Wychowanie poprzez sport – między nadziej¹ a zw¹tpieniem (I)
Wychowanie poprzez sport – między nadziej¹ a zw¹tpieniem (I)
Wychowanie poprzez sport – między nadziej¹ a zw¹tpieniem (I)
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
66<br />
Okazja do refleksji nad zagadnieniami<br />
wychowania <strong>poprzez</strong> <strong>sport</strong> jest<br />
obecnie szczególna. Oto bowiem Parlament<br />
Europejski i Rada Unii Europejskiej,<br />
dostrzegaj¹c w <strong>sport</strong>owych<br />
zmaganiach potencja³ wywierania pozytywnego<br />
wp³ywu na kszta³towanie<br />
osobowoœci m³odego cz³owieka, podjê-<br />
³y decyzjê o nadaniu rokowi 2004 miana<br />
„Europejskiego Roku Edukacji<br />
<strong>poprzez</strong> Sport” (European Year of Education<br />
through Sport). Bezpoœredniego<br />
pretekstu dla podjêcia tej decyzji dostarczy³y<br />
wprawdzie przypadaj¹ce w bie¿¹cym<br />
roku Igrzyska Olimpijskie w Atenach,<br />
niemniej jednak jej korzenie tkwi¹<br />
w doϾ powszechnie podzielanym w zachodniej<br />
kulturze przekonaniu, ¿e <strong>–</strong> jak<br />
mo¿emy przeczytaæ w ostatecznej wersji<br />
propozycji Parlamentu Europejskiego<br />
<strong>–</strong> „(...) <strong>sport</strong> jest idealnym instrumentem<br />
s³u¿¹cym wszystkim dziedzinom wychowania<br />
(...) jest integraln¹ czêœci¹ programu<br />
nauczania i sam w sobie zawiera<br />
istotne walory wychowawcze (...),<br />
stanowi czynnik wnosz¹cy wk³ad w wychowanie<br />
ludzi” (3).<br />
Wydawaæ by siê mog³o, ¿e taka deklaracja,<br />
wydana przez szacown¹ instytucjê,<br />
nie pozostawia wiele miejsca na<br />
komentarz. A jednak kwestia wychowawczego<br />
znaczenia <strong>sport</strong>u nie jest bynajmniej<br />
jednoznaczna. S³owa „nadzieja”<br />
i „zw¹tpienie”, zestawione obok siebie<br />
w tytule tego artyku³u, maj¹ wskazaæ,<br />
i¿ relacje ³¹cz¹ce <strong>sport</strong> i wychowanie<br />
bywaj¹ pozytywne, ale zdarza siê<br />
tak¿e, i¿ mamy do czynienia z czymœ<br />
ca³kiem przeciwnym. Uprawianie <strong>sport</strong>u<br />
<strong>–</strong> zw³aszcza przez dzieci i m³odzie¿<br />
<strong>–</strong> mo¿e nieœæ ze sob¹ zarówno szanse,<br />
Krzysztof Sas-Nowosielski<br />
jak i zagro¿enia dla procesu wychowania,<br />
wspomagaæ go lub hamowaæ. Wœród<br />
przedstawicieli ró¿nych dyscyplin naukowych<br />
(pedagogów, psychologów,<br />
socjologów, filozofów) nie brakuje takich,<br />
którzy krytykuj¹ tezê, mówi¹c¹, ¿e<br />
<strong>sport</strong> niesie ze sob¹ jakieœ szczególne<br />
walory wychowawcze. S¹ te¿ tacy, którzy<br />
uwa¿aj¹, ¿e nie posiada on ¿adnych<br />
tego rodzaju walorów.<br />
Celem niniejszego artyku³u jest przedstawienie<br />
obecnego stanu wiedzy o funkcjach<br />
i dysfunkcjach wychowawczych<br />
<strong>sport</strong>u oraz warunków, których spe³nianie<br />
pozwala zwiêkszyæ mo¿liwoœæ pojawienia<br />
siê tych pierwszych i to bez<br />
nara¿ania na szwank realizacji celów,<br />
zwi¹zanych z przygotowaniem do walki<br />
<strong>sport</strong>owej.<br />
Istota i sens wychowania<br />
(w kontekœcie <strong>sport</strong>u)<br />
Zanim przyst¹pimy do rozwa¿añ nad<br />
wzajemnymi relacjami miêdzy <strong>sport</strong>em<br />
a wychowaniem, zatrzymajmy siê na<br />
chwilê nad pojêciem „wychowanie”.<br />
Nie jest ono zdefiniowane w sposób na<br />
tyle jednoznaczny, by mog³o byæ bez zastrze¿eñ<br />
przyjmowane przez spo³ecznoœæ<br />
naukow¹. Zdaniem B. Œliwerskiego<br />
(28), prawdopodobnie definicja taka nie<br />
powstanie nigdy, z uwagi na ró¿norodnoœæ<br />
stanowisk teoretycznych, z których<br />
mo¿na rozpatrywaæ zjawisko wychowania.<br />
<strong>Wychowanie</strong> bowiem mo¿na rozumieæ<br />
jako: œwiadome i celowe „urabianie”<br />
osobowoœci wychowanka; proces<br />
zdobywania doœwiadczeñ wskutek<br />
dzia³alnoœci w okreœlonym œrodowisku<br />
spo³ecznym; wspomaganie wychowan-
Change language