Wychowanie poprzez sport – między nadziej¹ a zw¹tpieniem (I)

More documents

Recommendations

Info

72 twa pod Waterloo wygrana zosta³a na polach w Eton” (24, 26). 4 Warto tu zauwa¿yæ, i¿ w jêzyku angielskim do dziœ funkcjonuj¹ idiomatyczne zwroty: good sport dla okreœlenia osoby towarzyskiej, umiej¹cej przegrywaæ ze œmiechem na ustach, play the game – postêpowaæ uczciwie czy te¿ be a sport, oznaczaj¹ce „b¹dŸ tak dobry”, „nie zrób mi zawodu”. Koncepcja sportu wychowawczego oraz ideologia „muskularnego chrzeœcijañstwa” upowszechni³y siê w XIX wieku nie tylko w Wielkiej Brytanii, ale tak- ¿e w Stanach Zjednoczonych, gdzie by³y postrzegane m.in. jako œrodek rewitalizacji spo³eczeñstwa zagro¿onego przez postêpuj¹ce procesy urbanizacyjne i szerzenie siê pracy za biurkiem (pogl¹dy takie g³osi³ m.in. przysz³y prezydent tego kraju – Theodore Roosevelt), a tak¿e bardzo obiecuj¹ce narzêdzie kszta³towania charakteru. Istotnie z punktu widzenia naszych rozwa¿añ jest to, ¿e liczni teoretycy brytyjskiej i amerykañskiej kultury fizycznej podkreœlali przede wszystkim charakterotwórczy wp³yw walki sportowej, a nie tylko aktywnoœci fizycznej jako takiej, bo tylko obecnoœæ rywali mia³a zmuszaæ do przekraczania w³asnych si³ 4 Na pewn¹ ironiê mo¿e zakrawaæ fakt, i¿ – jak twierdzi G. H. Sage (1998) – domniemany autor tego powiedzenia i dowodz¹cy we wspomnianej bitwie, Artur Wellington, prawdopodobnie sam sportu nie uprawia³. Czêœæ historyków zwraca równie¿ uwagê, i¿ Anglicy bitwê wygrali nie tyle dziêki walorom osobowym swoich ¿o³nierzy (w ukszta³towaniu których sport mia³ odegraæ donios³¹ rolê), co du¿ej dozie szczêœcia. Krzysztof Sas-Nowosielski fizycznych i moralnych. Niektórzy, jak np. J. Barr (cytujê za 30. poz. piœm.) twierdzili wrêcz, ¿e im rywalizacja bardziej „ostra”, tym lepiej s³u¿y kszta³towaniu charakteru. Z powy¿szego wzglêdu szczególne wartoœci wychowawcze przypisywano grom zespo³owym, takim jak futbol amerykañski, o którym R. T. McKenzie pisa³, ¿e: „wobec braku rzeczywistej walki, jest jedynym obszarem trenowania przytomnoœci umys³u, œmia³oœci, odwagi, wytrzyma³oœci na ból i zmêczenie, dzielnoœci i stanowczoœci, które musz¹ cechowaæ m³odzie¿” (cytujê za 30. poz. piœm., s. 113), bo s¹ to walory potrzebne „efektywnemu cz³owiekowi w ka¿dej sferze ¿ycia” (N. Bingham, cytujê za 22 poz. piœm., s. 140). W zwi¹zku z tym w Ameryce lansowano przekonanie, i¿ walecznoœæ ¿o³nierzy na polach bitew zosta³a ukszta³towana w du¿ej mierze na boiskach do gier sportowych. Wyraz takiemu przekonaniu da³ Henry Steele, profesor historii, wyk³adaj¹cy w latach 40. na Columbia University, który na ³amach czasopisma „Scholastic” argumentowa³, ¿e lekcje odwagi i honoru, którym dali wyraz amerykañscy ¿o³nierze, zosta- ³y odrobione na niwie sportu (10). Gwoli uczciwoœci nale¿y jednak wspomnieæ, i¿ pod adresem sportu, w tym zw³aszcza tkwi¹cego w nim potencja³u wychowawczego, wysuwano wiele zastrze¿eñ. G³osy krytyczne pojawi³y siê ju¿ na d³ugo przedtem, zanim upowszechni³a siê koncepcja „muskularnego chrzeœcijañstwa” (24). Nie zamilk³y one bynajmniej w okresie najwiêkszej popularnoœci sportu, i tak dla przyk³adu w Anglii w 1870 r. ukaza³a siê nowela „Man and Wife”, której autor Wilkie Collins dowodzi³, ¿e
Wychowanie poprzez sport – miêdzy nadziej¹ a zw¹tpieniem (I) sport jest pozbawiony jakichkolwiek wartoœci charakterotwórczych, mo¿e jedynie poza odwag¹, a i to na jej najmniej wartoœciowym poziomie (16). Równie¿ w USA gloryfikowane przez jednych gry zespo³owe, jak np. futbol, przez innych by³y krytykowane za obecnoœæ elementów, które ka¿¹ pow¹tpiewaæ w jego wartoœæ moraln¹ (np. brutalnoœæ). 5 W kraju tym krytyka sportu, zw³aszcza sportu dzieci i m³odzie¿y, nasili³a siê w œrodowisku pedagogów w latach 30., doprowadzaj¹c w 1938 r. do podjêcia przez The American Association for Health, Physical Education and Recreation rezolucji przeciwko rywalizacji sportowej dzieci, jako nie spe³niaj¹cej kryteriów wychowawczych (1). Koncepcja sportu jako obszaru, w którym trenowane s¹ na równi cia³o, jak i charakter cz³owieka, wypracowana w krajach anglosaskich, wywar³a znaczny wp³yw na pogl¹dy Pierre’a de Coubertina, który kilkukrotnie wizytowa³ zarówno Wielk¹ Brytaniê, jak i Stany Zjednoczone. Wizyty te – i poczynione w ich trakcie obserwacje pedagogiczne i sportowe – obok fascynacji kultur¹ staro¿ytnej Grecji (rozbudzonej g³ównie wykopaliskami prowadzonymi w Grecji w latach 1875-1881) uznaje siê zgodnie za jeden z g³ównych czynników, które wp³ynê³y na decyzjê wskrzeszenia igrzysk olimpijskich w³¹cznie z ich duchowym wymiarem (14-16, 18). J. A. Lucas (16) 5 Trudno zreszt¹ dziwiæ siê tego typu argumentom skoro, jak zauwa¿a S. A. Riess (The American sporting experience: A historical anthology of sport in America. Champaign 1984. Leisure Press) w grze tej notowano wiêcej wypadków œmiertelnych ni¿ w boksie. 73 twierdzi nawet, ¿e z obu wymienionych czynników ten pierwszy odegra³ zdecydowanie wiêksz¹ rolê, a podziw de Coubertina dla Anglików by³ tak du¿y, i¿ podczas odbywaj¹cej siê w 1889 r. Boston Physical Training Conference stwierdzi³, i¿ ¿aden system wychowawczy „nie stoi wy¿ej ni¿ angielski system wychowawczego sportu” (s. 51). Wprawdzie zarówno obraz sportu anglosaskiego (w tym osoby T. Arnolda), 6 jak i Grecji zosta³y przez de Coubertina wyidealizowane, fakt ten jednak ma dla pedagogiki sportu znacznie drugorzêdne. Najistotniejszym dzie³em barona by³o rozpropagowanie idei sportu wychowawczego i przekszta³cenie tej idei w doktrynê filozoficzno-pedagogiczn¹, znan¹ pod nazw¹ olimpizmu. Precyzyjnej definicji tej doktryny de Coubertin wprawdzie nie poda³, jednak przy ró¿nych okazjach precyzowa³, ¿e pod pojêciem tym rozumie pewien „stan umys³u” (4), postawê moraln¹ opart¹ na „wierze w mo¿liwoœci rozwijania jednostki poprzez wychowanie zarówno jego umys³u, ducha, jak i cia³a (...) poprzez sport” (15, s. 63). Wspó³czesna definicja olimpizmu, zawarta w „Karcie Olimpijskiej” mówi, i¿ jest on „filozofi¹ ¿ycia s³awi¹ca i ³¹cz¹c¹ w harmonijn¹ jednoœæ przymioty cia³a, woli i ducha. Wi¹¿¹c sport z kultur¹ i edukacj¹, olimpizm pragnie uchodziæ za twórcê stylu ¿ycia opartego na radoœci wysi³ku, war- 6 S. Loland (15) podkreœla, ¿e mówi¹c o reformach Arnolda nale¿y pamiêtaæ, i¿ sport nie by³ dla niego priorytetem, lecz jednie œrodkiem wspomagaj¹cym proces wychowania m³odych Anglików na dobrych chrzeœcijan i gentelmenów.
Page 1 and 2: Pedagogika sportu Nie masz wyboru.
Page 3 and 4: Wychowanie poprzez sport - miêdzy
Page 5 and 6: Wychowanie poprzez sport - miêdzy
Page 7: Wychowanie poprzez sport - miêdzy
Page 11: Wychowanie poprzez sport - miêdzy

Wychowanie poprzez sport – między nadziej¹ a zw¹tpieniem (I)

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?