Wakuu wa Wilaya za Kilwa, Lindi na Nachingwea.
Kwa upande wa Wilaya za Liwale na Ruangwa Wakuu wa Wilaya Ofisi zao zimo
katika majengo ya Halmashauri za Wilaya husika. Jengo la Ofisi kwa Wilaya ya
Ruangwa linaendelea kujengwa.
Majengo ya Ofisi ambayo yapo Ruangwa Halmashauri ya Wilaya na Nachingwea
yanatokana na juhudi za Wananchi wenyewe kuchangia kwa hali na mali.
Mchango wa Serikali Kuu kwa majengo hayo ikilinganishwa na ule wa jamii wa
jamii ni mkubwa mno kwa uwiano wa asilimia 20 Serikali Kuu ni 80% juhudi za
Wananchi wenyewe.
First Draft 39

Umeme:
Mnamo mwaka 1971 wakati Mkoa unaundwa ni maeneo machache tu ambayo
yalikuwa na Umeme.
Shirika la Umeme la TANESCO lilikuwa linatoa huduma hiyo kwa miji ya Lindi na
Nachingwea tu.
Mbali na miji hii Wamisionari nao walitoa huduma hii eneo la Nyangao kwa
shughuli zao hapo kama hospitali, Karakana na matumizi ya Kanisa.
Ndani ya kipindi hiki cha miaka ya Uhuru huduma ya TANESCO ilipanuka na
kufika Miji ya Liwale, Kilwa Masoko na Ruangwa. Umeme huu ulikuwa
unazalishwa na mashine (Generator) ambapo vituo vilikuwa Lindi Mjini,
Nachingwea, Liwale na Kilwa Masoko – Ruangwa ilihudumiwa na mitambo ya
Nachingwea.
Kufuatia kufungwa kwa mitambo ambayo inaendeshwa kwa gesi asilia huko
Mtwara (Artumas) na imekuwa ni ukombozi kwa Lindi, Nachingwea na Ruangwa.
Suala la mgao ni historia.
Katika baadhi ya Vijiji huduma ya Umeme kwa sasa inapatikana kama ifuatavyo:-
Nachingwea Naipanga, Stesheni, Nangowe, Chiola
Ruangwa Likunja, Nkowe
Kilwa Nangurukuru, Singino, Mpara, Somanga, Tingi
First Draft 40

TAASISI ZA FEDHA
Mabenki ambayo yalikuwepo katika miaka ya 1970 hapa Mkoani yalikuwa
National Bank of Commerce matawi yalikuwapo katika miji ya Wilaya, Benki ya
Posta ambapo huduma yake ilikuwa inatolewa sehemu yenye Ofisi ya Posta.
Mabenki mengine ni Tanzania Rural Development Bank (TRDB) na Tanzania
Housing Bank (THB): haya mawili yalikuwa na Matawi Lindi Mjini tu. Kwa sasa
TRDB na THB hayapo tena.
Kutokana na maboresho katika Sekta ya fedha na mageuzi kadhaa ndani ya
Sekta husika Mkoa kwa sasa unazo taasisi zifuatazo za fedha:
Taasisi Matawi
NBC (1997) Ltd Lindi Mjini
NMB Lindi, Nachingwea, Liwale, Ruangwa na Kilwa
CRDB Lindi Mjini
Tanzania Postal Bank Lindi Mjini
Pride (T) Ltd Lindi Mjini
Bay Port Lindi Mjini
First Draft 41

ASASI ZA KIJAMII (AZAKI):
Kuanzia miaka ya 1990 Mkoa umeshuhudia kuundwa kwa AZAKi mbalimbali
katika Wilaya zake zote 5 za Kiserikali Kuu. AZAKi hizo zimejikita katika Nyanja
mbalimbali za kijamii ili kuwezesha michakato ya kutatua Kero mbalimbali
Kisiasa (elimu ya Uraia), Kiuchumi (vita dhidi ya Umaskini) Kijamii na pia Kijinsia.
Kufuatia kuwapo kwa AZAKi nyingi kila Wilaya imeunda Mtandao unaoratibu na
kuziunganisha AZAKi hizo. Mitandao hiyo ni kama ifuatayo:
Wilaya Jina la Mtandao
Lindi LINGO NET
Kilwa KINGO NET
Liwale ULIDINGO
Ruangwa RUANGONET
Nachingwea NAGO NET
Mitandao hii ya Kiwilaya inajumuika chini ya Mtandao mmoja wa Kimkoa – Lindi
Association of Non Governmental Organisations – LANGO.
First Draft 42