Cynllun gweithredu daearyddiaeth - Arolwg Ordnans - Ordnance ...

7 8
rhydd hefyd ar y llethrau ac felly roedd yn rhaid
i’r cerddwyr lithro i lawr rhannau o’r llwybr.
Roedd rhai darnau o’r llwybr i’w gweld o hyd ond
roedd gordyfiant (ffotograff 7) a chreigiau rhydd
(ffotograff 8) yn gorchuddio mannau eraill, nes eu
bod yn anodd i’w gweld. Er hynny, llwyddodd y
tywysydd i ddilyn y llwybr hyd y copa a’r eglwys
garreg. Rhaid oedd gwyro ychydig o’r llwybr
gwreiddiol wrth ddod i lawr. Roedd y llwybr yn
ddigon anodd, gan gynnwys llwybrau serth heb
eu cyfnerthu (ffotograff 9).
Roedd yn dwyn sylw at yr her
flynyddol fyddai’r gymuned
bentrefol wedi’i hwynebu.
Roedd golygfeydd anhygoel
o fynyddoedd Troodos, y
pentrefi o gwmpas (ffotograff
10) a’r arfordir tua’r de.
Roedd y blodau a’r anifeiliaid
a welwyd yn cynnwys
rhai rhywogaethau prin o
blanhigion a welir yn y rhan
yma o’r ynys yn unig: aoratos
a latzia; mae’r pentrefwyr yn
ymfalchïo mai yng Nghyprus
yn unig y gellir dod o hyd i
latzia.
Defnyddiwyd uned GPS llaw, ynghyd â chwmpawd
magnetig, i gofnodi 140 cyfeirbwynt ar hyd y llwybr,
ar bob trofa arwyddocaol yn y llwybr, a rhoddwyd
rhif i bob un. Cofnodwyd uchder, cyfeiriad teithio,
amser teithio a’r pellter a deithiwyd yn achos pob
cyfeirbwynt. Defnyddiwyd camera i dynnu llun
golygfeydd o rai o’r cyfeirbwyntiau. Tua 8-km oedd
hyd y llwybr, sy’n cynnwys y llwybrau troed yn y
pentref, llwybrau a thraciau mynydd ac erbyn hyn
rhai ffyrdd â metlin. 554 m yw’r ddringfa o’r pentref
i’r copa; cymerodd y grŵp awr i’w chyflawni.
Roedd angen 1½ awr i ddod i lawr. Gan nad oes
mapiau digidol o Gyprus ar gael i’r cyhoedd,
lawrlwythwyd data’r cyfeirbwyntiau a’u troshaenu
ar ddelwedd Google ® Earth (delweddau 1, 2 a 3
Google Earth) a chyhoeddir hwn ar y Rhyngrwyd.
Defnyddiwyd meddalwedd Google Earth i gysylltu’r
ffotograffau â data’r cyfeirbwyntiau. Mae Google
Earth yn darparu delwedd 3-D eglur a gellir ei thrin i
ddarparu persbectifau diddiwedd o’r dopograffeg.
22 newyddion mapio Rhifyn 31 gaeaf 2006
www.ordnancesurvey.co.uk/addysg
9
10
Sut i ddefnyddio Google Earth
1 Cysylltwch eich GPS (Garmin ® neu
Magellan ® ) i’ch cyfrifiadur personol.
2 Lanlwythwch eich data i Google Earth Plus.
Bydd angen ichi danysgrifio i opsiwn
‘plus’ Google Earth ($20 am y flwyddyn).
Dilynwch anogwyr dewislen Google.
3 Pennwch ddelweddau ar gyfer pob
cyfeirbwynt.
4 Gallwch gylchdroi llwybr y ddelwedd
360 gradd.
5 Cadwch wahanol olygfeydd o’ch llwybr
ar ffeil (gwelwch yr enghreifftiau).
Cynlluniau’r dyfodol
Mae’r llwybr hwn yn ddiwylliannol bwysig i’r
pentref ac mae iddo arwyddocâd ehangach
i ynys Cyprus ac Eglwys Uniongred Groeg.
Ymddengys bod diddordeb ar gynnydd
mewn cerdded gan arwain at sefydlu llwybrau
diwylliannol a llwybrau natur arwyddocaol yng
Nghyprus a ledled Ewrop, er enghraifft wrth
ddatblygu’r llwybr pellter hir Ewropeaidd E4
yng Nghyprus (Sefydliad Twristiaeth Cyprus,
2005). Mae Canolfan Ddiwylliannol y pentref
yn bwriadu cynhyrchu cyflwyniad rhithwir
annibynnol o’r llwybr a’r gobaith yw y bydd
twristiaid a phobl o deuluoedd y pentref
yn dilyn y llwybr yn y dyfodol ac efallai yn
ailsefydlu traddodiad y Pasg. Cyn hynny,
dymuna’r gymdeithas bentrefol gymryd rhan
mewn adnewyddu’r llwybr i’w wneud yn
ddiogel, darparu arwyddbyst ar hyd y ffordd
a chynhyrchu deunyddiau addysgol. Ers y
prosiect hwn, mae’r Gymdeithas wedi cyfarfod
â’r Gweinidog o’r Weinyddiaeth Amaeth ac
Adnoddau Naturiol i drafod goblygiadau adfer
y llwybr. Fe fydd y data GPS o’r prosiect hwn
ar gael i’r Weinyddiaeth.
Yng ngoleuni llwyddiant y prosiect hwn, mae
trafodaeth ar y gweill i greu map o strydoedd
y pentref, ac o lwybrau troed oedd yn cysylltu
Ayios Theodoros Agrou â phentrefi cyfagos
yn hanesyddol. Cyn dyfodiad y car i Gyprus,
byddai pentrefwyr yn cerdded yn rheolaidd
rhwng y pentrefi at ddibenion masnachol a
chymdeithasol, er enghraifft, mae yna lwybr
troed adnabyddus i Agros Ioannis.
Syniadau ar gyfer ysgolion
Gallai ysgolion sydd â diddordeb mewn cyfranogiad
cymuned leol ailadrodd y prosiect hwn. Efallai bod
gan athrawon ddiddordeb mewn gweithio gyda
disgyblion, teuluoedd ac aelodau eraill y gymuned
leol i ymchwilio i lwybrau hanesyddol a chrefyddol,
llwybrau natur a safleoedd o ddiddordeb
1
2
3
arwyddocaol i’r gymuned yma yn y DU, a’u lleoli. Mae’r fethodoleg yn weddol
syml; trwy ddefnyddio uned GPS llaw, camera digidol a map yr Arolwg Ordnans,
gallwch gofnodi a chreu eich llwybr eich hunan. Mae Google Earth yn ychwanegu
persbectif 3-D a’r gallu i weld y llwybr o wahanol gyfeiriadau ac o wahanol
uchderau. Byddai’r gwaith hwn yn cyfrannu’r canlynol yn achos y disgyblion:
• dinasyddiaeth leol trwy gymryd rhan yn y gymuned;
• gwybodaeth hanesyddol a daearyddol leol;
• sgiliau gofodol a sgiliau mapio; a
• sgiliau TGCh trwy ddefnyddio technoleg fapio.
Diolchiadau
Hoffwn ddiolch i:
• Gymdeithas Cyfeillion Ayios Theodoros Agrou
• Michaelis Sideris
• Nikitas Ioannou (tywysydd y llwybr), Panikos Komodromos, Kypros Danayiotoy,
Christos Christoforou
• Manolis Krousaniotaki
• Yr Arolwg Ordnans am gyngor technegol a chefnogaeth i gyhoeddi
• Constantinos Sideris yw cadeirydd Cymdeithas Cyfeillion Ayios Theodoros Agrou a
gellir cysylltu ag ef yn consider@spidernet.com.cy
Cyfeiriadau
Cyprus Tourism Organisation (2005) European Long Distance Path E4 and other Cyprus
Nature Trails, Sefydliad Twristiaeth Cyprus
www.agrotourismcy.com/cyagro.htm
www.ordnancesurvey.co.uk/addysg newyddion mapio Rhifyn 31 gaeaf 2006 23