M E D I C U S - Shoqata e Mjekëve Shqiptarë të Maqedonisë-Hipokrati
M E D I C U S - Shoqata e Mjekëve Shqiptarë të Maqedonisë-Hipokrati M E D I C U S - Shoqata e Mjekëve Shqiptarë të Maqedonisë-Hipokrati
DISKUTIM c. 2 fëmijë u kategorizuan me ÇSPT formë klinikisht të plotë; 18 të tjerë me formë të pjesshme. Ky studim është përpjekja e parë për vlerësimin e ekspozimit ndaj traumës dhe zhvillimit të PTSD në një grup specifik – ish të përndjekurit dhe të mbijetuarit e traumës si dhe ndikimi i traumës te fëmijët e tyre. Në fillim morrëm grupin e të internuarve politikë si një grup kontrolli krahasimi dhe menduam që janë dy grupe të ndryshme. Por gjatë analizës së parë u vu re që edhe midis këtij grupi kishte torturë, kështu që u detyruam t‘i bashkojmë të dy grupët në një të vetëm. Popullata e marrë në studim raportoi një numër të lartë ngjarjesh traumatike, duke përfshirë këtu edhe metodat e torturës. Siç u vu re nga rezultatet tortura ishte e përhapur më një përqindje të madhe në grupin e prindërve. Format më të përhapura të saj ishin tortura fizike e shoqëruar me torturën psikologjike, prej të cilave më e zakonshmja ishte të qënit apo observimi i torturës se një familjari. Nga ky studim doli se kur janë të kombinuara tortura fizike, abuzimi seksual dhe tortura psiklogjike, mundësia për t‘u zhvilluar PTSD (për prindërit) është më e madhe. Pasojat psikologjike të rezultuara te prindërit, në një shoqëri pas diktaturës, e bëjnë të vështirë për të dalluar qartë midis pasojave të torturës vetëm gjatë burgosjes apo internimit dhe pasojave të të ashtuquajturës ‗luftë e ‗97‘ më vete apo stresorëve të ndryshëm në një gjendje pas lufte. Rezultatet tregojnë për nivel të lartë të PTSD te prindërit me simptoma të ndryshme të ripërjetimit, shmangies dhe stimulimit. Nga këto rezultate del se ish të persekutuarit vuajnë nga frikëra të ndryshme, kanë një prirje depresive dhe frenim në jetën shoqërore dhe funksionimin e tyre të përgjithshëm. Ata prindër që paraqesin simptoma të PTSD e perceptojnë cilësinë e jetës negativisht. Fëmijët e ish të persekutuarve paraqitën paqëndrueshmëri emocionale ose simptoma somatike. Faktorët prindërorë të tillë si simptomat e PTSD ndikonin shumë në prirjen e fëmijëve të tyre për të zhvilluar PTSD. Ishte interesante të shihej midis fëmijëve vulnerabiliteti i vajzave në krahasim me djemtë për të zhvilluar PTSD. Të dhënat e studimit tonë tregojnë vulnerabilitet në rritje të fëmijëve për të zhvilluar PTSD kur ata përballen me situata apo me ngjarje stresante dhe i tillë ishte lidhja midis zhvillimit të PTSD dhe përjetimit të një aksidenti me makinë. Prindërit dhe fëmijët e tyre referuan apo sollën në studim përjetimin e ngjarjes më të rëndësishme që ka ndodhur vitet e fundit ‗luftën‘, e cila mund të shpjegohet me situatën e vështirë politike të krijuar në Shqipëri dhe ‗përdorimin e lirë të armëve‘ gjatë kësaj periudhe, e ashtuquajtur ‗lufta e vitit 1997‘. KONKLUZIONE
REFERENCAT Gjendja emocionale e fëmijëve mund të ndikohet fuqimisht nga simptomat e prindërve të tyre. S‘andejmi del e qartë nevoja e ndihmës për këtë grup fëmijësh, për të përmirësuar vështirësitë emocionale dhe ato të sjelljes, apo simptomat e PTSD. Fëmijët e të mbijetuarve të torturës mund të jenë një grup me rrezik të lartë, brenda të cilit ne mund të eksplorojmë diferencat individuale që kanë të bëjnë me faktorët e rrezikut për të zhvilluar PTSD. Ekzaminime të mëtejshme janë të nevojshme ndër nëngrupet, si p.sh. midis vajzave dhe djemve, midis atyre që kanë qenë në burg dhe atyre që kanë qenë në internim, dhe një grupi kontrolli ‗të shëndoshë‘. 1. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, fourth edition (DSM-IV), American Psychiatric Association, 1994 2. ARCT, ARCT History of Establishment‘ – Rehabilitation No. 1, Tirana 2003. 3. Dent, O. F., Tennant, C. C. & Goulston, K, J (1987). Precursors of depression in World War II veterans 40 years after the war. Journal of Nervous and Mental Disorders 175, 486-490. 4. Last, U. Kein, H. Impact of Parental Holocaust Traumatization on Offsprings‘ Reports of Parental Child-Rearing Practices. Journal of Youth and Adolescence 1984; 13:267-283. 5. Needs Assessment and Memorisation, ARCT/RCT Project, 1999-2001, Tirana. 6. Rakoff, V., Sigal, J.J., & Epstein, N. (1976). Children and families of concentration camp survivors. Canada's Mental Health, 14, 24-26. 7. Rosenheck, R. & Nathan, P. (1985). Secondary traumatization in the children of Vietnam veterans with posttraumatic stress disorder. Hospital and Community Psychiatry, 36, 538-539. 8. Sigal, J.J., Weinfeld, G. (1985). Control of aggression in adult children of survivors of the Nazi persecution. Journal of Abnormal Psychology, 94, 556-564. 9. Solomon, Z., Kotler, M., Mikulincer, M. (1988). Combat-related posttraumatic stress disorder among second-generation Holocaust survivors: Preliminary findings. American Journal of Psychiatry, 145, 865-868. 10. Yehuda R., J. S., M Wainberg, K Binder-Brynes, T Duvdevani "Vulnerability to posttraumatic stress disorder in adult offspring of Holocaust survivors." American Journal of Psychiatry, 155, 1998a, 1163-1171. 11. Zeiss, R. A. & Dickman, H. R. (1989). PTSD 40 years later. Journal of Clinical Psychology 45, 80-87. 12. WHOQOL Group. Development of the World Health Organization WHOQOL BREF quality of life assessment. The WHOQOL Group. Psych. Med. 1998; 28:551-8. SUMMARY
- Page 73 and 74: 1 Internal Clinic, Service of Cardi
- Page 75 and 76: karboni dhe pluhura), si dhe ndaj n
- Page 77 and 78: Pasqyra 5 punëtorët e prodhimit t
- Page 79 and 80: Figura 2 Pasqyra 9 Prevalenca e SPO
- Page 81 and 82: është konstatuar në punëtorët
- Page 83 and 84: 6. Sessa T, Vecchione C, Mole R, Ja
- Page 85 and 86: Петар Аврамовски 1 ,
- Page 87 and 88: заболувањата. Испи
- Page 89 and 90: Слика 1 - Колор Допл
- Page 91 and 92: 2. Görg C, Riera-Knorrenschild J,
- Page 93 and 94: Групата која беше т
- Page 95 and 96: Испитани се 40 пацие
- Page 97 and 98: DPI 0,4 0,35 0,3 0,25 0,2 0,15 0,1
- Page 99 and 100: ЗАКЛУЧОЦИ 1. Вредно
- Page 101 and 102: In our study were estimate together
- Page 103 and 104: поставува прашањет
- Page 105 and 106: Табела 1. Максималн
- Page 107 and 108: 1. Континуирано се н
- Page 109 and 110: Irina Panovska-Stavridis Univerzite
- Page 111 and 112: Cel na na{ata studija e da vovede m
- Page 113 and 114: PAS +/- 10 56 M 90 11 135 21 M1 POX
- Page 115 and 116: Sigurna potvrda za postavuvawe na d
- Page 117 and 118: PUNIM PROFESIONAL / PROFESIONAL PAP
- Page 119 and 120: psikologjike. Stresi ndryshon nga n
- Page 121 and 122: Në total numri i personave të pë
- Page 123: Ne u përpoqëm të kuptonim me cil
- Page 127 and 128: Mерита Ismajli-Marku, lekar, n
- Page 129 and 130: Da se napravi analiza na naj~estite
- Page 131 and 132: Grafikon 2: Definitivni dijagnozi p
- Page 133 and 134: distalna simetri~na nevropatija (11
- Page 135 and 136: patients (15,34%). Radicular lessio
- Page 137 and 138: Adolescentot ne sozreva ~ekorej}i d
- Page 139 and 140: postoi nekoj problem,a od niv izdoe
- Page 141 and 142: kriza e promenata na sostavot na se
- Page 143 and 144: families which have certain problem
- Page 145 and 146: � покривање на тро
- Page 147 and 148: ЛИЧНИ ТРОШОЦИ (2005 П
- Page 149 and 150: Целта и суштината н
- Page 151 and 152: задължителното оси
- Page 153 and 154: group 1. Adverse effects from the d
- Page 155 and 156: (P=0.01) and expulsion time (P=0.00
- Page 157 and 158: DISCUSSION Spontaneous passage of u
- Page 159 and 160: 15. Dellabella M, Milanese G, Muzzo
- Page 161 and 162: were International Prostate Score S
- Page 163 and 164: Study group Control group Diastolic
- Page 165 and 166: 9. Roehrborn CG, Siami P, Barkin J
- Page 167 and 168: prediktor me ndikim të madh në ko
- Page 169 and 170: Për paraqitjen e ndikimit të komo
- Page 171 and 172: Pas testimit të bërë, nuk ësht
- Page 173 and 174: sinjifikancë të rëndësishme sta
DISKUTIM<br />
c. 2 fëmijë u kategorizuan me ÇSPT formë klinikisht <strong>të</strong> plo<strong>të</strong>; 18 <strong>të</strong><br />
tjerë me formë <strong>të</strong> pjesshme.<br />
Ky studim ësh<strong>të</strong> përpjekja e parë për vlerësimin e ekspozimit ndaj traumës dhe<br />
zhvillimit <strong>të</strong> PTSD në një grup specifik – ish <strong>të</strong> përndjekurit dhe <strong>të</strong> mbijetuarit e traumës<br />
si dhe ndikimi i traumës te fëmijët e tyre.<br />
Në fillim morrëm grupin e <strong>të</strong> internuarve politikë si një grup kontrolli krahasimi<br />
dhe menduam që janë dy grupe <strong>të</strong> ndryshme. Por gja<strong>të</strong> analizës së parë u vu re që edhe<br />
midis këtij grupi kishte torturë, kështu që u detyruam t‘i bashkojmë <strong>të</strong> dy grupët në një <strong>të</strong><br />
ve<strong>të</strong>m.<br />
Popullata e marrë në studim raportoi një numër <strong>të</strong> lar<strong>të</strong> ngjarjesh traumatike, duke<br />
përfshirë këtu edhe metodat e torturës.<br />
Siç u vu re nga rezultatet tortura ishte e përhapur më një përqindje <strong>të</strong> madhe në<br />
grupin e prindërve. Format më <strong>të</strong> përhapura <strong>të</strong> saj ishin tortura fizike e shoqëruar me<br />
torturën psikologjike, prej <strong>të</strong> cilave më e zakonshmja ishte <strong>të</strong> qënit apo observimi i<br />
torturës se një familjari.<br />
Nga ky studim doli se kur janë <strong>të</strong> kombinuara tortura fizike, abuzimi seksual dhe<br />
tortura psiklogjike, mundësia për t‘u zhvilluar PTSD (për prindërit) ësh<strong>të</strong> më e madhe.<br />
Pasojat psikologjike <strong>të</strong> rezultuara te prindërit, në një shoqëri pas diktaturës, e<br />
bëjnë <strong>të</strong> vështirë për <strong>të</strong> dalluar qar<strong>të</strong> midis pasojave <strong>të</strong> torturës ve<strong>të</strong>m gja<strong>të</strong> burgosjes apo<br />
internimit dhe pasojave <strong>të</strong> <strong>të</strong> ashtuquajturës ‗luf<strong>të</strong> e ‗97‘ më vete apo stresorëve <strong>të</strong><br />
ndryshëm në një gjendje pas lufte.<br />
Rezultatet tregojnë për nivel <strong>të</strong> lar<strong>të</strong> <strong>të</strong> PTSD te prindërit me simptoma <strong>të</strong><br />
ndryshme <strong>të</strong> ripërjetimit, shmangies dhe stimulimit.<br />
Nga këto rezultate del se ish <strong>të</strong> persekutuarit vuajnë nga frikëra <strong>të</strong> ndryshme, kanë<br />
një prirje depresive dhe frenim në je<strong>të</strong>n shoqërore dhe funksionimin e tyre <strong>të</strong><br />
përgjithshëm. Ata prindër që paraqesin simptoma <strong>të</strong> PTSD e perceptojnë cilësinë e je<strong>të</strong>s<br />
negativisht.<br />
Fëmijët e ish <strong>të</strong> persekutuarve paraqi<strong>të</strong>n paqëndrueshmëri emocionale ose<br />
simptoma somatike. Faktorët prindërorë <strong>të</strong> tillë si simptomat e PTSD ndikonin shumë në<br />
prirjen e fëmijëve <strong>të</strong> tyre për <strong>të</strong> zhvilluar PTSD.<br />
Ishte interesante <strong>të</strong> shihej midis fëmijëve vulnerabiliteti i vajzave në krahasim me<br />
djem<strong>të</strong> për <strong>të</strong> zhvilluar PTSD.<br />
Të dhënat e studimit tonë tregojnë vulnerabilitet në rritje <strong>të</strong> fëmijëve për <strong>të</strong><br />
zhvilluar PTSD kur ata përballen me situata apo me ngjarje stresante dhe i tillë ishte<br />
lidhja midis zhvillimit <strong>të</strong> PTSD dhe përjetimit <strong>të</strong> një aksidenti me makinë.<br />
Prindërit dhe fëmijët e tyre referuan apo sollën në studim përjetimin e ngjarjes më<br />
<strong>të</strong> rëndësishme që ka ndodhur vitet e fundit ‗luf<strong>të</strong>n‘, e cila mund <strong>të</strong> shpjegohet me<br />
situa<strong>të</strong>n e vështirë politike <strong>të</strong> krijuar në Shqipëri dhe ‗përdorimin e lirë <strong>të</strong> armëve‘ gja<strong>të</strong><br />
kësaj periudhe, e ashtuquajtur ‗lufta e vitit 1997‘.<br />
KONKLUZIONE
Change language