Cynllun gweithredu daearyddiaeth - Arolwg Ordnans - Ordnance ...

Mae hwn yn barc chwarae i ni hefyd!
Gwrandewch arnom ni Jeff Stansfield
Arolygwr Sir/Ymgynghorydd Daearyddiaeth
Adran Gwasanaethau Plant Hampshire
Yn rhinwedd fy swydd, rwy’n cael y fraint o gyfarfod a gweithio gyda phobl ifanc o oed cyn-ysgol hyd oed
chweched dosbarth, ac o gefndiroedd gwahanol iawn. Nodwedd gyffredin, na fydd bob amser yn cael
cyhoeddusrwydd, yw eu dyhead am ddealltwriaeth a gwybodaeth am bobl a lleoedd – am eu byd.
Mae’n ymddangos bod gwybodaeth a dealltwriaeth yn eiriau
sydd fwyfwy yn ‘eiriau brwnt’ yn y byd sydd ohoni lle mae
sgiliau’n hollbwysig. Os cynhelir yr hinsawdd o ddisgwyliad
sydd gennym nawr, mae gwir berygl y bydd pobl ifanc yn
cael eu ‘dinoethi’n ddeallusol’ mwy a mwy.
Sawl un ohonom sydd wedi ceisio bod yn fecanyddion amatur
a thrwsio’n ceir tra’n defnyddio’r llawlyfrau hawdd-eu-darllen
hynny ar injans, ac yna disgyn wrth y rhwystr cyntaf oherwydd
ein diffyg gwybodaeth a dealltwriaeth o natur injan ein car?
Mae plant yn mwynhau sgiliau mapio (defnyddio a chreu
mapiau fel ei gilydd) ac, yn aml, maen nhw’n hollol gymwys
i gyflawni’r tasgau sy’n eu datblygu. Fodd bynnag, bydd
llawer yn cael trafferth pan fydd angen rhoi’r sgiliau hyn
ar waith go iawn, er enghraifft, ceisio dilyn llwybr awyr
agored gan ddefnyddio map, neu ddod o hyd i union safle
nodweddion penodol ar fap.
Mae angen datblygu, gloywi a chymhwyso sgiliau daearyddol,
megis defnyddio a chreu mapiau, yng nghyd-destun lle neu
thema; y sgiliau hyn yw offer y daearyddwr/y ditectif lle.
Un o nodweddion mwyaf apelgar daearyddiaeth i blant oed Cyfnod
14 newyddion mapio Rhifyn 31 gaeaf 2006 www.ordnancesurvey.co.uk/addysg
Sylfaen neu fabanod yw’r cyfle mae’r pwnc yn ei roi iddyn nhw
fforio’u hamgylchedd a’u hamgylchoedd lleol eu hunain.
Nid yn unig yw hwn yn ofyniad yng ngorchymyn statudol y cwricwlwm
cenedlaethol ar gyfer daearyddiaeth ond mae hefyd yn ensyniedig
yn y fframwaith dinasyddiaeth. Gyda’i gilydd, mae’r dogfennau hyn
yn sicrhau bod yr hawl gan ddaearyddwyr ifanc iawn, trwy ymholi/
ymchwilio, penderfynu a datrys problemau, i fforio:
• nodweddion allweddol eu hardal leol;
• eu hoffterau personol – yr hyn maen nhw’n ei hoffi a’r
hyn nad ydyn nhw’n ei hoffi am eu lle;
• y dirgelwch ynghylch newidiadau i’w hardal leol;
• sut mae pobl yn niweidio’u hamgylchedd ac yn ei wella;
• materion yn ymwneud â datblygu cynaliadwy a
stiwardio’r amgylchedd; a
• dyfodol eu hamgylchedd.
Ble bynnag fo’r lleoliad, bydd archwiliad o’ch ardal leol
(sy’n angenrheidiol i gefnogi cynllunio darpariaeth) yn
dwyn sylw at ystod eang o wahanol nodweddion a
defnydd tir. Defnyddiwch yr awyrluniau sydd ar gael ar
www.multimap.co.uk i edrych ar eich ardal leol. Sut le,
mewn gwirionedd, ydy’r ardal leol o gwmpas eich ysgol?
Bydd gwaith datgelu syml, er enghraifft, yn caniatáu
ichi ddarganfod ystod o wahanol fathau o lecynnau
agored yn agos iawn at eich ysgol. Llecynnau go
iawn – amgylcheddau llawn hud, gyda materion
go iawn fydd yn effeithio ar eich plant chi gan mai
dyma’u llecynnau chwarae/ hamddena.
Nid oes angen yma am senarios ‘Mickey
Mouse’ megis – ‘Mae tiroedd yr ysgol
yn cael eu gwerthu ar unwaith i adeiladu
goruwcharchfarchnad newydd enfawr’ – er
y byddai maint y llecyn agored yn gwneud y
senario’n un cwbl amhosib! Beth yw’ch barn
chi? Mae daearyddiaeth yn ymwneud â lle,
gofod ac amgylchedd gwirioneddol – dyna
pam ei fod yn ddisgyblaeth mor gyffrous.
Mae’r rhan fwyaf o ysgolion yn agos iawn
at ystod o lecynnau agored – yn amrywio o
ran maint, cymeriad, defnydd, perchnogaeth,
strategaethau rheoli ac ati. Mae gan bob
un o’r llecynnau hyn hierarchaeth eglur, yn
amrywio o lecynnau lleol iawn, er enghraifft
parciau chwarae, meysydd pentrefi a lleiniau
gwyrdd ystadau tai, i barciau gwledig (pa
barciau gwledig sy’n lleol i’ch ysgol chi?) ac
i Barciau Cenedlaethol, fel Parc Cenedlaethol
New Forest sydd newydd ei ddynodi. Byddai
rhai yn dadlau mai’r Arfordir Jwrasig (Dorset/
Dwyrain Dyfnaint) – Safle Treftadaeth y Byd
– yw’r llecyn agored pennaf yn y DU bellach.
Gweler www.jurassiccoast.com.
Yo, Persi!
Mae llecynnau lleol (gweler y ffotograffau) sydd
o fewn cyrraedd i’r ysgol ar droed, megis parciau
chwarae a meysydd pentrefi/trefi, yn darparu
adnodd cyfoethog i ddadl amgylcheddol frwd,
gan mai dyma’r llecynnau a’r lleoedd y bydd
y plant fel arfer yn eu defnyddio’n rheolaidd i
hamddena. Byddan nhw’n teimlo, mewn sawl
ffordd, eu bod yn eiddo iddyn nhw a’u ffrindiau.
Ceir gwir synnwyr o berchnogaeth.
Mae’r amgylcheddau hyn yn wynebu problemau
gwirioneddol, megis eu cau oherwydd
cwtogi ar wario, cyfarpar yn torri, problemau
fandaliaeth, llawer o faw cŵn, cyfarpar sydd
wedi’u dylunio’n wael, sbwriel ac ati. Mae
‘creadigrwydd yn y cwricwlwm’ a ‘rhagoriaeth a
mwynhad’ yn atgyfnerthu’r angen am gynllunio
a chyflawni’r cwricwlwm yn ddynamig. Mae’r
llecynnau’n darparu cyfle ymarferol/lleol gwych
ar gyfer dysgu ac addysgu trawsgwricwlaidd
o ansawdd uchel, wedi’i seilio ar destunau. Er
enghraifft, mae cysylltiadau clir iawn rhwng
ymchwilio i ddaearyddiaeth y llecynnau hyn ar
y cyd â dylunio a thechnoleg – ymchwilio i sut
y mae cyfarpar chwarae’n gweithio a dylunio/
creu eitemau newydd.
Maes chwaraeon/
parc chwarae
– Netley Abbey
ger Southampton,
Hampshire
www.ordnancesurvey.co.uk/addysg newyddion mapio Rhifyn 31 gaeaf 2006 15