Leczenie przeciwzapalne w chorobie zwyrodnieniowej stawów z ...
Leczenie przeciwzapalne w chorobie zwyrodnieniowej stawów z ...
Leczenie przeciwzapalne w chorobie zwyrodnieniowej stawów z ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Leczenie</strong> <strong>przeciwzapalne</strong> w <strong>chorobie</strong> <strong>zwyrodnieniowej</strong> <strong>stawów</strong> z uwzględnieniem kwasów tłuszczowych… 331<br />
sany serii 3 oraz leukotrieny serii 5, które wykazują dużo słabsze<br />
właściwości prozapalne lub w niektórych przypadkach<br />
nawet <strong>przeciwzapalne</strong> w odróżnieniu od analogicznych związków<br />
serii 2 i 4 [3, 4].<br />
WNKT są obecne w błonach komórkowych wszystkich<br />
komórek zapewniając ich prawidłową funkcję. Suplementacja<br />
WNKT zalecana jest w różnych sytuacjach klinicznych,<br />
chętnie w chorobach układu krążenia (ze względu na ich m.in.<br />
działanie przeciwarytmiczne, obniżające podwyższone ciśnienie<br />
tętnicze, stężenie trójglicerydów we krwi, działanie<br />
przeciwzakrzepowe, antyagregacyjne), w chorobach psychicznych<br />
i neurodegeneracyjnych, łuszczycy, AMD (age-related<br />
macular degeneration). Mają także korzystne działanie w cukrzycy,<br />
przewlekłych chorobach zapalnych w tym <strong>chorobie</strong><br />
<strong>zwyrodnieniowej</strong> (<strong>stawów</strong>) i alergicznych [8, 20, 26].<br />
Z kwasu eikozapentaenowego (EPA) omega 3 przy udziale<br />
5-LOX tworzą się rezolwiny serii E – RvE1 czyli kwas<br />
5S,12R,18R-trihydroksy-6Z,8E,10E,14Z,16E-eikozapentaenowy<br />
i równolegle – RvE2 czyli kwas 5S,18R-dihydroksyeikozapentaenowy)<br />
o podobnym działaniu przeciwzapalnym<br />
(choć występują pewne różnice).<br />
Z kwasu dokozaheksaenowego (DHA) omega 3 syntetyzowane<br />
są rezolwiny serii D (RvD 1 – RvD 4 oraz AT-RvD 1 –<br />
AT-RvD 2 ). Synteza rezolwin wymaga udziału kilku rodzajów<br />
enzymów i współdziałania co najmniej 2 typów komórek (neutrofile,<br />
makrofagi, płytki krwi, komórki dendrytyczne, limfocyty)<br />
pojawiających się w miejscu zapalenia, które przekazują<br />
sobie półprodukty do dalszej syntezy. Zidentyfikowanymi w<br />
ostatnim czasie endogennymi mediatorami prowygaszeniowymi<br />
ostrej fazy zapalenia powstającymi na szlaku przemian<br />
DHA są (neuro)protektyna D1 (PD 1, NPD 1) i marezyna<br />
(MaR1). Wymienione związki działają za pośrednictwem specyficznych<br />
dla siebie receptorów błonowych. Opisane do tej<br />
pory spektrum <strong>przeciwzapalne</strong>go działania rezolwin, protektyn<br />
i marezyny jest bardzo szerokie. Rezolwiny, np. (głównie<br />
serii E) hamują migrację neutrofilów do ogniska zapalenia,<br />
tworzenie przez komórki dendrytyczne IL-12, hamują uwalnianie<br />
cytokin prozapalnych przez makrofagi, stymulują makrofagi<br />
do fagocytozy obumierających neutrofilów, zakłócają<br />
agregację płytek krwi zależną od tromboksanów. Obecność<br />
rezolwin wykazano w osoczu osób spożywających kwasy<br />
omega 3 (olej rybi, zawierający EPA i DHA), u których nie<br />
stwierdzono procesów zapalnych.<br />
Z kwasu dokozapentaenowego omega 6 w wyniku działania<br />
15-LOX powstają dwie pochodne oksylipinowe: kwas<br />
17S-hydroksy-DPAn-6 (17S-HDPAn-6 albo 17S-DPA-�6) i<br />
kwas 10S,17S-dihydroksydokoza-4Z,7Z,11E,13Z,15E-pentaenowy<br />
(10S,17S-diHDPAn-6 albo 10S,17S-HDPA-�6). Ze<br />
względu na swoje działanie w końcowej fazie zapalenia ostrego<br />
związki te zostały nazwane rezolwinami DPA-�6. Oksylipiny<br />
są wykrywane tylko w warunkach stosowania prekursora<br />
omega 6. Wyczerpujące dane na temat najnowszych<br />
koncepcji odczynu zapalnego, a także rezolwin, marezyn, protektyn<br />
uzyskamy z artykułów Nowaka [22, 23].<br />
Mediatory <strong>przeciwzapalne</strong> (wygaszające zapalenie) pochodzące<br />
od kwasów tłuszczowych omega 3 i omega 6 przedstawia<br />
ryc.1.<br />
ZAPALENIE W CHOROBIE ZWYRODNIENIOWEJ<br />
STAWÓW (CHZS, OSTEOARTHRITIS,<br />
OSTEOARTROZA, OSTEOARTHROSIS, OA)<br />
Ze względu na starzenie się społeczeństwa zwiększa się liczba<br />
chorych ze zmianami zwyrodnieniowymi w stawach będących<br />
przyczyną bólu i niesprawności. W Polsce choroba<br />
zwyrodnieniowa <strong>stawów</strong> (chzs) - osteoartroza (OA) nomenklaturowo<br />
nie jest zaliczana do chorób zapalnych tkanki łącznej<br />
w przeciwieństwie do nomenklatury światowej, w której<br />
mówi się raczej o osteoarthritis, nie osteoarthrosis. Chzs<br />
obecnie definiuje się jako wieloczynnikowy proces, w którym<br />
dochodzi do zmian w strukturze i funkcji <strong>stawów</strong>. W <strong>chorobie</strong><br />
omega 6<br />
kwas arachidonowy<br />
lipoksyny (LX, LXs)<br />
epilipoksyny (ATL, ATLs)<br />
kwas eikozapentaenowy<br />
(EPA)<br />
omega 3<br />
kwas dokozaheksaenowy<br />
(DHA)<br />
rezolwiny-E rezolwiny-D<br />
(neuro)proteksyny<br />
marezyny<br />
Ryc. 1. Pochodzenie mediatorów przeciwzapalnych (wygaszających zapalenie)<br />
Fig. 1. The origin of the anti-inflammatory mediators (pro-resolving mediators)<br />
tej występuje proces zapalny w obrębie błony maziowej i tkanek<br />
okołostawowych, a miejscem największych zmian jest<br />
chrząstka stawowa. Chzs może mieć postać pierwotną, w<br />
której prawdopodobnie odgrywają rolę czynniki genetyczne<br />
lub wtórną, związaną z ostrymi i przewlekłymi urazami (znaczenie<br />
mają przede wszystkim powtarzające się, lżejsze przeciążenia<br />
stawu), wadami w budowie układu kostno-stawowego<br />
oraz z szeregiem czynników natury metabolicznej,<br />
hormonalnej, zapalnej, środowiskowej (otyłość, rodzaj wykonywanej<br />
pracy), wiekiem i innymi. Znacznie częściej przyczyną<br />
dolegliwości stawowych jest pierwotna - idiopatyczna<br />
choroba zwyrodnieniowa, wynikająca z zaburzeń procesów<br />
metabolicznych w chrząstce stawowej i przewagi procesów<br />
katabolicznych nad anabolicznymi. Metabolizm chrząstki ulega<br />
przesunięciu w kierunku katabolizmu. Uwolnione z chondrocytów<br />
i fibroblastów cytokiny aktywują enzymy degradujące<br />
białka macierzy pozakomórkowej chrząstki. Następuje<br />
zanik chrząstki widoczny w obrazie radiologicznym w postaci<br />
zwężenia szpary stawowej.<br />
Badania immunohistochemiczne i molekularne wskazują<br />
na podłoże zapalne choroby <strong>zwyrodnieniowej</strong> <strong>stawów</strong>. Charakterystyczne<br />
cechy procesu zapalnego: zaczerwienienie,<br />
ocieplenie i obrzęk – występują jedynie w okresach zaostrzeń<br />
choroby, ponieważ chrząstka nie posiada naczyń krwionośnych,<br />
co uniemożliwia powstanie tych klasycznych objawów<br />
(nie dochodzi do wzmożonej reakcji naczyniowej w odpowiedzi<br />
na nagromadzenie czynników zapalnych). Natomiast ból<br />
i upośledzenie funkcji są stałymi cechami choroby <strong>zwyrodnieniowej</strong>.<br />
W miejscu zadziałania bodźca uszkadzającego<br />
(zapalnego) zaobserwowano aktywację komórek oraz nasilone<br />
wytwarzanie mediatorów stanu zapalnego. Aktywowane<br />
komórki uwalniają czynniki chemotaktyczne powodujące<br />
migrację leukocytów, które tworzą naciek zapalny. W błonie<br />
maziowej wyściełającej staw występują nacieki komórkowe<br />
z limfocytów pomocniczych T CD4+ (cząsteczka CD4+ jest<br />
to glikoproteina, koreceptor na komórkach T, obok receptora<br />
dla komórek prezentujących antygen TCR) oraz makrofagów.<br />
W chrząstce stawowej wykazano wzmożone powstawanie<br />
czynników prozapalnych: interleukiny 1 (IL-1), 6 (IL-6) i 8 (IL-8).<br />
Dochodzi także do zwiększenia aktywności TNF-�, prostaglandyny<br />
E 2, leukotrienów i tlenku azotu. Stwierdzono ponadto
Change language