09.01.2013 Views

Iskaashi Beel iyo Shirkad oo Lagu Hagaajinayo ... - Allina Health

Iskaashi Beel iyo Shirkad oo Lagu Hagaajinayo ... - Allina Health

Iskaashi Beel iyo Shirkad oo Lagu Hagaajinayo ... - Allina Health

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Waxa qoraalkan kaabidda<br />

ah laga heli karaa www.<br />

alleynews.org<br />

Barnaamijka Backyard Initiative (Mashruuca<br />

Derisnimada) waxa uu ku bilaabmay himilo<br />

ah aagga ku wareegsan g<strong>oo</strong>baha caafimaad ee<br />

heerk<strong>oo</strong>du yahay heer caalami ahaan sareeya ee<br />

<strong>Allina</strong> ay ka mid noqdaan kuwa ugu caafimaad<br />

badan gobolka.<br />

“Waxa aynu haysanaa wax ka badan inta aynu<br />

naqaano, waxa aynu naqaanaa wax ka badan inta<br />

aynu sheegno, waxa aynu sheegnaa wax ka badan<br />

inta aad maqashid. Waa in hadalka u wehel<strong>iyo</strong><br />

dhegaysi.”<br />

— Qof Beesha ka Tirsan<br />

Hadafka barnaamijka Backyard Initiative<br />

(BYI) waa in la hagaaj<strong>iyo</strong> caafimaadka <strong>iyo</strong><br />

daryeelka caafimaad ee deganeyaasha Xaafadda.<br />

Barnaamijkani waxa la bilaabay ka dib markii<br />

<strong>Allina</strong> wada-hadal badan la gashay danwadaagta<br />

beesha Bishii Shanaad ee 2008. Iyada <strong>oo</strong> ku<br />

saleysan wada-hadaladaas, waxa uu barnaamijka<br />

Backyard Initiative ku bilaabmay shan aag <strong>oo</strong><br />

x<strong>oo</strong>gga la saaray: in beelaha laga qaybgal<strong>iyo</strong>,<br />

in xidhiidhin la dhiso iyada <strong>oo</strong> la isticmaalayo<br />

iskaashi beeleed, in x<strong>oo</strong>gga la saaro ka-hortagga,<br />

in la balaadh<strong>iyo</strong> helitaanka daryeel caafimaad,<br />

<strong>iyo</strong> in <strong>oo</strong>r hore la bilaabo daryeelka caruurnimada<br />

hore <strong>iyo</strong> waxbarashada. Iyada <strong>oo</strong> la adeegsanayay<br />

taxane ah wada-hadalo lala yeeshay beel-weynta<br />

laga bilaabo Bishii Laba <strong>iyo</strong> Tobnaad 2008, waxay<br />

<strong>Allina</strong> bilawday inay garato in si barnaamijkani u<br />

guulaysto, l<strong>oo</strong> baahan yihiin inay yara hakadaan<br />

<strong>oo</strong> dhegaystaan beesha. Taasi waxay bilawday<br />

xidhiidh sannad socday <strong>iyo</strong> hab ah dhisid<br />

is-aaminid <strong>oo</strong> banaanka u s<strong>oo</strong> saaray aq<strong>oo</strong>nta,<br />

waayaha, qaayaha dhaqameed, <strong>iyo</strong> arrimaha<br />

muhiimka u ah caafimaadka deganeyaasha<br />

Xaafadda. Habkaasi waxa uu <strong>Allina</strong> u horseeday<br />

inay beddelaan aragtida ahayd in beeshu ku<br />

taalo “xaafadd<strong>oo</strong>da”, <strong>oo</strong> taas ku beddelaan aragti<br />

ah in iyaga naft<strong>oo</strong>da qayb ka yihiin beesha.<br />

<strong>Allina</strong> waxay dib u habeysay muhimadaheeda<br />

si ka-qaybgalka beesha l<strong>oo</strong>ga dhigo xudunta<br />

barnaamijka waxana <strong>Allina</strong> ay qaadatay hab lagu<br />

taageero beesha si beeshu u s<strong>oo</strong> saarato tabo lagu<br />

hagaajinayo caafimaadka.<br />

Shaqadan ka-qaybgalinta beesha waxay ku<br />

bilaabantay wada-shaqeyn lala yeeshay hay’adda<br />

Cultural Wellness Center (CWC) ( Xarunta<br />

Wacnaanta Dhaqameed), <strong>oo</strong> ah hay’ad beeleed<br />

aan faa’iido-d<strong>oo</strong>n ahayn <strong>oo</strong> saldhiggeedu yahay<br />

k<strong>oo</strong>nfurta Minneapolis, si l<strong>oo</strong> fududeeyo habka<br />

ka-qaybgalinta beesha.<br />

Waxay CWC s<strong>oo</strong> qabanqaabisay shirar beeleed<br />

waxana ay fududaysay wada-hadallo dhexmaray<br />

deganeyaasha <strong>oo</strong> ku saabsanaa hagaajinta<br />

caafimaadka <strong>iyo</strong> daryeelka caafimaadka ee<br />

Xaafadda. CWC waxay taariikh dheer u leedahay<br />

ka-qaybgalinta deganeyaasha beesha xagga<br />

hagaajinta caafimaadka iyada <strong>oo</strong> la adeegsanayo<br />

naftaada wax u baro, aq<strong>oo</strong>nta <strong>oo</strong> banaanka la<br />

s<strong>oo</strong> dhigo <strong>oo</strong> la s<strong>oo</strong> saaro, isweydaarsi aq<strong>oo</strong>n<br />

dhaqameed, <strong>iyo</strong> dhisidda xidhiidhyo. Waxay<br />

CWC keentay nidaamkan ah ka-qaybgalinta <strong>oo</strong><br />

hadafyadiisu ahaayeen in la dhiso is-aaminaad,<br />

in xubnuhu keenaan fikrado <strong>iyo</strong> tabo, <strong>iyo</strong><br />

in deganeyaasha ka qaybgalaya barnaamijka<br />

Backyard Initiative lagu abuuro dareen ah<br />

lahaansho mashruuc. Intii lagu jiray bilawga<br />

mashruuca, waxay deganeyaasha beeshu sheegeen<br />

in caafimaadku la mid yahay maqnaanshaha<br />

cudur, <strong>iyo</strong> dedaalka lagu hagaajinayo caafimaadka<br />

ay badi x<strong>oo</strong>gga saaraan helitaanka daryeelka<br />

bukaanka. Waxay abuureen sharaxaad caafimaad<br />

<strong>oo</strong> cusub <strong>oo</strong> x<strong>oo</strong>gga saaraysa wacnaanta <strong>oo</strong><br />

leh dhinacyo badan, <strong>oo</strong> muhimadda siinaysa<br />

waxa dadku u baahan yihiin si ay u noqdaan<br />

kuwo caafimaad leh. Sharaxaaddan cusub ee<br />

caafimaadka ayaa noqotay salka mashruuca<br />

“Hay’adda Weyni waa ka k<strong>oo</strong>ban tahay dad waana<br />

in lagu dhiirigal<strong>iyo</strong> inay banaanka u s<strong>oo</strong> baxaan.”<br />

Habka Qiimeynta<br />

—Qof Beesha ka Tirsan<br />

Markii xubnaha beeshu wax ka sheegeen qaabkii<br />

qiimeynta ee bilawga ahaa, waxay CWC ku<br />

dhiirigalisay xubnaha beesha inay s<strong>oo</strong> saaraan<br />

beddelaad waafaqsan waxa ay qiimeeyaan <strong>iyo</strong><br />

waayah<strong>oo</strong>da. Waxay CWC s<strong>oo</strong> qabanqaabisay<br />

k<strong>oo</strong>x qiimeyn <strong>oo</strong> s<strong>oo</strong> saartaa isla markaana<br />

hirgalisa nidaam war lagaga s<strong>oo</strong> urur<strong>iyo</strong><br />

deganeyaasha. K<strong>oo</strong>xda Qiimeytna ee Backyard<br />

Initiative waxay ka k<strong>oo</strong>bnay deganeyaal beeleed<br />

waxana shaqaale ka ahaa <strong>Allina</strong> <strong>iyo</strong> CWC,<br />

iyada <strong>oo</strong> Wilder Research ay bixiyeen la-talinta.<br />

Ujeedada qiimeyntu waxay ahayd saddex wax:<br />

1) in la s<strong>oo</strong> saaro sawirka xaaladda caafimaad <strong>iyo</strong><br />

wacnaan ee hadda ee deganeyaasha Xaafadda,<br />

Qodobada Hagaya BYI (2009)<br />

1. Deganeyaasha ku n<strong>oo</strong>l Xaafadda, ha ahaadeen mulkiileyaal guri, kireysteyaal, bilaa hoy, shaqaale,<br />

mulkiileyaal ganacsi, waalid, aw<strong>oo</strong>weyaal <strong>iyo</strong> ayeey<strong>oo</strong>yin, waa in lala tashashado, laga qaybgal<strong>iyo</strong><br />

hawlaha, la dhegaysto <strong>oo</strong> l<strong>oo</strong>la dhaqmo sida shuraako.<br />

2. Wixii ah qiimeyn baah<strong>iyo</strong> ama maal, aw<strong>oo</strong>do ama tabar-dari waa inay sameeyaan ama lala sameeyo<br />

deganeyaasha.<br />

3. Waa in barnaamijka Backyard Initiative uu dhegaysto <strong>oo</strong> uu fikrado ka qaato dadyowga <strong>iyo</strong><br />

dhaqamada kala duwan ee badan ee ku n<strong>oo</strong>l aagga.<br />

4. Kuwa ka qaybgalaya hogaaminta barnaamijka Backyard Initiative waa inay ku jiraan dadka ku n<strong>oo</strong>l<br />

aagga <strong>iyo</strong> dad ka socda beelo dhaqameedyada kala kuwan.<br />

5. Waa in barnaamijka Backyard Initiative uu garto <strong>oo</strong> uu taageero shabakada aan qaabeysnayn ee<br />

hogaamiyeyaasha, dadka ah illo wareedyo, gargaareyaasha, u-d<strong>oo</strong>deyaasha, <strong>iyo</strong> macallimiinta – <strong>oo</strong><br />

ah kuwa si aan muuqan isku haya beesha.<br />

“Intii lagu jiray hawsha barnaamijka Backyard Initiative<br />

sannadkii 2009, waxa aanu sal u dhisnay iskaashi raagi<br />

d<strong>oo</strong>no <strong>oo</strong> ku saabsan caafimaadka <strong>iyo</strong> wacnaanta<br />

<strong>oo</strong> u dhexeeya dhawr k<strong>oo</strong>x<strong>oo</strong>d <strong>oo</strong> leh taariikho, asal<br />

qowmiyadeed <strong>iyo</strong> waayo nololeed kala duwan. Si l<strong>oo</strong><br />

gaadho meesha aynu maanta j<strong>oo</strong>gno intii lagu jiray<br />

xidhiidhkan mudada dheer, waxa aanu sharafnay nidaam<br />

xidhiidh la leh dhaqanka <strong>iyo</strong> siyaabaha garashada ee<br />

dadkii asalka ahaa. Nidaamku waa mid u baahan<br />

barasho falgal leh, dhegaysasho x<strong>oo</strong>gan, <strong>iyo</strong> ka-fiirsasho<br />

shakhi <strong>iyo</strong> mid k<strong>oo</strong>xeed. Anaga <strong>oo</strong> ka kala nimid meelo<br />

<strong>iyo</strong> waayo badan ayay qasab nagu noqotay in aanu<br />

is dhegaysano. Waxa aanu qaadanay wakhti aanu ku<br />

dhegaysano caruurta; waxa ay noqotay in aanu dib u<br />

barano sida l<strong>oo</strong> dhegaysto waayah<strong>oo</strong>da. Waxa aanu<br />

ixtiraamnay xanuun, mid hore <strong>iyo</strong> mid hadda ah, waxa<br />

kale <strong>oo</strong> aanu ixtiraamnay intii dhimatay <strong>iyo</strong> inta n<strong>oo</strong>l.<br />

Dadka aaggan ee u n<strong>oo</strong>laaday una dhintay cadaalad,<br />

kuwaas<strong>oo</strong> aanu maqalnay intii lagu jiray sannadkan<br />

dhisidda ahaa waxay ku jireen codka Miss Terry <strong>iyo</strong><br />

ayeey<strong>oo</strong>yinka kale ee na hagay intii lagu jiray sannadkan.<br />

Iyaga ayaanu ku xusaynaa shaqadan <strong>oo</strong> l<strong>oo</strong> abuuray<br />

Cultural Wellness Center: in la abuuro iskaashi guul leh<br />

<strong>oo</strong> ah xagga caafimaadka <strong>iyo</strong> wacnaanta <strong>oo</strong> u dhexeeya<br />

hay’ad caafimaad <strong>iyo</strong> xubnaha beesha. Waad mahadsan<br />

tihiin dhamaan intiina ka shaqeeyay sidii taasi suurtogal<br />

u noqotay.” —Atum Azzahir , Maamulaha Fulinta ee<br />

Cultural Wellness Center<br />

Qoraalkan kaabista ah waxa s<strong>oo</strong> saaray ka-qaybgaleyaasha beeleed ee Mashruuca<br />

Derisnimda (Backyard Initiative), Cultural Wellness Center <strong>iyo</strong> <strong>Allina</strong> Hospitals and Clinics.<br />

<strong>Iskaashi</strong> <strong>Beel</strong> <strong>iyo</strong> <strong>Shirkad</strong><br />

<strong>oo</strong> <strong>Lagu</strong> <strong>Hagaajinayo</strong> Caafimaadka<br />

Deganeyaasha beesha, <strong>oo</strong> u ku jiro Steve<br />

Washington, Reggie Ferguson, Dona Evans &<br />

Saundra Crump <strong>oo</strong> ku wada istareexaya casho ka<br />

tirsanayd BYI Dinner & Dialogue<br />

“Horaantii mashruuca ayaa waxa dhacay isbeddel ah<br />

xagga aragtida iyada <strong>oo</strong> laga guuray aragtidii ahayd<br />

in beeshu ku taalo “Aagga” <strong>Allina</strong> waxa lagu beddelay<br />

aragti ah in <strong>Allina</strong> ku taalo aagga beeshan. Waxa<br />

taa s<strong>oo</strong> raacay annaga <strong>oo</strong> garanay in hawshu aanay<br />

ahayn kaliya hagaajinta caafimaadka beel, laakiin ay<br />

tahay in la noqdo il ama xarun deganeyaasha beesha<br />

ka gargaarta inay iyaga naft<strong>oo</strong>du hagaajiyaan<br />

caafimaadk<strong>oo</strong>da.”<br />

—Ellie Zuehlke, Maamulaha<br />

barnaamijka Community Benefit ee <strong>Allina</strong><br />

2) in habka laga qaybgal<strong>iyo</strong> tiro balaadhan <strong>oo</strong> ah<br />

deganeyaasha, <strong>iyo</strong> 3) in warka la s<strong>oo</strong> urur<strong>iyo</strong> l<strong>oo</strong><br />

isticmaalo in lagu wargal<strong>iyo</strong> <strong>oo</strong> lagu qorsheeyo<br />

Mashruuca.<br />

Waxyaabaha Muhimadda la<br />

Leh Beesha Ayaa Hagayay<br />

Habka Qiimeynta:<br />

Aw<strong>oo</strong>d dhisid, Horumarin<br />

Hogaamin, Lahaansho <strong>Beel</strong><br />

Waxay k<strong>oo</strong>xdu qiimeynt<strong>oo</strong>da sal uga dhigeen<br />

sharaxaadda beesha ee caafimaadka waxana<br />

habka hagayay qodobada ay ku heshiiyeen<br />

xubnaha beeshu. Qodobadaasi waxay<br />

muujinayaan in sida beesha u fahamtay kaqaybgal<br />

beeleed ay tahay wax ka badan kaliya<br />

miiska wada-hadalka <strong>oo</strong> lagugu martiqaado<br />

– waa in deganeyaasha ku n<strong>oo</strong>l Xaafadda ay<br />

ka qaybgalaan dhamaan heerarka shaqada<br />

waana in shaqadu ay dhisto aw<strong>oo</strong>d, hogaamin,<br />

<strong>iyo</strong> lahaansho <strong>oo</strong> ay taageerto shabakadaha<br />

hogaamiyeyaasha dadban ee imminka isku haya<br />

beesha.<br />

Deganeyaasha beeshu waxay d<strong>oo</strong>rteen laba hab<br />

<strong>oo</strong> lagu s<strong>oo</strong> urur<strong>iyo</strong> warka: G<strong>oo</strong>bo Dhegaysi<br />

“Dadku waxay rabaan inay wada shaqeeyaan<br />

laakiin ma garanayaan sidii taas l<strong>oo</strong> sameyn lahaa.”<br />

—Qof Beesha ka Tirsan<br />

Sharaxaadda Caafimaadka<br />

ee Beesha Xaafadda<br />

• Caafimaadku waa xaalad wacnaan<br />

xag jidh, maskax, bulsho <strong>iyo</strong> niyad.<br />

Caafimaadku ma aha kaliya maqnaansha<br />

dafiicnimo <strong>iyo</strong> cudur.<br />

• Caafimaadku waa xaalad isudheelitirnaan,<br />

deganaansho <strong>iyo</strong> isku<br />

xidhnaan gudaha <strong>iyo</strong> dhexda nidaamyo<br />

badan – jidhka, qoyska, beesha,<br />

deegaanka, <strong>iyo</strong> dhaqanka. Caafimaadka<br />

l<strong>oo</strong>ma arki karo kaliya wax ku k<strong>oo</strong>ban<br />

shakhsi.<br />

• Caafimaadku waa xaalad ahaansho <strong>oo</strong><br />

firfirc<strong>oo</strong>ni leh; dadku waa inay noqdaan<br />

kuwo firfirc<strong>oo</strong>n si ay u noqdaan kuwo<br />

caafimaad qaba. Caafimaad laguma<br />

gaadhi karo adiga <strong>oo</strong> aan dhaqdhaqaaq<br />

sameyn.<br />

HIRGALIN<br />

IYO NAQSHADEYN<br />

QORSHEYN<br />

HAWLGALIN<br />

ISKAASHI<br />

WAREYSI<br />

SHAQAALEYN<br />

WADA-HADAL<br />

FUDUDEYN<br />

XUBNAHA<br />

BEESHA<br />

BACKYARD<br />

INIATIVE<br />

CULTURAL<br />

WELLNESS<br />

CENTER<br />

TARJUMID<br />

SHAANDHEYN<br />

DIIWAANGALIN<br />

TABABAR<br />

ALLINA<br />

DHEGAYSI<br />

BARASHO<br />

WARBIXIN<br />

(Listening Circles) <strong>iyo</strong> wareys<strong>iyo</strong> “Socodwareeg”<br />

(Walk-around) <strong>oo</strong> f<strong>oo</strong>l-ka-f<strong>oo</strong>l ah<br />

<strong>oo</strong> lala yeesho qoysas nasiibku ku dhacay <strong>oo</strong><br />

degan aagga Xaafadda. Dadka k<strong>oo</strong>baad ee<br />

l<strong>oo</strong>gu talogalay warka waa dadka ku n<strong>oo</strong>l aagga<br />

Xaafadda.<br />

“Naga gargaara in xidhiidhyada taariikheed ee<br />

u dhexeeyay k<strong>oo</strong>xaha lagu beddelo xidhiidhyo<br />

wada-shaqeyn <strong>oo</strong> abuura s<strong>oo</strong>na saara caafimaad.<br />

Fadlan!!!”<br />

—Qof Beesha ka Tirsan<br />

<strong>Allina</strong> Hospitals & Clinics<br />

Sababta <strong>oo</strong> ah waxa aan nahay hay’ad ku<br />

hawlgasha hadaf, waxay <strong>Allina</strong> Hospitals &<br />

Clinics ku dedaalaan inay bixiyaan daryeel<br />

caafimaad <strong>oo</strong> dhaafsan caadiga <strong>iyo</strong> in la<br />

hagaaj<strong>iyo</strong> caafimaadka beelaha ay u adeegto.<br />

Hadafka barnaamijka Backyard Initiative waa<br />

in la hagaaj<strong>iyo</strong> caafimaadka <strong>iyo</strong> daryeelka<br />

caafimaad ee dadka uu “xaafadd<strong>oo</strong>da” ku<br />

yaalo <strong>Allina</strong> Commons, Abbott Northwestern<br />

Hospital, <strong>iyo</strong> Machada Isha ee Phillips Eye<br />

Institute. Barnaamijka Backyard Initiative<br />

waa iskaashi cusub <strong>oo</strong> lala yeelanayo<br />

deganeyaasha beesha <strong>oo</strong> deganeyaasha ka<br />

dhigaya kuwo xudun u ah caafimaadka guud<br />

ee beesha Xaafadda.<br />

“Waayo-aragnimada laga helay barnaamijka<br />

Backyard Initiative waxay noqotay mid macallin<br />

weyn u noqotay dhamaanteen xagga daryeelka<br />

caafimaadka <strong>iyo</strong> sida waxtarka leh ee beeluhu<br />

u wada shaqeyn karaan. Markii aanu bilawnay<br />

mashuurcan, waxa aanu isla markiiba ogaanay in<br />

si l<strong>oo</strong> helo iskaashi x<strong>oo</strong>g leh aanu u baahan nahay<br />

in aanu yara j<strong>oo</strong>gsano <strong>oo</strong> dhegaysano beesha.<br />

Markii aanu taa sameynay, waxa aanu j<strong>oo</strong>jinay<br />

hawlahayagii bilawga ahaa, waxana aanu dib u<br />

qalabeynay mashuurca, ka dibna waxa aanu hore<br />

ugu dhaqaaqnay jiho cusub anaga <strong>oo</strong> taageero<br />

balaadhan ka haysana beesha. Taasi waxay<br />

keentay iskaashi intii hore ka x<strong>oo</strong>g badan <strong>oo</strong> keeni<br />

d<strong>oo</strong>na natiij<strong>oo</strong>yin <strong>iyo</strong> hagaajin xagga daryeelka<br />

caafimaadka kuwaas<strong>oo</strong> l<strong>oo</strong>ga dabqaadi d<strong>oo</strong>no<br />

beelo kale.”<br />

—Bobbi Cordano, Ku-simaha Madaxweynaha,<br />

Center for <strong>Health</strong> Care Innovation ee <strong>Allina</strong><br />

D<strong>oo</strong>rka Xarunta Cultural<br />

Wellness Center<br />

D<strong>oo</strong>rka ay xarunta Cultural Wellness Center<br />

ku leedahay BYI waa mid sii dheereynaya<br />

hadafka Xarunta: “In <strong>oo</strong>dda laga qaado<br />

aw<strong>oo</strong>dda muwaadiniintu isku bogsiin karaa<br />

<strong>oo</strong> ku dhisi karaan beesha.”<br />

D<strong>oo</strong>rka Xarunta Cultural<br />

Wellness Center waa:<br />

In la fududeeyo <strong>oo</strong> la hago habka lagu gaadhi<br />

lahaa beel ka qaybgal u leh<br />

barnaamijka Backyard Initiative ee Center<br />

for <strong>Health</strong> Care ee <strong>Allina</strong> iyada <strong>oo</strong> la<br />

adeegsanayo:<br />

• Dhisidda xidhiidhyo (ma aha irid ilaalin)<br />

• Dhisidda himilo beeleed (himilo caam ah<br />

<strong>oo</strong> ku saabsan caafimaadka, sharaaxadaha,<br />

shabakadaha beesha, iwm.)<br />

• Banaanka <strong>oo</strong> l<strong>oo</strong> saaro xiisaha,<br />

ujeed<strong>oo</strong>yinka, dareenada qars<strong>oo</strong>n ee ka<br />

hawlgalaya dedaalka/falgalada<br />

• Fududeynta isgaadhsiin cad <strong>oo</strong> dhexmarta<br />

k<strong>oo</strong>xaha kala duwan<br />

• Dhisidda dareen qaraabanimo <strong>oo</strong> k<strong>oo</strong>x<br />

waliba u yeelato k<strong>oo</strong>xda kale<br />

• Banaanka <strong>oo</strong> la s<strong>oo</strong> dhigo kheyraadka/<br />

raasamaalka dhaqameed ee ka jira dhexda/<br />

gudaha dadka degmada<br />

• Iyada <strong>oo</strong> la wadaago tusaal<strong>oo</strong>yinka fikrado,<br />

qaabab, dhaqamo, aq<strong>oo</strong>n, <strong>iyo</strong> habab laga<br />

helo jid lagu socdo iyada <strong>oo</strong> midnimo ka<br />

dhexeyso laba kasta sid<strong>oo</strong> kalena ay ka<br />

dhexeyso hay’ad <strong>iyo</strong> beel.<br />

The Alley, Bishii Shanaad, 2010, Tirsi 35, Lambar 5 1<br />

Kaabid Backyard Initiative


BEESHA OO AH UDUB-DHEXAADKA:<br />

Warbixinta Qiimeynta Barnaamijka Backyard Initiative<br />

G<strong>oo</strong>baha Dhegaysiga ee Xaafadda<br />

G<strong>oo</strong>b dhegaysi waa qalab ka-qaybgal <strong>oo</strong> l<strong>oo</strong> isticmaalo in banaanka lagu s<strong>oo</strong> dhigo aq<strong>oo</strong>nta <strong>iyo</strong><br />

waayo-aragnimada ku jirta xubnaha beesha marka la dhisayo xidhiidhyo u dhexeeya xubnaha beesha.<br />

Ka-qaybgaleyaasha G<strong>oo</strong>baha Dhegaysigu waxay isu bedbelaan wada-hadal ku saabsan mawduuc gaar<br />

ah iyada <strong>oo</strong> gargaar laga helayo fududeeye. Ujeedada G<strong>oo</strong>baha Dhegaysiga ee Xaafadda waxay ahayd in<br />

xubnaha beesha la si<strong>iyo</strong> fursad ay ku wadaagaan fahamka caafimaadk<strong>oo</strong>da <strong>iyo</strong> baahiyah<strong>oo</strong>da caafimaad.<br />

NatIIj<strong>oo</strong>YIN:<br />

Natiij<strong>oo</strong>yinka k<strong>oo</strong>waad ee ka s<strong>oo</strong> baxay su’aalaha g<strong>oo</strong>b dhegaysi kasta waxa ku jiray:<br />

Sidee baad naftaada <strong>iyo</strong> qoyskaaga uga<br />

dhigtaa kuwo caafimaad qaba?<br />

• Cunista cunto caafimaad leh, sameynta<br />

firfirc<strong>oo</strong>ni, j<strong>oo</strong>gteynta xidhiidhyo <strong>iyo</strong> kaqaybgal<br />

beeleed ayaa badanaa la isku daray<br />

• Waxa jirta aq<strong>oo</strong>n <strong>iyo</strong> dabci ku aadan cunista<br />

cuntada caafimaad leh <strong>iyo</strong> jimicsi-sameynta<br />

• Helitaanka cunt<strong>oo</strong>yinka caafimaad leh <strong>iyo</strong><br />

jimicsi waxa uu gargaar ka geystaa sameynta<br />

d<strong>oo</strong>rash<strong>oo</strong>yin caafimaad leh, halka helitaan<br />

la’aantu xanibayso dabciga caafimaadka leh<br />

• Taageero bulsho waxay muhiim u tahay<br />

caafimaad lahaanshaha<br />

• Isbeddelada ku dhaca bulshada waxay<br />

saameeyaan heerarka firfirc<strong>oo</strong>nida ee beesha<br />

• Ciyaaruhu waa hab shacbi <strong>oo</strong> dhalinyaradu ku<br />

helaan jimicsi kuna jiraan jimicsi<br />

• Jimicsiga/firfirc<strong>oo</strong>ni lahaansha, isgaashiinta<br />

<strong>iyo</strong> xidhiidh la yeesho waxay saameysaa<br />

caafimaadka maskaxda<br />

• Caafimaadku waa mid beeleed, <strong>oo</strong> leh isu-celin<br />

Sidee baad u dhawri kartaa xasil<strong>oo</strong>nida<br />

<strong>iyo</strong> isu-dheelitirnaanta noloshadaada?<br />

• Lahaanshaha xidhiidhyo ah n<strong>oo</strong>cyo kasta<br />

waxay saameysaa dhamaan dhinacyada<br />

caafimaadka<br />

• Wakhti aad u qaadatid naftaada <strong>iyo</strong> qoyska/<br />

xidhiidhyada waxay yareysaa giigsanaanta<br />

(stress) <strong>iyo</strong> jirada<br />

• Nasasho/hurdo waxay xidhiidh la leedahay<br />

caafimaadka jidhka <strong>iyo</strong> maskaxda<br />

Waa kee qofka aad gargaar weydiisatid?<br />

• Dadku waxay isticmaalaan illo dhawr ah<br />

marka ay gargaar u baahan yihiin<br />

• Qoyska <strong>iyo</strong> saaxiibadu waa illo muhiim u ah<br />

gargaarka<br />

• Nidaamyada niyadeed <strong>iyo</strong>/ama diimeed waxa<br />

laga helaa illo aan ahayn kaliya niyadda.<br />

• Saaxiibada waxa badanaa la barbardhigay<br />

qoyska waxana l<strong>oo</strong> arkay sida dadka ka tirsan<br />

qoyska balaadhan<br />

• Dadka qaarkii, waa ku dhib inay weydiistaan<br />

gargaar<br />

• Dhibaatada ama baahida ayaa go’aamisa cidda<br />

ay dadku ugu tagaan gargaar<br />

Caqabadaha caafimaadka<br />

Caqabadaha k<strong>oo</strong>baad ee hortaagan lahaanshaha<br />

caafimaadka ee ay sheegeen ka-qaybgaleyaasha<br />

g<strong>oo</strong>baha dhegaysiga waxay la xidhiidheen<br />

daryeelka caafimaadka. Mawduucyada<br />

xidhiidhka la leh waxay ka k<strong>oo</strong>ban yihiin waj<strong>iyo</strong><br />

badan <strong>oo</strong> ah daryeelka caafimaadka, waxana ku<br />

jira:<br />

• Helitaanka <strong>iyo</strong> dab<strong>oo</strong>lista caymis waa caqabad<br />

• Helitaanka caafimaad la goyn karo waa dhib.<br />

• Waa dhib sida lagu j<strong>oo</strong>gteeyo daryeel la<br />

isku halayn karo <strong>iyo</strong>/ama sida l<strong>oo</strong> abuuro<br />

xidhiidhyo lala yeesho bixiyeyaasha daryeel<br />

caafimaad<br />

• Waxa jirta baahi l<strong>oo</strong> qabo bixiyeyaal daryeel<br />

caafimaad <strong>oo</strong> dhaqanka aq<strong>oo</strong>n u leh<br />

• Nidaamyada daryeelka caafimaadka <strong>iyo</strong><br />

caymiska waa kuwo leh jaho-wareer<br />

“Bilawgii, K<strong>oo</strong>xda Qiimeynta waxa haystay x<strong>oo</strong>gaa dhibaat<strong>oo</strong>yin xagga wada shaqeynta <strong>iyo</strong><br />

la shaqeynta <strong>Allina</strong>. Jid dheer baan ka s<strong>oo</strong> gudubnay. Waxa kordhay ixtiraamka <strong>iyo</strong> fahamka<br />

naga dhexeeya dadka kale ee ku jira k<strong>oo</strong>xda waxana aan u maleynayaa in waayahayaga<br />

shakhsiyeed ee beesha uu naga gargaaray in aanu sameyno qiimeyn sii x<strong>oo</strong>gan.<br />

Waxa xusuus igu reebay sida ay <strong>Allina</strong> u sii daysay maamulista. Annaga <strong>oo</strong> ah xubnaha<br />

beesha waxa aan oggalaansho <strong>iyo</strong> fursad u haysanay in aan gaadhno go’aamo <strong>oo</strong> aanu<br />

hagno habka qiimeynta si l<strong>oo</strong>gu t<strong>oo</strong>s<strong>iyo</strong> sharaxaadayada caafimaadka <strong>iyo</strong> walaacayaga.<br />

Hal wax <strong>oo</strong> muhiim aniga ii ahaa waxa uu ahaa hogaaminta g<strong>oo</strong>b dhegaysi. Dumar kala<br />

duwan <strong>oo</strong> ku n<strong>oo</strong>l agtayda <strong>oo</strong> aan ka maqlo sida ay u dhawraan caafimaadk<strong>oo</strong>da <strong>iyo</strong><br />

meelaha ay la halgamaan ayaa igu dhiirigalisay inaan sii wado shaqadan qayb ka ah<br />

dhisidda beel sii caafimaad badan.”<br />

—Tamara Rasmuson, Xubin K<strong>oo</strong>xda Qiimeynta<br />

Angelina Matias-Vazquez, Melissa Hutchison,<br />

Candace Washington & Janice Barbee<br />

1. Sidee baad naftaada <strong>iyo</strong><br />

qoyskaaga uga dhigtaa kuwo<br />

caafimaad qaba?<br />

“Waa in aanu si intii hore ka badan u helno cunto<br />

fiican <strong>iyo</strong> g<strong>oo</strong>b beeleed. Waxay ku xidhan tahay<br />

dhamaanteed helitaanka waxa aanu u baahan<br />

nahay, caafimaad <strong>iyo</strong> dhamaan inta kale.”<br />

“Waxa aanu nahay beel; caafimaadkaygu waxa<br />

uu ku xidhan yahay caafimaadka qofka igu xiga.<br />

Haddii… qof kale aanu caafimaad qabin, taasi way<br />

i saameynsaa.”<br />

2. Sidee baad u dhawri kartaa<br />

xasil<strong>oo</strong>nida <strong>iyo</strong> isu-dheelitirnaanta<br />

noloshadaada??<br />

“Waxan u baahan ahay dad, taasi waxay ii<br />

dhawrtaa caafimaadka. Haddii aanan haysan dad,<br />

niyaddaydu h<strong>oo</strong>s bay u dhacaysaa.”<br />

“Waxan isku dayaa inaan naftayda wakhti<br />

si<strong>iyo</strong>, inaan fikiro, inaan isgaadhsiin naftayda la<br />

yeesho, inaan garto meesha aan imminka j<strong>oo</strong>go.<br />

Sid<strong>oo</strong> kale, waa inaan isgaadhsiinta la yeesho<br />

In ka badan 200 <strong>oo</strong> qof ayaa ka<br />

qaybgalay G<strong>oo</strong>baha Dhegaysiga<br />

K<strong>oo</strong>xda Qiimeyntu waxay s<strong>oo</strong> saartay<br />

qorshaha <strong>iyo</strong> habka G<strong>oo</strong>baha Dhegaysiga<br />

iyada <strong>oo</strong> ku saleysan sharaxaadda<br />

caafimaadka ee BYI. Laga bilaabo Bisha<br />

Sideedaad ilaa Bisha Sagaalaad 2009,<br />

waxay CWC <strong>iyo</strong> <strong>Allina</strong> taageereen<br />

deganeyaasha beesha si ay u qabtaan 21<br />

G<strong>oo</strong>bo Dhegaysi <strong>oo</strong> leh qiyaastii 200 <strong>oo</strong><br />

degane <strong>oo</strong> ku baahsan k<strong>oo</strong>xo dhaqameed<br />

dhawr ah <strong>iyo</strong> gudaha dhamaan aagaga<br />

Xaafadda.<br />

… qoyskayga <strong>iyo</strong> saaxiibkay <strong>iyo</strong> dadka aan dhab<br />

ahaan u aqaano.”<br />

3. Waa kee qofka aad gargaar<br />

weydiisatid?<br />

“Marka hore waxa aan gargaaraa naftayda, ka<br />

dibna [waxa aan u jeestaa] edaday/habar-yartay<br />

<strong>iyo</strong> adeerkay/abtigay ka dibna xubnaha qoyska ee i<br />

gargaari kara.”<br />

“Waxan u jeestaa saaxiibaday, qoyskayga waxana<br />

aan gargaar weydiistaa hogaamiyeyaasha diinta.”<br />

4. Caqabadaha Caafimaadka<br />

“Ma sameyn karo mushahar dhaafsaan xad go’an<br />

sababta <strong>oo</strong> ah waxa iga lumi d<strong>oo</strong>na MNCare<br />

taasina waa ikhtiyaarka kaliya ee ii furan.”<br />

“Waxa aan keenayaa ilmahayga mana garanayo<br />

waxa kharashku yahay, taasi waa wax si weyn cabsi<br />

<strong>iyo</strong> walwal u leh. Marka aan saxeexayo waraaqda,<br />

waxan aan dareemayaa sidii aan leeyahay aniga<br />

ayaa mas’uul ka ah wax kasta <strong>oo</strong> aad go’aan ku<br />

gaadhid inaad igu s<strong>oo</strong> dalacdid.”<br />

Su’aalaha G<strong>oo</strong>baha Dhegaysiga<br />

1. Sidee baad naftaada <strong>iyo</strong> qoyskaaga uga<br />

dhigtaa kuwo caafimaad qaba?<br />

2. Sidee baad ku j<strong>oo</strong>gteysaa xasil<strong>oo</strong>nida <strong>iyo</strong><br />

isu-dheelitirnaanta?<br />

3. Waa kee qofka aad gargaar<br />

weydiisatid?<br />

“Mashruucani waxa uu saameynaa<br />

beesha aan ku n<strong>oo</strong>lahay. Waxan rabay<br />

inaan qayb ka noqdo isbeddel waxtar leh.<br />

Haddii aan rabo cid beeshu la xisaabtanto,<br />

ma rabo inaan cabasho sameeyo aniga <strong>oo</strong><br />

aan talaabo qaadin.”<br />

—Dona Evans, <strong>oo</strong> ah Xubin ka Tirsan<br />

K<strong>oo</strong>xda Qiimeynta <strong>iyo</strong> Wareyste<br />

K<strong>oo</strong>xaha ka Qaybgalay G<strong>oo</strong>baha Dhegaysiga<br />

• 4 k<strong>oo</strong>x<strong>oo</strong>d <strong>oo</strong> ah Afrikan Ameerikan (saddex k<strong>oo</strong>x<strong>oo</strong>d <strong>oo</strong> ah dad waaweyn, hal k<strong>oo</strong>x <strong>oo</strong> ah<br />

waayeel)<br />

• 3 k<strong>oo</strong>x<strong>oo</strong>d <strong>oo</strong> ah Yurubiyan Ameerikan (dhamaan k<strong>oo</strong>xo dad waaweyn, hal k<strong>oo</strong>x <strong>oo</strong> ah<br />

haween)<br />

• 3 k<strong>oo</strong>x<strong>oo</strong>d <strong>oo</strong> ah Laatiino (laba k<strong>oo</strong>x<strong>oo</strong>d <strong>oo</strong> ah dad waaweyn, hal k<strong>oo</strong>x <strong>oo</strong> ah dhalinyaro)<br />

• 6 k<strong>oo</strong>x dhaqameed <strong>oo</strong> isku jira (laba k<strong>oo</strong>x<strong>oo</strong>d <strong>oo</strong> ah h<strong>oo</strong>y<strong>oo</strong>yin, laba k<strong>oo</strong>x<strong>oo</strong>d <strong>oo</strong> ah GLBTQ,<br />

hal k<strong>oo</strong>x <strong>oo</strong> ah da’do isku dhafan, hal k<strong>oo</strong>x <strong>oo</strong> ah dhalinyaro)<br />

• 3 k<strong>oo</strong>x<strong>oo</strong>d <strong>oo</strong> ah Mareykanka Dhaladka ah (dhamaan dad waaweyn)<br />

• 2 k<strong>oo</strong>x<strong>oo</strong>d <strong>oo</strong> ah S<strong>oo</strong>maali (hal k<strong>oo</strong>x <strong>oo</strong> ah haween, hal k<strong>oo</strong>x <strong>oo</strong> ah rag)<br />

Kulan Casho & Wada-hadal <strong>oo</strong> <strong>Lagu</strong> Qabtay Little Earth:<br />

Sarah Langford, Atum Azzahir, <strong>iyo</strong> Miss Terri M<strong>oo</strong>ney<br />

KOOBISTA QIIMEYNTA<br />

QORSHEYN<br />

Kulan BYI <strong>oo</strong> ahaa Casho & Wada-hadal <strong>oo</strong> ka<br />

dhacay xarunta Cultural Wellness Center<br />

“Waxa aan ka shaqeeyay daraasado<br />

badan <strong>oo</strong> sheeganayay inay xubnaha<br />

beesha ku s<strong>oo</strong> daraan habka, laakiin tani<br />

waa daraasaddii ugu horeysay ee aan<br />

ka qaybgalay ee leh ka-qaybgal beeleed<br />

<strong>oo</strong> run ah <strong>iyo</strong> hogaamin beeleed ka jirtay<br />

dhamaan heerarka mashruuca. Qaybta<br />

aan ka helay ee ku saabsanayd kashaqeynta<br />

mashruucan waa barashadii<br />

aan deganeyaasha ka bartay sida l<strong>oo</strong><br />

qaabeeyo arrimaha ee xogta l<strong>oo</strong>ga<br />

tarjumo siyaabo iyaga macne u leh.”<br />

—Nicole MartinRogers,<br />

Wilder Research<br />

Beesha Xaafaddu Waxay Imminka Leedahay Cabir <strong>Lagu</strong> Qiyaaso Caafimaadkeeda<br />

Jawaabihii lagu bixiyay G<strong>oo</strong>baha Dhegaysiyada <strong>iyo</strong> wareysiyada Socod-wareegga ayaa waxay yihiin cabir<br />

war ah <strong>oo</strong> ku saabsan caafimaadka dadka ku n<strong>oo</strong>l xaafadaha BYI <strong>iyo</strong> fikradaha laga qabo tayada nolosha<br />

ee ka jirta gudaha xaafadahaas. Natiij<strong>oo</strong>yinka ka s<strong>oo</strong> baxa qiimeyta mustaqbalka waxa la barbardhigi<br />

karaa xogtan si l<strong>oo</strong> arko qodobada s<strong>oo</strong> fiicnaanaya. Wakhtigan sida l<strong>oo</strong>ga tarjumo warka cabirka ah<br />

waxay noqon kartaa dhib. Waa maxay cabirka ay beesha haysato ee lagu go’aaminay in natiijo tahay<br />

mid “fiican” ama mid “xun”? Guddida Caafimaadka Beesha (Community Commission on <strong>Health</strong>) ayaa<br />

daraasad ku sameyn d<strong>oo</strong>nta <strong>oo</strong> ka tarjumi d<strong>oo</strong>nta natiij<strong>oo</strong>yinkaas, <strong>oo</strong> go’aamin d<strong>oo</strong>ntaa cabiro, dejin<br />

d<strong>oo</strong>ntaa muhimadaha <strong>oo</strong> hagi d<strong>oo</strong>nta dedaalka lagu hagaajinayo caafimaadka dadka ku n<strong>oo</strong>l xaafadahan.<br />

Sharaxaadda Xaafadda ee Caafimaadka Waa la Xaqiijiyay<br />

Su’aalaha G<strong>oo</strong>baha Dhegaysiga <strong>iyo</strong> su’aalaha wareysiga waxa s<strong>oo</strong> saaray xubnaha beesha iyaga <strong>oo</strong> ku<br />

saleysan sharaxaad caafimaad <strong>oo</strong> uu ku jiro caafimaad maskax/caadifad, bulsho, caafimad niyad, <strong>iyo</strong><br />

caafimaad deegaan, <strong>iyo</strong> waliba caafimaad jidh. Jawaabuhu waxay muujiyeen in caafimaadka l<strong>oo</strong> arko wax<br />

laamo badan, <strong>oo</strong> ay ku jiraan wax ka badan caafimaadka jidhka; waa wax isku xidhan <strong>oo</strong> uu saameeyo<br />

aagag badan <strong>oo</strong> ah nolosha.<br />

Saddex Mawduuc <strong>oo</strong> Caam ah <strong>oo</strong> ka s<strong>oo</strong> baxay G<strong>oo</strong>baha Dhegaysiga <strong>iyo</strong> wareysiga<br />

Socod-wareegga<br />

1. Aw<strong>oo</strong>dda Isku-xidhnaanta: Waji caafimaad <strong>oo</strong> kasta <strong>oo</strong> lagu sheegay sharaxaadda waxa uu ku<br />

xidhan yahay kuwa kale; ma jiro hal waji <strong>oo</strong> caafimaad <strong>oo</strong> la fahmi karo kali ahaan ama kali ahaan<br />

wax laga qaban karo. Jidh caafimaad leh waxa uu ku xidhan yahay jimicsi <strong>iyo</strong> cunto caafimaad leh.<br />

Xidhiidhyada caafimaad leh waxay keeni karaan isgaadhsiin caafimaad leh taas<strong>oo</strong> keenaysa caafimaad<br />

maskaxeed.<br />

2. Aw<strong>oo</strong>dda Xidhiidhyada: Xidhiidhyadu waxay saameeyaan, <strong>oo</strong> x<strong>oo</strong>jiyaan go’aamiyeyaasha bulsho ee<br />

caafimaadka. Jimicsiga waxa sida ugu fiican l<strong>oo</strong> sameyn karaa marka lala sameeyo dad kale, isaga <strong>oo</strong> ah<br />

firfirc<strong>oo</strong>ni bulsho; cunista cunto caafimaad leh waxay u baahan tahay qoyska <strong>oo</strong> dhan <strong>oo</strong> is taageera;<br />

qoyska <strong>iyo</strong> saaxiibada <strong>oo</strong> aad kala hadashid dhibaat<strong>oo</strong>yinkaaga waxay kuu dhawraysaa caafimaadka<br />

maskaxda; xisaabtan u dhexeeya dadka <strong>iyo</strong> ka u dhexeeya dadka <strong>iyo</strong> hay’adaha waxay j<strong>oo</strong>gteynaysaa<br />

caafimaadka beesha.<br />

3. Aw<strong>oo</strong>dda Aq<strong>oo</strong>nta <strong>iyo</strong> Wax Curista: Aq<strong>oo</strong>nta dhaqan, kala-beddelashada war ee dhex mara bukaan<br />

<strong>iyo</strong> xirfadley caafimaad, <strong>iyo</strong> wada-hadalka beesha waxay wax ku biiriyaan caafimaadka. Hawlgalada<br />

niyada ama diinta, daweynta guriga ama dhaqanka, hawlgalada caafimaadka ee beddelaad ah ama<br />

dhaqan ah, <strong>iyo</strong> hawlaha ay qoysasku wada qabtaan ayaa lagu magacaabay inay yihiin illo caafimaad <strong>oo</strong><br />

x<strong>oo</strong>gan. Aq<strong>oo</strong>nta la wadaago <strong>iyo</strong> wax curista ayaa hagaajin d<strong>oo</strong>na caafimaadka.<br />

Caqabadaha Caafimaadka<br />

Daryeelka Caafimaadka: Dadku waxay sheegeen in bixiye daryeel caafimaad <strong>oo</strong> aad aaminsan tahay<br />

<strong>iyo</strong> la’aanta helitaan daryeel caafimaad ay yihiin qodobo waaweyn <strong>oo</strong> saameynaya aw<strong>oo</strong>dda j<strong>oo</strong>gteynta<br />

caafimaad fiican.<br />

Deegaan Ahaaneed: Ammaanka deegaanku waxa uu ahaa jawaabta ugu sareysa su’aalaha jawaabaha<br />

furnan ee ku saabsanaa waxa la sameyn karo si l<strong>oo</strong> taageero caafimaadka.<br />

Illaha <strong>iyo</strong> Adeegyada Caruurta: Jawaabaha ku saabsanaa caruurta waxay muujiyeen in waalidku u<br />

baahan yahay illo <strong>iyo</strong> adeegyo dheeraad ah <strong>oo</strong> ay helaan caruurt<strong>oo</strong>du, <strong>oo</strong> ay ku jiraan kuwa leh baah<strong>iyo</strong><br />

gaar ah.<br />

Dakhli H<strong>oo</strong>se: Dakhligu waa qodob muhiim u ah caafimaadka: waxa farta lagu fiiqi karaa xidhiidh u<br />

dhexeeya heerka dakhliga <strong>iyo</strong> helitaanka caymiska caafimaadka, helitaanka cunto caafimaad leh, <strong>iyo</strong><br />

helitaanka meelo ammaan ah <strong>oo</strong> jimicsi lagu sameeyo <strong>iyo</strong> waliba heerarka giigsanaanta/walwalka (stress)<br />

ee saameeya caafimaadka.<br />

HIRGALIN<br />

IYO NAQSHADEYN<br />

HAWLGALIN<br />

ISKAASHI<br />

WAREYSI<br />

SHAQAALEYN<br />

WADA-HADAL<br />

FUDUDEYN<br />

XUBNAHA<br />

BEESHA<br />

BACKYARD<br />

INIATIVE<br />

The Alley, Bishii Shanaad, 2010, Tirsi 35, Lambar 5 2<br />

Kaabid Backyard Initiative<br />

CULTURAL<br />

WELLNESS<br />

CENTER<br />

TARJUMID<br />

SHAANDHEYN<br />

DIIWAANGALIN<br />

TABABAR<br />

ALLINA<br />

DHEGAYSI<br />

BARASHO<br />

WARBIXIN


Wareysiyada Xaafadda<br />

ee Socod-wareegga ah<br />

K<strong>oo</strong>xda Qiimeynta Xaafadda waxay s<strong>oo</strong> saareen hab lagu s<strong>oo</strong> urur<strong>iyo</strong> war dheeraad ah iyada <strong>oo</strong> la<br />

adeegsanayo wareys<strong>iyo</strong> qoys <strong>oo</strong> ah “Socod-wareeg” (Walk-around). Ujeedada wareysiyada Socodwareegga<br />

waxay ahayd in la s<strong>oo</strong> urur<strong>iyo</strong> war gaar ah <strong>iyo</strong> fiir<strong>oo</strong>yin ku saabsan caafimaadka <strong>oo</strong> laga s<strong>oo</strong><br />

urur<strong>iyo</strong> tiro badan <strong>oo</strong> ah deganeyaal Xaafadda. Habkan waxa l<strong>oo</strong>la jeeday in lagu kaabo wada-hadaladii<br />

qotada dheeraa ee dhex maray tiro intaa ka yar <strong>oo</strong> ah deganeyaasha ka qaybgalay G<strong>oo</strong>baha Dhegaysiga<br />

sid<strong>oo</strong> kalena waxa l<strong>oo</strong>la jeeday in tani wax ku darto warka cabirka ah ee ku saabsan caafimaadka<br />

deganeyaasha Xaafadda.<br />

NatIIj<strong>oo</strong>YIN<br />

Waayaha Caafimaadka <strong>iyo</strong> Daryeelka Caafimaadka<br />

• Ku dhawaad kala badh jawaabeyaashu, 49%, waxay ku qiimeeyeen caafimaadk<strong>oo</strong>da mid sareeya ama<br />

aad u fiican<br />

• 22% ayaa sheegay in caafimaadk<strong>oo</strong>du yahay dhexdhexaad ama mid xun<br />

• Shanta xaalad<strong>oo</strong>d ee ugu sareeya ee ay dadku s<strong>oo</strong> sheegeen inay la kulmeen 5-tii sannad<strong>oo</strong>d ee tagay<br />

waxay ahaayeen: giigsanaan/walwal (51%), diiqad (21%), cadaadis dhiig <strong>oo</strong> sareeya ama dhiig-kar<br />

(21%) <strong>iyo</strong> xanuun mudo dheer jiray (20%)<br />

• 41 % waxay ka-qaybgaleyaashu sheegeen in qaar ka mid ah ama dhamaan xubnaha qoysk<strong>oo</strong>du aanay<br />

lahayn caymis<br />

• Inta badan (82%) waxay sheegeen in baadhitaan caadi ah uu dhakhtar u sameeyay gudaha 2-dii<br />

sannad<strong>oo</strong>d ee tagay<br />

• 17% waxay sheegeen inuu jiray wakhti ay u baahdeen daryeel caafimaad laakiin aanay helin intii lagu<br />

jiray sannadkii tagay, sababta k<strong>oo</strong>bwad ee taas ugu wacnaydna waxa lagu sheegay arrin caymis<br />

Tayada Nolosha ee Xaafadda<br />

• Qiyaastii 60% waxay sheegeen in tayada guud ee xaafadd<strong>oo</strong>du tahay mid aad u wanaagsan ama<br />

wanaagsan<br />

• Jawaabeyaashu waxay guud ahaan ahaayeen kuwo muujiyay niyad-sami markii wax laga weydiiyay<br />

arrimo tayo <strong>oo</strong> kale <strong>oo</strong> ku saabsan xaafadda sida fursadda lagu muuj<strong>iyo</strong> fikrado, walaacyo, ra’yi <strong>iyo</strong><br />

helitaanka cunto la goyn karo <strong>iyo</strong> g<strong>oo</strong>bo ammaan ah <strong>oo</strong> lagu jimicsado<br />

• Midhaha <strong>iyo</strong> khudaarta cusub ee la goyn karo waxay deganeyaasha la yihiin kuwo aad u muhiim ah<br />

ama x<strong>oo</strong>gaa muhiim ah (97%)<br />

• 88% deganeyaashu waxay sheegeen in cuntada ka timid beeraha degmada ay x<strong>oo</strong>gaa muhiim tahay<br />

ama aad muhiim u tahay<br />

• 75 % waxay sheegeen in marmarka qaark<strong>oo</strong>d, badanaa, ama markasta ay ka walwalaan in isku-darka<br />

dakhliga qoysk<strong>oo</strong>du aanuu ku filaan d<strong>oo</strong>nin inuu dab<strong>oo</strong>lo kharashyada <strong>iyo</strong> biilasha qoyska<br />

Caruurta <strong>iyo</strong> Ku-tiirsaneyaal Kale<br />

• 48% waxay ku n<strong>oo</strong>l yihiin guri ay j<strong>oo</strong>gaan caruur<br />

• 31% waxay sheegeen inay n<strong>oo</strong>c ah gargaar daryeel <strong>oo</strong> aan lacag lagu siin siiyaan saaxiib ama qof<br />

qoyska ka tirsan <strong>oo</strong> qaba dhibaat<strong>oo</strong>yin caafimaad<br />

• Kuwa caruurta leh, waxay 38 % sheegeen inay x<strong>oo</strong>gaa dhib tahay ama aad dhib u tahay inay helaan<br />

illo <strong>iyo</strong> adeegyo ah xaafadd<strong>oo</strong>da <strong>oo</strong> u gargaarta waalid ahaan<br />

Xidhiidhka Dhaqan<br />

• 82 % dadku waxay sheegeen inay wax badan ama marmar badan ka qaybgalaan hawlaha dhaqanka,<br />

dabaaldegyada, cibaadaysiga <strong>iyo</strong> dhacd<strong>oo</strong>yinka kale ee u gaar ah k<strong>oo</strong>x dhaqameedk<strong>oo</strong>da<br />

• 93% waxay dareensan yihiin inay aad muhiim u tahay ama x<strong>oo</strong>gaa muhiim tahay in lala socdo ama<br />

wax laga barto asalk<strong>oo</strong>da dhaqameed<br />

TALOOYINKII KA SOO BAXAY QIIMEYNTA<br />

K<strong>oo</strong>xda Qiimeyntu waxay dib u fiirisay natiij<strong>oo</strong>yinka ka s<strong>oo</strong> baxay G<strong>oo</strong>baha Dhegaysiga <strong>iyo</strong> wareysiga<br />

Socod-wareegga waxana ay s<strong>oo</strong> saartay tal<strong>oo</strong>yinka s<strong>oo</strong> socda. Guddida Beesha ee Caafimaadka ee<br />

dhawaan la dhisay ayaa iyaduna dib u fiirin d<strong>oo</strong>nta natiij<strong>oo</strong>yinka <strong>oo</strong> tixgalin d<strong>oo</strong>nta tal<strong>oo</strong>yinka marka<br />

ay wado shaqadeeda ah la-socodka caafimaadka beesha, dhisidda aw<strong>oo</strong>dda beesha ee ku aadan beesha <strong>oo</strong><br />

qaadata mas’uuliyadda caafimaadkeeda, <strong>iyo</strong> taageerista xalalka lagu j<strong>oo</strong>geytaynayo ee lagu hagaajinayo<br />

caafimaadka. Tal<strong>oo</strong>yinku waxay sal u noqon d<strong>oo</strong>naan mashruucyada <strong>iyo</strong> talaab<strong>oo</strong>yinka ay hirgalinayaan<br />

K<strong>oo</strong>xaha Waxqabadka Caafimaadka ee Muwaadiniinta (Citizen <strong>Health</strong> Action Teams (CHAT) ee ka<br />

socda Guddida (Commission). Markii la qorayay warbixintan, waxa jiray 12 k<strong>oo</strong>xo ah CHAT <strong>oo</strong> ka<br />

shaqeynayay 12 tabo <strong>oo</strong> lagu hagaajinayo caafimaadka. K<strong>oo</strong>xahaas CHAT waxay badi ka k<strong>oo</strong>ban yihiin<br />

deganeyaal ah beesha; waxa kale <strong>oo</strong> jira xubno ah wakiilo ka socda hay’ado.<br />

Tal<strong>oo</strong>yinku waxay muujinayaan qiimaha, heerarka <strong>iyo</strong> dhaqanka ay beeshu magacaabeen inay<br />

lagama-maarmaan u yihiin in caafimaad jiro, kuwaas<strong>oo</strong> l<strong>oo</strong> baahan yahay inay qayb ka ahaadaan<br />

habka gaadhista <strong>iyo</strong> j<strong>oo</strong>gteynta caafimaadka. Kuwani waa waxyaabaha la qiimeeyo sida ka-qaybgal,<br />

xidhiidhyo, cibaadaysi, <strong>iyo</strong> sharfidda dhaqanka. Tal<strong>oo</strong>yinku waxay Guddida ka gargaari d<strong>oo</strong>naan s<strong>oo</strong><br />

saarista muhimadaha caafimaadka <strong>iyo</strong> in la qorsheeyo waxqabadka caafimaadka ee mustaqbalka gudaha<br />

Xaafadda.<br />

tal<strong>oo</strong>yinka qiimeynta waxa ku jira:<br />

• In laga faa’iideysto shabakadaha bulshada, xidhiidhyada dhaqameed, <strong>iyo</strong> niyad-samida ka jirta beesha<br />

Xaafadda <strong>iyo</strong> in la s<strong>oo</strong> saaro hawlo caafimaad <strong>iyo</strong> wacnaan <strong>oo</strong> dhexda ku leh qayb ah bulshada/beesha.<br />

• In la saham<strong>iyo</strong> sida deganeyaasha Xaafaddu u helaan warka <strong>iyo</strong> in muhimad la si<strong>iyo</strong> sidii la isugu xidhi<br />

lahaa shabakadaha “aan qaabeysnayn” ee ka jira gudaha Xaafadda.<br />

• In la fahmo in caafimaadka—marka la eego sida ay sharaxeen xubnaha beesha Xaafadda—aan lagu<br />

meeleyn karin heer shakhsi, laakiin ay tahay in lagu arko indho beeleed.<br />

• In daryeelka caafimaadka laga dhigo mid helitaankiisu sii kordho iyada <strong>oo</strong> laga dhigayo mid ku sii<br />

saleysan xaafad ama aag.<br />

• In daryeel dhaqameedka laga s<strong>oo</strong> qaado shuraako xagga j<strong>oo</strong>gteynta caafimaadka.<br />

• In la ictiraafo muhimadda ay deganeyaasha Xaafaddu siinayaan helitaanka cunto caafimaad leh <strong>oo</strong> la<br />

goyn karo <strong>iyo</strong> in la garto siyaabaha lagu hagaajin karo helitaan ah sannadka <strong>oo</strong> dhan.<br />

• In la saham<strong>iyo</strong> d<strong>oo</strong>rka uu ammaanku ka ciyaaro gudaha caafimaadka beesha <strong>iyo</strong> in la abuuro<br />

iskaash<strong>iyo</strong> gargaar ka geysta kordhinta ammaanka <strong>iyo</strong> sawirka laga haysto gudaha Xaafadda.<br />

• In la sii wado wada-hadalka; in la sii wado sahaminta walaacyada caafimaad ee s<strong>oo</strong> baxaya <strong>iyo</strong><br />

in beesha laga qaybgal<strong>iyo</strong> abuurista xalal ku saleysan beesha <strong>iyo</strong> dhaqanka si wax l<strong>oo</strong>ga qabto<br />

walaacyadaas.<br />

• In la ictiraafo in caafimaadku yahay waajibaad la wadaago.<br />

“Waxa jirta daqiiqad aan ogaaday in aanu sameynaynay horumar weyn. Ka dib markii dhawr<br />

bil<strong>oo</strong>d ay K<strong>oo</strong>xda Qiimeyntu wadaagaysay sheek<strong>oo</strong>yin shakhsi, laga dhawaajiyay aaminaaddaro,<br />

laga hor yimi ujeeda <strong>Allina</strong>, laga qaybgalay wada-hadal ku saabsan cilmi-baadhis, <strong>oo</strong> aan<br />

laga leexan badbaadinta beesha, waxa aanu s<strong>oo</strong> saarnay qorshe qiimeyn. Daqiiqada wax kala<br />

garashadu aniga waxay ii ahayd markii iyada <strong>oo</strong> k<strong>oo</strong>x beeleed weyni wali su’aalo ka keenayso<br />

qorshaha qiimeynta, markii ugu horeysay,uu xubin ka tirsan K<strong>oo</strong>xda Qiimeynta uu s<strong>oo</strong> hor<br />

j<strong>oo</strong>gsaday deganeyaal jaalka ah <strong>oo</strong> uu difaacay qorshaha. Waxa aan markaas garanayay in<br />

natiijada dhawr bil<strong>oo</strong>d <strong>oo</strong> lagu jiray dhisid xidhiidhyo <strong>iyo</strong> is-aaminaad ay tahay dareen ah in<br />

lahaanshaha qiimeynta la wadaago. Waxa markaas aan ogaaday aw<strong>oo</strong>dda uu iskaashi run ah u<br />

keeni karo barnaamijka Backyard Initiative.”<br />

—Melissa Hutchison, Maamulaha Community Benefit ee <strong>Allina</strong><br />

Aw<strong>oo</strong>d-dhisidda <strong>oo</strong><br />

ah Udub-dhexaadka<br />

Qaayaha Beesha<br />

Sidii G<strong>oo</strong>bta Dhegaysiga <strong>oo</strong> kale, K<strong>oo</strong>xda<br />

Qiimeyntu intii lagu jiray qorsheynta<br />

wareysiyada Socod-wareegga, waxay<br />

u hubsadeen in xubnaha beeshu ay ka<br />

qaybgali d<strong>oo</strong>naan waji kasta <strong>oo</strong> ah habka<br />

si l<strong>oo</strong> dhiso aw<strong>oo</strong>dda <strong>oo</strong> l<strong>oo</strong> hagaaj<strong>iyo</strong><br />

hab<strong>oo</strong>naanta qalabka.<br />

675 Deganeyeyaal <strong>oo</strong><br />

Dhameystiray Wareysiga<br />

K<strong>oo</strong>xda Qiimeytu waxay s<strong>oo</strong> saartay 32 su’aal<strong>oo</strong>d<br />

<strong>oo</strong> taabanayay tiro balaadhan <strong>oo</strong> ah mawduucyo<br />

si l<strong>oo</strong>ga tarjumo sharaxaadda caafimaadka ee<br />

Xaafadda.<br />

<strong>Allina</strong> waxay kireysatay Wilder Research<br />

inay qabato wareysiyada Socod-wareegga, isla<br />

markaana, iyada <strong>oo</strong> la waafajinayo aw<strong>oo</strong>ddhisidda<br />

beesha, waxay Wilder tababartay <strong>oo</strong><br />

wareysteyaal ahaan u shaqaaleysay kow <strong>iyo</strong><br />

toban degane, <strong>oo</strong> ay ku jiraan xubnaha K<strong>oo</strong>xda<br />

Qiimeynta.<br />

Laga bilaabo Bishii Kow <strong>iyo</strong> Tobnaad 2009 ilaa<br />

Bisha K<strong>oo</strong>waad ee 2010, deganeyaasha beeshu<br />

waxay qabteen wareys<strong>iyo</strong> ah la xidhiidhis<br />

albaab-ka-albaad ama teleefonka. Isku-darka<br />

675 deganeyaal Xaafadda ah ayaa dhameystiray<br />

wareysiga.<br />

Luqadah Ka-qaybgaleyaasha<br />

Wareysiyada Socod-wareegga<br />

35 luqad<strong>oo</strong>d ayaa la s<strong>oo</strong> sheegay in aagaga<br />

“Xaafadda” lagaga hadlay taas<strong>oo</strong> ahayd Ingiriis<br />

(89%), Isbaanish (30%) <strong>iyo</strong> S<strong>oo</strong>maali (7%)<br />

kuwaas<strong>oo</strong> ahaa saddexda ugu sareeya. Ku<br />

dhawaad 10% ayaa sheegay luqad “kale.”<br />

Marka l<strong>oo</strong> eego tirada isticmaal badnida,<br />

todobada ugu sareeya ee luqadaha “kale”<br />

ee lagaga hadlay guryaha “Xaafadda” waa:<br />

Fiyetnaamiis, Faransiis, Ojibwe, Lakota,<br />

Jarmal, Quizha (Ikwad<strong>oo</strong>r), <strong>iyo</strong> Carabi.<br />

Muhimad intee leeg ayay kuu<br />

leedahay inaad la socotid ama wax ka<br />

baratid dhaqankaagii asal ahaaneed?<br />

58.3%<br />

Aad u<br />

muhiim<br />

34.5%<br />

X<strong>oo</strong>gaa<br />

muhiim<br />

6.9%<br />

Maba aha<br />

muhiim<br />

“Waxa ugu xusuusta badan ee ku saabsan kaqaybgalka<br />

mashruucan waxa uu ahaa aragga<br />

aw<strong>oo</strong>dda beesha. Halka uu la mid ahaan lahaa<br />

mashruucyadii hore ee dad dibadda ka yimi<br />

ay “darsayeen” beesha, waxa isu yimi k<strong>oo</strong>x ka<br />

k<strong>oo</strong>ban dad kala duwan <strong>oo</strong> ka yimi qowmiyado<br />

<strong>iyo</strong> dhaqamo kala duwan si l<strong>oo</strong> s<strong>oo</strong> saaro hab<br />

ay beesho u hayso sh<strong>oo</strong>kaanta ama shukaanta.<br />

Waxa ugu sii muhiimsan waa shaqada <strong>oo</strong> sii wada<br />

dhisidda aw<strong>oo</strong>dda <strong>iyo</strong> guulaysiga beesha.”<br />

—June Bouye, Xubin K<strong>oo</strong>xda Qiimeynta<br />

“Waa maxay waxa ugu muhiimsan<br />

ee aaggaaga laga qaban karo si l<strong>oo</strong><br />

taageero caafimaadkaaga <strong>iyo</strong> ka<br />

qoyskaaga?”<br />

• Illo <strong>iyo</strong> adeegyo beeleed <strong>oo</strong> intaa ka sii<br />

badan/ka sii fiican (12%)<br />

• Cunto caafimaad leh <strong>oo</strong> intaa ka sii badan/<br />

ka sii helitaan fudud (12%)<br />

• Xarumo caafimad/bixiyeyaal daryeel <strong>oo</strong><br />

intaa ka sii badan (9%),<br />

• Daryeel caafimaad <strong>oo</strong> ah bilaash/la goyn<br />

karo (7%),<br />

• Caymis caafimaad <strong>oo</strong> la goyn karo (6%),<br />

• Deegaan nadiif ah (6%), <strong>iyo</strong><br />

• Kulanno beeleed <strong>oo</strong> intaa ka sii badan (5%).<br />

“Waa maxay waxa ugu muhiimsan<br />

ee adiga yo deriskaagu aad<br />

sameyn kartaan si l<strong>oo</strong> taageero<br />

caafimaadkaaga <strong>iyo</strong> caafimaadka<br />

deriskaaga?”<br />

• In qofba qofka kale ilaal<strong>iyo</strong> <strong>oo</strong> la socdo (36%)<br />

• Kulanno beeleed <strong>oo</strong> intaa ka sii badan<br />

(13%)<br />

• In la nadiifyo deegaanka (11%)<br />

• Ammaanka/dambiyada <strong>oo</strong> intaa ka yaraada<br />

(9%),<br />

• Isgaadhsiin intaa ka sii fiican (8%)<br />

• Firfirc<strong>oo</strong>ni jidh/jimicsi (6%)<br />

• Illo <strong>iyo</strong> adeegyo beeleed <strong>oo</strong> intaa ka sii<br />

badan/ka sii fiican (6%).<br />

Muhimad intee leeg ayay kuu leedahay inaad la socotid ama wax ka baratid<br />

dhaqankaagii asal ahaaneed? % inta s<strong>oo</strong> sheegtay in qodobku Aad u Muhiim Yahay<br />

Dareenka ah in dhakhtarkaagu ama daryeelahaagu yahay<br />

mid la aamini karo<br />

Ogaanshaha in caymisku dab<strong>oo</strong>li d<strong>oo</strong>no kharashka<br />

daryeelkaaga<br />

Ogaanshaha dhamaan ikhtiyaarada daweyn ee ku saabsan<br />

dhibka ama xaaladda aad qabtid<br />

Ballan aad heshid isla marka aad u baahatid<br />

Ogaanshaha inta uu yahay kharashka adeegyada lagu siinayo<br />

Saacado ku aadan jadwalkaaga<br />

Lahaanshaha gaadiid aad heli kartid<br />

Lahaanshaha dakhtar ama daryeele fahmaha dhaqankaaga<br />

Lahaanshaha qof kuu sii haya ama daryeela caruurta<br />

Lahaanshaha dhakhtar ama daryeele fahmaya diintaada<br />

ama caqiidadaada<br />

Lahaanshaha dhakhtar ama daryeele aad tihiin isku k<strong>oo</strong>x<br />

dhaqameed / qowmiyad<br />

27%<br />

Xaaladda guud ee caafimaaadka<br />

Xun 4.4%<br />

33%<br />

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%<br />

Dhexdhexaad<br />

17.5%<br />

Fiican<br />

29.0%<br />

37%<br />

HIRGALIN<br />

IYO NAQSHADEYN<br />

QORSHEYN<br />

HAWLGALIN<br />

50%<br />

ISKAASHI<br />

WAREYSI<br />

SHAQAALEYN<br />

WADA-HADAL<br />

67%<br />

65%<br />

Aad<strong>iyo</strong> aad<br />

u fiican<br />

16.3%<br />

FUDUDEYN<br />

XUBNAHA<br />

BEESHA<br />

BACKYARD<br />

INIATIVE<br />

76%<br />

Aad u fiican<br />

32.8%<br />

The Alley, Bishii Shanaad, 2010, Tirsi 35, Lambar 5 3<br />

Kaabid Backyard Initiative<br />

CULTURAL<br />

WELLNESS<br />

CENTER<br />

TARJUMID<br />

SHAANDHEYN<br />

DIIWAANGALIN<br />

TABABAR<br />

ALLINA<br />

83%<br />

DHEGAYSI<br />

BARASHO<br />

WARBIXIN<br />

92%<br />

90%<br />

89%


<strong>Beel</strong> Dhan Baa L<strong>oo</strong> Baahan Yahay … Nagu s<strong>oo</strong> biir!<br />

Nagu s<strong>oo</strong> biir!<br />

Deganeyaasha aagaga Xaafaddu waxay sameeyeen<br />

K<strong>oo</strong>xo Waxqabad Caafimaad Muwaadiniin<br />

(Citizen <strong>Health</strong> Action Teams) (CHATs),<br />

<strong>oo</strong> mid kasta leedahay aag g<strong>oo</strong>ni ah <strong>oo</strong> lagu<br />

j<strong>oo</strong>gteynayo laguna hagaajinayo caafimaadka.<br />

Waxay k<strong>oo</strong>xaha CHAT raadinayaan xubno<br />

cusub <strong>oo</strong> ku biira, si ay uga gargaaraan qorsheynta<br />

<strong>iyo</strong> hirgalinta tabah<strong>oo</strong>da caafimaadka. Haddii<br />

aad rabtid inaad la shaqeysid deriskaaga, fadlan<br />

la xidhiidh xarunta Cultural Wellness Center<br />

si aad u ogaatid wakhtiyada kulanka k<strong>oo</strong>xaha<br />

CHAT <strong>iyo</strong> munaasabadaha kale ee BYI.<br />

Isla markaana haddii aad haysid fikrad weyn<br />

<strong>oo</strong> lagu hagaajinay caafimaadka, waxa aad qori<br />

kartaa deriskaaga <strong>oo</strong> aad sameyn kartaa k<strong>oo</strong>x<br />

CHAT <strong>oo</strong> cusub.<br />

Xarunta Cultural Wellness Center ka wac<br />

612-721-5745, ama nagu s<strong>oo</strong> b<strong>oo</strong>qo 1527 East<br />

Lake gudaha dhismaha Franklin Bank Building<br />

ee ku yaala geeska jidadka Lake Street <strong>iyo</strong><br />

Bl<strong>oo</strong>mington Ave.<br />

ILLaHa IYo aDeeGYaDa aaD IStICMaaSHID MarKa aaD JIRAN taHaY-jIDH<br />

aHaaN, MaSKaX aHaaN, aMa NIYaD aHaaN<br />

Xafiis ama xarun dhakhtar<br />

Farmasi<br />

Shabakad taageero <strong>oo</strong> ah qoyska <strong>iyo</strong> saaxiibo<br />

Cisbitaal<br />

Qolka gargaarka degdegga<br />

Dukaan ama dukaan iskaasho<br />

Xarun daryeel dhakhso ah<br />

G<strong>oo</strong>b cibaadaysi ama g<strong>oo</strong>b muqadas ah<br />

Duuge (chiropracter) ama Lafo-duuge (osteopath)<br />

Xarun jimicsi<br />

Daryeel caafimaad <strong>oo</strong> falgal leh (irbadaha Shiinaha,<br />

masaajo ama shaqo tamar badan<br />

Daryeele caafimaad maskax<br />

K<strong>oo</strong>xo taageero<br />

Daweeye niyadeed ama dhaqameed ama dhir-yaqaan<br />

Waayeel<br />

Shaqaale bulsho ama b<strong>oo</strong>qde guri<br />

Xarun caafimaad <strong>oo</strong> ay leeyihiin Hindida Maraykanka<br />

ILLaHa IYo aDeeGYaDa aaD IStICMaaSHID SI AAD U AHAATID QOF CAAFIMAAD<br />

QABA -- jIDH aHaaN, MaSKaX aHaaN, aMa NIYaD aHaaN<br />

Shabakad taageero <strong>oo</strong> ah qoyska <strong>iyo</strong> saaxiibo<br />

Dukaan ama dukaan iskaasho<br />

Xafiis ama xarun dhakhtar<br />

Farmasi<br />

G<strong>oo</strong>b cibaadaysid ama g<strong>oo</strong>b muqadas ah<br />

Xarun jimicsi<br />

Cisbitaal<br />

Daryeel caafimaad <strong>oo</strong> falgal leh (irbadaha Shiinaha,<br />

masaajo ama shaqo tamar badan<br />

Qolka gargaarka degdegga<br />

Duuge (chiropracter) ama Lafo-duuge (osteopath)<br />

Xarun daryeel dhakhso ah<br />

K<strong>oo</strong>xo taageero<br />

Daryeele caafimaad maskax<br />

Daweeye niyadeed ama dhaqameed ama dhir-yaqaan<br />

Waayeel<br />

Xarun caafimaad <strong>oo</strong> ay leeyihiin Hindida Maraykanka<br />

9%<br />

11%<br />

Waxa L<strong>oo</strong> Baahan Yahay<br />

<strong>Beel</strong> Dhan …<br />

Warbixintan qiimeynta waxa uu ku s<strong>oo</strong> baxay<br />

hab <strong>iyo</strong> iskaashi lala yeeshay beesha. Waxa uu<br />

ka tarjumaya aq<strong>oo</strong>nta, waayaha <strong>iyo</strong> dhaqamada<br />

deganeyaasha Xaafadda. Habka waxa ku jiray dad<br />

<strong>iyo</strong> hay’ado ka qaybgalay qorsheynta, s<strong>oo</strong>-saarista,<br />

tababarka, hirgalinta, shaandheynta, tarjumidda,<br />

qorista, <strong>iyo</strong> wax wada barashada.<br />

[Qaybta aan ugu jeclaa wareysiyada Socodwareegga<br />

waxa uu ahaa] “la kulanka dadka,<br />

kaliya tagista guryaha <strong>iyo</strong> galista guryaha <strong>oo</strong><br />

la ii oggalaado. Sid<strong>oo</strong> kale … dadka kale <strong>oo</strong><br />

aan la hadlo <strong>oo</strong> aan u sharaxo waxa [aanu]<br />

sameynayo. Waxan u maleynayaa qaayaha<br />

dhisidda beel ee dhaafsanayd qabashada<br />

wareysiyada ayaa [ahayd] wax istaahila<br />

wakhtiga ay qaadatay inaan la hadlo dad kale<br />

<strong>oo</strong> beesha ah.”<br />

29%<br />

26%<br />

25%<br />

25%<br />

22%<br />

21%<br />

20%<br />

19%<br />

27%<br />

24%<br />

21%<br />

21%<br />

19%<br />

18%<br />

46%<br />

33%<br />

32%<br />

32%<br />

—Saundra Crump, Wareyste <strong>Beel</strong>eed<br />

56%<br />

50%<br />

47%<br />

66%<br />

64%<br />

72%<br />

69%<br />

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%<br />

69%<br />

75%<br />

81%<br />

90%<br />

86%<br />

84%<br />

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%<br />

K<strong>oo</strong>xaha Waxqabadka Caafimaadka<br />

Muwaadiniinta (Citizen <strong>Health</strong> Action<br />

Teams) (CHATs) ee Barnaamijka Backyard Initiative<br />

Tal<strong>oo</strong>yinku waxay noqon d<strong>oo</strong>naan salka mashruucyada <strong>iyo</strong> talaab<strong>oo</strong>yinka ay hirgaliyaan K<strong>oo</strong>xaha<br />

Waxqabadka Caafimaadka Muwaadiniinta (Commission’s Citizen <strong>Health</strong> Action Teams) (CHATs).<br />

K<strong>oo</strong>xahaas CHAT <strong>oo</strong> ah 12 waxay ka shaqeynayeen 12 tabo kala duwan <strong>oo</strong> lagu hagaajinayo<br />

caafimaadka. Waxay k<strong>oo</strong>xaha CHAT ka k<strong>oo</strong>ban yihiin guud ahaan deganeyaasha beesha; waxa kale <strong>oo</strong><br />

xubno ah wakiilo ka socda ururo.<br />

1. Dib-u-dhalashada Beesha: Waayeelka <strong>iyo</strong> Dhalinta <strong>oo</strong> la Isu Keeno: K<strong>oo</strong>xdani waxay diirada<br />

saaraysaa waayeelka <strong>iyo</strong> dhalinta <strong>oo</strong> la isu keeno si beeshu “dib u dhalato.” Waxay k<strong>oo</strong>xdu ka<br />

hadashay la-talinta <strong>iyo</strong> funuunta muuqaalka <strong>oo</strong> l<strong>oo</strong>la jeedo hab la isugu keeno labada da’<strong>oo</strong>d.<br />

2. Dhisidda Qoysas ah Sal: K<strong>oo</strong>xdani waxay ka shaqeynaysaa in la dhiso “qoysas ah sal” (anchor<br />

families) <strong>oo</strong> laga dhiso sakad kasta <strong>oo</strong> farsam<strong>oo</strong>yinka nolosha <strong>iyo</strong> qodobo hagis ah bari kara dhalinta<br />

<strong>oo</strong> waliba dhalinta <strong>iyo</strong> qoysask<strong>oo</strong>da ku xidha illaha <strong>iyo</strong> adeegyada l<strong>oo</strong>gu talogalay wacnaanta.<br />

3. Ma Og Tahay?: K<strong>oo</strong>xdan CHAT waxay rabtaa inay ka shaqeyso dhisidda <strong>iyo</strong> x<strong>oo</strong>jinta shabakadaha<br />

isgaadhsiinta ee aan qaabeysnayn iyada <strong>oo</strong> la adeegsanayo deriska <strong>oo</strong> s<strong>oo</strong> qora, tababara, qalabeeya<br />

<strong>oo</strong> taageera hogaamiyeyaasha sakad.<br />

4. LGBT: K<strong>oo</strong>xdani waxay ka shaqeynaysaa in la isku xidhidho shakhsiyaadka ka socda dhamaan<br />

dhaqamada kala ee ah lesbiyan, gay, laba jinsi ama jinsi beddel iyada <strong>oo</strong> lala xidhiidhinayo<br />

adeegyada ay u baahan yihiin si ay u helaan caafimaad <strong>iyo</strong> ammaan.<br />

5. Cunto <strong>iyo</strong> Nafaqo: K<strong>oo</strong>xdani waxay diirada saaraysaa raadinta siyaabo lagu taageero cunista cunto<br />

caafimaad leh iyada <strong>oo</strong> la adeegsanayo helitaanka cunto caafimaad leh <strong>iyo</strong> dadka dhaqamada kala<br />

duwan <strong>oo</strong> la baro caad<strong>oo</strong>yinka cunto ee caafimaadka leh.<br />

6. Dib-u-n<strong>oo</strong>leynta Luqadda Dakota: K<strong>oo</strong>xdani waxay x<strong>oo</strong>gga saaraysaa luqadda <strong>iyo</strong> hab nololeedka<br />

Dakota <strong>oo</strong> laga dhigo kuwo n<strong>oo</strong>l <strong>oo</strong> ku firfirc<strong>oo</strong>n beesha Dakota.<br />

7. Funuunta Bogsiinta ee Qadiimiga <strong>iyo</strong> Dhaqanka ah: K<strong>oo</strong>xdani waxay diirada saaraysaa beesha <strong>oo</strong><br />

la baro siyaabaha qadiimiga <strong>iyo</strong> dabiiciga ah ee lagu helo caafimaad <strong>iyo</strong> wacnaan <strong>iyo</strong> in dadka lala<br />

xidhiidh<strong>iyo</strong> xirfadleyda caafimaadka beddelaadda ah iyada ujeedadu tahay bogsiin <strong>iyo</strong> wacnaan.<br />

8. Deegaanka: K<strong>oo</strong>xdani waxay eegaysaa saameynta uu deegaanku ku leeyahay caafimaadka<br />

deganeyaasha Xaafadda.<br />

9. Isgaadhsiinta/Warbaahinta: K<strong>oo</strong>xdani waxay ka shaqeynaysaa in la yareeyo ama la baabi’<strong>iyo</strong> faraqa<br />

u dhexeeya dadka haysta war <strong>iyo</strong> kuwa aan haysan si qof kasta u helo fursad uu uga qaybgalo<br />

caafimaadka beesha.<br />

10. Hogaaminta Urur: K<strong>oo</strong>xdani waxay ka shaqeynaysaa dhisidda xidhiidhyo u dhexeeya ururo badan <strong>oo</strong><br />

u adeega deganeyaasha aagga Xaafadda <strong>iyo</strong> meel dhaafsan.<br />

11. Daryeelka Caafimaadka: K<strong>oo</strong>xdani waxay eegaysaa in la garto siyaabo lagu balaadh<strong>iyo</strong> daryeelka<br />

ka-hortagga ah <strong>iyo</strong> in la shakhsiyeeyo bixinta daryeelka caafimaadka.<br />

12. K<strong>oo</strong>xda Qiimeynta/Shaandheynta: Waxay s<strong>oo</strong> saareen habka qiimeynta waxana ay sii wadi d<strong>oo</strong>naan<br />

inay hagaan shaandheynta xogta <strong>iyo</strong> isticmaalka xogta.<br />

Qaar ka mid ah xubnaha K<strong>oo</strong>xda Qiimeynta,<br />

<strong>iyo</strong> shaqaalaha <strong>Allina</strong> <strong>iyo</strong> CWC: Paula Fynboh,<br />

Melissa Hutchison, Abebech Girma, Ifrah<br />

B<strong>iyo</strong>ow, Janice Barbee, Dona Evans, Angelina<br />

Matias- Vazquez, June Bouye, Tamara Rasmuson.<br />

“Waxan u maleynayaa in sheek<strong>oo</strong>yinka aan<br />

maqlay int<strong>oo</strong>da badan, haddii aanay noqon<br />

dhamaant<strong>oo</strong>d, intii uu socday wareysiga aan<br />

xusuusan d<strong>oo</strong>no mudo dheer …haweenay<br />

u baahnay qalitaan l<strong>oo</strong>gu sameeyo labada<br />

indh<strong>oo</strong>dba laakiin aan iska bixin karin. Waxay<br />

leedahay caruur masruuf ugu baahan laakiin<br />

naafadeeda <strong>iyo</strong> dhaqaalaha ayaa wakhtigan<br />

dhib ku haya …. Nin qani ah ayaa si weyn<br />

qosol u lahaa sidaa daraadeed maan j<strong>oo</strong>jin<br />

karin qosol xiitaa haddii aan rabay in aanan<br />

qoslin. Labadayaduba waanu qoslaynay ilaa<br />

dhamaadkii wareysiga.”<br />

— Angelina Matias-Vazquez, <strong>oo</strong> ah Xubin ka<br />

Tirsan K<strong>oo</strong>xda Qiimeynta <strong>iyo</strong> Wareyste<br />

Bogaadin waxa mudan …<br />

• Dhamaan xubnaha beesha ee ka qaybgalay<br />

wada-hadalada barnaamijka Backyard<br />

Initiative(BYI) <strong>iyo</strong> kulanno casho<br />

• Xubnaha beesha ee G<strong>oo</strong>baha Dhegaysiga<br />

u hawlgalay fududeeyeyaal <strong>iyo</strong> qoreyaal<br />

ahaan <strong>iyo</strong> kuwii wareysiyada Socodwareegga<br />

uga hawlgalay wareysteyaal<br />

ahaan.<br />

• Dhamaan xubnaha beesha ee ka qaybgalay<br />

G<strong>oo</strong>baha Dhegaysiga <strong>iyo</strong> wareysiyada<br />

Socod-wareegga<br />

• Cultural Wellness Center<br />

• Wilder Research<br />

• Shaqaalaha <strong>Allina</strong> Hospitals & Clinics<br />

• Hogaamiyeyaasha <strong>Allina</strong> ee taageeray<br />

nidaam deganeyaasha ku meeleeynayay<br />

ubucda barnaamijka Backyard Initiative<br />

isla markaana <strong>Allina</strong> ku meeleeynayay<br />

Xaafadda beesha.<br />

HIRGALIN<br />

IYO NAQSHADEYN<br />

QORSHEYN<br />

HAWLGALIN<br />

ISKAASHI<br />

WAREYSI<br />

SHAQAALEYN<br />

Guddida Caafimaadka ee BYI<br />

Guddida Caafimaadka ee Beesha<br />

(Community Commission on <strong>Health</strong>) ayaa la<br />

sameeyay Bishii Labaad 2010 si deganeyaasha<br />

beesha l<strong>oo</strong>gu meeleeyo badhtamaha<br />

barnaamijka Backyard Initiative. Guddida<br />

waxa ku jira inta badan xubnaha beesha,<br />

sid<strong>oo</strong> kalena waxa ku jira jira xubno ka ah<br />

k<strong>oo</strong>xaha CHAT, dad ka socda dhaqamada<br />

beesha ee Xaafadda, dhalin <strong>iyo</strong> waayeel, <strong>iyo</strong><br />

dad ka shaqeeya ururada raba inay taageeraan<br />

shaqada beesha, <strong>oo</strong> ay ku jiraan Magaalada<br />

Minneapolis, Waaxda Caafimaadka, <strong>iyo</strong><br />

hay’ado kala duwan <strong>oo</strong> aan faa’iido-d<strong>oo</strong>n.<br />

Shaqada Guddidu waa in lala socdo<br />

caafimaadka beesha, in la dhiso aw<strong>oo</strong>dda<br />

beesha si ay u qaado mas’uuliyadda<br />

caafimaadkeeda, <strong>iyo</strong> dedaal taageero ah<br />

<strong>oo</strong> lagu j<strong>oo</strong>gteynayo laguna hagaajinayo<br />

caafimaadka deganeyaasha Xaafadda.<br />

Shaandheyn <strong>iyo</strong> ka-tarjumid dheeraad<br />

ah <strong>oo</strong> lagu sameeyo qiimeynta ayaa la<br />

sameyn d<strong>oo</strong>naa haddii ay codsato Guddida<br />

Caafimaadka ee Beesha, iyada tal<strong>oo</strong>yin laga<br />

qaadanayo K<strong>oo</strong>xda Qiimeynta.<br />

Si aad u heshid warbixinta Qiimeynta<br />

Xaafadda <strong>iyo</strong> war dheeraad ah <strong>oo</strong> ku<br />

saabsan barnaamijka Backyard<br />

Initiative, b<strong>oo</strong>qo<br />

www.allina.com/backyard<br />

Waxa kale <strong>oo</strong> k<strong>oo</strong>bi ah warbixinta laga<br />

s<strong>oo</strong> qaadan karaa xarunta Cultural<br />

Wellness Center 1527 East Lake Street,<br />

Minneapolis.<br />

10-5316 4-10 ®A REGISTERED TRADEMARK OF ALLINA HEALTH SYSTEM<br />

WADA-HADAL<br />

FUDUDEYN<br />

XUBNAHA<br />

BEESHA<br />

BACKYARD<br />

INIATIVE<br />

The Alley, Bishii Shanaad, 2010, Tirsi 35, Lambar 5 4<br />

Kaabid Backyard Initiative<br />

CULTURAL<br />

WELLNESS<br />

CENTER<br />

TARJUMID<br />

SHAANDHEYN<br />

DIIWAANGALIN<br />

TABABAR<br />

ALLINA<br />

DHEGAYSI<br />

BARASHO<br />

WARBIXIN

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!