M E D I C U S - Shoqata e Mjekëve Shqiptarë të Maqedonisë-Hipokrati

REZYME: Në ditët e sotme pesticidet nuk trajtohen vetëm si produkte që mbrojnë
bimët, por edhe si mjete potenciale që dëmtojnë mjedisin dhe shëndetin e njeriut. Qëllimi
i punimit: Sasia e pesticideve në vendin tonë është gjithnjë në rritje, përdorimi i tyre
është pa kriter. Ndikimi në shëndet dhe mjedis, bën që të vlerësojmë riskun e tyre dhe të
ndikojmë në parandalimin e ndotjeve nga pesticidet në burim. Materiale dhe metoda:
Në studim janë marrë në konsideratë pesticidet më të përdorura në vendin tonë gjatë
viteve 2004 - 2007. Efektet në shëndet u evidentuan me anën e anketimeve të
përdoruesve në mjedise të mbrojtura. Vlerësimi i riskut është bërë me modelin e
Koeficientit EIQ (Environmental Impact Quotient), [Kovac et al., 1992], i cili përfshin
tre komponentët: fermer, konsumator dhe ekologjik. Konkluzione: Në serra rezulton që
përdoren pesticide me toksicitet të lartë, si psh Methomyl, Etoprophos, etj. të cilët kanë
sjellë çrregullime në shëndet si; dhimbje koke, irritim të syve, vështirësi në frymëmarrje
etj. Kohëzgjatja e tyre ka qenë në varësi të kohës së ekspozimit me këto pesticide.
Fjalë kyç: pesticide, impakt, shëndet, toksicitet, EIQ.
Medicus 2009, Vol. XI (1):
HYRJE
Me gjithë përparimet që ka bërë shkenca në bujqësi, përdorimi i pesticideve
mbetet një nga mjetet më efikase, për kontrollin e parazitëve dhe rritjen e prodhimit
bujqësor. Vendi ynë është akoma larg vlerësimit të riskut që këto pesticide kanë në
shëndet dhe ne mjedis. Studimet për impaktin dhe degradimin e pesticideve, vlerësimin e
niveleve të mbetjeve që shkojnë tek konsumatori etj., në vendin tonë janë akoma në
nivele studimesh spontane. Deri në fund të vitit 2007 në Shqipëri janë të regjistruara për
tu importuar 318 lloje formulimesh të ndryshme pesticidesh (8), që përfaqësojnë lëndë
aktive me veti insekticide 22.9%, fungicide 57%, herbicide 11.4%, nematocite 2.7%, të
tjera 6%. Sipërfaqja e mbjellë në serra është 685 ha, prodhimi i tyre shkon deri në 57 000
ton/vit (8). Përdorimi i pesticideve në këto mjedise vjen duke u rritur (rreth 70% të
përdorimit total të tyre) (8), prandaj vlerësimi i riskut të pesticideve me anën e
modelimeve të impakteve të tyre në shëndet dhe në mjedis, mbetet një aspekt interesant i
punës kërkimore.
MATERIALE DHE METODA
Studimin e kemi realizuar në vitet 2004–2007, në mjedise të mbrojtura, të
kultivuara me perime, në rrethet e Tiranës, Durrësit, Lushnjës, Elbasanit, Shkodrës, etj.
Nëpërmjet monitorimeve, janë hartuar skedat e përdorimit të pesticideve, në
kulturat kryesisht domate e trangull, të mbjella në këto mjedise.
Janë realizuar intervista me mbi 70 fermerë në lidhje me simptomat e shfaqura
gjatë përdorimit të pesticideve dhe kohëzgjatja e ekspozimit të fermerëve, gjatë
përdorimit të tyre.
Për të vlerësuar riskun e tyre në shëndetin e njeriut dhe në mjedis, është përdorur
modeli i përllogaritjes se koeficientit EIQ, sipas këtij ekuacioni: (3).