Cynllun gweithredu daearyddiaeth - Arolwg Ordnans - Ordnance ...

Parc chwarae
– Victoria Road,
Netley Abbey
Ardal chwarae Weston
Parade - Weston Shore,
Southampton
Sylwch y wybodaeth
ar yr arwydd croeso.
16 newyddion mapio Rhifyn 31 gaeaf 2006
www.ordnancesurvey.co.uk/addysg
Gair o rybudd yma: rhaid inni beidio a
dychwelyd i ddyddiau ‘uwd o destunau’ ond
yn hytrach sicrhau ein bod yn creu ‘miwslis
o destunau’ gyda nodau, amcanion a
deilliannau ar gyfer pob maes pwnc mewn un
testun penodol. Anfarwolwyd Persi Ceidwad
y Parc, sy’n gymeriad dros ben llestri, gan
Nick Butterworth (gweler, er enghraifft, After
the Storm, ISBN 0-00-664252-7). Roedd fy
mhlant i’n ei ystyried yn arwr a bu’n flaenddelw
i minnau tra’n cynllunio Yo, Percy – it’s our
play park too - gweler fersiwn gryno iawn o
gynnwys daearyddol y testun hwn isod.
Mae cwestiynau allweddol yn wirioneddol bwysig
gan eu bod yn gyrru gwaith datgelu/ymchwilio.
Ble mae’r parc chwarae agosaf at ein
hysgol, Persi?
• Gweithgaredd gwaith maes yn dilyn
llwybrau lluniau/llwybrau llais i’r parc
chwarae lleol (llwybrau cerdded a siarad).
• Ymchwilio i’r hyn mae’r grŵp yn ei hoffi a’r hyn
nad ydyn nhw’n ei hoffi am yr ardal chwarae.
• Ailystyried y llwybr a’r darganfyddiadau gan
ddefnyddio map llawr mawr wedi’i lunio’n
benodol – yn ddigon mawr i’r plant eistedd
o’i amgylch a cherdded arno. (Cofiwch, ardal
fechan yw’r ardal leol i blant oed babanod –
rhyw 5-10 munud o amser cerdded o’r ysgol.
Mae yna lawer i’w weld ac i siarad amdano.)
Mae mapiau gradd 1:1250 a gradd 1:2500
yn wych i’w defnyddio’n batrymau ar gyfer
gwneud eich mapiau carped mawr eich hun.
Gallwch eu cael o adran gynllunio’ch awdurdod
lleol. Mae’r graddfeydd hyn yn wych ar gyfer
ditectifs lle sy’n ifanc iawn.
• Gwneud mapiau mawr – dyma gyfle i blant
wneud mapiau syml i ddangos llwybr – mapiau
wedi’u lluniadu, mapiau model, mapiau llais
(mae dictaffonau yn gyfarpar TGCh hudol i
fabanod), mapiau cyfrifiadur ac ati.
• Mae Astudiaethau Lleol Cynradd – Soft Teach
yn becyn mapio gweddol syml sy’n caniatáu i
blant greu teithiau rhithwir o’u llwybrau.
Daethon ni o hyd i’n parc chwarae lleol, Persi!
Sut le yw ein parc chwarae lleol mewn
gwirionedd?
• Amser stori – straeon parcdir – yn cyflwyno
nodweddion parcdir.
• Ymweliad gwaith maes, gyda llyfrau
‘Mi welaf i...’ wedi’u llunio’n benodol
– ymchwilio i nodweddion, arwyddion,
signalau a chyfarwyddiadau, defnyddiau
tir ac ati. Gallech ddyfarnu bathodynnau
ditectif parc chwarae i’r plant pan fyddan
nhw wedi cwblhau eu llyfrau ‘Mi welaf i…’.
Roeddwn i’n dditectif parc chwarae gwych, Persi!
Byddai llyfrau ‘I-Spy ® ’ yn fy swyno pan oeddwn
yn blentyn ifanc iawn, ac rwy’n dal i aros i’r Flying
Scotsman fynd trwy orsaf Southampton Central
er mwyn ennill 25 pwynt! Mae daearyddwyr oed
babanod yn eu gweld yr un mor gyffrous heddiw
– yn eu helpu i sylwi ar nodweddion a’u hadnabod.
(Gwelwch lyfrau I-Spy a gyhoeddir gan Michelin .)
• Gweithgareddau grŵp, er enghraifft:
- Creu llyfrau ‘Mi welaf i...’ ar gyfer plant y flwyddyn
nesaf, gan ddefnyddio camerâu digidol.
- Creu mapiau defnydd tir y parc ar bapur
siwgr – ar y safle (bydd arnoch angen dalen
sylfaen, blu tac a siapiau nodweddion y
parc wedi’u torri allan yn barod).
- Tynnu pum llun fydd yn dangos nodweddion
y parc chwarae orau. Arddangos lluniau ar
www.geograph.co.uk
- Lluniadu nodweddion maen nhw’n eu hoffi/
nad ydyn nhw’n eu hoffi yn y parc.
- Creu map o luniau o’r parc er mwyn dangos
y gosodiad/y prif nodweddion i ymwelwyr.
- Dylunio llun cerdyn post o’r parc – cardiau
post i’w gwerthu yn y siop leol.
Pwy sy’n defnyddio ein parc lleol?
• Darllenwch When We Went to the Park
gan Shirley Hughes - ISBN 0-7445-0301-9.
(Mae’r llyfr hwn yn edrych ar sut mae pobl
yn defnyddio parciau chwarae.)
• Gwaith maes – gweithgaredd byr yn gwylio
pobl. Yn dilyn trafodaeth, oedolion yn
helpu plant i greu siartiau cyfrif ar gyfer
defnyddio’r llecyn. (Yn yr ysgol – trefnu
data, eu harddangos a’u gwerthuso.)
• Creu llyfr siarad – gan ddefnyddio dictaffonau.
Y diwrnod yr aethon ni i’n parc lleol (yn
arddull Shirley Hughes). Persi, gwelon ni –
arwydd yn dweud ‘DIM CŴN’, 2 lithren loyw,
10 gwylan y môr a mwy o ‘hofrenyddion’ y
fasarnen na allem ni eu cyfrif.
Pa effaith mae pobl yn ei chael ar ein
parc chwarae?
• Defnyddio tiroedd yr ysgol, fel model, i ymchwilio
i sut mae pobl yn effeithio ar leoedd. Y positif
– llwybrau troed, gwelyau blodau ac ati – a’r
negyddol – sbwriel, corneli glaswellt mwdlyd (lle
nad yw pobl wedi aros ar y llwybrau troed) ac ati.
• Gwaith maes – mapio’r effaith yn y parc chwarae
lleol – creu arwyddion a symbolau personol ar
gyfer yr amryw effeithiau, er enghraifft, baw
cŵn, a’u cofnodi ar fapiau sylfaen wedi’u paratoi
ymlaen llaw. Rhoi allwedd i’r mapiau personol.
• Gwahodd cynghorydd lleol a’r papur newydd
lleol i adolygu’r darganfyddiadau – yn enwedig
os oes problemau arwyddocaol yn eu parc
chwarae. (Gadewch iddyn nhw argraffu beth
mae’r plant yn ei gredu go iawn.)
Edrycha be’ maen nhw wedi’i wneud i’n parc chwarae, Persi!
Llecyn gwyrdd ystad
– ystad Ingleside,
Netley Abbey
Pwy sy’n gofalu am (yn cynnal) ein parc chwarae?
‘Some people call this park Percy’s park, but it doesn’t actually belong
to me…’ o Everyone’s Friend Percy gan Nick Butterworth – ISBN 0-
00-711976-3. Am gychwyn da i’r dirgelwch!
• Defnyddio gwybodaeth sydd ar arwyddion yn y parc chwarae (gweler y
ffotograff uchod) i ddarganfod, gyda’r plant, pwy sy’n gyfrifol am y parc
chwarae – pwy sy’n rheoli’r llecyn hwn. Ditectifs arwyddion a signalau.
• Gwahodd ceidwad parc go iawn a’i dîm o’r cyngor lleol i ymweld, a’u
rhoi yn y ‘gadair boeth’ i’r plant eu holi – beth ydych chi’n ei wneud
i ofalu am ein llecyn chwarae?
• Ymchwiliadau ffotograffau a mapiau i weld sut mae llecynnau agored
eraill yn y plwyf/cylch wedi’u gwella. (Gweler y ffotograff o ‘welliant’
llecyn gwyrdd Ingleside – eich teimladau chi!) Sut aethpwyd ati i
gasglu barn y rhai oedd yn defnyddio’r llecyn?
Beth fydden ni’n ei wneud i ofalu am ein parc chwarae a’i wella?
• Adolygu hoff bethau a chas bethau’r grŵp o’r ymweliadau gwaith
maes â’r parc chwarae.
• Darllen After the Storm gan Nick Butterworth i adolygu camau i’w wella.
• Gweithio mewn grwpiau i greu modelau, mapiau mawr ac adrodd
ar sut y bydden nhw’n dymuno cynnal a gwella’u parc chwarae
lleol. Gosodiadau newydd, dyluniadau cyfarpar newydd, arwyddion
newydd, rheolau parc chwarae newydd ac ati.
• Cyflwyniadau grŵp ynghylch eu gwelliannau i rieni, i lywodraethwyr
ac i gynghorwyr lleol. Pe bydden ni’n cael y cyfle, Persi, dyma
fydden ni’n ei wneud i wella’n llecyn chwarae lleol!
• Cynrychiolwyr i fynd i gyfarfod o’r cyngor lleol i ddangos eu
darganfyddiadau – esgusodwch fi, beth allwch chi ei wneud i’n helpu ni?
Mae ymchwilio i barciau chwarae lleol a llecynnau agored eraill yn cefnogi
datblygu, gloywi a chymhwyso sgiliau daearyddol mewn cyd-destun lle
go iawn. Hefyd, mae’r ardal leol/amgylchedd lleol a’r materion sy’n cael eu
harchwilio’n cefnogi datblygu llythrennedd gwleidyddol a dinasyddiaeth
weithredol (gweler gofynion dinasyddiaeth Cyfnod Allweddol 1).
Rhowch gynnig ar Persi: ewch allan i ddatrys dirgelwch eich parc(iau)
lleol. Wrth wneud hyn, fe fyddwch hefyd yn cyfrannu at gyflawni nodau
ac amcanion Mae Pob Plentyn yn Bwysig y DfES. Er enghraifft:
• Yn emosiynol iach – emosiynau lle.
• Ffyrdd iach o fyw – pwysigrwydd chwarae/hamddena.
• Yn ddiogel rhag anaf – chwarae’n ddiogel – llecynnau diogel.
• Yn ddiogel rhag trosedd/ymddygiad gwrthgymdeithasol – amddiffyn
ardaloedd chwarae.
• Ymgysylltu â phenderfyniadau ar faterion lleol – dyma’n barn ni am
ein llecynnau chwarae, a’r hyn y bydden ni’n ei wneud â nhw!
• Ymddygiad positif – ymddwyn yn bositif tuag at yr amgylchedd/
tuag at lecynnau cyhoeddus sy’n cael eu rhannu.
• Byw mewn cymunedau gweddus a chynaliadwy – datblygu llecynnau
agored yn gynaliadwy.
www.ordnancesurvey.co.uk/addysg
newyddion mapio Rhifyn 31 gaeaf 2006 17