Strategjia e Zhvillimit të Qëndrueshëm të Komunës ... - UNDP Kosovo
Strategjia e Zhvillimit të Qëndrueshëm të Komunës ... - UNDP Kosovo Strategjia e Zhvillimit të Qëndrueshëm të Komunës ... - UNDP Kosovo
4.3 Vdekshmëria Foshnjore Tabela 4.1: Vdekshmëria e fëmijëve në Kosovë dhe në vendet fqinje Vendi Vdekshmëria e foshnjave nën moshën njëvjeçare apo Vdekshmëria Foshnjore në Kosovë në vitin 2000 është vlerësuar 44 vdekje për 1000 lindje të gjalla. Kjo Shkallë vdekshmërie është më e larta në të gjitha vendet e rajonit (shih Tabelën 4.1). Kushtet e varfëra të jetesës, mos ushqyeshmëria, mjedisi i shkatërruar, dhe mundësia e pamjaftueshme e marrjes së shërbimit të specializuar shëndetësor vlerësohen si faktorët me ndikimin më të madh në vlerat e larta të Vdekshmërisë Foshnjore në Kosovë. Këtyre u duhet shtuar edhe shkalla e ulët edukimit shëndetësor të familjeve dhe nënave, e cila ndikon drejtpërdrejt në ushqyerjen dhe shëndetin e fëmijëve. Kështu, ushqimi me gjidhënje aplikohet për një numër të paktë fëmijësh dhe me kohëzgjatje të shkurtër. Përqindja e të ushqyerit me gjidhënje e fëmijëve deri në 6 muaj është mjaft e ulët, vetëm 12% 22 . Kjo përfaqëson një çështje me shumë rëndësi sepse ushqimi i gatshëm është i kushtueshëm dhe qumështi i lopës nuk i ka të gjitha vlerat e duhura ushqyese, ndërkohë që ushqimi vetëm nga gjiri për gjashtë muajt e parë ofron përfitimet më të mëdha shëndetësore me shpenzimet më të vogla. Të dhënat e Vdekshmërisë Foshnjore në nivel komune mungojnë dhe analizat e vdekshmërisë foshnjore bëhen mbi bazën e vlerës mesatare të Kosovës. Megjithatë, nga vlerësimet e institucioneve shëndetësore të Komunës së Gjakovës, mendohet se ky tregues është pak më i ulët se kjo mesatare, por gjithsesi mbetet shumë i lartë krahasuar me vlerat e vendeve fqinjë. 4.4 Vdekshmëria Fëminore Shkalla e vdekshmërisë foshnjore Shkalla e vdekshmërisë së fëmijëve nën 5 vjeç Vdekshmëria Fëminore shprehet me numrin e vdekjeve të grupmoshës 0-5 vjeç për çdo 1000 lindje të gjalla. Ky tregues përfshin edhe vlerën e vdekshmërisë foshnjore. Të dhënat sistematike për këtë tregues mungojnë në Kosovë dhe në Komunën e Gjakovës. Megjithatë, duke ju referuar disa burimeve të ndryshme, mund të gjenden vlera orientuese të Vdekshmërisë Fëminore, të cilat janë nga rreth 35-40 23 deri në 69 24 vdekje për 1000 lindje të gjalla. Pavarësisht nag diferencat e mëdha Shkalla e vdekshmërisë amësore Serbia 13.6 15.3 6.9 Bosnja dhe Hercegovina 7.6 8.7 9.5 Shqipëria 12.3 16.9 15 Bullgaria 14.6 15.1 19.1 Kosova 44 44 Deri 691 21 21 Kroacia 7.7 9.2 2.4 IRJ Maqedonia 14.9 12.9 6.9 Rumania 18.6 21.9 34 Burimi: UNICEF 2005 21 Demographic and Health Survey – DHS 2003. 22 UNICEF etj.: “Gjendja perinatale në Kosovë”, 2005. 23 UNICEF Kosovë, 2003. 24 Demographic and Health Survey – DHS 2003 STRATEGJIA E ZHVILLIMIT TË QËNDRUESHËM TË KOMUNËS SË GJAKOVËS 67 4 SHËNDETI I NËNËS DHE FËMIJËS
4 SHËNDETI I NËNËS DHE FËMIJËS 68 STRATEGJIA E ZHVILLIMIT TË QËNDRUESHËM TË KOMUNËS SË GJAKOVËS të këtyre vlerave, ky tregues është të paktën më i lartë se 35, që është vlera e Vdekshmërisë Foshnjore. Siç shihet Kosova ka Vdekshmëria Fëminore më të lartë në rajon (shih Tabelën 4.1) 4.5 Vdekshmëria amësore Shëndeti i nënës është matës i pozitës sociale dhe ekonomike të gruas, nivelit kulturor që ajo ka për kujdesin shëndetësor, nivelit të njohurive mbi planifikimin familjar dhe shëndetin reproduktiv. Por, shëndeti i nënës është , gjithashtu, matës i nivelit të zhvillimit të një vendi. Vdekshmëria amësore është numri i vdekjeve të femrave për shkaqe që lidhen me shtatzëninë në 100 mijë lindje të gjalla. Duhet thënë se të dhënat për vdekshmërinë amësore në Kosovë janë të pamjaftueshme dhe jo të besueshme, përderisa nuk ka një regjistrim gjithëpërfshirës vital por përdoret vetëm qasja tradicionale e numërimit të vdekjeve të nënave. Ky tregues në Kosovë është në rënie të vazhdueshme. Pas rritjes dramatike gjatë periudhës së luftës, kur ky tregues arriti në rreth 500 vdekje për 100 mijë lindje të gjalla, ky tregues zbriti në 23 vdekje në vitin 2000 dhe 12.6 vdekje në vitin 2001 25 . Vlerat e dhëna nga burime të tjera janë mjaft të ndryshme. Megjithatë, duke ju referuar Tabelës 4.1 shihet qartë se ky tregues është shumë më i lartë se të gjitha vendet e rajonit. Nuk ka ende ndonjë sistem të besueshëm për shkaqet e vdekshmërisë së lartë amësore në Kosovë. Por mund të bëhet analiza e disa dukurive më kryesore: (i) Shkalla e lartë e abortimeve dhe abortet ilegale janë kontribuesit më kryesorë në vdekshmërinë e lartë amësore dhe shkaktues të problemeve permanente reproduktive. Abortimi vazhdon te mbetet si mënyra më e zakonshme e kontrollimit të fertilitetit dhe, përkrah masave ligjore të pamjaftueshme, raportohen abortime private joligjore më të vonshme dhe dhjetë javë shtatzanije; (ii) Niveli i njohurive të femrave mbi planifikimin familjar dhe shëndetin reproduktiv rezulton se është mjaft i ulët. Ne vitin 2000 më pak se 20% e grave raportonin se përdornin ndonjë lloj kontracepsioni, që është edhe përqindja më e ulët e përhapjes në Europë. Rreth 12% e grave të grupmoshës 15-49 vjeç raportojnë se nuk kanë dëgjuar ndonjëherë për metoda të kontraceptimit. Këto të dhëna lënë të kuptohet se ka mundësi të mëdha për shtatzëni të hershme, abortime të pasigurta dhe braktisje të fëmijëve 26 ; (iii) Sipas “Studimit të statusit të mikronutrientëve” gjetjet tregojnë se 95% të grave kanë qasje në shërbimet e kujdesit antenatal. Por frekuenca e vizitave antenatale ndryshon. Bazuar në këtë studim vetëm 25% të grave kanë më shumë se tri vizita mjekësore të specializuara, të cilat janë menduar si numër optimal i vizitave gjatë shtatzënisë. Për Komunën e Gjakovës, gjithashtu, nuk ka të dhëna mbi vdekshmërinë amësore. E vetmja e dhënë është se në maternitetin e Gjakovës nuk ka pasur vdekje maternale prej vitit 2000 deri në vitin 2005. Por kjo nuk do të thotë se jashtë këtij institucioni nuk ka pasur vdekje. 25 UNDP, “Raporti i Zhvillimit Njerezor – Kosova 2004” 26 UNFPA/SOK/OM, 2000
- Page 18 and 19: Kapitulli i Parë ZHVILLIMI EKONOMI
- Page 20 and 21: Tabela 1.2: Migrimi i përhershëm
- Page 22 and 23: limit Njerëzor është 0.734, pra
- Page 24 and 25: Të ardhurat Sipas llogaritjeve emp
- Page 26 and 27: e shkalles së varfërisë. Studime
- Page 28 and 29: (i) Familjet me anëtarë me aftës
- Page 30 and 31: Figura 1.6: Punësimi në Gjakovë
- Page 32 and 33: Studimi i trendit të rritjes së n
- Page 34 and 35: marketingut, financave, organizimit
- Page 36 and 37: Tabela 1.14: Struktura e tokës buj
- Page 38: Tabela 1.18: Gjendja e shpeztarisë
- Page 41 and 42: 2 ARSIMIMI EDUKIMI DHE AFTËSIMI N
- Page 43 and 44: 2 ARSIMIMI Sipas anketimit, rreth 6
- Page 45 and 46: 2 ARSIMIMI 44 STRATEGJIA E ZHVILLIM
- Page 47 and 48: 2 ARSIMIMI 46 STRATEGJIA E ZHVILLIM
- Page 49 and 50: 2 ARSIMIMI 48 STRATEGJIA E ZHVILLIM
- Page 52 and 53: Kapitulli i Tretë BARAZIA GJINORE
- Page 54 and 55: e Kosovës. Kjo vjen se të ardhura
- Page 56 and 57: Edhe brenda komunitetit RAE femrat
- Page 58 and 59: Tabela 3.7: Të dhëna mbi punësim
- Page 60 and 61: Përfshirja e madhe e femrave në s
- Page 62: femrat. Kjo ka dhënë si rezultat
- Page 65 and 66: 4 SHËNDETI I NËNËS DHE FËMIJËS
- Page 67: 4 SHËNDETI I NËNËS DHE FËMIJËS
- Page 71 and 72: 4 SHËNDETI I NËNËS DHE FËMIJËS
- Page 74 and 75: Kapitulli i Pestë MJEDISI I QËNDR
- Page 76 and 77: mungesa e investimeve për ndërtim
- Page 78 and 79: eth 4.3% të sipërfaqes (shih Tabe
- Page 80 and 81: Në Komunën e Gjakovës këta treg
- Page 82: Efektet e ekspozimit ndaj uraniumit
- Page 85 and 86: 6 QEVERISJA E MIRË Drejtoria për
- Page 87 and 88: 6 QEVERISJA E MIRË 86 STRATEGJIA E
- Page 89 and 90: 6 QEVERISJA E MIRË 88 STRATEGJIA E
- Page 91 and 92: 6 QEVERISJA E MIRË 0 STRATEGJIA E
- Page 94 and 95: 2.1 Synimet Strategjike Bazuar në
- Page 98 and 99: OBJEKTIVI 1 ZHDUKJA E VARFËRISE EK
- Page 100 and 101: Financuesit më kryesorë të munds
- Page 102 and 103: Financuesit më kryesorë të munds
- Page 104 and 105: PROGRAMET DHE PROJEKTET PRIORITARE
- Page 106 and 107: Financuesit më kryesorë të munds
- Page 108 and 109: PROGRAMET DHE PROJEKTET PRIORITARE
- Page 110 and 111: OBJEKTIVI 44-6 PËRMIRËSIMI I SHË
- Page 112 and 113: Financuesit më kryesorë të munds
- Page 114 and 115: OBJEKTIVI 7 GARANTIMI I QËNRUESHM
- Page 116 and 117: Financuesit më kryesorë të munds
4.3 Vdekshmëria Foshnjore<br />
Tabela 4.1: Vdekshmëria e fëmijëve në Kosovë dhe në vendet fqinje<br />
Vendi<br />
Vdekshmëria e foshnjave nën moshën njëvjeçare apo Vdekshmëria Foshnjore<br />
në Kosovë në vitin 2000 ësh<strong>të</strong> vlerësuar 44 vdekje për 1000 lindje <strong>të</strong> gjalla. Kjo<br />
Shkallë vdekshmërie ësh<strong>të</strong> më e larta në <strong>të</strong> gjitha vendet e rajonit (shih Tabelën<br />
4.1). Kushtet e varfëra <strong>të</strong> jetesës, mos ushqyeshmëria, mjedisi i shka<strong>të</strong>rruar, dhe<br />
mundësia e pamjaftueshme e marrjes së shërbimit <strong>të</strong> specializuar shënde<strong>të</strong>sor<br />
vlerësohen si faktorët me ndikimin më <strong>të</strong> madh në vlerat e larta <strong>të</strong> Vdekshmërisë<br />
Foshnjore në Kosovë. Këtyre u duhet shtuar edhe shkalla e ulët edukimit shënde<strong>të</strong>sor<br />
<strong>të</strong> familjeve dhe nënave, e cila ndikon drejtpërdrejt në ushqyerjen dhe<br />
shëndetin e fëmijëve.<br />
Kështu, ushqimi me gjidhënje aplikohet për një numër <strong>të</strong> pak<strong>të</strong> fëmijësh dhe<br />
me kohëzgjatje <strong>të</strong> shkur<strong>të</strong>r. Përqindja e <strong>të</strong> ushqyerit me gjidhënje e fëmijëve deri<br />
në 6 muaj ësh<strong>të</strong> mjaft e ulët, ve<strong>të</strong>m 12% 22 . Kjo përfaqëson një çështje me shumë<br />
rëndësi sepse ushqimi i gatshëm ësh<strong>të</strong> i kushtueshëm dhe qumështi i lopës nuk<br />
i ka <strong>të</strong> gjitha vlerat e duhura ushqyese, ndërkohë që ushqimi ve<strong>të</strong>m nga gjiri për<br />
gjash<strong>të</strong> muajt e parë ofron përfitimet më <strong>të</strong> mëdha shënde<strong>të</strong>sore me shpenzimet<br />
më <strong>të</strong> vogla.<br />
Të dhënat e Vdekshmërisë Foshnjore në nivel komune mungojnë dhe analizat<br />
e vdekshmërisë foshnjore bëhen mbi bazën e vlerës mesatare <strong>të</strong> Kosovës.<br />
Megjitha<strong>të</strong>, nga vlerësimet e institucioneve shënde<strong>të</strong>sore <strong>të</strong> <strong>Komunës</strong> së Gjakovës,<br />
mendohet se ky tregues ësh<strong>të</strong> pak më i ulët se kjo mesatare, por gjithsesi<br />
mbetet shumë i lar<strong>të</strong> krahasuar me vlerat e vendeve fqinjë.<br />
4.4 Vdekshmëria Fëminore<br />
Shkalla e vdekshmërisë<br />
foshnjore<br />
Shkalla e vdekshmërisë së<br />
fëmijëve nën 5 vjeç<br />
Vdekshmëria Fëminore shprehet me numrin e vdekjeve <strong>të</strong> grupmoshës 0-5 vjeç<br />
për çdo 1000 lindje <strong>të</strong> gjalla. Ky tregues përfshin edhe vlerën e vdekshmërisë<br />
foshnjore.<br />
Të dhënat sistematike për kë<strong>të</strong> tregues mungojnë në Kosovë dhe në Komunën<br />
e Gjakovës. Megjitha<strong>të</strong>, duke ju referuar disa burimeve <strong>të</strong> ndryshme, mund <strong>të</strong><br />
gjenden vlera orientuese <strong>të</strong> Vdekshmërisë Fëminore, <strong>të</strong> cilat janë nga rreth 35-40 23<br />
deri në 69 24 vdekje për 1000 lindje <strong>të</strong> gjalla. Pavarësisht nag diferencat e mëdha<br />
Shkalla e vdekshmërisë<br />
amësore<br />
Serbia 13.6 15.3 6.9<br />
Bosnja dhe Hercegovina 7.6 8.7 9.5<br />
Shqipëria 12.3 16.9 15<br />
Bullgaria 14.6 15.1 19.1<br />
Kosova 44 44 Deri 691 21 21<br />
Kroacia 7.7 9.2 2.4<br />
IRJ Maqedonia 14.9 12.9 6.9<br />
Rumania 18.6 21.9 34<br />
Burimi: UNICEF 2005<br />
21 Demographic and Health Survey – DHS 2003.<br />
22 UNICEF etj.: “Gjendja perinatale në Kosovë”, 2005.<br />
23 UNICEF Kosovë, 2003.<br />
24 Demographic and Health Survey – DHS 2003<br />
STRATEGJIA E ZHVILLIMIT TË QËNDRUESHËM TË KOMUNËS SË GJAKOVËS<br />
67<br />
4<br />
SHËNDETI I NËNËS DHE FËMIJËS
Change language