Cynllun gweithredu daearyddiaeth - Arolwg Ordnans - Ordnance ...

Plant yn
mapio’r bydDavid Forrest
FBCart.S Cadeirydd
Pwyllgor Cartograffeg y Deyrnas Unedig
Y Gymdeithas Gartograffig Brydeinig
Crëwyd Cystadleuaeth Map y Byd Barbara Petchenik
i Blant ym 1993 gan y Gymdeithas Gartograffig
Ryngwladol (ICA) i goffáu Barbara Bartz Petchenik,
cartograffydd fu’n astudio sut mae plant yn amgyffred
mapiau. Nod y gystadleuaeth yw hybu portreadau
creadigol plant o’r byd ar ffurf graffig. Erbyn heddiw,
mae miloedd o blant o bum deg dwy o wledydd wedi
rhoi cynnig ar y gystadleuaeth.
Cynhelir y gystadleuaeth bob dwy flynedd, ar gyfer plant hyd at 16 oed.
Enwebir pum cynnig o bob gwlad sy’n cymryd rhan i’w harddangos mewn
arddangosfa arbennig yn ystod Cynhadledd Gartograffig Ryngwladol.
Bydd arbenigwyr cartograffig yn beirniadu’r cynigion rhyngwladol mewn
categorïau grwpiau oedran priodol. Anfonir y mapiau gorau at UNICEF
i’w hystyried ar gyfer cardiau cyfarch, yn ogystal â derbyn tystysgrif a
gwobr oddi wrth yr ICA.
Cyhoeddwyd llyfr yn cynnwys 100 o’r lluniadau mwyaf dychmygus
yn ddiweddar, i ddathlu 10 mlynedd o’r gystadleuaeth. Mae’r plant
wedi defnyddio amrywiaeth o gyfryngau i greu eu delweddau: cafodd
mapiau eu lluniadu, eu paentio, eu lliwio â chreonau, eu gwnïo a’u
gwau. Cafodd rhai eu gludo o glytiau o ddefnyddiau a chafodd un ei
baentio ar garreg! Defnyddiodd y plant amrywiaeth o arddulliau artistig
hefyd, gan adlewyrchu’r amgylchedd gweledol amryfath maen nhw’n
tyfu i fyny ynddo. Yn aml, dangosir y byd ‘yn ein dwylo ni’ a dangosir
pobl o lawer gwlad yn dal dwylo mewn cyfeillgarwch. Ystrydebau yw’r
rhain i oedolion, o bosib, ond i blant fe allan nhw fod yn gyfrwng cynnar
i ddeall cyfrifoldeb amgylcheddol a chydweithio rhyngwladol. Mae
tystiolaeth yn eu gwaith drwyddo draw o ffresni dychymyg y plant eu
hunain. Gwelir y Ddaear sfferig fel pêl pêl-fasged, fel balŵn aer poeth,
fel blodyn neu fel llygad ddynol. Mae’n siglo’n ansicr ar fin clogwyn
ac yn cael ei hachub mewn gwregys achub. Gwnaed pump o’r cant o
fapiau gan blant ysgol o Brydain, a gwelir rhai ohonyn nhw yma.
Anderson, Atwal, Wiegand a Wood (2005) Children Map the World:
Selections from the Barbara Petchenik Children’s World Map
Competition. ESRI Press, www.esri.com/esripress. Ar gael gan
Transatlantic Publishers, pris £16.50 Defnyddir yr enillion a ddaw o
werthu’r llyfr i hyrwyddo llythrennedd graffig gan dargedu gwledydd
sy’n datblygu a dysgwyr dan anfantais.
I gael mwy o wybodaeth am Gomisiwn ar Gartograffeg a Phlant yr ICA,
ewch i http://lazarus.elte.hu/ccc/ccc.htm.
Cystadleuaeth
map y byd
i blant
2007
Amcan y gystadleuaeth
Nodau’r gystadleuaeth yw hybu portread creadigol plant o’r byd,
ychwanegu at eu hymwybyddiaeth gartograffig a’u gwneud yn fwy
ymwybodol o’u hamgylchedd.
Rheolau’r gystadleuaeth
Bydd cenhedloedd sy’n aelodau o’r ICA yn casglu mapiau ar thema
‘Llawer cenedl, un byd’ wedi’u cynhyrchu gan blant dan 16 mlwydd oed.
Fe fydd y beirniadu rhyngwladol yn canolbwyntio ar dri maen prawf:
1) neges y gellir ei hadnabod,
2) cynnwys cartograffig, a
3) ansawdd y gwaith.
Mewn geiriau eraill, bydd y beirniaid yn chwilio am:
• Gysylltiad y gellir ei adnabod rhwng ffurf, siâp a’r defnydd o
elfennau cartograffig sy’n mynd i’r afael â thema’r gystadleuaeth yn
greadigol.
• Delwedd y gellir ei hadnabod o’r byd yn gyfan, neu rhan fawr ohono,
gyda ffurfiau a lleoliad cymharol tirfasau a chefnforoedd mor gywir
ag y gellir yn rhesymol ei ddisgwyl o ystyried oedran y plentyn ac
yng nghyd-destun y ‘system tafluniad’ a ddefnyddir.
• Elfennau cartograffig priodol, megis symbolau, lliwiau, enwau a
labeli ac ati, sy’n helpu wrth fynd i’r afael â thema’r gystadleuaeth:
- eglurder a darllenadwyaeth y symbolau pwynt, llinell ac ardal
sy’n briodol i’r cyfrwng mynegi, p’un ai ar bapur neu ar arwynebau
eraill, wedi’u lluniadu neu wedi’u creu o ddeunyddiau cynhenid;
- datgan gyda mynegiant a defnydd priodol o ddimensiynau
canfyddiadol lliw; hynny yw newid y gwerth ar gyfer gwahaniaethu
meintiol a newid yr arlliw ar gyfer gwahaniaethu ansoddol; ac
- ansawdd esthetig cyffredinol mewn materion megis cydbwysedd
a chytgord ymysg elfennau’r ddelwedd.
• Ni ddylai map fod yn fwy nag A3 (420 mm wrth 297 mm neu 17
modfedd wrth 11 modfedd). Gellir defnyddio unrhyw nifer o ‘ddulliau
tafluniad’ i gynhyrchu’r forlin a deunydd sylfaenol arall (er enghraifft,
ffiniau rhyngwladol a rhwyllwaith). Gall y rhain gynnwys dargopïo
neu gopïo map o’r byd sy’n bodoli eisoes neu ddefnyddio rhaglen
gyfrifiadurol.
• Rhaid i bob map fod â’r wybodaeth ganlynol ar label sydd wedi’i atodi
at gefn y portread: enw, oed, cyfeiriad ysgol a gwlad ei awdur, a’r teitl,
naill ai yn Saesneg neu yn Ffrangeg a hefyd yn iaith yr awdur.
• Bydd Gweithrediaeth yr ICA yn cyflwyno’r
cynigion buddugol i Bwyllgor Celf Rhyngwladol
UNICEF i’w hystyried fel dyluniadau cardiau
cyfarch. Mae’n bosib y bydd ICA yn eu
defnyddio hefyd. Bydd unrhyw un sy’n
cymryd rhan yn cytuno y gall ICA neu UNICEF
atgynhyrchu ei bortread / ei phortread, neu
ei sganio er mwyn i Brifysgol Carleton ei
gyhoeddi ar y Rhyngrwyd, heb ymgynghori â
nhw a heb dalu ffioedd hawlfraint.
• Cedwir mapiau’r gystadleuaeth mewn
archif yn Llyfrgell Fapiau Prifysgol Carleton
a gellir eu gweld ar y we
(see http://children.library.carleton.ca/).
Rhennir y ceisiadau yn dri grŵp fesul oed: dan 9,
9–12 a 13–15, a dyfernir rhwng 5 a 15 o wobrau.
Bydd enillwyr y gystadleuaeth ryngwladol yn
derbyn tystysgrif a gwobr o $50.
Rheolau cystadleuaeth y
Gymdeithas Gartograffig
Brydeinig/HarperCollins ®
Rhaid i gynigion gan ysgolion ac unigolion yn
y DU gydymffurfio â rheolau ICA a rhaid eu
hanfon erbyn 31 Mawrth 2007 i:
British Cartographic Society Petchenik Competition
Department of Geographical & Earth Sciences
Gilbert Scott Building
University of Glasgow
Glasgow G12 8QQ
Bydd panel o arbenigwyr cartograffig a
benodwyd gan y Gymdeithas Gartograffig
Brydeinig (BCS) yn beirniadu cynigion o’r DU.
Bydd y pum cynnig gorau’n derbyn tystysgrif
yr un a gwobr wedi’i noddi gan Harper Collins
Cartographic. Yna, byddan nhw’n mynd ymlaen
i gystadlu yn y gystadleuaeth ryngwladol yn
y Gynhadledd Gartograffig Ryngwladol ym
Moscow fis Awst 2007.
Bydd unrhyw un sy’n cymryd rhan yn cytuno y
gall BCS atgynhyrchu ei bortread / ei phortread
mewn cyhoeddiadau priodol neu ei sganio er
mwyn ei gyhoeddi ar eu gwefan, heb ymgynghori
â nhw a heb dalu ffioedd hawlfraint.
Diolchiadau
Atgynhyrchir delweddau trwy garedigrwydd ICA ac ESRI
Press. Harper Collins Cartographic am noddi cystadleuaeth
y DU.
Patrick Wiegand, Cadeirydd Comisiwn ar Gartograffeg a
Phlant yr ICA
28 newyddion mapio Rhifyn 31 gaeaf 2006 www.ordnancesurvey.co.uk/addysg www.ordnancesurvey.co.uk/addysg newyddion mapio Rhifyn 31 gaeaf 2006 29