Cynllun gweithredu daearyddiaeth - Arolwg Ordnans - Ordnance ...

1 

Rhifyn 31 gaeaf 2006 

big boost for 

hool geography! 

newyddion mapio 

mapio ar gyfer addysg 

- Pennaeth Daearyddiaeth – Athrawon Daearyddiaeth – Cydlynwyr Daearyddiaeth – Cynghorwyr Daearyddiaeth – Pennaeth Hanes – Pennaeth Dyniaethau – Cydlynwyr TGCh – Pennaeth TGCh – 

Cynllun gweithredu daearyddiaeth 

The launch of the APG at the RGS in Londo

hy? 

ng aspects 

d base. 

l and built 

ironmental, 

hat shape 

phy to 

and 

times 

and ends: 

question – 

bly in 

orld has 

cates young 

hy they are 

economic 

ine to 

calities 

nd human 

nd how 

he 

ung people 

a 

Cynnwys a golygyddol newyddion mapio gaeaf 2006 

different ways. We will certainly want to 

share the enormous scope of the subject, 

and its power and relevance to all people 

with an interest in their place in the world. 

There will be an opportunity for you to have 

your say too. 

The organising concepts 

In identifying the organising concepts of 

geography (see below), APG activities will 

dovetail with national policy initiatives 

wherever possible, supporting curriculum 

developments following the current Key 

Stage 3 review and syllabus and 

Scale Understanding different scales – 

from local to national to world-wide – 

which is essential in understanding 

interdependence and global change 

Process Why and how the world’s 

environments, societies and 

landscapes are changing – geography 

is dynamic 

8 

11 

29 

Mapiau rhad ac am ddim i ddisgyblion 

11 oed – adolygiad pum mlynedd 3 

Disgyblion buddugol yn dysgu crefft goroesi 5 

‘A siarad yn ofodol’ 2005−07 7 

Yn faenorol ar Lost... 

neu feddyliau i’r perwyl hwnnw 8 

Hwb mawr i ddaearyddiaeth ysgol! 10 

ESRI (UK) yn cefnogi Diwrnod GIS 

Mae hwn yn barc chwarae i ni hefyd! 

13 

Gwrandewch arnom ni 

Gwaith maes uwch-dechnoleg – 

awgrymiadau ar gyfer defnyddio 

14 

dyfeisiadau llaw GPS 

Mapio Papousta: defnyddio GPS i 

fapio llwybr hanesyddol yn 

18 

Ayios Theodoros Agrou, Cyprus 

SLN Geography yn cyrraedd ei 

20 

ben-blwydd yn 8 oed 24 

Plant yn mapio’r byd 28 

Cystadleuaeth map y byd i blant 2007 29 

Cynhadledd Flynyddol ac Arddangosfa’r GA 30 

San Francisco: delweddu dinas fwy diogel 

Y Gymdeithas Ddaearyddol (GA): 

y gymdeithas broffesiynol ar gyfer 

31 

athrawon daearyddiaeth 34 

Daearyddwr Siartredig 35 

Meddalwedd addysgol 36 

Gwasanaeth cyflenwi data 38 

Options yr Arolwg Ordnans 39 

Gemau MapZone newydd 40 

Gobeithio eich bod i gyd wedi cael Nadolig da; 

a blwyddyn newydd dda ichi i gyd. 

Erbyn ichi ddarllen hwn, bydd eich ysgol, 

gobeithio, wedi derbyn eich mapiau rhad ac 

am ddim. Rydyn ni’n agos at y 4 miliwn nawr 

a gobeithiwn ragori ar y ffigwr hwn pan fydd 

y cynllun yn ailagor ar gyfer 2007-08. Gwelir 

ystadegau ar bum mlynedd cyntaf y cynllun ar 

y ddwy dudalen gyntaf. 

Yn dilyn cystadleuaeth mapiau rhad ac am ddim 

y llynedd, ceir adroddiad ar y 12 enillydd lwcus 

a gafodd dreulio diwrnod gyda Ray Mears. 

Mae’r rhifyn hwn yn mynd â ni ar wibdeithiau o 

amgylch y byd. Ceir stori ddilynol ar daith Pat 

Frean i Ghana a sut y bu’n ceisio defnyddio 

cyfrifiaduron a mapio electronig; erthygl ar 

ddefnyddio mapio i ‘ddarlunio’ dinas fwy diogel, 

gan ddefnyddio San Francisco’n enghraifft; ac 

ymgais i fapio llwybr hynafol yng Nghyprus. 

Fe fydd yr Arolwg Ordnans yn mynychu 

dwy arddangosfa yn y flwyddyn newydd. 

Gwnewch yn siŵr eich bod yn dod i’n gweld yn 

BETT 07 yn Llundain a/neu yn yr arddangosfa 

Ddaearyddol yn Derby. 

Golygydd Cyhoeddi 

Ffôn: 023 8079 2975 

Ffacs: 023 8079 2014 

E-bost: darren.bailey@ordnancesurvey.co.uk 

Skills How to investigate the world for 

themselves – team work in the field, 

using Gwybodaeth 

maps, analyzing data, problem 

solving, and using ICT – and an 

awareness of social and 

environmental Ymholiadau responsibility ynglŷn â hawlfraint ac ymholiadau cyffredinol, cysylltwch â’n Llinell Gymorth Cwsmeriaid: 

Ffôn: 08456 05 05 05 Llinell Gymorth Gymraeg: 08456 05 05 04 Ffôn testun: 023 8079 2906 (defnyddwyr byddar neu drwm eu clyw yn unig os gwelwch yn dda) 

Ffacs: www.rgs.org/joinus 023 8079 2615 E-bost: customerservices@ordnancesurvey.co.uk Gwefan: www.ordnancesurvey.co.uk 

I gael cyngor am y cynnyrch ac i archebu cysylltwch â’ch cyflenwr rhwydwaith Options ® yr Arolwg Ordnans (gwelwch dudalen 39). 

Dylunydd: Julie Buck-Rogers Ffôn: 023 8079 2799 E-bost: jules.buck-rogers@ordnancesurvey.co.uk 

Mae Ordnance Survey, y Symbol OS, ADDRESS POINT, Code-Point, Explorer, Land-Line, MapZone, logo MapZone, Ordnance Survey Options, OS, OSCAR, OS MasterMap a Street 

View yn nodau masnach cofrestredig, ac mae Boundary-Line ac Integrated Transport Network yn nodau masnach yr Arolwg Ordnans, asiantaeth fapio genedlaethol Prydain Fawr. 

Mae ArcView ac ESRI yn nodau masnach cofrestredig Environmental Systems Research Institute, Inc. Mae BBC yn nod masnach cofrestredig y Gorfforaeth Ddarlledu Brydeinig. Mae 

Garmin yn nod masnach cofrestredig Garmin Corporation. Mae GeoMedia yn nod masnach cofrestredig Intergraph Corporation. Mae GOAD yn nod masnach cofrestredig Experian 

Ltd. Mae Google yn nod masnach cofrestredig Google, Inc. Mae HarperCollins yn nod masnach cofrestredig Harper Collins Publishers Ltd. Mae I-Spy yn nod masnach cofrestredig 

Compagnie Generale des Etablissements Michelin – Michelin & amp; Cie. Mae Mac OS yn nod masnach cofrestredig Apple Computer, Inc. Mae Magellan, logo Magellan a SporTrak yn 

nodau masnach cofrestredig Thales Navigation, Inc. Mae Polaroid yn nod masnach cofrestredig Polaroid Corporation. Mae Rotary yn nod masnach cofrestredig Rotary International. 

Mae Memory-Map yn nod masnach Evo Distribution Ltd. Mae Michelin yn nod masnach COMPAGNIE GENERALE DES ETABLISSEMENTS MICHELIN, Societe en commandite 

par actions 

Mapiau rhad ac am ddim Mapiau rhad ac am ddim 

Mapiau rhad ac am ddim i ddisgyblion 11 oed 

– adolygiad pum mlynedd 

Mae’r cynllun unigryw hwn, sydd wedi ennill 

gwobrau, erbyn hyn yn ei bumed flwyddyn. 

Dosbarthwyd Map Explorer yr Arolwg 

Ordnans o’u hardal leol, ar raddfa 1:25 000, 

yn rhad ac am ddim i fwy na 3.7 miliwn o 

ddisgyblion ledled Prydain Fawr, ynghyd â 

thaflenni Darllen map heb drafferth yn y byd. 

‘Dw i’n credu mai dyma’r peth mwyaf positif 

a wnaed dros ddaearyddiaeth gan unrhyw 

un yn unrhyw le.’ 

Cyn mapiau rhad ac am ddim 

Mae cwricwlwm cenedlaethol Cymru a Lloegr yn 

nodi bod mapiau’r Arolwg Ordnans yn adnoddau 

gorfodol ar gyfer Cyfnod Allweddol 3. 

‘Defnyddio...mapiau a chynlluniau ar 

amrywiaeth o raddfeydd, gan gynnwys mapiau 

1:25 000 a 1:50 000 yr Arolwg Ordnans’. 

Fodd bynnag, nid oedd llawer o ysgolion yn meddu 

ar yr adnoddau hyn, nac yn debygol o’u caffael 

mewn gwirionedd. Dewiswyd chwe ysgol ar gyfer 

treialu’r mapiau rhad ac am ddim yn 2001 ac, yn 

gyffredinol, gwelwyd bod y mapiau yno dros bum 

mlwydd oed. Ar ben hyn, nid oedd digon ohonyn 

nhw ac nid oedden nhw o’r ardal leol. Cafodd 

y prinder o fapiau effeithiau eraill oherwydd, 

yn anad dim, roedd yn rhwystro gwaith cartref 

wedi’i seilio ar fap; gwelwyd tuedd economaiddgymdeithasol 

eglur o ran gallu disgyblion i gael 

gafael ar fapiau. Yn aml, yn yr ysgol fyddai rhai 

plant yn gweld eu map cyntaf erioed. 

Effaith y cynllun mapiau rhad ac 

am ddim 

Bu’r Centre for Children and Youth ym 

Mhrifysgol Northampton yn monitro’r cynllun 

ers y dechrau. Gellir gweld eu hadroddiad 

pum mlynedd llawn yn 

www.ordnancesurvey.co.uk/oswebsite/ 

education/pdf/5yearresearch.pdf. 

Mae’r canlyniadau sy’n dilyn wedi’u dyfynnu 

o’r adroddiad cynhwysfawr hwn. 

Arolwg gwaelodlin 2000-01 

(cyn mapiau rhad ac am ddim) 

• Dangosodd o leiaf draean o bob grŵp 

oedran y safon isaf o sgiliau mapio. 

• Roedd yr holl sgiliau mapio a aseswyd yn 

gwella wrth i’r plant fynd yn hŷn ond er hynny, 

gwelwyd sgiliau mapio isel iawn o hyd i’r 

graddau bod mwy na hanner y disgyblion 14 oed yn dangos y safon isaf. 

• Roedd diffyg diddordeb ac ymgysylltu â mapiau a gwaith map yn 

beth cyffredin iawn. 

- Dywedodd tua un ym mhob deg yn unig o ddisgyblion 11 oed 

a holwyd eu bod wedi cael mapiau’n ddefnyddiol yn yr ysgol 

(12%) neu gartref (7%). 

- Dywedodd llai nag un ym mhob deg (8%) o’r disgyblion 11 oed a 

holwyd eu bod wedi mwynhau defnyddio mapiau ‘yn fawr’ neu 

‘gryn dipyn’. Dywedodd mwy na hanner y disgyblion 11 oed a 

holwyd (53%) nad oedden nhw’n ‘mwynhau’ defnyddio mapiau. 

- Tua thraean o’r ymatebwyr yn unig a ddywedodd eu bod yn 

deall mapiau’n ‘eithaf da’ neu’n ‘dda’ (28%), neu eu bod yn 

ystyried bod mapiau’n ‘bwysig’. 

Canlyniadau ymchwil mapiau rhad ac am ddim 

Dengys y diagramau ganlyniadau astudiaeth hydredol o nifer fechan o ysgolion 

sydd wedi’u holrhain gydol y cynllun hyd yma. Derbyniodd yr ysgolion peilot 

hyn y mapiau rhad ac am ddim flwyddyn yn gynt na gweddill y wlad. 

Gwelliant yn nealltwriaeth disgyblion o fapiau 

– hunanganfyddiad disgyblion 

Roger Jeans, 

Rheolwr Addysg 

Cyn y cynllun mapiau rhad ac am ddim, dywedodd bron ddwywaith cymaint 

o ddisgyblion nad oedden nhw’n ‘deall’ mapiau (48%) ag a ddywedodd eu 

bod yn deall mapiau’n ‘dda’ (28%). Mis ar ôl derbyn y mapiau rhad ac am 

ddim, roedd hyn wedi newid yn sylweddol. Roedd dwy ran o dair (67%) o’r 

disgyblion peilot yn hyderus eu bod yn deall mapiau’n ‘dda’ a theimlai llai 

nag un ym mhob deg (8%) nad oedden nhw’n ‘deall’ mapiau. 

Yn y blynyddoedd dilynol, wedi i gynnwrf derbyn map ddiflannu go iawn, 

lleihau wnaeth nifer y disgyblion â hunanganfyddiad eu bod yn deall 

mapiau’n ‘dda’. Er hynny, pedair blynedd yn ddiweddarach, mae nifer y 

disgyblion yn y cynllun peilot sy’n hyderus eu bod yn deall mapiau wedi 

dyblu (54% nawr) o’u cymharu â’r ffigyrau cyn y cynllun. 

Deall mapiau 

– canfyddiad athrawon (arolwg e-bost cenedlaethol) 

Gofynnwyd cwestiwn tebyg yn yr arolwg e-bost cenedlaethol blynyddol. 

2 newyddion mapio Rhifyn 31 gaeaf 2006 www.ordnancesurvey.co.uk/addysg www.ordnancesurvey.co.uk/addysg newyddion mapio Rhifyn 31 gaeaf 2006 3

Mapiau rhad ac am ddim Mapiau rhad ac am ddimMapiau rhad ac am ddim Mapiau rhad ac am ddim 

Mae dros 95% o athrawon o’r farn fod y cynllun mapiau rhad ac am ddim 

‘yn fuddiol’ neu ‘yn fuddiol iawn’ wrth helpu plant i ddeall mapiau. 

Ydw, dw i’n credu ei fod yn bendant yn helpu ...gallan nhw weld y lle 

yn eu pen a dyna fo ar y map, yn hytrach na fel arall rownd. 

Effaith ar fwynhad disgyblion o fapiau 

– hunanganfyddiad disgyblion 

Cyn y cynllun mapiau rhad ac am ddim, dywedodd bum gwaith cymaint 

o ddisgyblion o’r ysgolion peilot nad oedden nhw’n mwynhau defnyddio 

mapiau (53%) ag a ddywedodd eu bod yn mwynhau eu defnyddio (9%). 

Bedair blynedd yn ddiweddarach, mae nifer y disgyblion sy’n mwynhau 

defnyddio mapiau wedi treblu (37% nawr) o’i gymharu â ffigyrau cyn y 

cynllun. Felly hefyd, dywed hanner cymaint (26% nawr) o ddisgyblion 

nad ydyn nhw’n mwynhau mapiau. 

‘Wel, mae’n 

fwy corfforol, 

felly fe gewch 

gyfle i wneud 

rhywbeth... 

fel arfer dim 

ond eistedd 

ac ysgrifennu 

fyddwch chi.’ 

Bachgen 

Mwynhau mapiau 

– canfyddiad athrawon (arolwg e-bost cenedlaethol) 

Mae dros 97% o athrawon yn gyson o’r farn fod y cynllun mapiau rhad 

ac am ddim ‘yn fuddiol’ neu ‘yn fuddiol iawn’ wrth alluogi disgyblion i 

fwynhau daearyddiaeth. 

Pwysigrwydd mapio 

– canfyddiad disgyblion 

Cyn y cynllun mapiau rhad ac am ddim, dywedodd traean (36%) o 

ddisgyblion yr ysgolion peilot fod mapiau’n bwysig. Bedair blynedd yn 

ddiweddarach, mae nifer y disgyblion o’r garfan beilot sy’n ystyried bod 

mapiau’n bwysig wedi dyblu (60% nawr). 

‘Mae gallu 

darllen 

mapiau’n rhoi 

rhyddid ichi... 

yn eich helpu 

i ddod o hyd 

i wybodaeth 

am leoedd, lle 

rydych chi, yn 

eich atal rhag 

mynd ar goll... 

yn agor y byd.’ 

Merch 

Pa mor ddefnyddiol yw’r adnoddau a ddaw 

gyda’r mapiau rhad ac am ddim? 

Nododd tua 94% o’r athrawon a holwyd yn 2005 eu bod yn gweld y 

deunyddiau a ddaw gyda’r mapiau rhad ac am ddim yn ‘ddefnyddiol’ 

neu’n ‘ddefnyddiol iawn’. 

‘...roedd y daflen ‘heb drafferth yn y byd’ yn 

wych ar gyfer gwaith cartref.’ 

Disgyblion anghenion arbennig a 

mapiau rhad ac am ddim 

Mae’r cynllun mapiau rhad ac am ddim yn 

targedu disgyblion y brif ffrwd ond mae 

niferoedd sylweddol o ysgolion arbennig 

hefyd yn dewis cymryd rhan. Archebodd 

483 o ysgolion arbennig 6 518 map yn 2005. 

Cred 788 o ysgolion arbennig eraill na fyddai’r 

cynllun o fudd iddyn nhw ac nid ydyn nhw’n 

cymryd rhan ynddo. 

‘... dywedodd un wrtha i “...pan fyddwn 

ni’n mynd i rywle nawr, byddwn ni’n rhoi ei 

fap ar fwrdd y gegin a byddwn ni’n dangos 

iddo lle y mae ac yna i ble rydyn ni’n mynd. 

Mae hyn yn golygu ei fod yn teimlo ei fod 

yn berchen ar ei amgylchedd oherwydd 

gall weld ar y map lle mae’n byw ac i ble 

mae’n mynd.”’ 

Darllen map heb 

drafferth 

Canterbury 

& the Isle of Thanet 

Herne Bay, Deal & Whitstable 

Showing part of the North Downs Way 

The essential map for outdoor activities 

1:25 000 scale 4 cm to 1 km – 2 1 /2 inches to 1 mile 

4 newyddion mapio Rhifyn 31 gaeaf 2006 www.ordnancesurvey.co.uk/addysg 

150 

Ashdown Forest 

Royal Tunbridge Wells, East Grinstead, 

Haywards Heath & Crowborough 



135 


Torquay & Dawlish 

Newton Abbot 

Showing part of the South West Coast Path 


110 

Cynhelir arolwg trylwyr i edrych ar anghenion 

ysgolion arbennig yn 2006-07. 

Disgyblion buddugol 

yn dysgu crefft 

goroesi 

Sharron Ward 

yr Arolwg Ordnans 

Mae dwsin o blant lwcus o ledled Prydain wedi graddio’r 

wythnos hon yn arbenigwyr goroesi wrth i’w sgiliau darllen map 

ennill diwrnod iddyn nhw yng nghwmni Ray Mears, y cyflwynydd 

teledu a’r arbenigwr ar oroesi, yn dysgu sgiliau byw yn y gwyllt. 

Yn ystod y dydd, dysgodd y disgyblion dechnegau cyfeiriannu a byw yn 

y gwyllt gyda chyflwynydd World of Survival mewn lleoliad cyfrinachol 

mewn coedwig yn Sussex. 

Enillodd y plant eu diwrnod goroesi, sef y brif wobr, mewn cystadleuaeth 

genedlaethol wedi’i chysylltu â chynllun Mapiau rhad ac am ddim i 

ddisgyblion 11 oed yr Arolwg Ordnans. Dyma un o’r mentrau adnodd 

addysgol fwyaf o’i bath, wrth i hyd at 750 000 o ddisgyblion elwa o 

anrheg o fap manwl Explorer yr Arolwg Ordnans bob blwyddyn. 

Roedd y diwrnod yn wobr addas i’r deuddeg disgybl a enillodd y 

gystadleuaeth drwy ateb cwestiynau am ddarllen map a disgrifio sut y 

maen nhw’n defnyddio’u map Arolwg Ordnans rhad ac am ddim. Mae’n 

amlwg i’r cyfle hwn fod yn brofiad fyddai’n newid bywyd rhai o’r enillwyr, 

wrth iddyn nhw gael eu hysbrydoli gan Ray Mears â’i angerdd dros 

sgiliau darllen map a thros ddeall yr amgylchedd a gofalu amdano. 

www.ordnancesurvey.co.uk/addysg 

Dechreuodd cariad Ray at yr awyr agored yn 

ystod ei fagwraeth yn ne Lloegr, ar y North 

Downs, lle daeth o hyd i gefn gwlad llawn 

bywyd gwyllt. Nawr mae am i blant a phobl 

ifanc ddefnyddio’u mapiau rhad ac am ddim 

oddi wrth yr Arolwg Ordnans i brofi’r un wefr 

ag a wnaeth ef wrth fynd ati i fforio. 

Meddai Ray Mears: 

‘Yn wir, cychwynnodd fy nghariad 

at yr awyr agored pan oeddwn 

yn blentyn. Wrth chwilio am 

antur, dw i’n cofio cychwyn allan 

gyda’m cwmpawd a’m map 

Arolwg Ordnans cyntaf erioed, 

a mwynhau’r rhyddid roedd y 

dyfeisiadau yma’n eu cynnig i 

mi. Mae rhoi map o’u heiddo’u 

hunain i blant a phobl ifanc yn 

rhoi’r cyfle iddyn nhw wneud yr 

hyn wnes i: mynd allan i’r awyr 

agored a fforio, a dysgu sgiliau 

cyfeiriannu hanfodol yr un pryd.’ 

Cynhaliwyd gweithdy sgiliau cyfeiriannu ar y 

diwrnod, lle dangosodd Ray Mears i’r plant sut 

i weithio gyda chyfeirnod grid ar fap. Dilynwyd 

hyn gydag arddangosiad yn nyfnderoedd y 

goedwig, lle dangosodd Ray sut i ddynwared 

cri’r carw – denodd fwch carw i droi rownd i syllu 

newyddion mapio Rhifyn 31 gaeaf 2006 5

Mapiau rhad ac am ddim Mapiau rhad ac am ddim 

ar y grŵp hyd yn oed. Dysgodd y plant sut i gynnau tân gan 

ddefnyddio deunyddiau crai yn unig a’i ddiffodd gyda dŵr o 

afon, a sut i adael yr ardal heb olion o’u campau, yn union fel 

ydoedd pan gyrhaeddon nhw. Rhoddodd sesiwn holi ac ateb 

fwy o oleuni ar anturiaethau Ray ledled y byd i’r plant. 

Roedd yr enillwyr i gyd wedi cael hwyl mawr a meddai rhai 

ohonyn nhw: 

‘Dyma ddiwrnod mwyaf hynod fy 

mywyd. Roedd y diwrnod yn syfrdanol; 

mi ddysgais i gymaint. Dw i bob amser 

wedi gwylio rhaglenni Ray Mears ar y 

teledu a bu gen i ddiddordeb mewn 

byw yn y gwyllt ers hydoedd, felly 

roedd cyfarfod â Ray yn anhygoel.’ 

‘Roedd dysgu sut i gynnau tân yn hwyl, 

yn enwedig pan wnes i geisio coginio 

fy mhecyn cinio. Rôn i’n meddwl ei fod 

yn syfrdanol pan wnaeth Ray sŵn ceirw 

a dyma ddau garw yn dod dros y bryn 

i’w weld.’ 


‘Mi wnes i’n wir fwynhau fy niwrnod 

gyda Ray Mears ac roedd yn union 

beth roeddwn i wedi’i ddisgwyl. Pan 

glywais i gyntaf fy mod i wedi ennill y 

gystadleuaeth roeddwn i’n llawn cyffro ac 

fe gynyddodd hyn hyd y diwrnod mawr.’ 

‘Roedd y diwrnod cyfan yn wych; 

diwrnod gorau fy mywyd, tybiwn i.’ 

‘Dw i bob amser wedi mwynhau gwylio 

rhaglenni Ray ar y teledu, felly roedd 

cael cyfle i dreulio diwrnod gydag ef y 

peth gorau erioed. Roedd yn gyfle oes 

ac rwy’n ddiolchgar i’r Arolwg Ordnans 

am roi’r fath brofiad hynod i mi.’ 

Gwnaeth sgiliau darllen map y plant a’u brwdfrydedd argraff 

fawr ar Ray Mears; yn bendant, roedd wedi mwynhau’r 

diwrnod cymaint â nhw. Roedd yn ffodus ein bod, fel rhan 

o’r wobr, wedi rhoi dillad addas ac esgidiau cerdded i’r 

plant, gan eu bod yn fwd i gyd erbyn diwedd y diwrnod. Nid 

oedd rhai o’r plant erioed wedi bod allan o’r ddinas, ond 

mwynhaodd pob un y profiad ac roedden nhw’n awyddus 

i ddarganfod mwy am gefn gwlad ac i ddefnyddio’u sgiliau 

cyfeiriannu newydd pan aethon nhw adref. 

Dyma bumed blwyddyn cynllun Mapiau rhad ac am ddim 

i ddisgyblion 11 oed yr Arolwg Ordnans, gyda mwy na 

3 miliwn o fapiau wedi’u dosbarthu eisoes i blant ysgol 

Prydain. Bydd y plant eu hunain yn cadw’r map OS Explorer 

o’u hardal leol– gallan nhw fynd ag ef adref i’w canlyn a 

chael budd o fod ag ef gyda nhw bob amser. Mae mwy o 

wybodaeth am y cynllun ar gael ar wefan yr Arolwg Ordnans 

www.ordnancesurvey.co.uk/freemaps. 

© Delweddau trwy garedigrwydd coleg Bishop’s Stortford ac ESRI UK, 2006 

‘A siarad yn ofodol’ 

2005–07 

Prosiect y Gymdeithas Ddaearyddol (GA) ar gyfer 

athrawon yn defnyddio GIS, gyda chefnogaeth BECTA, 

ESRI ® UK a’r Arolwg Ordnans 

Mae systemau gwybodaeth daearyddol (GIS) yn offer sylfaenol ar gyfer dysgu 

daearyddiaeth. Maen nhw’n defnyddio mapio i ymholi daearyddiaeth. Gall GIS 

ailbwysleisio’r dimensiwn gofodol, drwy ymestyn a dyfnhau’r dull o ddefnyddio 

mapiau i archwilio materion daearyddol. Dyma un o’r nodweddion sy’n diffinio’n 

pwnc, yn eglurhau rôl a phwysigrwydd unigryw daearyddiaeth yng nghwricwlwm 

yr ysgol. Bydd defnyddio GIS yn annog plant i feddwl yn ofodol, neu’n ddaearyddol. 

Nod y prosiect yw datblygu’r cwricwlwm gyda GIS, trwy rannu a chyfathrebu 

gwaith, sy’n cael ei gyflawni gan dîm o athrawon daearyddiaeth deinamig o 

amrywiaeth o ysgolion. Mae eu rhyddhau o’r ysgol yn caniatáu i’r tîm weithio 

gyda’i gilydd, cynllunio’n greadigol ac ymgymryd ag ymchwil gweithredu yn ôl yn 

yr ystafell ddosbarth. Mae gan bob ysgol ei nod ei hunan, ond maen nhw i gyd 

yn ceisio darganfod sut y gall GIS gefnogi eu disgyblion wrth iddyn nhw ddysgu 

daearyddiaeth a sut y gellir datblygu’r cwricwlwm â GIS. Bu ESRI UK yn hael eu 

cefnogaeth i’r grŵp, gan ddiwallu eu hanghenion o ran meddalwedd a chaledwedd. 

Mae’r Arolwg Ordnans hefyd yn cefnogi’r GA trwy ledaenu darganfyddiadau’r 

prosiect, gan ganiatáu i’r tîm addysgu ganolbwyntio ar addysgu a dysgu â GIS. 

Cynhelir cyfarfodydd tîm yn rheolaidd ac anogir cefnogaeth a chyfathrebu yn 

y tîm drwyddo draw. Mae’r prosiect yn cael ei werthuso’n annibynnol ac mae 

adroddiad llawn ar waith 2005-06 ar gael ar y wefan (http://www.geography. 

org.uk/projects/spatiallyspeaking/). Datblygiad Proffesiynol Parhaus (DPP) 

yw’r canlyniad terfynol a ddaw i ran yr athrawon sy’n cymryd rhan. Hefyd, mae’r 

cwricwlwm yn cael ei ddatblygu a rhennir hyn â’r gymuned addysg ddaearyddiaeth 

ehangach trwy wefan y GA, ei chynhadledd a’i chyfnodolion. I gael mwy o 

wybodaeth am GIS a’r holl ddatblygiadau ym maes addysg daearyddiaeth, ewch 

i Gynhadledd Flynyddol y GA ym mis Ebrill (http://www.geography.org.uk/events/ 

annualconference/). Os ydych yn ansicr ynghylch pam y byddech o bosib yn 

defnyddio GIS wrth addysgu, dyma dri rheswm da i’w hystyried: 

1 Am hwyl. Gofynnwch i ddisgybl sydd wedi defnyddio Google ® Earth. Gall GIS ddod 

â ‘waw!’ ffactor ffres i ddaearyddiaeth. Mae GIS yn amlbwrpas ac yn weledol. 

Gellir defnyddio GIS ym mhob rhan o ddaearyddiaeth mewn nifer fawr o ffyrdd, o 

ddysgu lleoliad lleoedd i wneud ymholiad mewn gwaith cwrs Safon Uwch. Gall GIS 

ychwanegu amrywiaeth a thanio brwdfrydedd disgyblion ac athrawon fel ei gilydd, 

ac mae’n dod yn haws defnyddio GIS o hyd, yn enwedig trwy’r Rhyngrwyd. 

2 I gael pwnc cryf ac iach. Mae meddwl yn ofodol am rywbeth (p’un ai’n le, yn fater 

dynol neu’n system ffisegol) yn rhan hanfodol o ddaearyddiaeth. Mae GIS yn ein 

helpu i wneud hyn yn gyflym, yn fanwl-gywir ac yn gynhwysfawr. Mae GIS yn ein 

hatgoffa, fel athrawon daearyddiaeth, ein disgyblion a’r gymdeithas sy’n edrych 

ar addysg daearyddiaeth, bod gan ein pwnc ddiben unigryw, sef dysgu’n ofodol. 

Mae yna gyswllt hefyd rhwng GIS a’r cwricwlwm cenedlaethol ac mae’n debygol 

y bydd yn nodwedd fwyfwy amlwg ym manylebau arholiad y dyfodol. 

3 Ar gyfer gweithlu’r dyfodol. GIS yw’r dull mwyaf amlwg o bennu gwerth 

daearyddiaeth yn y byd gwaith cyfredol. Mae angen sgiliau GIS ar weithwyr y 

dyfodol. Mae fwy neu lai pob sector o ddiwydiant ac o wasanaethu’r cyhoedd yn 

dibynnu ar GIS. Er enghraifft, manwerthu, amaeth, y gwasanaethau brys, adeiladu 

a chynllunio; a dweud y gwir, mae’n anodd meddwl am faes lle nad oes angen GIS. 

I gael mwy o wybodaeth, ewch i 

http://www.geography.org.uk/projects/spatiallyspeaking/ 

www.ordnancesurvey.co.uk/addysg newyddion mapio Rhifyn 31 gaeaf 2006 7

Yn flaenorol ar Lost... 

neu feddyliau i’r perwyl hwnnw 

Pat Frean 

Athrawes Uwch-sgiliau Daearyddiaeth 

Yr Ysgol Uwchradd i Ferched, Plymouth 

Addewais, yn y rhifyn blaenorol o newyddion mapio, 

y byddai pob mathau o bethau’n cael eu cyflawni trwy 

ddefnyddio meddalwedd GIS syml yn ystod ein taith 

maes ddaearyddiaeth i Ghana fis Mehefin eleni. Yn awr, gyda synnwyr trannoeth, sylweddolaf fy 

mod yn rhy uchelgeisiol yn yr hyn roeddwn yn ceisio’i gyflawni mewn un wythnos yn Affrica. 

Daeth y rhwystr cyntaf wrth i ni archebu’r meddalwedd Astudiaethau Lleol oddi wrth Soft Teach 

Educational. Oherwydd newidiadau staffio hwyr, ni osodwyd cyllideb ein hysgol tan lawer yn 

ddiweddarach yn y flwyddyn nag arfer, felly nid oedd yn bosib i ni archebu’r meddalwedd nes ein 

bod yn anghysurus o agos at y dyddiad gadael. Er hynny, roedd Soft Teach Educational yn wych 

ac atebon nhw ein cais frys trwy sicrhau bod y CDs yn ein cyrraedd trannoeth. Roedd llwytho’r 

disgiau yn syml ac mae’n bosib argraffu llawlyfr ardderchog unwaith y mae wedi popeth wedi’i 

lwytho. Ychydig o amser a gafwyd i chwarae â’r pecyn cyn inni adael, felly sganiais fap o farchnad 

Sekondi-Takoradi a’r cyffiniau. Roedd yn rhaid imi roi sawl cynnig ar hyn oherwydd, unwaith y 

mae wedi llwytho, yr hyn a welwch yw’r hyn a gewch ar y map. Allwch chi ddim symud i lawr nac 

ar hyd y map os fyddwch chi wedi sganio darn sy’n fwy na’r sgrîn. Llwyddais i gael y maint roedd 

ei angen arna’ i yn y diwedd, wedi’i ganoli ar gylch y farchnad yn Sekondi-Takoradi. 

Y pryder nesaf oedd bod yn rhaid cofrestru’r meddalwedd i’ch ysgol. Beth fydden nhw’n ei ddweud 

pe byddem yn cofrestru’r un meddalwedd i Ahantaman, yr ysgol sy’n bartner i ni yn Ghana? 

Fyddai hyn yn gweithio? Felly, ffoniais Soft Teach Educational ac eglurais y broblem. Dywedodd 

Soft Teach Educational wrthym am fynd â’n disgiau i Ghana, eu harsefydlu ar y cyfrifiaduron yn 

Ahantaman, eu cofrestru i’r ysgol a’u gadael yno. Yna, byddai Soft Teach Educational yn anfon 

set newydd i Ysgol Uwchradd Plymouth yn rhad ac ddim a dyna fyddai eu cyfraniad nhw at y 

cyswllt. Cyflwynon ni’r meddalwedd i’r ysgol yn y gwasanaeth croeso pan gyrhaeddon ni, ac fe 

ffrwydrodd y neuadd! Allai’r Brif Athrawes ddim credu’i lwc, na ninnau ychwaith. 

Wrth gwrs, doedd pethau ddim yn ddidrafferth wedi hynny. Roedden ni yn Affrica ac roedd yn 

rhaid bod yn barod am yr annisgwyl. Ein bwriad oedd tynnu lluniau, recordio darnau o ffilm fideo 

a recordio seiniau yn ystod y dydd, dychwelyd â hyn i’r ysgol min nos a llwytho popeth ar liniadur 

ein rheolwr cyfrifiaduron. Yna, gallen ni drosglwyddo ffeiliau drwy’r CD-ROMs i gyfrifiaduron 

yr ysgol, sef y cyfrifiaduron yr oedd ef yno i’w harsefydlu. Ond, roedd yna broblem, gan fod y 

cyfrifiaduron roedden ni wedi’u hanfon i’r ysgol yn gaeth yn y porthladd yn Accra, oherwydd 

sawl rhwystr biwrocrataidd. O’r diwedd, fe gyrhaeddon nhw Ahantaman bedwar diwrnod wedi 

inni gychwyn am adref. Golygodd hynny na wnaethon ni ddefnyddio’r meddalwedd Astudiaethau 

Lleol o gwbl yn ystod ein hymweliad. Gadawon ni’r disgiau yno a’r gobaith yw y gallwn ddod â 

rheolwr y rhwydwaith, sydd newydd ei benodi, ac athro yn Ahantaman draw i Ysgol Uwchradd 

Plymouth i gael hyfforddiant rywbryd yn yr hydref. Yna, gallan nhw arsefydlu popeth wedi iddyn 

nhw ddychwelyd, a dangos i’r disgyblion sut i’w ddefnyddio. 

Y broblem fawr arall wrth weithio yn Affrica yw problem logisteg. Roedd wyth myfyriwr o 

Plymouth, wyth o Ahantaman, ac o leiaf dau aelod o staff o’r ddwy ysgol i’w cludo bob dydd... 

mewn bws mini 17 sedd. Bu oedi hir bob dydd tra byddai cludiant ychwanegol yn cael ei drefnu. 

O’r herwydd, roedden ni’n hwyr iawn ac yn aml ni fyddai amser ar ôl i gwblhau casglu data. 

Roedden ni hefyd yn cael ein trin fel gwesteion anrhydeddus ac roedd pawb am ein croesawu’n 

swyddogol. Roedd y seremonïau hyn yn faith ac, yn aml, yn torri ar draws ein teithlen arfaethedig, 

ond roedden nhw’n fraint fawr ac roedd yn bwysig ein bod yn bresennol. 

Yn wreiddiol, roeddwn wedi ceisio dwyn perswâd ar awyrlu Ghana i’n cludo i fyny yn un o’u 

hawyrennau er mwyn tynnu awyrluniau o’r ddinas. Wedi inni ofyn i aelod o Rotary ® yn Sekondi- 

Takoradi edrych ar y posibilrwydd inni, dywedwyd wrthym y gellid bod problemau gan fod newid 

8 newyddion mapio Rhifyn 31 gaeaf 2006 


ar ddod i reolaeth gorsaf yr awyrlu. Gallai hyn achosi rhai problemau o ran sicrhau yswiriant. Gan nad oedd yno adeiladau 

uchel i’w dringo, rhoddwyd y gorau i’r syniad o awyrlun. 

Rhywbeth oedd yn tynnu sylw, nad oedden ni wedi’i ragweld, oedd llwyddiant Ghana yng nghystadleuaeth Cwpan y Byd. 

Roedd y diwrnod y gwnaethon ni ei ddewis i fynd i gylch y farchnad a thynnu ein lluniau digidol yn digwydd bod y diwrnod 

roedd Ghana’n chwarae yn erbyn UDA. O fod wedi gweld yr ymateb pan enillodd Ghana eu gemau blaenorol yn ystod 

ein taith awyren i Accra, pan ofynnodd y capten i bawb ymuno i ganu anthem genedlaethol Ghana, fe ddylen ni fod wedi 

sylweddoli faint o frwdfrydedd ynghylch y gêm fyddai’n ein cyfarch wrth inni gyrraedd y farchnad. 

Fe wnaethon ni recordio holl seiniau’r farchnad wrth inni gerdded trwodd, ac roedd baner Ghana wedi’i phaentio ar ein 

hwynebau i’n dynodi’n gefnogwyr. Roedd y sŵn yn anhygoel, gyda phawb yn canu caneuon gwladgarol ac yn gweiddi 

arnon ni i ymuno. Bydd y ffeiliau sain hyn yn ychwanegiad diddorol at ein map GIS. Nid ydyn nhw’n hollol nodweddiadol 

o’r farchnad, ond efallai fod hynny’n eu gwneud yn fwy unigryw fyth. Roedd fy nghydweithiwr, Leon, wedi mynd â’i 

gamera Polaroid ® ac wedi cymryd lluniau o’r stondinwyr a’u cyflwyno iddyn nhw. Yna, roedd y bobl hyn yn fodlon i mi 

dynnu lluniau digidol ohonyn nhw a’u stondinau. Felly, mae gennym rai lluniau bywiog iawn o du mewn y farchnad, na 

fydden ni fel arall wedi cael caniatâd i’w tynnu. Gresyn nad oes gennym ni hefyd gopïau o’r lluniau Polaroid. Efallai y 

byddai rhywun yn gallu gweithio ar ddatblygu Polaroid fyddai hefyd yn gallu storio’r lluniau. 

Rhannwyd y myfyrwyr yn grwpiau o bedwar, sef dau o fyfyrwyr Ahantaman gyda dau o fyfyrwyr Ysgol Uwchradd Plymouth. 

Rhoddwyd adran o gwmpas min cylch y farchnad i bob grŵp dynnu lluniau ynddi gyda chamerâu digidol. Gofynnwyd iddyn 

nhw dynnu lluniau i bedwar cyfeiriad ym mhob lleoliad. Fe wnaethon nhw hyn ond roedd peth anrhefn yn y sŵn aflafar a rhaid 

oedd inni ymadael braidd yn sydyn, pan ddechreuodd rhai pobl gwffio. Teimlem nad oedd y myfyrwyr bellach yn ddiogel. 

Tasg hir oedd rhoi trefn ar y ffotograffau ac, yn rhy hwyr, fe sylweddolais fod angen i’r map sylfaen roeddwn i’n ei ddefnyddio 

fod hyd yn oed yn fwy ei faint, a chanolbwyntio fwy fyth ar gylch y farchnad, oherwydd y nifer fawr o ffeiliau lluniau roeddwn 

angen eu hatodi. Rydyn ni wedi ceisio dylunio pictogramau Affricanaidd nodweddiadol, gan nad yw’r rhai Prydeinig yn hollol 

addas i’n diben. Mae’r rhain yn hawdd i’w dylunio gan ddefnyddio’r meddalwedd, oherwydd eich bod yn eu creu ar raddfa 

fawr iawn. Felly, pan fyddan nhw’n cael eu lleihau i’w defnyddio, byddan nhw’n edrych yn llawer mwy soffistigedig. 

Mae angen gwneud cryn dipyn i’n map o hyd i’w wneud yn ddefnyddiol. Rydyn ni am ychwanegu sawl anodiad, a bydd 

angen amser, ond credaf y byddwn wedi creu adnodd diddorol dros ben yn y pen draw. Yn bwysicaf oll, mae gan y 

myfyrwyr a gyfrannodd ato ymdeimlad o berchnogaeth go iawn ac maen nhw’n falch iawn ohono. 



CYNLLUN GWEITHREDU 

DAEARYDDIAETH 

Yn cyfoethogi addysgu 

a dysgu daearyddiaeth 

yn yr ysgol 

Fis In March Mawrth 2006, 2006 cyhoeddodd Lord Adonis, y 

Gweinidog dros Ysgolion, sef yr 

the Schools Minister, and 

Arglwydd Adonis, a Michael Palin y 

Michael Palin announced the 

CYNLLUN ACTION GWEITHREDU PLAN FOR 

DAEARYDDIAETH. 

GEOGRAPHY. 

Rhaglen The Action dwy Plan flynedd for Geography yw’r Cynllun (APG) is a 

Gweithredu Daearyddiaeth (APG) a fydd yn 

two-year programme of support and 

darparu cefnogaeth a chymorth i ddatblygu 

development for school geography led 

daearyddiaeth yn yr ysgol. Arweinir y 

rhaglen, jointly and ar y equally cyd ac yn by gyfartal, the Geographical gan y 

Gymdeithas Association Ddaearyddol and the Royal a’r Geographical 

Gymdeithas 

Ddaearyddol Society (with Frenhinol the Institute (gyda of Sefydliad British 

Daearyddwyr Geographers). Prydain). The APG’s Nod goal yr APG is: yw: 

‘Darparu ‘To provide gweledigaeth everyone eglur – opinion i bawb formers, – y rhai 

sy’n policy ffurfio makers, barn, y parents rhai sy’n and llunio pupils polisïau, – with 

rhieni a disgyblion – o ddaearyddiaeth fel 

a clear vision of geography as a relevant, 

pwnc perthnasol, pwerus o’r 21ain ganrif; 

a 

powerful 

rhoi’r gefnogaeth 

21st century 

a’r sgiliau 

subject; 

proffesiynol 

and to 

angenrheidiol equip teachers i athrawon with the er professional mwyn i blant 

fwynhau skills and a llwyddo support mewn they daearyddiaeth.’ 

need so that 

Mae pupils hwn yn enjoy nod and uchelgeisiol succeed a in geography.’ 

chyraeddadwy, This goal is ambitious a gobeithiwn and achievable, y bydd yn and 

ysbrydoli’r we hope will holl inspire athrawon all daearyddiaeth teachers of 

i geography ymuno a helpu to join i hybu in and daearyddiaeth help promote 

mewn ysgolion. Mae’r APG i CHI – p’un 

geography in schools. 

a ydych yn addysgu mewn ysgol gynradd 

neu 

The 

uwchradd, 

APG is 

yn 

for 

arbenigo 

YOU – whether 

neu ddim 

you 

yn 

teach 

arbenigo, in primary yn or athro secondary, / athrawes specialist newydd or neu’n non- 

meddu specialist, ar flynyddoedd new teacher o brofiad. or with Gallwch years of 

gymryd experience. rhan You mewn can achlysuron participate wyneb-yn- at face-towynebface 

events neu ddefnyddio’r or use the deunyddiau online materials a’r and 

adnoddau resources ar-lein – or both! – neu’r ddau! 

Hwb A big mawr boost i for 

school geography! 

ddaearyddiaeth ysgol! 

Lansio’r The APG launch ym of mhencadlys the APG at yr the RGS RGS yn in Llundain London 

Geography Addysgu Daearyddiaeth Teaching Today Heddiw 

The Mae APG gan APG has ei its wefan own brand-new benodol newydd dedicated 

website. sbon. Treuliwch Spend ychydig a few moments o funudau on ar 

www.geographyteachingtoday.org.uk a and 

decide phenderfynwch which of pa the rai APG o weithgareddau activities you APG will 

find fydd useful: yn ddefnyddiol i chi: 

Ambassadors 

Llysgenhadon 

Key Cyrsiau stage Cyfnod 1-3 courses Allweddol 1-3 

Curriculum Llunio cwricwlwm making 

Fieldwork Gwaith Maes 

Key Adnoddau stage Cyfnod 3 resources Allweddol 3 

Pilot TGAU GCSE peilot 

Professional Cydnabyddiaeth recognition broffesiynol 

DAEARYDDIAETH 

AR WAITH 

Yn cyfoethogi addysgu 

a dysgu daearyddiaeth 

yn yr ysgol 

Daearyddiaeth ar Waith 

Nod Geography y Cynllun Gweithredu in Daearyddiaeth Action yw 

ysbrydoli The Action a chefnogi Plan aims athrawon to inspire yn eu and tasg o 

ddarparu support teachers gwybodaeth, in their tanio task brwdfrydedd to inform, 

engage and enthuse young people with 

What is geography? 

Beth yw daearyddiaeth? 

Un o’r agweddau heriol a chyffrous ar 

One of the challenging and exciting aspects 

ddaearyddiaeth yw ei sail anarferol o eang. Er 

of geography is its unusually broad base. 

enghraifft, wrth astudio nodweddion naturiol ac 

For example, studying the natural and built 

adeiledig y ddaear a’r prosesau amgylcheddol, 

features of the earth and the environmental, 

cymdeithasol ac economaidd sy’n eu ffurfio 

social and economic processes that shape 

a’u newid, rhaid i ddaearyddiaeth archwilio 

amrywiaeth 

and change 

eang 

them 

o 

requires 

wyddorau 

geography 

ffisegol a dynol. 

to 

Efallai explore eich a wide bod yn variety myfyrio of physical weithiau, and felly, ble 

mae’n human dechrau sciences. a ble You mae’n might diweddu: sometimes beth yn 

union wonder, yw therefore, daearyddiaeth? where it begins and ends: 

Nod what yr exactly APG yw isateb geography? y cwestiwn hwn – yn 

eglur The ac APG yn gryno aims ond, to answer yn anorfod, this mewn question – 

ffyrdd clearly gwahanol. and succinctly, Byddwn but yn inevitably bendant am in 

geography. Understanding our world has 

ac annog pobl ifanc i ymddiddori mewn 

never been so important. 

daearyddiaeth. Ni fu deall ein byd erioed 

mor bwysig. Mae daearyddiaeth yn neilltuol. 

Geography 

Mae’n addysgu 

is distinctive. 

pobl ifanc am: 

It educates young 

people about: 

Place Le Lle Where mae lleoedd places a pham are and eu bod why yn they are 

different wahanol – yn showing dangos how sut y social, bydd grymoedd economic 

and cymdeithasol, environmental economaidd forces ac combine amgylcheddol to yn 

create cyfuno i distinctive greu ardaloedd and neilltuol diverse ac localities amrywiol. 

Connectedness 

Cysylltioldeb Sut 

How 

mae 

physical 

amgylcheddau 

and human 

ffisegol environments a dynol yn perthyn are related i’w gilydd and how ac 

effaith human gweithredu actions dynol impact ar yr on amgylchedd, the 

a thrwy environment, hynny helpu so pobl helping ifanc young i ddeall people yr 

angen to am understand ddyfodol cynaliadwy. the need for a 

sustainable future 

rannu different cwmpas ways. enfawr We will y certainly pwnc, a’i rym want a’i to 

berthnasedd share the enormous i bawb sydd scope â diddordeb of the subject, yn eu 

lle and yn its y byd. power Bydd and cyfle relevance i chi ddweud to all eich people 

dweud with an hefyd. interest in their place in the world. 

There will be an opportunity for you to have 

Cysyniadau your say too. trefnu 

Wrth ddynodi cysyniadau trefnu 

daearyddiaeth The organising (gweler concepts isod), bydd 

gweithgareddau In identifying the APG organising yn asio â mentrau concepts of 

polisi geography cenedlaethol (see below), lle bynnag APG y activities bo’n bosibl, will 

yn dovetail cefnogi with datblygiadau national policy yn y cwricwlwm initiatives 

wedi’r wherever adolygiad possible, Cyfnod supporting Allweddol curriculum 3 cyfredol 

a developments diwygiadau yn following y meysydd the llafur current a’r Key 

manylebau Stage 3 review ar gyfer and TGAU syllabus a Safon andUwch. 

Scale Understanding different scales – 

Graddfa Deall gwahanol raddfeydd – o’r 

from local to national to world-wide – 

lleol i’r cenedlaethol i’r byd-eang – sy’n 

hanfodol 

which 

wrth 

is essential 

ddeall cyd-ddibyniaeth 

in understanding 

a newid 

byd-eang. interdependence and global change 

Process Why and how the world’s 

Proses environments, Pam a sut mae societies amgylcheddau, and 

cymdeithasau landscapes a thirweddau’r are changing byd – geography yn newid 

– mae is dynamic daearyddiaeth yn ddynamig. 

Skills Sgiliau How Sut to i archwilio’r investigate byd the drostynt world for eu 

hunain themselves – gwaith tîm – team yn y work maes, in defnyddio the field, 

mapiau, using dadansoddi maps, analyzing data, datrys data, problemau, problem 

a defnyddio solving, TGCh and using – ac ymwybyddiaeth ICT – and an o 

gyfrifoldeb awareness cymdeithasol of social ac and amgylcheddol. 

environmental responsibility 

www.geography.org.uk/join 10 newyddion mapio Rhifyn www.geographyteachingtoday.org.uk 31 gaeaf 2006 www.ordnancesurvey.co.uk/addysg www.rgs.org/joinus 

www.geography.org.uk/join www.geographyteachingtoday.org.uk www.rgs.org/joinus 


specification Themâu trawsbynciol revisions at GCSE and A level. 

Cross-cutting Bydd yr APG yn cynnwys themes nifer o ‘themâu 

The trawsbynciol’, APG will take megis in dinasyddiaeth a number of ‘crosscutting 

a datblygu themes’, cynaliadwy, such lle as mae citizenship gan and 

sustainable ddaearyddiaeth development, gyfraniad pwysig where i’w geography 

has wneud an yn important yr ystafell contribution ddosbarth. Trwy to make in 

the gydnabod classroom. arwyddocâd Recognising enfawr technolegau the enormous 

Government Y Llywodraeth support 

for yn cefnogi geography 

In announcing the APG, the Schools 

daearyddiaeth 

Minister made it plain that the government 

Wrth gyhoeddi’r APG, eglurodd y Gweinidog 

supports the GA and RGS-IBG because we 

dros Ysgolion fod y llywodraeth yn cefnogi’r 

offer teachers both informal and formal 

GA ac RGS-IBG oherwydd ein bod yn cynnig 

subject-focused 

DPP anffurfiol a ffurfiol, 

CPD. One 

y naill 

of 

fel 

our 

y 

targets 

llall yn 

is a 

substantial canolbwyntio increase ar y pwnc. in Un the o’n number targedau of yw 

teachers cynnydd sylweddol who are paid-up yn nifer yr members athrawon of sy’n the 

subject aelodau community, taledig o gymuned so they y pwnc, have ready er mwyn 

access i gefnogaeth to subject-focused a chydnabyddiaeth professional broffesiynol 

support sy’n canolbwyntio and recognition. ar y pwnc fod o fewn 

cyrraedd rhwydd iddynt. 

Rita Gardner, RGS-IBG Director and 

David Rita Gardner, Lambert, Cyfarwyddwr GA Chief Executive RGS-IBG a 

If David you teach Lambert, geography, Prif Weithredwr therefore, weGA 

strongly Felly, os ydych recommend yn addysgu you daearyddiaeth, to formally join the 

subject rydym yn community, argymell yn either gryf eich personally bod yn or 

within ymuno’n a group/school ffurfiol â chymuned membership. y pwnc, naill Not ai’n 

only bersonol is this neu your mewn route aelodaeth to professional grŵp/ysgol. 

support, Bydd cefnogaeth, development cydnabyddiaeth and recognition; a datblygiad it 

also proffesiynol strengthens ar gael the ichi, subject a bydd community hefyd yn so 

we cryfhau can cymuned maximize y the pwnc impact er mwyn of the inni Action sicrhau 

Plan bod Cynllun for Geography. Gweithredu Daearyddiaeth yn cael 

effaith mor fawr â phosibl. 

significance mapio digidol of ym digital myd busnes mapping a masnach, technologies 

in a’r the cyfleoedd world cyflogaeth of business a ddaw and commerce, gydag and 

the ymwybyddiaeth employment o gymwysiadau opportunities Gwybodaeth afforded by 

an Ddaearyddol awareness (GI), of fe GI fydd applications, yr APG hefyd the yn APG 

will cefnogi also datblygu support strategaethau the development ystafell of 

classroom ddosbarth i annog strategies defnyddio to encourage GI, gan gynnwys the use 

of ei chysylltiadau Geographical â dysgu Information a gwaith (GI), maes including lleol. 

A significant initiative to flow from the 

APG Menter is arwyddocaol that the GA a and ddaeth RGS-IBG yn sgîl are yr APG yw 

formulating bod y GA ac RGS-IBG mechanisms yn llunio to mecanweithiau allow for joint 

membership. fydd yn caniatáu The aelodaeth initial joint ar y cyd. offer Bydd will y be for 

cynnig ar y cyd cychwynnol ar gyfer athrawon 

its Os links hoffech to unrhyw local learning gyngor and ychwanegol fieldwork. ar 

hyn, If neu you ar would sut i chwarae like any rhan more yn advice yr APG, on 

this, ewch or i : on how to get involved with the APG, 

please www.geographyteachingtoday.org.uk 

go to 

www.geographyteachingtoday.org.uk or 

contact neu cysylltwch either â’r organisation naill sefydliad at neu’r llall yn 

apg@geography.org.uk or or apg@rgs.org. 

early career teachers; we anticipate that 

over ar ddechrau the next eu few gyrfa; months rhagwelwn we will y byddwn develop 

the yn datblygu’r offer for cynnig all teachers. ar gyfer yr holl athrawon 

David dros yr Lambert ychydig fisoedd and Rita nesaf. Gardner 

David Lambert a Rita Gardner 

www.geography.org.uk/join www.geographyteachingtoday.org.uk www.rgs.org/joinus 


ESRI (UK) yn cefnogi Diwrnod GIS 

Digwyddiad blynyddol diseremoni yw Diwrnod GIS, sydd wedi’i gynllunio 

i alluogi ymarferwyr GIS a’r rhai sy’n eu defnyddio i gynnal digwyddiadau 

lleol i godi ymwybyddiaeth o rôl a gwerth daearyddiaeth ym mywyd bob 

dydd. Mae Diwrnod GIS, sydd bellach yn ei seithfed flwyddyn, wedi 

tyfu’n fenter fyd-eang go iawn; mae cannoedd o sefydliadau drwy’r byd i gyd yn defnyddio GIS 

i ddangos grym daearyddiaeth trwy gynnal sesiynau agored, seminarau, gweithdai a sesiynau 

eraill o’r fath ar gyfer ysgolion, cydweithwyr, busnesau a’r cyhoedd. 

Ar Ddiwrnod GIS 2006, sef 15 Tachwedd, cefnogodd ESRI ® ddigwyddiad blynyddol Diwrnod 

GIS gydag amrywiaeth o weithgareddau. Croesawodd ESRI tua 80 o fyfyrwyr o ysgolion lleol 

Ysgol Grange ac Ysgol Ramadeg Aylesbury, yn ei bencadlys ym Millennium House yn Aylesbury. 

Rhoddwyd sawl cyflwyniad ar waith y cwmni. Yn anad dim, roedd y myfyrwyr yn gallu cyfarfod 

â staff y grŵp ymgynghori, y grŵp hyfforddi, y grŵp datrysiadau technegol a’r grŵp cefnogi i 

ddysgu mwy am yrfaoedd penodol a gwaith pobl o ddydd i ddydd yn y cwmni. 

Ar yr un diwrnod, aeth nifer o staff ESRI i ymweld ag ysgolion roedd ganddyn nhw gysylltiad â nhw, 

naill ai fel cyn-fyfyriwr neu fel rhiant. Aeth Rob Sharpe, o grŵp Datrysiadau Technegol ESRI yn ôl i’w 

hen ysgol uwchradd yn Bolton. Rhoddodd bedwar cyflwyniad rhyngweithiol, llawn gwybodaeth i 

wahanol grwpiau blwyddyn yn ystod y dydd. Aeth Ymgynghorwyr GIS, Peter Bradbury a Sue Jones, 

i ymweld ag ysgolion eu plant, y naill yn Tring a’r llall yn Reading. Cafodd Sue, yn enwedig, y fraint 

o gyflwyno gwasanaeth â daearyddiaeth yn ganolog iddo i’r 160 o blant yn yr ysgol yn Reading, ac 

yna arwain gweithdy ar gyfer dosbarth Blwyddyn 4 lle roedd cyfle iddyn nhw gyfrannu. 

Gellir gweld mwy o adroddiadau am Ddiwrnod GIS 2006, a llawer o adnoddau i’ch helpu i 

ystyried cymryd rhan y flwyddyn nesaf, yn www.gisday.com. 

Dyddiad i’ch dyddiadur... 

Sioe Awyr Agored yr 

Arolwg Ordnans 

www.theoutdoorsshow.co.uk/ 

NEC Birmingham 

16–18 Mawrth 2007 


Mae hwn yn barc chwarae i ni hefyd! 

Gwrandewch arnom ni Jeff Stansfield 

Arolygwr Sir/Ymgynghorydd Daearyddiaeth 

Adran Gwasanaethau Plant Hampshire 

Yn rhinwedd fy swydd, rwy’n cael y fraint o gyfarfod a gweithio gyda phobl ifanc o oed cyn-ysgol hyd oed 

chweched dosbarth, ac o gefndiroedd gwahanol iawn. Nodwedd gyffredin, na fydd bob amser yn cael 

cyhoeddusrwydd, yw eu dyhead am ddealltwriaeth a gwybodaeth am bobl a lleoedd – am eu byd. 

Mae’n ymddangos bod gwybodaeth a dealltwriaeth yn eiriau 

sydd fwyfwy yn ‘eiriau brwnt’ yn y byd sydd ohoni lle mae 

sgiliau’n hollbwysig. Os cynhelir yr hinsawdd o ddisgwyliad 

sydd gennym nawr, mae gwir berygl y bydd pobl ifanc yn 

cael eu ‘dinoethi’n ddeallusol’ mwy a mwy. 

Sawl un ohonom sydd wedi ceisio bod yn fecanyddion amatur 

a thrwsio’n ceir tra’n defnyddio’r llawlyfrau hawdd-eu-darllen 

hynny ar injans, ac yna disgyn wrth y rhwystr cyntaf oherwydd 

ein diffyg gwybodaeth a dealltwriaeth o natur injan ein car? 

Mae plant yn mwynhau sgiliau mapio (defnyddio a chreu 

mapiau fel ei gilydd) ac, yn aml, maen nhw’n hollol gymwys 

i gyflawni’r tasgau sy’n eu datblygu. Fodd bynnag, bydd 

llawer yn cael trafferth pan fydd angen rhoi’r sgiliau hyn 

ar waith go iawn, er enghraifft, ceisio dilyn llwybr awyr 

agored gan ddefnyddio map, neu ddod o hyd i union safle 

nodweddion penodol ar fap. 

Mae angen datblygu, gloywi a chymhwyso sgiliau daearyddol, 

megis defnyddio a chreu mapiau, yng nghyd-destun lle neu 

thema; y sgiliau hyn yw offer y daearyddwr/y ditectif lle. 

Un o nodweddion mwyaf apelgar daearyddiaeth i blant oed Cyfnod 


Sylfaen neu fabanod yw’r cyfle mae’r pwnc yn ei roi iddyn nhw 

fforio’u hamgylchedd a’u hamgylchoedd lleol eu hunain. 

Nid yn unig yw hwn yn ofyniad yng ngorchymyn statudol y cwricwlwm 

cenedlaethol ar gyfer daearyddiaeth ond mae hefyd yn ensyniedig 

yn y fframwaith dinasyddiaeth. Gyda’i gilydd, mae’r dogfennau hyn 

yn sicrhau bod yr hawl gan ddaearyddwyr ifanc iawn, trwy ymholi/ 

ymchwilio, penderfynu a datrys problemau, i fforio: 

• nodweddion allweddol eu hardal leol; 

• eu hoffterau personol – yr hyn maen nhw’n ei hoffi a’r 

hyn nad ydyn nhw’n ei hoffi am eu lle; 

• y dirgelwch ynghylch newidiadau i’w hardal leol; 

• sut mae pobl yn niweidio’u hamgylchedd ac yn ei wella; 

• materion yn ymwneud â datblygu cynaliadwy a 

stiwardio’r amgylchedd; a 

• dyfodol eu hamgylchedd. 

Ble bynnag fo’r lleoliad, bydd archwiliad o’ch ardal leol 

(sy’n angenrheidiol i gefnogi cynllunio darpariaeth) yn 

dwyn sylw at ystod eang o wahanol nodweddion a 

defnydd tir. Defnyddiwch yr awyrluniau sydd ar gael ar 

www.multimap.co.uk i edrych ar eich ardal leol. Sut le, 

mewn gwirionedd, ydy’r ardal leol o gwmpas eich ysgol? 

Bydd gwaith datgelu syml, er enghraifft, yn caniatáu 

ichi ddarganfod ystod o wahanol fathau o lecynnau 

agored yn agos iawn at eich ysgol. Llecynnau go 

iawn – amgylcheddau llawn hud, gyda materion 

go iawn fydd yn effeithio ar eich plant chi gan mai 

dyma’u llecynnau chwarae/ hamddena. 

Nid oes angen yma am senarios ‘Mickey 

Mouse’ megis – ‘Mae tiroedd yr ysgol 

yn cael eu gwerthu ar unwaith i adeiladu 

goruwcharchfarchnad newydd enfawr’ – er 

y byddai maint y llecyn agored yn gwneud y 

senario’n un cwbl amhosib! Beth yw’ch barn 

chi? Mae daearyddiaeth yn ymwneud â lle, 

gofod ac amgylchedd gwirioneddol – dyna 

pam ei fod yn ddisgyblaeth mor gyffrous. 

Mae’r rhan fwyaf o ysgolion yn agos iawn 

at ystod o lecynnau agored – yn amrywio o 

ran maint, cymeriad, defnydd, perchnogaeth, 

strategaethau rheoli ac ati. Mae gan bob 

un o’r llecynnau hyn hierarchaeth eglur, yn 

amrywio o lecynnau lleol iawn, er enghraifft 

parciau chwarae, meysydd pentrefi a lleiniau 

gwyrdd ystadau tai, i barciau gwledig (pa 

barciau gwledig sy’n lleol i’ch ysgol chi?) ac 

i Barciau Cenedlaethol, fel Parc Cenedlaethol 

New Forest sydd newydd ei ddynodi. Byddai 

rhai yn dadlau mai’r Arfordir Jwrasig (Dorset/ 

Dwyrain Dyfnaint) – Safle Treftadaeth y Byd 

– yw’r llecyn agored pennaf yn y DU bellach. 

Gweler www.jurassiccoast.com. 

Yo, Persi! 

Mae llecynnau lleol (gweler y ffotograffau) sydd 

o fewn cyrraedd i’r ysgol ar droed, megis parciau 

chwarae a meysydd pentrefi/trefi, yn darparu 

adnodd cyfoethog i ddadl amgylcheddol frwd, 

gan mai dyma’r llecynnau a’r lleoedd y bydd 

y plant fel arfer yn eu defnyddio’n rheolaidd i 

hamddena. Byddan nhw’n teimlo, mewn sawl 

ffordd, eu bod yn eiddo iddyn nhw a’u ffrindiau. 

Ceir gwir synnwyr o berchnogaeth. 

Mae’r amgylcheddau hyn yn wynebu problemau 

gwirioneddol, megis eu cau oherwydd 

cwtogi ar wario, cyfarpar yn torri, problemau 

fandaliaeth, llawer o faw cŵn, cyfarpar sydd 

wedi’u dylunio’n wael, sbwriel ac ati. Mae 

‘creadigrwydd yn y cwricwlwm’ a ‘rhagoriaeth a 

mwynhad’ yn atgyfnerthu’r angen am gynllunio 

a chyflawni’r cwricwlwm yn ddynamig. Mae’r 

llecynnau’n darparu cyfle ymarferol/lleol gwych 

ar gyfer dysgu ac addysgu trawsgwricwlaidd 

o ansawdd uchel, wedi’i seilio ar destunau. Er 

enghraifft, mae cysylltiadau clir iawn rhwng 

ymchwilio i ddaearyddiaeth y llecynnau hyn ar 

y cyd â dylunio a thechnoleg – ymchwilio i sut 

y mae cyfarpar chwarae’n gweithio a dylunio/ 

creu eitemau newydd. 

Maes chwaraeon/ 

parc chwarae 

– Netley Abbey 

ger Southampton, 

Hampshire 


Parc chwarae 

– Victoria Road, 

Netley Abbey 

Ardal chwarae Weston 

Parade - Weston Shore, 

Southampton 

Sylwch y wybodaeth 

ar yr arwydd croeso. 



Gair o rybudd yma: rhaid inni beidio a 

dychwelyd i ddyddiau ‘uwd o destunau’ ond 

yn hytrach sicrhau ein bod yn creu ‘miwslis 

o destunau’ gyda nodau, amcanion a 

deilliannau ar gyfer pob maes pwnc mewn un 

testun penodol. Anfarwolwyd Persi Ceidwad 

y Parc, sy’n gymeriad dros ben llestri, gan 

Nick Butterworth (gweler, er enghraifft, After 

the Storm, ISBN 0-00-664252-7). Roedd fy 

mhlant i’n ei ystyried yn arwr a bu’n flaenddelw 

i minnau tra’n cynllunio Yo, Percy – it’s our 

play park too - gweler fersiwn gryno iawn o 

gynnwys daearyddol y testun hwn isod. 

Mae cwestiynau allweddol yn wirioneddol bwysig 

gan eu bod yn gyrru gwaith datgelu/ymchwilio. 

Ble mae’r parc chwarae agosaf at ein 

hysgol, Persi? 

• Gweithgaredd gwaith maes yn dilyn 

llwybrau lluniau/llwybrau llais i’r parc 

chwarae lleol (llwybrau cerdded a siarad). 

• Ymchwilio i’r hyn mae’r grŵp yn ei hoffi a’r hyn 

nad ydyn nhw’n ei hoffi am yr ardal chwarae. 

• Ailystyried y llwybr a’r darganfyddiadau gan 

ddefnyddio map llawr mawr wedi’i lunio’n 

benodol – yn ddigon mawr i’r plant eistedd 

o’i amgylch a cherdded arno. (Cofiwch, ardal 

fechan yw’r ardal leol i blant oed babanod – 

rhyw 5-10 munud o amser cerdded o’r ysgol. 

Mae yna lawer i’w weld ac i siarad amdano.) 

Mae mapiau gradd 1:1250 a gradd 1:2500 

yn wych i’w defnyddio’n batrymau ar gyfer 

gwneud eich mapiau carped mawr eich hun. 

Gallwch eu cael o adran gynllunio’ch awdurdod 

lleol. Mae’r graddfeydd hyn yn wych ar gyfer 

ditectifs lle sy’n ifanc iawn. 

• Gwneud mapiau mawr – dyma gyfle i blant 

wneud mapiau syml i ddangos llwybr – mapiau 

wedi’u lluniadu, mapiau model, mapiau llais 

(mae dictaffonau yn gyfarpar TGCh hudol i 

fabanod), mapiau cyfrifiadur ac ati. 

• Mae Astudiaethau Lleol Cynradd – Soft Teach 

yn becyn mapio gweddol syml sy’n caniatáu i 

blant greu teithiau rhithwir o’u llwybrau. 

Daethon ni o hyd i’n parc chwarae lleol, Persi! 

Sut le yw ein parc chwarae lleol mewn 

gwirionedd? 

• Amser stori – straeon parcdir – yn cyflwyno 

nodweddion parcdir. 

• Ymweliad gwaith maes, gyda llyfrau 

‘Mi welaf i...’ wedi’u llunio’n benodol 

– ymchwilio i nodweddion, arwyddion, 

signalau a chyfarwyddiadau, defnyddiau 

tir ac ati. Gallech ddyfarnu bathodynnau 

ditectif parc chwarae i’r plant pan fyddan 

nhw wedi cwblhau eu llyfrau ‘Mi welaf i…’. 

Roeddwn i’n dditectif parc chwarae gwych, Persi! 

Byddai llyfrau ‘I-Spy ® ’ yn fy swyno pan oeddwn 

yn blentyn ifanc iawn, ac rwy’n dal i aros i’r Flying 

Scotsman fynd trwy orsaf Southampton Central 

er mwyn ennill 25 pwynt! Mae daearyddwyr oed 

babanod yn eu gweld yr un mor gyffrous heddiw 

– yn eu helpu i sylwi ar nodweddion a’u hadnabod. 

(Gwelwch lyfrau I-Spy a gyhoeddir gan Michelin .) 

• Gweithgareddau grŵp, er enghraifft: 

- Creu llyfrau ‘Mi welaf i...’ ar gyfer plant y flwyddyn 

nesaf, gan ddefnyddio camerâu digidol. 

- Creu mapiau defnydd tir y parc ar bapur 

siwgr – ar y safle (bydd arnoch angen dalen 

sylfaen, blu tac a siapiau nodweddion y 

parc wedi’u torri allan yn barod). 

- Tynnu pum llun fydd yn dangos nodweddion 

y parc chwarae orau. Arddangos lluniau ar 

www.geograph.co.uk 

- Lluniadu nodweddion maen nhw’n eu hoffi/ 

nad ydyn nhw’n eu hoffi yn y parc. 

- Creu map o luniau o’r parc er mwyn dangos 

y gosodiad/y prif nodweddion i ymwelwyr. 

- Dylunio llun cerdyn post o’r parc – cardiau 

post i’w gwerthu yn y siop leol. 

Pwy sy’n defnyddio ein parc lleol? 

• Darllenwch When We Went to the Park 

gan Shirley Hughes - ISBN 0-7445-0301-9. 

(Mae’r llyfr hwn yn edrych ar sut mae pobl 

yn defnyddio parciau chwarae.) 

• Gwaith maes – gweithgaredd byr yn gwylio 

pobl. Yn dilyn trafodaeth, oedolion yn 

helpu plant i greu siartiau cyfrif ar gyfer 

defnyddio’r llecyn. (Yn yr ysgol – trefnu 

data, eu harddangos a’u gwerthuso.) 

• Creu llyfr siarad – gan ddefnyddio dictaffonau. 

Y diwrnod yr aethon ni i’n parc lleol (yn 

arddull Shirley Hughes). Persi, gwelon ni – 

arwydd yn dweud ‘DIM CŴN’, 2 lithren loyw, 

10 gwylan y môr a mwy o ‘hofrenyddion’ y 

fasarnen na allem ni eu cyfrif. 

Pa effaith mae pobl yn ei chael ar ein 

parc chwarae? 

• Defnyddio tiroedd yr ysgol, fel model, i ymchwilio 

i sut mae pobl yn effeithio ar leoedd. Y positif 

– llwybrau troed, gwelyau blodau ac ati – a’r 

negyddol – sbwriel, corneli glaswellt mwdlyd (lle 

nad yw pobl wedi aros ar y llwybrau troed) ac ati. 

• Gwaith maes – mapio’r effaith yn y parc chwarae 

lleol – creu arwyddion a symbolau personol ar 

gyfer yr amryw effeithiau, er enghraifft, baw 

cŵn, a’u cofnodi ar fapiau sylfaen wedi’u paratoi 

ymlaen llaw. Rhoi allwedd i’r mapiau personol. 

• Gwahodd cynghorydd lleol a’r papur newydd 

lleol i adolygu’r darganfyddiadau – yn enwedig 

os oes problemau arwyddocaol yn eu parc 

chwarae. (Gadewch iddyn nhw argraffu beth 

mae’r plant yn ei gredu go iawn.) 

Edrycha be’ maen nhw wedi’i wneud i’n parc chwarae, Persi! 

Llecyn gwyrdd ystad 

– ystad Ingleside, 

Netley Abbey 

Pwy sy’n gofalu am (yn cynnal) ein parc chwarae? 

‘Some people call this park Percy’s park, but it doesn’t actually belong 

to me…’ o Everyone’s Friend Percy gan Nick Butterworth – ISBN 0- 

00-711976-3. Am gychwyn da i’r dirgelwch! 

• Defnyddio gwybodaeth sydd ar arwyddion yn y parc chwarae (gweler y 

ffotograff uchod) i ddarganfod, gyda’r plant, pwy sy’n gyfrifol am y parc 

chwarae – pwy sy’n rheoli’r llecyn hwn. Ditectifs arwyddion a signalau. 

• Gwahodd ceidwad parc go iawn a’i dîm o’r cyngor lleol i ymweld, a’u 

rhoi yn y ‘gadair boeth’ i’r plant eu holi – beth ydych chi’n ei wneud 

i ofalu am ein llecyn chwarae? 

• Ymchwiliadau ffotograffau a mapiau i weld sut mae llecynnau agored 

eraill yn y plwyf/cylch wedi’u gwella. (Gweler y ffotograff o ‘welliant’ 

llecyn gwyrdd Ingleside – eich teimladau chi!) Sut aethpwyd ati i 

gasglu barn y rhai oedd yn defnyddio’r llecyn? 

Beth fydden ni’n ei wneud i ofalu am ein parc chwarae a’i wella? 

• Adolygu hoff bethau a chas bethau’r grŵp o’r ymweliadau gwaith 

maes â’r parc chwarae. 

• Darllen After the Storm gan Nick Butterworth i adolygu camau i’w wella. 

• Gweithio mewn grwpiau i greu modelau, mapiau mawr ac adrodd 

ar sut y bydden nhw’n dymuno cynnal a gwella’u parc chwarae 

lleol. Gosodiadau newydd, dyluniadau cyfarpar newydd, arwyddion 

newydd, rheolau parc chwarae newydd ac ati. 

• Cyflwyniadau grŵp ynghylch eu gwelliannau i rieni, i lywodraethwyr 

ac i gynghorwyr lleol. Pe bydden ni’n cael y cyfle, Persi, dyma 

fydden ni’n ei wneud i wella’n llecyn chwarae lleol! 

• Cynrychiolwyr i fynd i gyfarfod o’r cyngor lleol i ddangos eu 

darganfyddiadau – esgusodwch fi, beth allwch chi ei wneud i’n helpu ni? 

Mae ymchwilio i barciau chwarae lleol a llecynnau agored eraill yn cefnogi 

datblygu, gloywi a chymhwyso sgiliau daearyddol mewn cyd-destun lle 

go iawn. Hefyd, mae’r ardal leol/amgylchedd lleol a’r materion sy’n cael eu 

harchwilio’n cefnogi datblygu llythrennedd gwleidyddol a dinasyddiaeth 

weithredol (gweler gofynion dinasyddiaeth Cyfnod Allweddol 1). 

Rhowch gynnig ar Persi: ewch allan i ddatrys dirgelwch eich parc(iau) 

lleol. Wrth wneud hyn, fe fyddwch hefyd yn cyfrannu at gyflawni nodau 

ac amcanion Mae Pob Plentyn yn Bwysig y DfES. Er enghraifft: 

• Yn emosiynol iach – emosiynau lle. 

• Ffyrdd iach o fyw – pwysigrwydd chwarae/hamddena. 

• Yn ddiogel rhag anaf – chwarae’n ddiogel – llecynnau diogel. 

• Yn ddiogel rhag trosedd/ymddygiad gwrthgymdeithasol – amddiffyn 

ardaloedd chwarae. 

• Ymgysylltu â phenderfyniadau ar faterion lleol – dyma’n barn ni am 

ein llecynnau chwarae, a’r hyn y bydden ni’n ei wneud â nhw! 

• Ymddygiad positif – ymddwyn yn bositif tuag at yr amgylchedd/ 

tuag at lecynnau cyhoeddus sy’n cael eu rhannu. 

• Byw mewn cymunedau gweddus a chynaliadwy – datblygu llecynnau 

agored yn gynaliadwy. 



Ffigur 1 

Llwybr ‘briwsion bara’ GPS 

‘Cymrwch y troad cyntaf oddi ar y cylchfan nesaf.’ 

‘Cadwch i’r dde.’ 

‘Trowch yn ôl pan fo’n bosibl.’ 

Rydw i’n dyfalu y gallai’r geiriau hyn godi gwrychyn rhai ohonom gan eu 

bod yn gysylltiedig â’r systemau cyfeiriannu lloeren ‘holl-wybodus’, sy’n 

declyn fwyfwy cyffredin mewn ceir i gael gwybod y ffordd i rywle. 

Bu cyfeiriannu lloeren a defnyddio technoleg GPS (System Lleoli Byd-eang) gan 

rai nad ydynt yn ymwneud â’r fyddin, yn stori llwyddiant hynod. Ar un adeg, dim 

ond pobl oedd yn dwlu ar ddyfeisiau a gyrwyr proffesiynol oedd yn eu defnyddio. 

Erbyn hyn, maen nhw wedi dod yn rhywbeth llawer mwy cyffredin a rhagwelir 

y bydd tua 6 miliwn uned yn cael eu gwerthu ledled Ewrop yn 2006. Eto, gall yr 

un dechnoleg hon ddod â buddion pan fyddwn y tu allan i’r ystafell ddosbarth, 

yn enwedig yng nghyd-destun gwaith mas. Mae’r erthygl hon yn ystyried rhai o 

nodweddion dyfeisiadau llaw GPS (megis y rhai mae Garmin ® a Magellan ® yn eu 

cynhyrchu) ac yn ystyried ffyrdd o’u defnyddio yng ngwaith maes daearyddiaeth. 

GPS – yr elfennau sylfaenol 

Dibynna GPS ar glwstwr o 24 o loerennau sy’n cylchdroi’r ddaear, ar 

uchder o 10 900 milltir. Bydd yr uned GPS yn derbyn cod amser atomig 

o’r lloerennau hyn ac yna’n defnyddio triongliant i gyfrifiannu lleoliad 3- 

D, sy’n fanwl-gywir o fewn ychydig fetrau. 

Gellir defnyddio’r GPS i gofnodi’r lleoliadau (cyfeirbwyntiau) a’r llwybrau 

mae’r uned yn eu dilyn – fel llwybr ‘briwsion bara’ electronig (traciau yw’r enw 

ar y rhain – gweler ffigur 1). Gall GPS hefyd gyfrifo hyd y daith o ran amser, 

cyflymder symud cyfartalog, (yn ddefnyddiol ar gyfer arolygon trafnidiaeth), 

uchderau a nifer o newidynnau eraill, gan ddibynnu ar y math o uned. 

Mae gan Noel Jenkins yn www.juicygeography.co.uk adran fanwl 

am unedau GPS a’u swyddogaethau, yn ogystal â dogfen ddefnyddiol 

sy’n disgrifio’n fras sut maen nhw’n gweithio (ffigur 2). 

Gwybod eich lle! 

Un o’r rhesymau dros ddefnyddio dyfais GPS yw cael y gallu i fod yn 

dra manwl-gywir yn nhermau cyfesurynnau X/Y ar y ddaear. Mewn 

gwirionedd, mae hyn yn caniatáu i ddefnyddwyr ddyfynnu cyfeirnodau 

grid 8- neu hyd yn oed 10-ffigur (byddwn fel arfer yn defnyddio 

cyfeirnodau 4- neu 6-ffigur tra’n defnyddio mapiau papur yn unig). 

Cyfeirnod grid 4-ffigur 6-ffigur 8-ffigur 10-ffigur 

Cydraniad 1 000 m x 1 000 m 100 m x 100 m 10 m x 10 m 1 m x 1 m 

Gall hyn fod yn ddefnyddiol yng nghyd-destun gwaith maes, lle mae’n 

bwysig casglu data o union leoliad. Mewn amgylchedd afon, er enghraifft, 

Gwaith maes uwch-dechnoleg 

– awgrymiadau ar gyfer 

defnyddio dyfeisiadau llaw GPS 

David Holmes 

dave.holmes@telinco.co.uk 

Ffigur 2 – Cyfarwyddiadau sylfaenol ar gyfer 

defnyddio’r ddyfais GPS 

Ffynhonnell: www.juicygeography.co.uk 

Ffigur 3 – Defnyddio Memory Map i ddod o hyd i bwyntiau 

samplo afonydd ymlaen llaw a’u dangos â baneri coch. 

gellir bod angen samplau o bwyntiau i lawr 

nant, lle mae’n anodd dod o hyd i’r union safle 

gyda mapiau graddfa 1:50 000 neu 1:25 000 

confensiynol. Mae GPS yn cael gwared â’r 

angen i ddyfalu gan ei bod yn rhoi’r union 

leoliad, a gellir hyd yn oed ei gosod i arwain y 

defnyddiwr i’r lleoliad hwnnw. Gellir defnyddio 

meddalwedd mapio megis Anquet Maps a 

Memory-Map (ffigur 3) i gyfathrebu â GPS ac i 

lwytho pwyntiau data o gyfrifiadur ymlaen llaw. 

Sgiliau mapio syml 

Gweddol hawdd yw dechrau defnyddio’r GPS fel offeryn mapio sylfaenol – yn 

creu cyfeirbwyntiau ar gyfer gwrthrychau sy’n berthnasol i’r arolwg gwaith maes. 

Gellid rhoi cynnig ar hyn yn nhiroedd yr ysgol, er enghraifft, creu mapiau data 

‘pwyntiau’ (mae yna feddalwedd defnyddiol rhad ac am ddim – Quikmaps – sy’n 

caniatáu i ddefnyddwyr greu eu mapiau lleol Google ® eu hunain: gweler ffigur 4). 

Defnyddio GPS i wneud arolygon mwy manwl 

Gall unedau GPS fod yn hynod ddefnyddiol ar gyfer tasgau gwneud 

arolwg, er enghraifft: 

• arolygon twyni tywod – proffilio adran o’r twyni tywod (gweler ffigur 5); 

• mapio nodweddion rhewlifol ar raddfa micro, er enghraifft, craig 

follt rewlifol; 

• mapping micro-scale glacial features, for example, a glacial roche 

moutonnée; 

• mapio dosbarthiad rhywogaethau penodol o goed mewn coedwig 

(er bod gan ddyfeisiau GPS enw drwg dan drwch o orchudd 

coetir) neu fapio dosbarthiad rhywogaethau tegeirianau prin mewn 

gwarchodfa natur; 

• defnyddio’r GPS i bennu arwynebedd maes parcio’n fanwl-gywir 

(creu cyfeirbwyntiau yng nghorneli’r maes parcio ac yna cyfrifo’r 

arwynebedd); a 

• mapio dosbarthiad siopau cornel, yn enwedig y rheiny y tu allan i 

ganol dinas, nad yw mapiau math confensiynol yn null GOAD ® o 

bosib yn eu cwmpasu. 

Ar gyfer arolygon manwl yn ymwneud ag uchder, fe ddylech ddefnyddio 

dyfais GPS sydd â baromedr yn rhan ohoni, fydd yn cynnig gwell 

manwl-gywirdeb ar gyfer uchder. 

Gweithio gyda data GPS ar y cyfrifiadur 

Gellir trosglwyddo data o’r GPS i mewn i gyfrifiadur trwy ddefnyddio ystod 

o feddalwedd. Er enghraifft, rhadwedd yw EasyGPS www.easygps.com, 

sy’n caniatáu i ddefnyddwyr lanlwytho traciau a chyfeirbwyntiau o’u GPS i’r 

cyfrifiadur. Fe fydd hyn yn creu ffeil ‘gpx’. Yna, gellir agor y data hyn trwy 

ddefnyddio gwefan Magnalox www.magnalox.net, sy’n darparu ffordd 

ragorol o arddangos y canlyniadau (gan gynnwys unrhyw ffotograffau). Hefyd, 

mae gan y wefan gyfleuster i allforio i Google Maps a Google Earth. Dengys 

Ffigur 6 a Ffigur 7 enghreifftiau o draciau GPS tra ar wyliau yng ngorllewin 

Iwerddon yn ddiweddar. 

Ffigur 6 – Sgrîn Easy GPS. Ffigur 7 – Yr un data, wedi’u rhoi i mewn i 

Google Local o Magnalox (trwy ffeil ‘gpx’). 

Pethau i’w hystyried ynglŷn â GPS 

Gall bob offer a thechnoleg ddod ag anfanteision yn ogystal â 

manteision. Nid yw GPS yn wahanol. Yn anad dim, edrychwch am: 

• Fanwl-gywirdeb – i) yn enwedig yn nhermau uchder (os nad ydych chi wedi 

graddnodi GPS o fath baromedr o flaen llaw); a ii) mae’n beth cyffredin colli signal 

mewn ardaloedd trefol, coetiroedd neu ddyffrynnoedd ag ochrau serth. 

• Cost y pecyn – beth sydd wirioneddol ei angen arnoch i gwblhau’r dasg? Gellir 

prynu uned GPS am tua £100 ond fe allan nhw fod yn ddrutach o lawer os mai 

unedau sydd eisoes wedi’u llwytho â meddalwedd map sydd arnoch eu heisiau 

(tua £250-£350). 

Ffigur 4 – gwefan Quikmaps. 

Ffigur 5 – Myfyrwyr yn defnyddio GPS i bennu union 

safle ac uchder pwyntiau ar hyd twyn tywod yn ystod 

ymarfer proffilio yng ngorllewin Cymru. 

• Hyd bywyd y batri. Mae sgriniau lliw LCD mawr 

yn drwm iawn ar y batris. Gofalwch bob amser fod 

gennych chi set sbâr o fatris ailwefradwy. 

• Cadernid y cyfarpar a sut mae’n gwrthsefyll y 

tywydd. Mae rhai dyfeisiau GPS yn wrth-ddŵr, felly 

maen nhw’n ddelfrydol ar gyfer gwaith maes ar afonydd. 

Fodd bynnag, mae mwyafrif yr unedau’n eithaf cadarn 

a gellir eu gollwng yn y maes heb achosi difrod. 

• Cysylltu â Chyfrifiadur Personol – cysylltiad USB 

neu gyfresol. Os mai’r ail yw’r cysylltiad, yna efallai 

y bydd yn rhaid ichi fuddsoddi mewn addasydd 

USB-i-gyfresol (cost tua £15), gan nad oes bellach 

bwynt cyfresol ar lawer o gyfrifiaduron modern. 

Y dyfodol? 

Mae’n ymddangos nad oes unrhyw derfyn 

ar ddyfodol GPS. Darpara’r system leoliad 

newydd, unigryw sydd ar gael ar unwaith ar gyfer 

pob metr sgwâr ar arwyneb y blaned – efallai 

safon ryngwladol newydd ar gyfer lleoliadau a 

phellteroedd. I gyfrifiaduron y byd, o leiaf, gellir 

diffinio’n lleoliadau, nid trwy gyfeiriad stryd, dinas 

neu wlad ond trwy hydred a lledred. Yn nhermau 

gwaith maes, efallai y bydd gan bob un ohonom ein 

dyfeisiau GPS ein hunain a gallwn nodi lleoliadau 

unrhyw beth sy’n ymwneud â daearyddiaeth 

arnyn nhw. Efallai y bydd rhai pethau anarferol 

y gallwn eu gwneud mewn gwaith maes, megis 

‘geoguddio’ www.geocacheuk.com neu 

‘ysgrifennu’ ein henw ar y ddaear i greu trac-log 

enfawr i’w lwytho i mewn i Google Earth. Beth 

bynnag fo’r dyfodol, mae GPS yma i aros ac yn 

sicr fe fydd yn rhaid inni ddod i arfer â defnyddio 

cyfeirnod grid 10-ffigur i ddyfynnu ein lleoliadau! 


Mapio Papousta: defnyddio GPS i 

fapio llwybr hanesyddol yn Ayios 

Theodoros Agrou, Cyprus Dr Robert Barratt 

barratter@aol.com 

Cyflwyniad 

Mae’r erthygl sy’n dilyn yn trafod her lleoli a mapio llwybr crefyddol a hanesyddol ym mhentref Ayios 

Theodoros Agrou, yng Nghyprus (map 1, ffotograff 1), trwy ddefnyddio technoleg System Lleoli 

Byd-eang (GPS). Menter addysg gymunedol oedd hon, a luniwyd gyda Chymdeithas Bentrefol 

Ayios Theodoros Agrou fis Ionawr 2006. Y bwriad 

oedd ceisio mapio llwybr crefyddol coll o eglwys 

Uniongred Groeg y pentref, Panayia Kivotos, i 

gopa Mynydd Papousta gerllaw (ffotograff 2). Yn yr 

oesoedd a fu, fe gerddai pawb yn y pentref, gan 

gynnwys y plant, ar hyd y llwybr hwn ar y dydd 

Mawrth a ddilynai Sul y Pasg (ffotograff 3). Nid yw’n 

hysbys pa bryd y cychwynnodd y seremoni hwn, 

nac yn wir, y tro olaf y cerddwyd y llwybr. Mae’r 

eglwys yn dyddio’n ôl i’r 16eg ganrif ac mae’n 

berchen ar eicon crefyddol unigryw sy’n dyddio’n ôl 

i’r 17eg ganrif; byddai’r pentrefwyr yn cludo’r eicon 

i’r copa ar gyfer addoli (ffotograff 4). 

Cwblhawyd y prosiect cyfranogol hwn 

ym mis Awst 2006, gyda thri aelod hŷn o’r 

pentref a dau fachgen yn eu harddegau 

(y ddau ohonyn nhw â theidiau a neiniau 

yn byw yn y pentref, ond rhieni oedd 

wedi ei adael yn eu hieuenctid, fel llawer 

o rai eraill). Roedd un o’r bechgyn wedi 

clywed am y llwybr a’i arwyddocâd 

i’w bentref ond nid oedd erioed wedi 

cerdded y llwybr o’r blaen. Roedd Nikitas, 

oedd yn eu tywys, yn un o aelodau hŷn y 

pentref ac yn cofio’r llwybr o’i ieuenctid. 



1 

2 

3 

Gan y rhoddwyd y gorau i ddefnyddio’r llwybr ar 

ddechrau’r 1970au, roeddem yn ansicr a fydden 

ni’n gallu dod o hyd iddo, ac yn wir, a fyddai’n dal 

i fod yn ddi-dor ac a fyddai’n bosib ei gerdded. 

4 

Dechreuodd y llwybr yn wreiddiol ger eglwys y 

pentref (ffotograff 5) a dilynodd lwybrau’r pentref 

i’r mynydd. Yna, croesodd ochr dde-ddwyrain y 

mynydd i’r copa, gan ddychwelyd ar ochr ogleddddwyrain 

y mynydd, yn ôl i’r pentref. Mae safle 

hanner cylch o garreg ar y copa a adnabyddir fel 

yr eglwys (ffotograff 3). Pe byddai’n bosib dod o 

hyd i’r llwybr a’r eglwys ar y copa, y bwriad oedd 

creu cyfeirbwynt digidol a chofnod ffotograffig 

o’r llwybr. Yn ddiweddarach, byddai taith rithwir 

annibynnol o’r llwybr yn cael ei chreu ar gyfer 

canolfan ddiwylliannol newydd y pentref. 

5 

Ayios Theodoros Agrou 

Mae pentref Ayios Theodoros Agrou yn rhanbarth Pitsilia y gadwyn 

fynyddoedd Troodos. Mae yno boblogaeth barhaol o tua 100. Dyma pentref 

uchaf Cyprus ond dau, tua 1 000 m uwchben lefel y môr. Mae’r pentref 

yn swatio wrth droed Papousta, tua 1 552 m uwchben lefel y môr. Mae’r 

mynydd yn un o saith copa uchel yn y gadwyn fynyddoedd. Gellir cyrraedd 

y pentref ar ffyrdd da, ac mae tua 50 km o Lefkosia a 30 km o Limassol. 

Dim ond tair eglwys sydd yng nghalon y pentref bellach, Sant Theodor, 

Sant George a Panayia Kivotos; roedd saith yno yn y gorffennol. 

Lleihau wnaeth poblogaeth y pentref dros y blynyddoedd, fel eraill 

yng Nghyprus, wrth i bobl ifanc adael y pentref i ddod o hyd i waith yn 

Lefkosia a Limassol. O ganlyniad, poblogaeth sy’n heneiddio ac economi 

amaethyddol ar drai sydd yn y pentref nawr. Mae llawer o deuluoedd y 

pentref bellach yn byw yn y dinasoedd ac yn dychwelyd yno yn yr haf 

i’w hen gartref teuluol, llawer ohonyn nhw erbyn hyn yn gartrefi gwyliau. 

Mae’r pentref heddiw’n wynebu’r her o gadw’i etifeddiaeth ddiwylliannol 

a goroesi fel cymuned hyfyw. Ffurfiodd y pentref ei Gymdeithas Cyfeillion 

Ayios Theodoros Agrou ar ddechrau’r 1980au. Mae’r Gymdeithas, 

y mae ei haelodaeth yn cynnwys aelodau o deuluoedd y pentref yn 

bennaf, llawer ohonyn nhw’n byw i ffwrdd erbyn hyn, yn weithgar mewn 

prosiectau adfywio cymunedol a chodi arian. Er enghraifft, fe adeiladodd 

siop goffi sy’n ffynnu a chanolfan ddiwylliannol newydd, yn ogystal â 

phlannu coed a chynnal digwyddiadau cymdeithasol eraill. Mae’r pentref 

yn awyddus i ddatblygu economi cynaliadwy wedi’i seilio ar dwristiaeth 

o ryw fath. Mae rhai pentrefi gerllaw wedi sefydlu amaeth-dwristiaeth, 

gydag anogaeth llywodraeth Cyprus. Mae llywodraeth Cyprus yn hybu 

amaeth-dwristiaeth, sy’n rhoi profiad o ffordd o fyw traddodiadol y pentrefi 

gwledig i dwristiaid (http://www.agrotourismcy.com/cyagro.htm). Ystyrir 

y gallai’r prosiect hwn gefnogi’r pentref i ddatblygu ei economi twristaidd 

ei hun, tra’n cadw ei etifeddiaeth ddiwylliannol. Er enghraifft, y gobaith 

yw y bydd gwestai mewn pentrefi cyfagos yn ychwanegu’r llwybr hwn at 

eu portffolio presennol o lwybrau cerdded ar gyfer ymwelwyr. 

6 

Ailddarganfod llwybr hanesyddol 

Oherwydd natur y tir a’r tymereddau uchel (dros 34°C ym mis Awst weithiau), 

dechreuodd y cerddwyr am 7 am, toc wedi’r wawr; cymeron nhw 2½ awr i 

gwblhau’r llwybr. Rhoddwyd cyfrifoldeb gwahanol i bob unigolyn. Roedd y 

rhain yn cynnwys cymorth cyntaf, mewnbynnu data cyfeirbwyntiau i’r GPS, 

tynnu ffotograffau, dod o hyd i’r llwybr a bod yn ymwybodol o beryglon. 

Roedden nhw hefyd yn cofnodi data megis uchder, cyfeiriad teithio, pellter 

a deithiwyd a’r amser a gymerwyd i’w deithio. Mae yna lawer o nadroedd 

gwenwynig yn yr ardal, felly roedd angen i bawb gario ffon. Roedd deunydd 


7 8 

rhydd hefyd ar y llethrau ac felly roedd yn rhaid 

i’r cerddwyr lithro i lawr rhannau o’r llwybr. 

Roedd rhai darnau o’r llwybr i’w gweld o hyd ond 

roedd gordyfiant (ffotograff 7) a chreigiau rhydd 

(ffotograff 8) yn gorchuddio mannau eraill, nes eu 

bod yn anodd i’w gweld. Er hynny, llwyddodd y 

tywysydd i ddilyn y llwybr hyd y copa a’r eglwys 

garreg. Rhaid oedd gwyro ychydig o’r llwybr 

gwreiddiol wrth ddod i lawr. Roedd y llwybr yn 

ddigon anodd, gan gynnwys llwybrau serth heb 

eu cyfnerthu (ffotograff 9). 

Roedd yn dwyn sylw at yr her 

flynyddol fyddai’r gymuned 

bentrefol wedi’i hwynebu. 

Roedd golygfeydd anhygoel 

o fynyddoedd Troodos, y 

pentrefi o gwmpas (ffotograff 

10) a’r arfordir tua’r de. 

Roedd y blodau a’r anifeiliaid 

a welwyd yn cynnwys 

rhai rhywogaethau prin o 

blanhigion a welir yn y rhan 

yma o’r ynys yn unig: aoratos 

a latzia; mae’r pentrefwyr yn 

ymfalchïo mai yng Nghyprus 

yn unig y gellir dod o hyd i 

latzia. 

Defnyddiwyd uned GPS llaw, ynghyd â chwmpawd 

magnetig, i gofnodi 140 cyfeirbwynt ar hyd y llwybr, 

ar bob trofa arwyddocaol yn y llwybr, a rhoddwyd 

rhif i bob un. Cofnodwyd uchder, cyfeiriad teithio, 

amser teithio a’r pellter a deithiwyd yn achos pob 

cyfeirbwynt. Defnyddiwyd camera i dynnu llun 

golygfeydd o rai o’r cyfeirbwyntiau. Tua 8-km oedd 

hyd y llwybr, sy’n cynnwys y llwybrau troed yn y 

pentref, llwybrau a thraciau mynydd ac erbyn hyn 

rhai ffyrdd â metlin. 554 m yw’r ddringfa o’r pentref 

i’r copa; cymerodd y grŵp awr i’w chyflawni. 

Roedd angen 1½ awr i ddod i lawr. Gan nad oes 

mapiau digidol o Gyprus ar gael i’r cyhoedd, 

lawrlwythwyd data’r cyfeirbwyntiau a’u troshaenu 

ar ddelwedd Google ® Earth (delweddau 1, 2 a 3 

Google Earth) a chyhoeddir hwn ar y Rhyngrwyd. 

Defnyddiwyd meddalwedd Google Earth i gysylltu’r 

ffotograffau â data’r cyfeirbwyntiau. Mae Google 

Earth yn darparu delwedd 3-D eglur a gellir ei thrin i 

ddarparu persbectifau diddiwedd o’r dopograffeg. 



9 

10 

Sut i ddefnyddio Google Earth 

1 Cysylltwch eich GPS (Garmin ® neu 

Magellan ® ) i’ch cyfrifiadur personol. 

2 Lanlwythwch eich data i Google Earth Plus. 

Bydd angen ichi danysgrifio i opsiwn 

‘plus’ Google Earth ($20 am y flwyddyn). 

Dilynwch anogwyr dewislen Google. 

3 Pennwch ddelweddau ar gyfer pob 

cyfeirbwynt. 

4 Gallwch gylchdroi llwybr y ddelwedd 

360 gradd. 

5 Cadwch wahanol olygfeydd o’ch llwybr 

ar ffeil (gwelwch yr enghreifftiau). 

Cynlluniau’r dyfodol 

Mae’r llwybr hwn yn ddiwylliannol bwysig i’r 

pentref ac mae iddo arwyddocâd ehangach 

i ynys Cyprus ac Eglwys Uniongred Groeg. 

Ymddengys bod diddordeb ar gynnydd 

mewn cerdded gan arwain at sefydlu llwybrau 

diwylliannol a llwybrau natur arwyddocaol yng 

Nghyprus a ledled Ewrop, er enghraifft wrth 

ddatblygu’r llwybr pellter hir Ewropeaidd E4 

yng Nghyprus (Sefydliad Twristiaeth Cyprus, 

2005). Mae Canolfan Ddiwylliannol y pentref 

yn bwriadu cynhyrchu cyflwyniad rhithwir 

annibynnol o’r llwybr a’r gobaith yw y bydd 

twristiaid a phobl o deuluoedd y pentref 

yn dilyn y llwybr yn y dyfodol ac efallai yn 

ailsefydlu traddodiad y Pasg. Cyn hynny, 

dymuna’r gymdeithas bentrefol gymryd rhan 

mewn adnewyddu’r llwybr i’w wneud yn 

ddiogel, darparu arwyddbyst ar hyd y ffordd 

a chynhyrchu deunyddiau addysgol. Ers y 

prosiect hwn, mae’r Gymdeithas wedi cyfarfod 

â’r Gweinidog o’r Weinyddiaeth Amaeth ac 

Adnoddau Naturiol i drafod goblygiadau adfer 

y llwybr. Fe fydd y data GPS o’r prosiect hwn 

ar gael i’r Weinyddiaeth. 

Yng ngoleuni llwyddiant y prosiect hwn, mae 

trafodaeth ar y gweill i greu map o strydoedd 

y pentref, ac o lwybrau troed oedd yn cysylltu 

Ayios Theodoros Agrou â phentrefi cyfagos 

yn hanesyddol. Cyn dyfodiad y car i Gyprus, 

byddai pentrefwyr yn cerdded yn rheolaidd 

rhwng y pentrefi at ddibenion masnachol a 

chymdeithasol, er enghraifft, mae yna lwybr 

troed adnabyddus i Agros Ioannis. 

Syniadau ar gyfer ysgolion 

Gallai ysgolion sydd â diddordeb mewn cyfranogiad 

cymuned leol ailadrodd y prosiect hwn. Efallai bod 

gan athrawon ddiddordeb mewn gweithio gyda 

disgyblion, teuluoedd ac aelodau eraill y gymuned 

leol i ymchwilio i lwybrau hanesyddol a chrefyddol, 

llwybrau natur a safleoedd o ddiddordeb 

1 

2 

3 

arwyddocaol i’r gymuned yma yn y DU, a’u lleoli. Mae’r fethodoleg yn weddol 

syml; trwy ddefnyddio uned GPS llaw, camera digidol a map yr Arolwg Ordnans, 

gallwch gofnodi a chreu eich llwybr eich hunan. Mae Google Earth yn ychwanegu 

persbectif 3-D a’r gallu i weld y llwybr o wahanol gyfeiriadau ac o wahanol 

uchderau. Byddai’r gwaith hwn yn cyfrannu’r canlynol yn achos y disgyblion: 

• dinasyddiaeth leol trwy gymryd rhan yn y gymuned; 

• gwybodaeth hanesyddol a daearyddol leol; 

• sgiliau gofodol a sgiliau mapio; a 

• sgiliau TGCh trwy ddefnyddio technoleg fapio. 

Diolchiadau 

Hoffwn ddiolch i: 

• Gymdeithas Cyfeillion Ayios Theodoros Agrou 

• Michaelis Sideris 

• Nikitas Ioannou (tywysydd y llwybr), Panikos Komodromos, Kypros Danayiotoy, 

Christos Christoforou 

• Manolis Krousaniotaki 

• Yr Arolwg Ordnans am gyngor technegol a chefnogaeth i gyhoeddi 

• Constantinos Sideris yw cadeirydd Cymdeithas Cyfeillion Ayios Theodoros Agrou a 

gellir cysylltu ag ef yn consider@spidernet.com.cy 

Cyfeiriadau 

Cyprus Tourism Organisation (2005) European Long Distance Path E4 and other Cyprus 

Nature Trails, Sefydliad Twristiaeth Cyprus 

www.agrotourismcy.com/cyagro.htm 


SLN Geography yn cyrraedd ei ben-blwydd yn 8 

oed: sut i fanteisio i’r eithaf ar y canolbwynt 

deialog hwn am addysg ddaearyddol 

Enillodd SLN Geography 

– www.sln.org.uk/geography 

– Wobr Aur y Gymdeithas 

Ddaearyddol ym 1999 

am arloesedd a’r effaith 

bosibl ar addysgu a dysgu 

daearyddiaeth. Nid oedd wir 

wedi gadael ei ôl ar y pryd, ond 

bu ei effaith yn arwyddocaol 

dros y bedair blynedd 

diwethaf, yn y DU ac, mae’n 

debyg, ledled y byd. Saith 

mlynedd yn ddiweddarach 

ac mae wedi tyfu i fod yn fan 

cychwyn o bwys erbyn hyn i’r 

athro/athrawes daearyddiaeth 

sydd ar flaen y gad. Mae 

mwy na 35 000 o negeseuon 

wedi’u rhoi ar y fforwm ers 

ei ddechrau. Mae llawer yn 

bryfoclyd; rhai yn ddoniol; y 

rhan fwyaf yn ymarferol. Yma, 

mae Chris Durbin, sydd erbyn 

hyn yn Hong Kong ond a fu’n 

arolygydd daearyddiaeth 

Swydd Stafford, yn myfyrio 

ar y wefan y sefydlodd ym 

1998 gyda’i gydweithiwr Kate 

Russell, sydd ar hyn o bryd yn 

gynghorydd daearyddiaeth 

Swydd Stafford. Wrth wneud 

hyn, mae’n cynnig offeryn ar 

gyfer myfyrio ar p’un a yw’ch 

cwricwlwm daearyddiaeth chi 

wedi cwrdd â her 

cenhedlaeth y 

Rhyngrwyd. 

Ffigur 1 – 

Logo Fforwm SLN Geography 

Mae cenhedlaeth y 

Rhyngrwyd bellach wedi 

dod i’r fei 

Mae rhai yn ei charu, eraill yn ei 

chasáu, ond mae’r Rhyngrwyd 

wedi newid am byth y ffordd y 

byddwn yn meddwl am addysgu a 

dysgu daearyddiaeth. Mae llawer 

ohonom yn ansicr o hyd sut i’w 

defnyddio i addysgu’n effeithiol. 

Yn 2006, rydym yn sownd rhwng 

dau fyd o ddysgu mewn ysgolion. 

Roedd byd y 1970au a’r 1980au yn 

un lle trosglwyddid gwybodaeth o 

athro/athrawes i fyfyriwr y rhan 

fwyaf o’r amser yn y gwersi, 

gydag ambell fideo ac wrth gwrs, 

map yr Arolwg Ordnans yn cael 

ei ychwanegu i fywiogi dysgu 

gyda gwerslyfrau digon diflas. 

Drwy’r naw degau a’r ddegawd 

hon, aethom i mewn i fyd lle 

mae gwybodaeth ddaearyddol 

gynyddol, gan gynnwys data 

gweledol, rhifyddol a thestunol, 

ar flaen ein bysedd. Ni all y rhan 

fwyaf o’m cenhedlaeth i, sydd 

yn ein pedwardegau, gofio 

bywyd heb deledu. Nid yw pobl 

ifanc heddiw’n cofio adeg heb y 

Rhyngrwyd. Gadawa’r ffaith hon 

ni mewn penbleth, sef sut i ennyn 

diddordeb myfyrwyr gydag 

adnodd nad ydyn nhw’n gwybod 

sut beth yw bod hebddo. Nid yw’r 

byrddau arholi wedi dal i fyny’n 

gan Chris Durbin 

iawn ag addysg ddaearyddol ar 

gyfer cenhedlaeth y Rhyngrwyd. 

Mae rhai athrawon yn amheus o 

hyd ynghylch y Rhyngrwyd, tra bo 

eraill wedi gwirioni â hi. Ni ddaw 

budd o’r naill safbwynt na’r llall. 

Pragmatig ac eto myfyriol 

Heddiw, efallai y dylai’r dysgodron 

daearyddol sydd wedi gwirioni 

â’r Rhyngrwyd ledled y byd fod 

yn llai brwdfrydig yn ei chylch 

ac yn fwy pragmatig ynglŷn 

â’i heffaith ar ddysgu. Dylai’r 

athrawon hynny sy’n amheus fod 

yn cwestiynu’r dulliau dysgu sydd 

wedi esblygu, a hynny heb fod yn 

sinigaidd. Fodd bynnag, does dim 

amheuaeth y dylai’r Rhyngrwyd 

fod wedi gorfodi’r holl athrawon 

daearyddiaeth i gwestiynu eu 

rôl, eu pwnc a’u methodoleg. 

Dyma ffordd o feddwl am wneud 

cynnydd go iawn yn eich addysg 

daearyddiaeth, er mwyn diwallu 

anghenion daearyddwyr ifanc 

heddiw. Rhowch yr holl feysydd 

llafur arholiadau a chwricwla 

rhagnodol o’r neilltu am ennyd, a 

dychwelwch i fod yn ddysgodron 

beirniadol meddylgar sy’n gallu 

gweld yr hyn sy’n angenrheidiol 

i’r genhedlaeth nesaf. Chwiliwch 

am syniadau a dyfeisiau gwersi, a 

gadewch iddyn nhw ddylanwadu 

ar eich cwricwla a’ch meysydd 

llafur arholiadau. 

Y saith bendigedig 

Dyma saith cwestiwn y dylech eu 

gofyn ynglŷn â’r cwricwlwm rydych 

chi’n ei gynnig, i drawsnewid 

daearyddiaeth ac i helpu ailgynnau’r angerdd am ddaearyddiaeth fodern. 

Bydd pob cwestiwn yn eich cysylltu â lle ar wefan Learning Net Swydd 

Stafford a allai eich helpu i newid y cwricwlwm daearyddiaeth er gwell. 

1. Ydy’r ddaearyddiaeth rydych chi’n frwdfrydig yn ei 

chylch yn weledol symbylol? 

Does dim esgusodion yma. Mae camerâu digidol yn cael eu pwyntio ym 

mhobman; mae lluniau llygad dystion o leoedd a digwyddiadau yn cael 

eu lanlwytho a’u rhannu ar unwaith. Rydym yn byw mewn byd lle gall pobl 

gyffredin, yn hytrach na newyddiadurwyr, gyfrannu at y newyddion trwy 

ddelweddau gweledol. Gall troshaenu diagramau du a gwyn ar ffotograffau 

fywiogi diwrnod diflas. Bydd defnyddio lluniau mwy mympwyol yn ysgogi ac 

yn ychwanegu mwy o ddiben at ymholiadau daearyddol. Mae technegau fel 

y rhain yn fwy tebygol o symbylu cwestiynu ac, yn y pen draw, ymholiadau. 

Ffigur 2 – Pam fod cŵn yn gwisgo sbectol haul? 

Llun apelgar mympwyol i archwilio rhanbarthau Japan. 

Sut y gallwch chi ddefnyddio www.sln.org.uk/geography 

Gallwch chi chwilio adran Geo-Images 

www.sln.org.uk/geography/Images.htm 

ac yn enwedig ymholiadau Geo-photo 

www.sln.org.uk/geography/photoenquiry.htm 

a fydd yn eich helpu i adeiladu syniadau i ddefnyddio dulliau mympwyol 

i archwilio syniad. 

Gall Geo-Irony – www.sln.org.uk/geography/geoirony.htm 

ganiatáu ichi fod yn deimladwy gyda myfyrwyr. 

2. Ydy’ch myfyrwyr yn ymgysylltu â phobl mewn gwahanol 

leoedd? 

Ble yn eich cwricwlwm fydd myfyrwyr yn cysylltu â phobl sydd â 

phrofiadau go iawn? Fyddwch chi’n defnyddio tystiolaeth bersonol o’r 

Rhyngrwyd neu o ffynonellau eraill? Mae stori yn parhau i fod yn arf 

pwerus iawn i ennyn diddordeb myfyrwyr mewn deall persbectifau o 

wahanol leoedd. Dim esgusodion eto. Gall y Rhyngrwyd eich helpu i 

ddod o hyd i’r straeon hyn; mae siopau llyfrau a llyfrgelloedd y byd ar 

agor i chi. Fodd bynnag, gallai defnyddio’r Rhyngrwyd yn unig olygu 

cynhyrchu tystiolaeth o ffynonellau sy’n siarad Saesneg yn bennaf, 

fyddai o bosibl yn golygu rhagfarn yn eich ymholiadau – ac mae angen 

ichi sicrhau bod cenhedlaeth y Rhyngrwyd yn ymwybodol o hyn. 

Sut y gallwch chi ddefnyddio www.sln.org.uk/geography 

Gallwch chi ddefnyddio 7–11 Weblinks www.sln.org.uk/geography/7- 

11wl.htm i ddod o hyd i bobl sydd â phrofiad uniongyrchol o amgylcheddau, 

a sefydlu gwefan eich hunan. Gwnaeth Website of the Moment fy ngalluogi 

i ddarllen am Ysgol Swanshurst, Birmingham, a sut y gwnaethan nhw 

gysylltu ag ysgol yn Ne Affrica. Yn yr adran ar y fforestydd glaw, roedd yna 

gysylltau â safleoedd Brasil, yn ogystal â safleoedd America a’r DU. 

3. Ydy’r ddaearyddiaeth rydych chi’n ei chynnig yn annog 

myfyrwyr i ymarfer sgiliau gwerthuso beirniadol? 

Sawl gwaith wnaethoch chi’r gylchred ddŵr – efallai, yn gywilyddus, yn dweud 

wrth y myfyrwyr bod y pwnc hwn yn sych ac yn ddiflas? Fe ddylai fod yn ddiddorol! 

Disgrifiwch broses llethrau bryn wrth adrodd stori’n lliwgar, gyda lluniau, ond yna 

dangos tri neu bedwar diagram i fyfyrwyr i werthuso pa un sy’n dangos model 

prosesau llethrau bryn orau. Defnyddiwch gyfleuster chwilio delweddau Google ® i 

weld beth allwch chi ddod o hyd iddo – a rhannu’r diagramau i gategorïau da neu 

wael. Gallwch chi ddefnyddio categorïau ‘Maen nhw’n rhy hawdd i’w deall’ a ‘Pe 

24 newyddion mapio Rhifyn 31 gaeaf 2006 www.ordnancesurvey.co.uk/addysg www.ordnancesurvey.co.uk/addysg 

newyddion mapio Rhifyn 31 gaeaf 2006 25 

1 

2

Sut y gallwch chi ddefnyddio 

www.sln.org.uk/geography 

Gallwch chi ddysgu am ffyrdd diddorol o 

ddefnyddio TGCh yn yr ystafell ddosbarth 

yn nhudalennau Geo-ICT. 

Dilynwch y cyswllt i Practical Support Pack 

Learning and Teaching for Secondary 

Geography a dod o hyd i wers ar Evaluating 

Evidence. Mae’n wers sy’n hwyl ar gyfer 

myfyrwyr Blwyddyn 7 am ryw ynysoedd 

dychmygol yn y Cefnfor Tawel – ond mae’n 

dysgu iddyn nhw gymryd gofal! 

Gallwch bob amser ddefnyddio data o’r 

Rhyngrwyd, eu lawrlwytho a’u llygru eich 

hunan er mwyn annog myfyrwyr i fod â 

llygad ‘feirniadol’. Gallwch ddefnyddio’r 

ffynonellau data daearyddol diweddaraf 

trwy GIS a geo-data i ddysgu am y 

datblygiadau diweddaraf. 

www.sln.org.uk/geography/gis.htm 



Gallwch chi archwilio ymholiadau gwe 

www.sln.org.uk/geography/enquiry: 

efallai nad yw llawer ohonyn nhw’n 

newydd ond gallech chi addasu’r 

syniadau. Holwch eich hun beth yw’r 

cwestiynau mwy dyrys a ddylai fod o 

fewn cyrraedd myfyrwyr mwy galluog. 

Defnyddiwch arddull yr ymholiadau 

gwe hyn i lunio’ch ymholiadau’ch hun. 

Mae Pam fod yna losgfynyddoedd yn 

Hawaii? yn enghraifft dda o hyn o hyd. 

Nid yw damcaniaeth platiau tectonig yn 

gweddu’n hollol i un o’r lleoedd mwyaf 

folcanig ar y ddaear. 

3 

4 

byddwn i’n deall y diagram yma, mi fyddwn i’n dysgu mwy’. Mae hyn yn wahaniaethu 

syml ond uniongyrchol. Ydych chi wedi defnyddio enghreifftiau o ddata oddi ar y 

Rhyngrwyd sy’n gwrth-ddweud ei gilydd? Allwch chi roi data i’ch myfyrwyr i weld a 

allan nhw adnabod yr hyn sydd gau – mae mor hawdd i anomaleddau, gwerthoedd 

coll, pwyntiau degol coll a seroau ychwanegol ddigwydd? Ni fu’r angen am 

‘addysgeg ategol’ erioed mor amlwg. Mae dwy ffynhonnell yn well nag un. 

Ffigur 3 – Chwiliad delweddau Google sy’n berthnasol i’r gylchred ddŵr 

– pa rai sy’n well nag eraill? 

4. Ydy’r ddaearyddiaeth rydych chi’n ei chynnig yn caniatáu 

i fyfyrwyr mwy galluog fynd ymhellach â’u ymholiadau? 

Ydy’r gweithgareddau rydych chi’n eu darparu’n cynnig ymholiadau 

gyda llai o gyfyngiadau ar ddysgu? Trwy ddefnyddio’r Rhyngrwyd, 

mae’n bosib caniatáu i rai myfyrwyr hepgor y gwaith hawdd a chyrraedd 

byd go iawn ffiniau dysgu daearyddol. Pryd wnaethoch chi eu diddori 

ddiwethaf mewn testun y tu hwnt i’r maes llafur? Peidiwch ag aros am 

newid yn y cwricwlwm; byddwch wedi’ch grymuso i fynd i’r afael â 

newid. Dylid annog pobl ifanc abl i fyfyrio ar gwestiynau ystyrlon. 

Ffigur 4 – Gweithgaredd i ddechrau ymholiad gwe er mwyn sbarduno meddwl dyfnach am y byd. 

5. Ydych chi’n addysgu am y byd fel y bu, fel y mae ar hyn o 

bryd, neu fel y mae’n dod? 

Mae’r byd yn newid yn sydyn iawn mewn rhai rannau o’r byd; mae’r byd 

rhithwir yn newid hyd yn oed yn gyflymach - tybed? Mae’n debyg nad yw’r 

chwyldro seiber wedi cyffwrdd â bywyd y gwerinwyr sydd heb dir yn rhannau 

o India, ond mae’r dirwedd yn newid yn ddyddiol yn ninasoedd Bangalore a 

Hyderabad. Nid oes angen papur academaidd daearyddol arnom bellach i 

addysgu amdano, nac aros nes y bydd wedi cyrraedd y gwerslyfrau. Fe ddylai 

‘lleoedd dynamig’ fod yn nodweddu cwricwlwm daearyddol ‘nawr’. Newidiwch 

eich astudiaethau achos bob tair blynedd, o leiaf. Arhoswch yn ffres. 

6. Ydy’r ffordd rydych chi’n addysgu am y byd yn helpu’r 

myfyrwyr i ddeall eu canfyddiadau a sut mae’r amgylchedd 

maen nhw’n byw ynddo a’i holl gyfryngau’n eu camliwio? 

Ni fu hi erioed mor bwysig deall y ddaearyddiaeth sydd y tu mewn i’ch pen 

eich hunan. Mae ein hagweddau a’n gwerthoedd yn llunio ein canfyddiadau, 

ein canfyddiadau’n llunio ein gweithredoedd, a’n gweithredoedd yn llunio’r 

dirwedd; felly mae ein hagweddau a’n gwerthoedd yn arwyddocaol wrth 

lunio’r dirwedd. Mae cyfrifiaduron wedi llunio profiadau daearyddol y bobl 

ifanc sydd yn ein hystafelloedd dosbarth. Mae byd ‘gor-realedd’ wedi 

cyfyngu ar fyfyrwyr yn fwy nag erioed. A ddylai’r cwricwlwm daearyddiaeth 

edrych ar y modd mae cenedlaethau gwahanol yn rhyngweithio â’r byd 

a’u helpu i’w ddeall yn well? Fe ddylem yn sicr edrych ar y gwahanol 

ffyrdd y bydd y cyfryngau’n dangos lleoedd. Yr eidyl wledig a’r ddinas 

fygythiol yw’r prif ddelweddau ym meddyliau llawer o bobl yn y DU. Ai y 

rhain yw delweddau eich myfyrwyr hefyd? 

7. I ble arall allwch chi fynd i wella’r addysg daearyddiaeth 

rydych chi’n ei chynnig? 

O fyfyrio ar wyth mlynedd o SLN Geography, gwelir bod anghenion athrawon 

daearyddiaeth o ran y Rhyngrwyd wedi newid ac wedi datblygu. Nid oes angen 

rhestrau o wefannau da bellach, na llyfrgelloedd lluniau, na chynlluniau gwersi 

a thaflenni gwaith. Y prif reswm dros lwyddiant SLN Geography yw ei fod wedi 

tyfu gyda’r cydweithwyr y mae’n eu gwasanaethu ac mae hefyd wedi tyfu i 

ddefnyddio’r hyn a wna’r Rhyngrwyd orau; mae’n arddangos gwybodaeth 

arbenigol mewn modd na all peiriannau chwilio ei wneud ac mae’n fwy 

ymatebol na chyfnodolion. Mae wedi tyfu’r tu hwnt i’r hyn roedd ei sylfaenwyr 

wedi’i fwriadu. Mae’r fforwm yn arwyddocaol yn hyn o beth oherwydd bod 

athrawon o bwys ynddo. Ceir adnoddau, pynciau llosg, dadlau, cyngor, panig, 

dathlu a rhannu adnoddau yn edafedd y sgyrsiau, a’r cwbl yn rhan o hwyl 

rhwydweithio’r addysgwyr daearyddol gorau. Mae angen i’r rhai ohonom sy’n 

gwybod faint o fforymau sy’n gwegian oherwydd diffyg diddordeb ddeall pam 

fod hwn yn llwyddo. Mae’n llwyddo oherwydd bod y bobl sy’n cyfrannu’n 

fodlon helpu, ac maen nhw’n fodlon helpu oherwydd eu bod yn gwybod y 

byddan nhw mewn angen ryw ddydd. Mae digon o bobl yn mynd heibio i’r 

ffenestr siop hefyd; mae yna draffig yno ac efallai mai un neges fydd ei hangen 

i ddenu mwy o gydweithwyr i mewn. Dyma hen egwyddor dynol ryw – rhowch 

a chi a dderbyniwch; ac ni ddylen ni, fel athrawon, fyth anghofio hyn. 

Taro i mewn i SLN Geography am bum munud 

Rhowch gwestiwn ar y fforwm. Yn union cyn gwneud hyn, gwiriwch y chwiliad i weld 

a oes yna unrhyw destunau perthnasol. Yna, ymlaen â chi a dychwelwch drannoeth i 

weld a yw’ch problem wedi’i datrys a’ch cwestiwn wedi’i ateb. 

Taro i mewn i SLN Geography am hanner awr 

Dewch o hyd i 5-15 o ddelweddau y gallech eu defnyddio i godi gwên ar wynebau’ch 

myfyrwyr, i wneud iddyn nhw feddwl, malio, amau ac, yn anad dim, eu syfrdanu. 

Dechreuwch â www.sln.org.uk/geography/Images.htm Peidiwch â 

chyfyngu eich hun i’ch gwersi. Pam na allwch chi gael rhywbeth gwahanol i bontio’ch 

gwersi – pam ailadrodd bob tro? ‘Ac yn awr, rhywbeth hollol wahanol...’ Fe ddylai 

ennyn diddordeb a thaflu goleuni ar y byd. Fe ddewch yn gaeth i’r dull hwn; os felly, 

neilltuwch 30 munud ar ei gyfer bob pythefnos. 

Taro i mewn i SLN Geography am awr 

Treuliwch beth amser ar Geo-Excellence− 

www.sln.org.uk/geography/excel.htm – yn edrych am syniadau am wersi: 

dewiswch un a’i addasu at eich dibenion chi. Edrychwch ar y matiau geiriau gwahaniaethol 

ar gyfer fforestydd glaw, er enghraifft. Gallwch addasu un nad yw o ansawdd cystal trwy 

lawrlwytho adnodd a’i wneud yn arbennig i chi eich hun. Os nad oes rhywbeth yno sy’n 

bachu’ch sylw chi, yna anfonwch wers at Kate Russell, i’w hychwanegu at y safle. 



Gallwch chi ddefnyddio fforwm SLN i 

ofyn i gydweithwyr am syniadau ynghylch 

yr astudiaethau achos gorau ar-lein. 

Cyfrannwch chi un newydd. Hefyd, mae 

gan Geo-Images lawer o gasgliadau 

ffotograffau newydd a chysylltiad i’ch helpu 

i wneud synnwyr ohonyn nhw. Dewch o 

hyd i leoedd newydd i ymchwilio iddyn 

nhw; dyna sy’n cadw daearyddwyr yn ffres. 



Gallwch chi ddysgu am ffyrdd diddorol 

o ddefnyddio TGCh yn yr ystafell 

ddosbarth yn nhudalennau Geo-ICT. 

Dilynwch y cyswllt i Practical Support 

Pack Learning and Teaching for 

Secondary Geography a dod o hyd 

i wers ar ‘Alternative views of place’. 

Dyma wers llawn hwyl ar yr Eidal! Mae’n 

dod ag adnoddau amgen at ei gilydd 

mewn un wers. 



I fynd i mewn i amgylchedd gefnogol 

o gydweithwyr, ewch i Fforwm SLN 

Geography, trwy hafandudalen 


26 newyddion mapio Rhifyn 31 gaeaf 2006 www.ordnancesurvey.co.uk/addysg www.ordnancesurvey.co.uk/addysg newyddion mapio Rhifyn 31 gaeaf 2006 27 

5 

6 

7

Plant yn 

mapio’r bydDavid Forrest 

FBCart.S Cadeirydd 

Pwyllgor Cartograffeg y Deyrnas Unedig 

Y Gymdeithas Gartograffig Brydeinig 

Crëwyd Cystadleuaeth Map y Byd Barbara Petchenik 

i Blant ym 1993 gan y Gymdeithas Gartograffig 

Ryngwladol (ICA) i goffáu Barbara Bartz Petchenik, 

cartograffydd fu’n astudio sut mae plant yn amgyffred 

mapiau. Nod y gystadleuaeth yw hybu portreadau 

creadigol plant o’r byd ar ffurf graffig. Erbyn heddiw, 

mae miloedd o blant o bum deg dwy o wledydd wedi 

rhoi cynnig ar y gystadleuaeth. 

Cynhelir y gystadleuaeth bob dwy flynedd, ar gyfer plant hyd at 16 oed. 

Enwebir pum cynnig o bob gwlad sy’n cymryd rhan i’w harddangos mewn 

arddangosfa arbennig yn ystod Cynhadledd Gartograffig Ryngwladol. 

Bydd arbenigwyr cartograffig yn beirniadu’r cynigion rhyngwladol mewn 

categorïau grwpiau oedran priodol. Anfonir y mapiau gorau at UNICEF 

i’w hystyried ar gyfer cardiau cyfarch, yn ogystal â derbyn tystysgrif a 

gwobr oddi wrth yr ICA. 

Cyhoeddwyd llyfr yn cynnwys 100 o’r lluniadau mwyaf dychmygus 

yn ddiweddar, i ddathlu 10 mlynedd o’r gystadleuaeth. Mae’r plant 

wedi defnyddio amrywiaeth o gyfryngau i greu eu delweddau: cafodd 

mapiau eu lluniadu, eu paentio, eu lliwio â chreonau, eu gwnïo a’u 

gwau. Cafodd rhai eu gludo o glytiau o ddefnyddiau a chafodd un ei 

baentio ar garreg! Defnyddiodd y plant amrywiaeth o arddulliau artistig 

hefyd, gan adlewyrchu’r amgylchedd gweledol amryfath maen nhw’n 

tyfu i fyny ynddo. Yn aml, dangosir y byd ‘yn ein dwylo ni’ a dangosir 

pobl o lawer gwlad yn dal dwylo mewn cyfeillgarwch. Ystrydebau yw’r 

rhain i oedolion, o bosib, ond i blant fe allan nhw fod yn gyfrwng cynnar 

i ddeall cyfrifoldeb amgylcheddol a chydweithio rhyngwladol. Mae 

tystiolaeth yn eu gwaith drwyddo draw o ffresni dychymyg y plant eu 

hunain. Gwelir y Ddaear sfferig fel pêl pêl-fasged, fel balŵn aer poeth, 

fel blodyn neu fel llygad ddynol. Mae’n siglo’n ansicr ar fin clogwyn 

ac yn cael ei hachub mewn gwregys achub. Gwnaed pump o’r cant o 

fapiau gan blant ysgol o Brydain, a gwelir rhai ohonyn nhw yma. 

Anderson, Atwal, Wiegand a Wood (2005) Children Map the World: 

Selections from the Barbara Petchenik Children’s World Map 

Competition. ESRI Press, www.esri.com/esripress. Ar gael gan 

Transatlantic Publishers, pris £16.50 Defnyddir yr enillion a ddaw o 

werthu’r llyfr i hyrwyddo llythrennedd graffig gan dargedu gwledydd 

sy’n datblygu a dysgwyr dan anfantais. 

I gael mwy o wybodaeth am Gomisiwn ar Gartograffeg a Phlant yr ICA, 

ewch i http://lazarus.elte.hu/ccc/ccc.htm. 

Cystadleuaeth 

map y byd 

i blant 

2007 

Amcan y gystadleuaeth 

Nodau’r gystadleuaeth yw hybu portread creadigol plant o’r byd, 

ychwanegu at eu hymwybyddiaeth gartograffig a’u gwneud yn fwy 

ymwybodol o’u hamgylchedd. 

Rheolau’r gystadleuaeth 

Bydd cenhedloedd sy’n aelodau o’r ICA yn casglu mapiau ar thema 

‘Llawer cenedl, un byd’ wedi’u cynhyrchu gan blant dan 16 mlwydd oed. 

Fe fydd y beirniadu rhyngwladol yn canolbwyntio ar dri maen prawf: 

1) neges y gellir ei hadnabod, 

2) cynnwys cartograffig, a 

3) ansawdd y gwaith. 

Mewn geiriau eraill, bydd y beirniaid yn chwilio am: 

• Gysylltiad y gellir ei adnabod rhwng ffurf, siâp a’r defnydd o 

elfennau cartograffig sy’n mynd i’r afael â thema’r gystadleuaeth yn 

greadigol. 

• Delwedd y gellir ei hadnabod o’r byd yn gyfan, neu rhan fawr ohono, 

gyda ffurfiau a lleoliad cymharol tirfasau a chefnforoedd mor gywir 

ag y gellir yn rhesymol ei ddisgwyl o ystyried oedran y plentyn ac 

yng nghyd-destun y ‘system tafluniad’ a ddefnyddir. 

• Elfennau cartograffig priodol, megis symbolau, lliwiau, enwau a 

labeli ac ati, sy’n helpu wrth fynd i’r afael â thema’r gystadleuaeth: 

- eglurder a darllenadwyaeth y symbolau pwynt, llinell ac ardal 

sy’n briodol i’r cyfrwng mynegi, p’un ai ar bapur neu ar arwynebau 

eraill, wedi’u lluniadu neu wedi’u creu o ddeunyddiau cynhenid; 

- datgan gyda mynegiant a defnydd priodol o ddimensiynau 

canfyddiadol lliw; hynny yw newid y gwerth ar gyfer gwahaniaethu 

meintiol a newid yr arlliw ar gyfer gwahaniaethu ansoddol; ac 

- ansawdd esthetig cyffredinol mewn materion megis cydbwysedd 

a chytgord ymysg elfennau’r ddelwedd. 

• Ni ddylai map fod yn fwy nag A3 (420 mm wrth 297 mm neu 17 

modfedd wrth 11 modfedd). Gellir defnyddio unrhyw nifer o ‘ddulliau 

tafluniad’ i gynhyrchu’r forlin a deunydd sylfaenol arall (er enghraifft, 

ffiniau rhyngwladol a rhwyllwaith). Gall y rhain gynnwys dargopïo 

neu gopïo map o’r byd sy’n bodoli eisoes neu ddefnyddio rhaglen 

gyfrifiadurol. 

• Rhaid i bob map fod â’r wybodaeth ganlynol ar label sydd wedi’i atodi 

at gefn y portread: enw, oed, cyfeiriad ysgol a gwlad ei awdur, a’r teitl, 

naill ai yn Saesneg neu yn Ffrangeg a hefyd yn iaith yr awdur. 

• Bydd Gweithrediaeth yr ICA yn cyflwyno’r 

cynigion buddugol i Bwyllgor Celf Rhyngwladol 

UNICEF i’w hystyried fel dyluniadau cardiau 

cyfarch. Mae’n bosib y bydd ICA yn eu 

defnyddio hefyd. Bydd unrhyw un sy’n 

cymryd rhan yn cytuno y gall ICA neu UNICEF 

atgynhyrchu ei bortread / ei phortread, neu 

ei sganio er mwyn i Brifysgol Carleton ei 

gyhoeddi ar y Rhyngrwyd, heb ymgynghori â 

nhw a heb dalu ffioedd hawlfraint. 

• Cedwir mapiau’r gystadleuaeth mewn 

archif yn Llyfrgell Fapiau Prifysgol Carleton 

a gellir eu gweld ar y we 

(see http://children.library.carleton.ca/). 

Rhennir y ceisiadau yn dri grŵp fesul oed: dan 9, 

9–12 a 13–15, a dyfernir rhwng 5 a 15 o wobrau. 

Bydd enillwyr y gystadleuaeth ryngwladol yn 

derbyn tystysgrif a gwobr o $50. 

Rheolau cystadleuaeth y 

Gymdeithas Gartograffig 

Brydeinig/HarperCollins ® 

Rhaid i gynigion gan ysgolion ac unigolion yn 

y DU gydymffurfio â rheolau ICA a rhaid eu 

hanfon erbyn 31 Mawrth 2007 i: 

British Cartographic Society Petchenik Competition 

Department of Geographical & Earth Sciences 

Gilbert Scott Building 

University of Glasgow 

Glasgow G12 8QQ 

Bydd panel o arbenigwyr cartograffig a 

benodwyd gan y Gymdeithas Gartograffig 

Brydeinig (BCS) yn beirniadu cynigion o’r DU. 

Bydd y pum cynnig gorau’n derbyn tystysgrif 

yr un a gwobr wedi’i noddi gan Harper Collins 

Cartographic. Yna, byddan nhw’n mynd ymlaen 

i gystadlu yn y gystadleuaeth ryngwladol yn 

y Gynhadledd Gartograffig Ryngwladol ym 

Moscow fis Awst 2007. 

Bydd unrhyw un sy’n cymryd rhan yn cytuno y 

gall BCS atgynhyrchu ei bortread / ei phortread 

mewn cyhoeddiadau priodol neu ei sganio er 

mwyn ei gyhoeddi ar eu gwefan, heb ymgynghori 

â nhw a heb dalu ffioedd hawlfraint. 

Diolchiadau 

Atgynhyrchir delweddau trwy garedigrwydd ICA ac ESRI 

Press. Harper Collins Cartographic am noddi cystadleuaeth 

y DU. 

Patrick Wiegand, Cadeirydd Comisiwn ar Gartograffeg a 

Phlant yr ICA 


www.geography.org.uk 

furthering the learning and 

teaching of geography 


Annual Conference 

and Exhibition 

GEOGRAPHICAL 

FUTURES 

University of Derby • 12-14 April 2007 

• Value for money CPD 

• Extensive programme of topical 

lectures 

• Hands-on workshops for all phases 

• Teacher-to-Teacher GIS series 

• Forums to voice your opinions on 

current issues 

• Keynote address on ‘Lessons for 

the Future’ 

• UK’s largest geography resources 

exhibition 

• Evening and daytime social events 

Visit 

www.geography.org.uk/events/annualconference 

for further details 

San Francisco: 

delweddu dinas fwy diogel 

(Mae’r lluniau sgrîn o Google Earth 4 beta) 

CYFLWYNIAD A CHEFNDIR 

Disgrifia’r erthygl hon ymarfer penderfynu 

profedig sy’n gofyn i fyfyrwyr ddewis lleoliad ar 

gyfer adeilad newydd yn San Francisco. Maen 

nhw’n defnyddio amrywiaeth o wybodaeth 

ofodol i leihau risg daeargryn i’r safle a 

ddewiswyd. Dangosaf innau sut y gellir defnyddio 

Google ® Earth (http://earth.google.com/) fel sail i’r 

broses penderfynu, sef system gwybodaeth 

ddaearyddol (GIS) gynhwysfawr sy’n caniatáu 

i fyfyrwyr o bob gallu ddadansoddi data 

gofodol go iawn yn rhwydd. Bydd troshaenau’n 

darparu gwybodaeth fanwl ynghylch dwysedd y 

boblogaeth, incwm aelwydydd, potensial hylifiad 

a thirlithriad yn ogystal â daeareg waelodol. 

Gall myfyrwyr hefyd fanteisio ar haenau cynhenid 

Google Earth megis adeiladau 3-D, ffyrdd, 

rheilffyrdd, tir ac adeiladau cyhoeddus i ddarparu 

gwybodaeth ar gyfer eu penderfyniadau. Ceir 

digon o gyfle ar gyfer ymchwil annibynnol ac fe 

ddylai myfyrwyr allu cyrraedd y safonau uchaf 

mewn daearyddiaeth ac mewn TGCh. 

Mae’r gweithgaredd hwn yn dipyn o Greal 

Sanctaidd bersonol i mi. Bûm yn rhoi gwaith 

ymarfer cynllunio i fyfyrwyr ers sawl blwyddyn ar 

gyfer gwneud San Francisco yn lle mwy diogel yn 

ystod daeargrynfeydd mawr. Defnyddiais adnodd 

ardderchog gan John Widdowson yng ngwerslyfr 

Earthworks 3 (t19, John Widdowson, 2000, John 

Murray (Publishers) Ltd) sydd, yn y bôn, yn gofyn 

i fyfyrwyr gymharu mapiau o beryglon seismig a 

phriffyrdd ac adeiladau. Byddan nhw’n defnyddio 

papur dargopïo i gynllunio rhai adeiladau newydd, 

gan ystyried yr isadeiledd sy’n bodoli a pheryglon 

seismig posibl. Bûm yn gweithio’n betrus am 

gyfnod ar ddefnyddio TGCh yn lle papur dargopïo 

a bûm yn fforio’r gwahanol wylwyr GIS ar-lein 

sy’n gwasanaethu data ar gyfer rhanbarth San 

Francisco, er enghraifft, Shaking Maps ar safle 

ABAG (Association of Bay Area Governments http:// 

gis.abag.ca.gov/website/Shaking-Maps/viewer.htm). 

Gwelais fod y gwefannau rhyngweithiol hyn, er yn 

ddiddorol, yn aml yn rhy araf neu’n anrhagweladwy 

yn yr ystafell ddosbarth ac ni fydden nhw’n hoelio 

sylw’r myfyrwyr yn ddigonol. Golygodd dyfodiad 

Google Earth y gellid trawsnewid yr ymarfer i greu 

ymarfer penderfynu syml ond hynod ddiddorol. 

Mae amrywiadau posibl diddiwedd i’r wers hon, 

sydd wedi’i hysbrydoli gan y syniadau gwreiddiol 

yn nhestun Earthworks 3. 

Y GWEITHGAREDD DYSGU 

Ystyriaethau 

Byddwn yn awgrymu y dylai myfyrwyr weithio 

mewn grwpiau bach, pob un yn gallu defnyddio 

cyfrifiadur â chysylltiad Google Earth. 

Bydd angen lawrlwytho ffeil fechan (2.6 Mb) o 

wefan Juicy Geography 

(www.juicygeography.co.uk.googleearthsanfran.htm) 

a’i hagor yn Google Earth. 

Rhaid dysgu rhai sgiliau Google Earth sylfaenol 

i’r myfyrwyr. Rwyf wedi paratoi canllawiau 

defnyddwyr gweledol a lliwgar y gellir eu 

hargraffu a’u lamineiddio. Mae’r rhain ar gael 

o’r blog Digital Geography. 

(Canllawiau defnyddwyr Google Earth: Fersiwn 4 yn 

Digital Geography 

www.digitalgeography.co.uk/archives/2006/08/ 

simple-guides-to-google-earth-version-4/. 

Fersiwn 3 yn Digital Geography 

www.digitalgeography.co.uk/archives/2006/03/ 

google-earth-visual-guide/) 

Yn y bôn, rhaid 

i fyfyrwyr allu 

trefnu cynnwys 

My Places a 

Layers panels, a 

hefyd gwybod sut 

i greu a golygu, yn 

sylfaenol, marciau 

lleoedd. 

Noel Jenkins 

Athro Uwch-Sgiliau ar gyfer 

Daearyddiaeth a TGCh, 

Ysgol Gymunedol Court Fields, 

WELLINGTON, Gwlad yr Haf. 

Gwefan: www.juicygeography.co.uk; 

Blog: www.digitalgeography.co.uk 


www.ordnancesurvey.co.uk/addysg

(parth cyhoeddus Wikipedia) 

Dylen nhw ddeall sut i addasu tryloywder y 

troshaenau a sut i ddangos a chuddio’r haenau 

hyn. Byddai’n ddefnyddiol pe baen nhw hefyd 

yn gyfarwydd â defnyddio’r offeryn mesur. Yn 

fy mhrofiad i, gellir addysgu’r sgiliau hyn yn 

weddol hawdd mewn un wers. Rwyf yn argymell 

defnyddio’r dref leol fel ardal enghreifftiol. 

MAN CYCHWYN POSIBL 

Gellid defnyddio nifer o weithgareddau i gyflwyno’r dasg. 

1 Dangos llun o ddifrod daeargryn i’r 

myfyrwyr. Trafod y syniad bod cynllunwyr 

yn ceisio lleihau effeithiau gwaethaf 

daeargrynfeydd trwy ddylunio dinasoedd 

mwy diogel. Sut allen nhw wneud hyn? 

Mae ffilm y BBC ® Tokyo Earthquake (gellir 

archebu hon trwy www.bbcactive.com/ 

BroadCastLearning/asp/catalogue/productdetail. 

asp?productcode=21714) (cyfres QED ) yn 

gyflwyniad gwych hefyd. 

2 Rwyf wedi paratoi tudalen am adeiladu 

bwrdd ysgwyd daeargryn yma; byddai 

hwn yn rhagflaenydd neu’n weithgaredd 

dilynol da. (Juicy Geography Make a Shaker 

Maker www.juicygeography.co.uk/shaker.htm). 

3 Edrych ar y arddangosiadau seismograff 

amser real a gynhyrchwyd gan yr USGS 

(USGS data seismogram http://quake.usgs. 

gov/recent/helicorders/index.html) neu ddata 

daeargrynfeydd amser real ar glôb rhithwir 

megis Earth Browser (Earth Browser Interactive 

Earth Globe www.earthbrowser.com/), 

World Wind (World Wind, sef glôb rhithwir gan 

NASA http://worldwind.arc.nasa.gov) neu 

Google Earth. (Cyswllt rhwydwaith Real-Time 

Earthquakes Google Earth a gyhoeddir gan yr USGS 

http://earthquake.usgs.gov/regional/nca/ 

virtualtour/global.php). Byddai cynnwys 

un o’r adnoddau hyn yn y wers yn 

ychwanegu hygrededd. 

CYFLWYNIAD I FFEILIAU GOOGLE EARTH 

Mae clicio ar ffolder prosiect San Francisco yn mynd â ffenestr Google 

Earth i drosolwg o Ardal y Bae. Rwy’n argymell caniatáu i fyfyrwyr dreulio 

amser yn fforio’r ddinas drwy ddefnyddio’r panoramas a’r gwegamerâu 

ynghyd â nodweddion megis adeiladau 3-D a thir o ffenestr Layers. 

Dylid arwain y 

myfyrwyr i edrych ar 

bob un o haenau’r 

prosiect yn ei thro, 

gan gychwyn, o 

bosib, â’r un sy’n 

dangos ffawtiau Ardal 

y Bae. Gellir chwyddo 

allan o’r map hwn yn 

sylweddol er mwyn 

dangos sefyllfa San 

Francisco mewn 

perthynas â’r prif 

barthau o ffawtiau 

yng Nghaliffornia. 

Dylid archwilio’r 

map sy’n dangos y 

ddaeareg waelodol 

a’r potensial 

daeargrynol tra’n 

edrych ar yr haenau 

manwl iawn sy’n 

dangos yr ardaloedd 

mewn perygl o 

hylifiad a thirlithriad. 

Mae’r ddyfais lithro sy’n amrywio 

tryloywder y troshaenau yn hynod 

bwysig! Dylai’r athro arddangos hyn, 

a hefyd y dechneg ar gyfer dangos a 

chuddio haenau. 

Mae cyswllt rhwydwaith ddynamig i 

leoliadau daeargrynfeydd diweddar 

a allai ddangos cydberthynas dda 

â’r map o ffawtiau Ardal y Bae. Mae 

angen i fyfyrwyr ddeall hefyd sut i 

ddefnyddio’r data o’r panel haenau yn Google Earth. 

Mae tiwtorial gydag animeiddiadau Flash ar gael o Juicy Geography, i 

arddangos ffeil y prosiect (tiwtoriad wedi’i seilio ar Flash Juicy Geography 

http://www.juicygeography.co.uk/sanfran%20tutorial.htm). 

Y DASG: DELWEDDU DINAS FWY DIOGEL 

Yna gellid cyfarwyddo’r myfyrwyr i feddwl am y gofynion ar gyfer adeilad 

ysbyty newydd. Gallan nhw ddod o hyd i ysbytai sy’n bodoli eisoes trwy roi’r 

haen briodol yn Google Earth ar waith, ac ystyried pa wybodaeth arall a allai 

fod yn berthnasol, er enghraifft, dwysedd y boblogaeth ac isadeiledd megis 

ffyrdd a rheilffyrdd. Byddan nhw’n ystyried y risg o beryglon sy’n deillio o 

weithgaredd seismig ac, os oes modd iddyn nhw ddefnyddio fersiwn Pro o 

Google Earth, gallen nhw luniadu polygonau syml i nodi ac i anodi ardaloedd 


o’r ddinas a fyddai’n addas ar gyfer yr ysbyty 

newydd. Mae marciau lleoedd anodedig yr un 

mor effeithiol yn y fersiwn rhad ac am ddim. 

YMESTYN AC ASTUDIO’N 

ANNIBYNNOL 

Gellir ymestyn y dasg i roi her i’r ystod gallu 

cyfan. Gellid gofyn i fyfyrwyr leoli amrywiaeth 

o nodweddion eraill ag anghenion lleoliad 

gwahanol, er enghraifft, stadiwm chwaraeon 

newydd, neu ardal breswyl gyda marciau 

lleoedd wedi’u hanodi’n ofalus. Gallai’r 

marciau lleoedd, a’r testun gyda nhw sy’n eu 

disgrifio, ffurfio sail ar gyfer asesiad. 

Trwy ddefnyddio’r offer lluniadu yn Google Earth 

Plus/Pro, gallan nhw ddylunio a lleoli nodweddion, 

er enghraifft, ffyrdd neu reilffyrdd newydd, 

ac fel y dangosaf ar blog Digital Geography, 

gellir gwireddu gweledigaethau uchelgeisiol o 

adeiladau 3-D gyda meddalwedd megis SketchUp 

(meddalwedd SketchUp www.sketchup.com/), neu 

gellid lawrlwytho adeiladau o 3-D Warehouse a’u 

hychwanegu at Google Earth. (Digital Geography 

yn defnyddio 3-D Warehouse yn yr ystafell ddosbarth 

http://www.digitalgeography.co.uk/archives/2006/08/ 

using-3d-warehouse-in-the-classroom-short-notes/). 

Efallai y bydd rhai myfyrwyr yn cyrraedd y cam 

lle byddan nhw’n ychwanegu eu troshaenau 

eu hunain, er enghraifft, map i ddangos risg 

sy’n deillio o orlifo argae. (Bay Area Dam Failure 

Inundation Maps http://www.abag.ca.gov/bayarea/ 

eqmaps/damfailure/dfpickc.html). 

ASESU 

Dylid addysgu’r myfyrwyr i reoli a chadw eu 

gwaith trwy ddefnyddio strwythur ffolder My 

Places Google Earth. Mater syml yw cadw gwaith 

ar ei ganol, gan gynnwys unrhyw bolygonau 

newydd neu wybodaeth marciau lleoedd mewn 

ffolder newydd. Yna, gellir ei allforio o My Places 

i leoliad arall, er enghraifft, My Documents 

neu i gyfrwng y gellir mynd ag ef adref ar 

gyfer gwaith cartref. Gall fod o fudd defnyddio 

asesiad cyfoedion unwaith y bydd y dasg wedi’i 

chwblhau, yn enwedig os oes taflunydd digidol 

ar gael. Gall y grwpiau gyflwyno’u cynlluniau i 

weddill y dosbarth ac efallai y bydd yr athro am 

fforio posibiliadau chwarae rôl. 

CASGLIAD 

Mae delweddu dinas fwy diogel yn cynnig y 

cyfle i fyfyrwyr ddeall yr egwyddorion sydd y tu 

cefn i GIS. Mae natur weledol y gweithgaredd 

yn apelio at bob math o ddysgwyr ac fe fydd 

y myfyrwyr yn gwerthfawrogi bod cynllunwyr 

dinas yn San Francisco yn gwneud yr un dasg 

yn union ac yn defnyddio setiau data tebyg. 

Dengys y dasg botensial hynod cymwysiadau 

megis Google Earth i gyflawni deilliannau 

go iawn sy’n ystyrlon heb i’r ‘dechnoleg 

danseilio’r addysgu’. 

Adnoddau 

Y dasg Gellir lawrlwytho ffeil prosiect San Francisco yma 

(tua 2.7 Mb) – 

www.juicygeography.co.uk/googleearthsanfran.htm 

Mae’r USGS newydd gyhoeddi adnodd newydd gwych ar 

berygl daeargrynfeydd yn San Francisco. Mae ystod eang 

o ddata ar gael fel ffeiliau Google Earth, rhai ohonyn nhw’n 

cyflenwi neu hyd yn oed yn disodli’r ffeiliau sydd wedi’u 

cynnwys yn ffolder y prosiect – 

http://earthquake.usgs.gov/regional/nca/virtualtour/global.php 

San Francisco Tudalen daeargrynfeydd y San Francisco 

Chronicle - www.sfgate.com/earthquakes/ 

Panoramas realiti rhithwir San Francisco o Zurdo Go - 

www.zurdogo.com/panos/index.html 

Google Earth yn yr ystafell ddosbarth Mae gan Juicy 

Geography ganllaw ar Google Earth i’r athro daearyddiaeth - 

www.juicygeography.co.uk/googleearth.htm 

Mae Alan Parkinson wedi cynhyrchu canllaw gynhwysfawr i 

ddefnyddwyr ar ei safle tudalennau daearyddiaeth - 

http://www.geographypages.co.uk/googlearth.htm 


www.ordnancesurvey.co.uk/addysg

Y The Gymdeithas GA: the Ddaearyddol professional (GA): association 

y gymdeithas 

for teachers of geography 

broffesiynol ar gyfer athrawon daearyddiaeth 

GA 

Daearyddwr Siartredig (Athro/Athrawes) 

Lansiwyd Cynllun Gweithredu Daearyddiaeth ym mis Mawrth 2006. Ei nod yw 

gwella datblygiad athrawon unigol trwy gydnabod cynnydd a safonau proffesiynol yn 

canolbwyntio ar bwnc trwy’r achrediad proffesiynol ar gyfer athrawon daearyddiaeth 

– Daearyddwr Siartredig (Athro/Athrawes). 

Mae Daearyddwr Siartredig (Athro/Athrawes) yn cael ei ddatblygu ar hyn o bryd er mwyn iddo 

gyflunio’n llawn â safonau proffesiynol mae’r Asiantaeth Hyfforddiant a Datblygiad (TDA) yn eu datblygu i athrawon. 

Beth yw Daearyddwr Siartredig (Athro/Athrawes)? 

Cyniga’r Gymdeithas Ddaearyddol Frenhinol (gyda Sefydliad Daearyddwyr Prydain (IBG)) yr unig achrediad proffesiynol parhaus 

sy’n gysylltiedig â DPP (datblygiad proffesiynol parhaus) mewn daearyddiaeth. Mae’r Cyfrin Gyngor wedi cymeradwyo achrediad 

Daearyddwr Siartredig (Athro/Athrawes) yn ffurfiol ac mae’n gyfwerth â dyfarniadau siartredig y mae cyrff proffesiynol eraill yn 

eu cynnig. O safbwynt athrawon, mae statws siartredig yn cydnabod eu gwybodaeth pwnc mewn daearyddiaeth, eu harfer a’u 

harbenigedd proffesiynol, a’u hymrwymiad i DPP a rhannu’u harbenigedd y tu hwnt i’w cyfrifoldebau addysgu penodol. 

Bydd statws Daearyddwr Siartredig (Athro/Athrawes) yn dangos eich bod: 

• Wedi ymrwymo i hybu dysgu ac i godi safonau daearyddiaeth mewn ysgolion trwy’ch arfer addysgu eich hunan. 

• Yn ymwybodol o ddatblygiadau diweddar yn y pwnc, y dulliau o’i gyflwyno mewn ysgolion a phwysigrwydd arfer da. 

• Wedi ymrwymo’n bersonol i hunanwerthuso a datblygu, ac ymgorffori DPP yn eich arfer ac yn myfyrio ar eich perfformiad. 

• Yn cynnal rhaglen DPP barhaus. 

• Yn gallu nodi gofynion DPP y dyfodol a’u hymgorffori er mwyn gwella perfformiad eich ysgol a’ch disgyblion. 

• Yn ymwneud â dylanwadu ar gynnydd addysgu a dysgu daearyddiaeth yn y gymuned addysgu ehangach. 

Beth yw manteision dod yn Ddaearyddwr Siartredig (Athro/Athrawes)? 

• Datblygiad Proffesiynol: Mae dyfarniad Daearyddwr Siartredig (Athro/Athrawes) yn cael ei ddatblygu i fod 

yn berthnasol i fframwaith datblygol y TDA o safonau proffesiynol a galwedigaethol ar gyfer athrawon. Bydd 

Daearyddwr Siartredig (Athro/Athrawes) yn darparu dyfarniad achrededig sy’n berthnasol i’ch datblygiad 

Readers of darllenwyr Mapping newyddion News will know 

Bydd that strong, mapio purposeful yn gwybod and bod enjoyable 

daearyddiaeth geography gref, is bwrpasol essential a phleserus to any school yn or 

college angenrheidiol curriculum. i gwricwlwm Geography unrhyw tackles ysgol neu the 

big goleg. issues: Mae daearyddiaeth environmental yn mynd responsibility; i’r afael 

global â’r materion interdependence; mawr: cyfrifoldeb cultural amgylcheddol, 

understanding cyd-ddibyniaeth fyd-eang, and tolerance; dealltwriaeth commerce, a 

trade goddefgarwch and industry. diwylliannol; busnes, masnach a 

diwydiant. The Geographical Association is a lively 

community Mae’r Gymdeithas of practice Ddaearyddol with a proud (GA) yn history 

and gymuned an unrivalled fywiog o arfer, understanding gyda hanes balch of a 

geography dealltwriaeth teaching. heb ei hail o Members addysgu daearyddiaeth. depend on 

the Mae’r GA aelodau’n for advice dibynnu and ar resources y GA am y cyngor they need a’r 

Geography, Geographer Primary and Geographer GA Magazine a GA Magazine 

(incorporating (yn ymgorffori GA GA News) News) a chyfres and the gymeradwy acclaimed 

series Llawlyfrau’r of GA GA Handbooks – adnodd craidd – the DPP core yn yr in-school 

CPD ysgol resource ar gyfer arweinwyr for geography pwnc ym subject maes leaders. 

daearyddiaeth. The GA’s core funding comes from 

membership Daw arian craidd subscriptions, y GA o danysgrifiadau and in recent aelodau. 

years Sicrhaodd the y GA has ariannu also allanol secured hefyd external dros y 

funding blynyddoedd for diweddar a number ar of gyfer successful nifer o brosiectau ‘teacherled’ 

llwyddiannus local curriculum ym maes datblygu development cwricwlwm projects, 

notably oedd yn cael Valuing eu harwain Places, gan Why athrawon, Argue?, yn Where 

enwedig will I live? Valuing and Places, Disease Why Geographies. Argue?, Where 

will I Over live? a the Disease next Geographies. two years the Dros Government y ddwy 

is flynedd providing nesaf, almost bydd y Llywodraeth £2m for the yn Action darparu Plan 

Cwricwlwm Much of cymdeithasau the GA’s work pwnc. is Cydlynir coordinated llawer 

nationally, o waith y GA but yn genedlaethol, the GA also ond has mae an active gan y 

network GA hefyd rwydwaith of affiliated weithredol Branches, o ganghennau each with its 

own cyswllt, identity pob un and â’i hunaniaeth its own priorities. ei hun a’i Some 

new blaenoriaethau GA Branches ei hun. are Mae based rhai o’r in canghennau specialist 

schools, GA hyn mewn or oriented ysgolion around arbenigol, the neu’n notion of 

Living canolbwyntio Geography ar y syniad – local o Ddaearyddiaeth resources and 

expertise Byw – harneisio harnessed adnoddau to share ac arbenigedd approaches lleol to 

teaching er mwyn rhannu and learning dulliau o about addysgu sustainable a dysgu am 

futures ddyfodol in cynaliadwy the local yn area. yr ardal If there leol. Os isn’t nad 

already oes cangen a GA Branch yn ymyl, nearby, pam na ofynnwch why not chi ask 

the i’r GA GA eich to helpu help i you ddechrau start un? one? I gael mwy o 

wybodaeth, For more gan information, gynnwys sut including i ymuno â’r how GA, to 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

proffesiynol a’ch datblygiad gyrfaol. 

Dilyniant gyrfa: Gall gefnogi’ch cais am rôl mewn arweinyddiaeth neu rôl athro uwch. 

Mae’n dangos eich bod am gynnal eich safonau proffesiynol trwy ddatblygu’ch sgiliau a’ch gwybodaeth 

ddaearyddol yn barhaus. 

Mae’n dangos eich bod wedi ymrwymo i ddaearyddiaeth y tu hwnt i’ch cyfrifoldebau addysgu penodol trwy 

gydnabod eich cyfraniad parhaus i addysgu a dysgu a’r ddisgyblaeth ehangach. 

Mae’n profi’ch ymrwymiad i broffesiynoldeb y ddisgyblaeth trwy ddefnyddio Daearyddwr Siartredig (Athro/Athrawes). 

Fel Daearyddwr Siartredig (Athro/Athrawes), fe fyddwch yn dethol ac yn ymgymryd â’ch rhaglen flynyddol DPP eich 

hunan ac yn dangos sut yr ymgorfforwyd hyn yn eich gwaith a sut y myfyriwyd arno. 

Mae’n defnyddio tystiolaeth o ystod eang o weithgareddau DPP gan gynnwys y rhai rydych chi’n ymgymryd â nhw 

ar hyn o bryd, er enghraifft, gweithio â byrddau arholi. 

Gallwch ddod yn fentor ar gyfer athrawon sy’n ystyried dod yn Ddaearyddwr Siartredig (Athro/Athrawes) yn y 

dyfodol, pe byddech chi’n dymuno. 

every adnoddau day sydd in the eu hangen classroom. arnyn Many nhw bob enjoy dydd 

closer yn yr ystafell involvement, ddosbarth. by Mae volunteering llawer yn mwynhau for 

special bod yn rhan interest ohoni, working drwy wirfoddoli groups, ar gyfer sharing 

their gweithgorau skills and diddordeb experiences arbennig, with drwy fellow rannu eu 

teachers sgiliau a’u profiadau and helping â’u cyd-athrawon drive the GA a thrwy and 

geography helpu i hyrwyddo’r forward. GA a daearyddiaeth. 

The Mae’r GA promotes, yn hybu, yn supports cefnogi ac and yn datblygu 

develops arweinyddiaeth geography pwnc ym subject maes daearyddiaeth leadership at ar all 

levels, bob lefel, from o athrawon new teachers newydd in yn their eu hyfforddiant initial 

training cychwynnol to hyd geography at gydlynwyr coordinators daearyddiaeth in 

primary mewn ysgolion schools cynradd and heads a phenaethiaid of department in 

secondary adrannau mewn schools. ysgolion The uwchradd. GA Annual Cynhadledd 

Conference ac Arddangosfa and Flynyddol Exhibition y GA (Derby, 12-14 

bron for Geography i £2m ar gyfer (APG), y Cynllun the Gweithredu biggest ever 

programme Daearyddiaeth of (APG), activity sef y and rhaglen support fwyaf for erioed 

geography, o weithgaredd which a chefnogaeth is being i led ddaearyddiaeth, jointly and 

equally sy’n cael by ei harwain the GA ar and y cyd the ac RGS-IBG. yn gyfartal The 

APG gan y includes GA a’r RGS-IBG. the GA’s Mae’r Primary APG yn and cynnwys 

Secondary Nodau Ansawdd Geography Daearyddiaeth Quality y GA Marks, ar gyfer which y 

link sectorau to Ofsted Cynradd Self ac Evaluation Uwchradd, fydd and yn will cysylltu 

reward â Hunanwerthuso good practice Estyn ac in yn schools. gwobrwyo arfer 

da mewn The GA ysgolion. has also shown how a strong 

and Dangosodd confident y community GA hefyd sut of y geography gall cymuned 

teachers gref a hyderus can o work athrawon productively daearyddiaeth in a crosscurricular 

weithio’n gynhyrchiol setting. The mewn GA sefyllfa has already 

completed drawsgwricwlaidd. projects Mae’r with GA teachers eisoes wedi of English, 

join ewch the i www.geography.org.uk GA, visit www.geography.org.uk 

neu ffoniwch 

or 0114 phone 296 0114 0088. 296 0088. 

Y Gymdeithas Ddaearyddol 

The Geographical Association 

160 Solly Street 

Sheffield S1 4BF 

Ffôn Tel: 0114 296 0088 

Ffacs 

Fax: 0114 296 7176 

membership@geography.org.uk 

www.geography.org.uk 

Rhaid i ymgeiswyr feddu ar: 

• radd anrhydedd mewn daearyddiaeth neu BEd gyda daearyddiaeth (neu 15 mlynedd o brofiad addysgu os mai 

gradd mewn pwnc arall sydd gennych chi); 

• o leiaf chwe blynedd o brofiad addysgu; ac 

• ymrwymiad eglur i DPP, yn ei ymgorffori yn eich arfer, yn myfyrio ar y gwaith hyn ac yn cefnogi eraill. 

‘Mae datblygiad proffesiynol parhaus yn hanfodol i athrawon daearyddiaeth sy’n addysgu, er mwyn iddyn nhw gael y newyddion diweddaraf am 

newidiadau a wnaed i’r cwricwlwm a methodoleg addysgu a dysgu. Felly, mae mynychu cynadleddau a chyfarfodydd a chyfrannu’n rheolaidd iddyn 

nhw, sef yr hyn sy’n ofynnol er mwyn parhad blynyddol statws Ddaearyddwr Siartredig (Athro/Athrawes), wedi bod o fudd mawr i mi, i aelodau’r 

adran ac i’m myfyrwyr.’ Garry Atterton, Daearyddwr Siartredig, The Castle School, South Gloucestershire 

I gael mwy o wybodaeth am ddyfarniad Daearyddwr Siartredig (Athro/Athrawes), cysylltwch â 

April Ebrill 2007) yw’r is the digwyddiad largest geography DPP mwyaf o’i CPD 

event fath ym of maes its kind, daearyddiaeth, for teachers ar gyfer in all athrawon phases. 

GA ym mhob publications cyfnod. Mae include cyhoeddiadau’r the periodicals GA yn 

science cwblhau and prosiectau mathematics, gydag athrawon and is Saesneg, currently 

working gwyddoniaeth on cross-curricular a mathemateg ac, resources ar hyn o bryd, for 

primary mae’n gweithio schools ar adnoddau through the trawsgwricwlaidd Curriculum 

Claire Wheeler Ffôn: +44 (0)207 591 3053 

Gwefannau: www.rgs.org/cgeogteacher 

Ffacs: +44 (0)207 591 3001 E-bost: cgeogteacher@rgs.org 

www.geographyteachingtoday.org.uk 

Geography, cynnwys y cyfnodolion TeachingGeography, Geography, Teaching Primary Partnership ar gyfer ysgolion of subject cynradd associations. 

trwy Bartneriaeth 



Pecynnau mapiau ysgolion (sy’n derbyn data mapiau digidol yr Arolwg Ordnans) Pecynnau mapio eraill i ysgolion (data’r Arolwg Ordnans wedi’u llwytho arnynt eisoes) 

Enw’r cynnyrch Ysgol Platfform Gellir eu 

AEGIS 3 

Local Studies 

Local Studies 

Map Importer 

Map Skills Plus 

Scamp–4 

gyda Scamp–5 

Awyrluniau Ysgol 

‘Vista’ 

Map Explorer 2 

Bwndel Ysgolion 

ArcView ® 

Eye – EDUCATE 

(Cymwysiadau 

Daearyddol ar 

gyfer Ysgolion) 

GeoMedia ® Viewer 

Geomedia 

Professional 

Cynradd 

Uwchradd 

• 

• • 

• • 

• • 

• 

• • 

• • 

• • 

• • 

• 

• 

Win 2000, XP 

Win 3.1, Win 95, Win 98, 

NT, ME, XP, 

Mac OS ® 7&8 

Win 95 neu uwch 

Win 98, NT, ME, XP 

Win 98, NT, ME, XP 

Win 98, NT, 

Win 2000, ME, XP 

Win 95, Win 98, NT4 neu 

uwch, Win 2000 

Win 95, Win 98, NT4 neu 

uwch, Win 2000, XP 

Win 98, NT, Win 2000, 

XP 

prynu â 

cheredydau 

e-ddysgu 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Pris Derbynnir data’r Arolwg Ordnans ar ffurf Manylion Cysylitu 

Sengl Safle 

£100.00 + 

Rhwydwaith 


TAW 

Gweler 

Nodyn D 

£33.85 

+ TAW 

£60.00 

+ TAW 

£69.95 + TAW 

fesul 1 km 2 a 

£89.95 + TAW 

fesul 4 km 2 

NT4, ME, Win 2000, XP Am ddim 

NT4, ME, Win 2000, XP Am ddim 

O £250.00 

+ TAW 

i £500.00 + TAW 

Gweler Nodyn D 

O £55.00 

+ TAW + p&ph 

Cynradd 

O £70.00 + TAW + 

p&ph Uwchradd 

Gweler Nodyn A 

O £30.00 

+ TAW + p&ph 

Dim cost 

ychwanegol 

dim cost 

ychwanegol (fersiwn 

sy’n gydnaws ag RM 

CC3 ar gael) 

dim cost ychwanegol 

ar gyfer Trwydded 

Safle neu rwydwaith 

(ardaloedd mwy ar gael) 

Am ddim Am ddim 

Gweler Nodyn 

B neu £230.00 

+ TAW Gweler 

Nodyn C 

£435.00 

+ TAW + p&ph 

Meddalwedd y mae’r 

Rhyngrwyd yn ei 

westeio – cysylltwch 

i gael y manylion 

Am ddim 

Gweler Nodyn B neu 

drwydded 5 sedd 

£575.00 + TAW 

Gweler Nodyn C 

OS MasterMap 

Land-Line 

Land-Line Plus 

Raster 1:10 000 

Raster 1:50 000 

Land-Form DTM 

Hanesyddol 

• • • • • 

• • • 

• • • • • 

The Advisory Unit Computers in 

Education 

Ffôn : 01707 266714 

Ebost : sales@advisory-unit.org.uk 

Gwefan : www.advisory-unit.org.uk 

Soft Teach Educational 

Ffôn : 01985 840329 

Ebost : Info@soft-teach.co.uk 

Gwefan : www.soft-teach.co.uk 


Ffôn : 01985 840329 

• • • • Pebbleshore 



Ffôn : 01273 483890 

• • • • Pebbleshore 

• • • • • • 

• • • • 

• • • • • • • 

• • • • • • 

Ebost : pebbleshore@btinternet.com 

Gwefan : www.pebbleshore.co.uk 

Ffôn : 01273 483890 

Ebost : pebbleshore@btinternet.com 

Gwefan : www.pebbleshore.co.uk 

Wildgoose, Bluesky International Ltd 

Ffôn : 01530 518568 

Ebost : lynette@wgoose.co.uk 

Gwefan : www.wildgoose.ac 

ESRI ® (UK) 

Ffôn : 01296 745500 

Ebost : info@esriuk.com 

Gwefan : www.esriuk.com 

ESRI (UK) 

Ffôn : 01296 745500 

Ebost : info@esriuk.com 

Gwefan : www.esriuk.com 

Allied Integrated Technologies Ltd 

Ffôn : 0870 2406531 

• • • • • • Intergraph® 

Ebost : info@a-i-t.co.uk 

Gwefan : www.a-i-t.co.uk 

Ffôn : 01793 492714 

Ebost : imgsQuery-UK@ingr.com 

Gwefan : 

• • • • • • Intergraph 

http://imgs.intergraph.com/education 

Ffôn : 01793 492714 

Ebost : imgsQuery-UK@ingr.com 

Gwefan : 

http://imgs.intergraph.com/education 

Cwmni Gwybodaeth am y cynnyrch Gellir eu prynu â 

Anquet Technology Ltd Mapiau Anquet ar CD-ROM. Meddalwedd addysgu grymus 

sy’n creu proffiliau a mapiau 3-D, sy’n caniatáu argraffu heb 

gyfyngiad ac sy’n cynnig offer i gynllunio llwybrau, cardiau llwybr 

ac ati. Pob rhan o Brydain Fawr ar gael ar raddfeydd 1:50 000 ac 

1:25 000 yr Arolwg Ordnans. 

Memory-Map Ystod cynhyrchion Memory-Map. Meddalwedd addysgu 

grymus sy’n creu proffiliau a mapiau 3-D, sy’n caniatáu ar- 

graffu heb gyfyngiad ac sy’n cynnig offer i gynllunio llwybrau, 

cardiau llwybr ac ati. Pob rhan o Brydain Fawr ar gael ar 

fapiau graddfeydd 1:50 000 ac 1:25 000 yr Arolwg Ordnans 

ac ar fapiau awyrluniau. Gweler Nodyn CH. 

TrackLogs Mapio digidol TrackLog. Yn darparu amrywiaeth eang o 

offer ar gyfer cynllunio llwybrau, proffilio, golygfeydd 3-D 

ac argraffu. Yn cynnwys mapiau graddfeydd 1:50 000 ac 

1:25 000 yr Arolwg Ordnans ac awyrluniau i raddau amrywiol. 

Soft Teach Educational Mapping Skills. Yn dysgu myfyrwyr am yr elfennau sydd 

ynghlwm wrth sgiliau darllen map. Yn cynnwys mapiau 

graddfeydd 1:10 000, 1:25 000 ac 1:50 000 yr Arolwg 

Ordnans a data Land-Line ® . 

ESRI (UK) MapsDirect for schools – make maps. Ar gyfer rhai 

sy’n newydd i GIS, drwy borwr rhyngrwyd, yn ddefnyddiol 

ar gyfer prosiectau ardal leol. Yn darparu mynediad ar-lein i 

ddata OS MasterMap ® ar raddfa 1:1250. 

Digital Worlds International Ltd Digital Worlds GIS. Pecyn meddalwedd addysgol sy’n 

cyfuno offer daearyddol ag amrywiaeth o ddata â’r ysgol yn 

ganolbwynt iddynt, gan gynnwys data ar raddfeydd 1:25 000 

ac 1:50 000 yr Arolwg Ordnans a mapiau hanesyddol. Mae’n 

cyflenwi peth data sirol a deunydd addysgu hefyd. 

WebBased Ltd InfoMapper. Pecyn trawsgwricwlaidd grymus, hawdd ei 

ddefnyddio sy’n cyfuno unrhyw set data, awyrluniau a 

delweddaeth fyd-eang yr Arolwg Ordnans gyda GIS ac offer 

VLE eraill ar gyfer pob Cyfnod Allweddol. 

chredydau e-ddysgu 

Na ellir O £19.95. Mae’r pris yn dibynnu ar faint 

Pris Manylion cysylltu 

yr ardal a’r raddfa. Ewch i’r wefan i gael 

manylion. Trwyddedir y meddalwedd i’w 

ddefnyddio ar hyd at 35 o gyfrifiaduron. 

Gellir Prisiau’n cychwyn o £24.95. Ewch i’r 

wefan i gael manylion. Trwyddedir pob 

darn o feddalwedd i’w ddefnyddio ar 

hyd at 35 o gyfrifiaduron. 

Na ellir Ym amrywio yn ôl y cwmpas gofynnol. 

Ewch i’r wefan i gael manylion. 

Gellir 1 -10 Cyfrifiadur -£90.00 

1 -20 Cyfrifiadur -£120.00 

Trwydded Safle - £165.00 

TAW + p& ph heb eu cynnwys 

Gellir Cynradd - £75.00 +TAW y flwyddyn 

Ysgol Uwchradd – £175.00 +TAW 

y flwyddyn. Ewch i’r wefan i gael 

manylion disgownt. 

Gellir Cynradd: £495.00 +TAW 

Uwchradd: £695.00 +TAW 

Gellir Trwydded safle ysgol gynradd 

£200 y flwyddyn. 

Trwydded safle ysgol uwchradd 

£600 y flwyddyn. 

Anquet Technology Ltd 

Ffôn : 0845 3309570 

Ebost : info@Anquet.co.uk 

Gwefan : www.Anquet.co.uk 

Memory-Map 

Ffôn: 0870 7409040 

E-bost: sales@memory-map.co.uk 

Gwefan: www.memory-map.co.uk 

TrackLogs 

Ebost : schools@tracklogs.co.uk 

Gwefan : www.tracklogs.co.uk 


Ffôn : 01985 840329 



ESRI (UK) 

Ffôn : 01296 745592 

Ebost : Info@esriuk.com 

Gwefan : 

www.maps-direct.com/schools 

Digital Worlds International Ltd 

Ffôn : 01227 824854 

Ebost : sales@digitalworlds.co.uk 

Gwefan : www.digitalworlds.co.uk 

WebBased Ltd 

Ffôn : 01752 791021 

Ebost : enquiries@webbased.co.uk 

Gwefan : www.infomapper.com 

Nodyn A: Local Studies Cyflawn (Local Studies, Extended Keys, Town & Country Surveys, Map Importer, Symbol Draw) – Trwydded safle lawn £230.00. 

Nodyn B: Gall ysgolion a cholegau dderbyn trwyddedau ystafell ddosbarth rhad ac am ddim ar gyfer GeoMedia Professional trwy gyflwyno disgrifiad bras o’r cwrs dan y Rhaglen Grantiau Addysg. Ewch i’r wefan i gael manylion. 

Nodyn C: Os byddwch yn defnyddio LDZ i gywasgu ffeiliau bydd angen trwydded trydydd parti arnoch am £115.00 + TAW. 

Nodyn CH: Cynhwysir pecyn adnoddau athrawon gyda phob archeb meddalwedd addysgol. 

Nodyn D: Mae cost ychwanegol y modiwl Goad ® ac ECW ychwanegol yn dechrau o £50. Mae cost ychwanegol y modiwl OS MasterMap ychwanegol yn dechrau o £50. 

Cynhyrchwyd y rhestr gan yr Arolwg Ordnans i gynorthwyo ein cwsmeriaid a darpar ddefnyddwyr mapiau digidol. Cynhyrchwyd hi gan ddefnyddio gwybodaeth a ddarparwyd gan gyflenwyr y systemau unigol 

ac nid ydym wedi dilysu manwl-gywirdeb y wybodaeth. Ni fydd yr Arolwg Ordnans yn derbyn unrhyw atebolrwydd o gwbl yn sgîl defnyddio unrhyw un neu rai o’r cynhyrchion a ddarperir gan y cwmnïau a restrir 

uchod. Cyfrifoldeb Partneriaid Trwyddedig yw hysbysu’r Arolwg Ordnans am unrhyw newidiadau i’w galluoedd mewnforio data. 

Dewch i weld y Tîm Addysg yn BETT a Chynhadledd 

y Gymdeithas Ddaearyddol yn 2007 

Yn dilyn sioeau llwyddiannus yn 2006, bydd tîm Addysg yr Arolwg Ordnans 

yn arddangos unwaith eto yn Sioe BETT a Chynhadledd Flynyddol ac 

Arddangosfa’r Gymdeithas Ddaearyddol (GA) yn 2007. Mae croeso ichi ymuno 

â ni ar ein stondin, lle gallwn ddangos ein GIS Zone, sydd wedi ennill gwobrau 

ac sy’n rhan o wefan rad ac am ddim MapZone® lle nad oes yn rhaid ichi 

gofrestru. Dyluniwyd hon yn arbennig ar gyfer myfyrwyr. Gallwn hefyd ddangos ichi sut y gallwch chi gael data mapio digidol yr 

Arolwg Ordnans i’ch ysgol chi a dangos sut y gellir defnyddio’r data map mewn amrywiaeth o feddalwedd GIS ysgolion. 

Sioe BETT 2007 Stondin E56, Olympia, 10–13 Ionawr 2007. 

Cynhadledd ac Arddangosfa’r Gymdeithas Ddaearyddol (GA) 2007 Prifysgol Derby, 13-14 Ebrill 2007. 


Ydy’ch ysgol 

AALl chi ar 

ei cholled? 

Rhybudd i ysgolion y mae’r Awdurdod Addysg 

Lleol (AALl) yn eu hariannu! Fe allai’ch ysgol 

chi fod yn colli allan ar ddata mapio digidol yr 

Arolwg Ordnans sydd gan eich awdurdod lleol. 

Mae gan bob awdurdod lleol yr hawl i ddata 

mapio digidol yr Arolwg Ordnans dan gytundeb 

lefel gwasanaeth (CLG) cenedlaethol â’r Arolwg 

Ordnans o’r enw Cytundeb Gwasanaeth 

Mapio (CGM). Fel y cyfryw, mae gan ysgolion 

AALl yr hawl i ddefnyddio’r data gyda system 

gwybodaeth ddaearyddol (GIS) at ddibenion 

addysgol fel rhan o’r cytundeb yma. 

Dan CGM, gall awdurdodau lleol fanteisio ar y 

portffolio canlynol o gynhyrchion data: 

• Rhastr Lliw Graddfa 1:25 000, 

• Rhastr Lliw Graddfa 1:50 000, 

• Rhastr Graddfa 1:10 000, 

• Land-Line ® , 

(sy’n cael ei fudo i Haen Topograffeg OS MasterMap ® ), 

• OSCAR ® 

(sy’n cael ei fudo i Haen Integrated Transport Network OS 

MasterMap), 

• Boundary-Line , 

• OS Street View ® , 

• Code-Point ® gyda pholygonau, ac 

• ADDRESS-POINT ® . 

Gellir cael manylion y cynhyrchion hyn ar 

wefan yr Arolwg Ordnans, sef 

www.ordnancesurvey.co.uk 

Er mwyn gallu cyrchu’r banc data hwn, dylai 

athrawon gysylltu â’u Swyddog Cyswllt Arolwg 

Ordnans (OSLO) yn eu cyngor sir neu’u cyngor 

unedol. Mae nifer gynyddol o AALlau yn chwilio 

am ddulliau o wella’r modd o gyflenwi’r data mapio 

yma i’w hysgolion. Cynghorir ysgolion y mae’r 

AALl yn eu hariannu i ddarganfod pa wasanaethau 

sydd ar gael iddynt yn lleol cyn dewis dulliau 

eraill o gyrchu’r data mapio. Fe fydd eich cyngor 

unedol neu’ch cyngor sir yn gallu’ch rhoi mewn 

cysylltiad â’ch OSLO, ac fe allech arbed arian i’ch 

ysgol! Gallwch hefyd ddefnyddio’r gwasanaeth 

MapsDirect newydd i gael data Land-Line. 

Mae defnyddio data mapio yn gofyn bod 

â meddalwedd addas ar gael, ac mae 

datblygwyr wrthi’n gwella’u cynhyrchion yn 

barhaus i sicrhau eu bod yn haws i ddisgyblion 

ac athrawon eu defnyddio. Mae manylion y 

pecynnau meddalwedd ar gyfer ysgolion i’w 

cael ar dudalen 36. 

Gwasanaeth cyflenwi data mapio i bob ysgol 

Ysgolion sefydledig sirol awdurdodau addysg lleol ac 

ysgolion yr awdurdodau unedol. 

Mae gan AALlau drwyddedau hawlfraint yr Arolwg Ordnans, ac mae’r 

rhain yn caniatáu i’r ysgolion maent yn eu hariannu ddefnyddio data mapio 

digidol yr Arolwg Ordnans at ddibenion addysgu. Gall llawer o awdurdodau 

lleol (ALlau) sydd â data map digidol gyflenwi rhannau o’r archif ddata hon 

i’r ysgolion y maent yn eu hariannu. Mae’n bosibl y bydd y gwasanaeth 

hwn yn rhad ac am ddim, neu mae’n bosibl y gellir codi tâl gweinyddol 

amdano. Cysylltwch â’ch OSLO yn eich pencadlys unedol neu sirol neu 

â’ch athro daearyddiaeth ymgynghorol. I gael enw’ch cyswllt lleol, 

ffoniwch: 08456 05 05 05 neu anfonwch 

e-bost: customerservices@ordnancesurvey.co.uk. 

Efallai y bydd ysgolion hefyd yn dewis defnyddio’r gwasanaeth 

MapsDirect ar-lein neu eu Grid Dysgu lleol i gael cyflenwad o 

ddata Land-Line ar gyfer ardaloedd astudiaeth leol neu faes. Mae 

gwasanaethau cyflenwi data newydd bellach ar gael i bob ysgol gael 

data map Land-Line yr Arolwg Ordnans, gan gynnwys ysgolion yr 

AALl, ysgolion preifat ac ysgolion annibynnol. I archebu’r data hyn 

ewch i www.maps-direct.com/schools. Codir tâl gweinyddol 

am y gwasanaeth, sy’n dibynnu ar nifer y teils data map rydych yn 

eu harchebu. Bydd gwasanaethau tanysgrifio eraill hefyd ar gael 

ar y wefan hon. 

Am gynhyrchion data digidol eraill nad yw’r awdurdod lleol yn eu cadw, 

cysylltwch â: Llinell Gymorth Cwsmeriaid Ffôn: 08456 05 05 05 

Llinell Gymorth Gymraeg: 08456 05 05 04 Ffacs: 023 8079 2615 

E-bost: customerservices@ordnancesurvey.co.uk 

Ysgolion annibynnol a phreifat sydd am gael data Land-Line. 

Mae gwasanaeth cyflenwi data newydd bellach ar gael i bob ysgol 

gael data map Land-Line yr Arolwg Ordnans, gan gynnwys ysgolion 

yr AALl, ysgolion preifat ac ysgolion annibynnol. I archebu’r data 

hyn ewch i www.maps-direct.com/schools. 

Codir tâl gweinyddol am y gwasanaeth, sy’n dibynnu ar nifer y teils 

data map rydych yn eu harchebu. Bydd gwasanaethau tanysgrifio 

eraill hefyd ar gael ar y wefan hon. 

Ysgolion annibynnol a phreifat sydd am gael data mapio 

digidol arall yn hytrach na Land-Line. 

Am fanylion ynglŷn â sut i gael y data mapio digidol rydych yn 

chwilio amdanynt, cysylltwch â: Llinell Gymorth Cwsmeriaid: 

08456 05 05 05 Llinell Gymorth Gymraeg: 08456 05 05 04 

Ffacs: 023 8079 2615 

E-bost: customerservices@ordnancesurvey.co.uk. 

Sefydliadau addysg bellach (gan gynnwys colegau 

chweched dosbarth) sydd am gael data mapio digidol. 

Fe fydd angen trwydded hawlfraint yr Arolwg Ordnans arnoch. 

Cysylltwch â’r Ganolfan Cyswllt Cwsmeriaid. Data ar gael trwy 

EDINA (sy’n treialu yn rhad ac am ddim eleni). 

Ffôn: 023 8030 5030 Ffacs: 023 8079 2615 

E-bost: customerservices@ordnancesurvey.co.uk. 

Am fanylion ynglŷn â sut i gael y data mapio digidol rydych yn 

chwilio amdanynt, cysylltwch â: Llinell Gymorth Cwsmeriaid: 

08456 05 05 05 Llinell Gymorth Gymraeg: 08456 05 05 04 

Ffacs: 023 8079 2615 

E-bost: customerservices@ordnancesurvey.co.uk 


Tref Siop Ffôn 

Aberdeen Thistle Reprographics 01224 213400 

Birmingham TSO The Stationery Office 0121 236 7017 

Blackpool Granthams 01253 624402 

Brighton British Bookshops & Stationers plc 01273 220967 

Bryste Blackwell’s 0117 926 2322 

Bryste Stanfords 0117 927 7772 

Caer Bookland Map Department 01244 401920 

Caerdydd Blackwell’s 029 2022 8779 

Caerdydd TSO The Stationery Office 029 2082 1357 

Caeredin Edinburgh Copyshop Ltd 0131 556 6100 

Caeredin Entwistle Thorpe 0131 225 8515 

Caeredin Masonmap 0131 225 8727 

Caeredin TSO Scotland The Stationery Office 0131 659 7036 

Caergrawnt Blackwells Map Centre 01223 568417 

Caerlŷr John E Wright 0116 255 6030 

Caerlŷr Meridian Map Services Ltd 0116 247 1400 

Caerwrangon Centremaps 01886 832972 

Chelmsford Digital Imaging Centre 01245 493 333 

Cheltenham Axworthys Ltd 01242 522737 

Chichester Kall Kwik 01243 778711 

Coalville Bluesky International Ltd 01530 518562 

Conwy The Lead Partnership 01492 580800 

Coventry John E Wright 024 7667 4775 

Croydon Kall Kwik 0208 680 0868 

Dalkeith The XYZ Digital Map Company 0131 454 0426 

Derby John E Wright 01332 344 743 

Dundee PDQ print services 01382 201778 

Dundee Burns and Harris 01382 322591 

Dunfermline Masonmap 01383 727261 

Dunstable Trident Map Services 01582 867211 

Efrog Nevisport 01904 639 567 

Exeter Eland 01392 255788 

Glasgow John Smith & Son Bookshop 0141 332 8173 

Glasgow Miller Reprographics Ltd 0141 331 5252 

Glasgow Servicepoint UK 0141 275 2424 

Glasgow The Glasgow Map Centre 0141 552 7722 

Grimsby Print & Copy Centre Ltd 01472 350442 

Guildford Dome Map Services 01483 536000/579616 

Guildford Repropoint 01483 564888 

Harrogate Centremaps @ Photarc 0800 0831009 

Hatherleigh Map Marketing Ltd 08701 203088 

Henfford Hereford Map Centre 01432 266322 

High Wycombe Thames Graphic Centre 0800 3893197 

Hornchurch Centremaps 0208 570 9393 

Hounslow Rapidos 01494 451752 

Hull John E Wright 01482 308622 

Inverness Prontaprint Inverness 01463 233332 

Ipswich Hussey and Greaves 01473 461603 

Kelso Brown of Kelso 01573 224 269 

Kendal Henry Roberts 01539 720 425 

Largs Nicolson Maps 01475 689242 

Leeds Blackwell’s 0113 246 0483 

Leeds CDS-Yorks Ltd 0113 263 0601 

Lerpwl Blackwell’s 0151 709 6512 

Lerpwl Entwistle 0151 236 5151 

Tref Siop Ffôn 

Lerpwl The InfoPool 0151 258 1234 

Lincoln Lincoln Copy Centre 01522 546118 

Llundain Stanfords 020 7836 2260 

Llundain Map Marketing Ltd 020 7526 2316 

Llundain National Map Centre 020 7222 2466 

Macclesfield Bollington Printshop 01625 574828 

Manceinion Entwistle Thorpe – Middleton 0161 653 9310 

Manceinion Entwistle Thorpe – Manchester 0161 839 0661 

Manceinion Stanfords 0161 831 0251 

Manceinion TSO The Stationery Office 0161 214 1158 

Melksham Maps Worldwide 0845 1220 559 

Milton Keynes MFS Reprographics 01908 504550 

Newcastle upon Tyne Blackwell’s 0191 261 9507 

Newcastle upon Tyne Traveller 0191 261 5622 

Newport Centremaps @ Azimuth Land Surveys Ltd 0845 0833 575 

Northampton Merland Copy Shop 01604 632013 

Norwich Jarrold 01603 697252 

Norwich Trident Maps Ltd 01603 762799 

Nottingham John E Wright 0115 950 6633 

Nottingham Meridian Map Services Ltd 0115 950 3434 

Paignton Axworthys Ltd 01803 663320 

Penrith Lakeland Officepoint Ltd 01768 890440 

Perth Danscot Print Ltd 01738 622974 

Peterborough Summit Drawing Office Supplies 01733 555789 

Plymouth Bretonside Copy 01752 665254 

Plymouth KenRoy Thompson 01752 227693 

Potters Bar Latitude 01707 663090 

Preston Granthams 01772 250207 

Rainham Kent Drawing Office Publications 01634 238238 

Reading Thames Print Room 0118 959 6655 

Redcar The Business Shop 01642 490401 

Redditch PSW Paper and Print Ltd 01527 526186 

Renfrew Loy Surveys 0800 833 312 

Rhydychen Blackwell’s 01865 793550 

Rhydychen John E Wright 01865 244 455 

Ryde Paperlines 01983 611815 

Sale Centremaps @ Malcolm Hughes 0800 0831338 

Sheffield Blackwell’s 0114 268 7658 

Slough Thames Print Room 01753 516161 

Southampton Gormans 023 8022 1488 

Southampton Repropoint 023 8063 7311 

St. Albans National Map Centre 0845 606 1060 

Swindon Kall Kwik 01793 485248 

Swindon JJT Digital Ltd 01793 845885 

Taunton Brendon Books and Maps 01823 337742 

Tenterden Estate Publications 01580 764 225 

Uckfield CENTREMAPS @ Aworth 01825 768379 

Upton upon Severn The Map Shop 01684 593146 

Uxbridge A Boville Wright Ltd 01895 450321 

Warrington Entwistle Thorpe – Warrington 01925 824 500 

Warrington Kall Kwik 01925 632221 

Watford Cosmographics 01923 239743 

Woking Repropoint 01483 596280 

Y Drenewydd Estate Publications 01686 622489 


drysor cudd. 

Rhwyfo’ch cwch o 

amgylch 

y map 

tra’n 

chwilio am 

y trysor 

cudd. 

gêm newydd ar 

wefan MapZone 

Byddwch chi’n chwarae rhan Eric, yn chwilio am 

Defnyddio’ch 

sgiliau symbolau 

mapio i alluogi 

Eric i adael yr 

ynys. 

Cwblhau’r cenadaethau 

hedfan yn y nos a dod o 

hyd i’r trysor. 

Gallwch chwarae pob gêm yn unigol neu 

chwarae’r tair mewn un antur fawr. 


www.ordnancesurvey.co.uk/mapzone

Cynllun gweithredu daearyddiaeth - Arolwg Ordnans - Ordnance ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?