pobierz Informator (pdf - 6,3 MB) - Shiuz.com

ISSN 1508-1192 Nr 50/3/2011 

Buhaje nowe 

oraz inne, godne 

polecenia 

Grzegorz Wojtkielewicz 4 

Nowości w naszej 

ofercie 

Monika Skarwecka 7 

Ocena wartości użytkowej 

i hodowlanej knurów 

Piotr Garlicki 22 

Kriobank nasienia knura 

w Polsce – potrzeba i możliwość 

utworzenia 

Jerzy Strzeżek 27

INFORMATOR Nr 50/3/2011 

Szanowni Państwo 

Stacja Hodowli i Unasieniania Zwierząt Sp. z o.o. w Bydgoszczy chciałaby poinformować, 

że decyzja Rady Ministrów z dnia 19 września 2011 roku akceptująca sposób 

prywatyzacji polskich spółek inseminacyjnych w drodze preferencyjnego zbycia 

udziałów osobom uprawnionym otwiera ostatni etap procesu prywatyzacji, o którym mowa 

w pkt. V i VI Ogłoszenia o zamiarze odpłatnego zbycia należących do Skarbu Państwa udziałów 

spółek rolno-spożywczych z dnia 9 sierpnia 2010 roku. 

Szczegółowe informacje będą zamieszczane na stronie www.shiuz.pl oraz 

udzielane drogą telefoniczną pod numerami telefonów: 

Siedziba Spółki 52 328 03 01 

Oddział w Olecku 87 523 00 06 

Oddział w Piątnicy 86 216 49 75 

Oddział w Zamościu 84 639 26 55 

Oddział w Szczecinku 94 374 32 35 

Serdecznie zachęcamy wszystkich, którzy złożyli wniosek o nabycie udziałów 

do ich wykupu, ażeby nasza Spółka inseminacyjna przeszła w ręce najbardziej 

aktywnych hodowców, producentów rolnych i inseminatorów oraz zaangażowanych 

w jej funkcjonowanie pracowników. 

2 

Zarząd 

Stacji Hodowli i Unasieniania Zwierząt 

Sp. z o.o. z siedzibą w Bydgoszczy 

Zdjęcie na okładce: zdobywczynie nagród XXV Krajowej Wystawy 

Zwierząt Hodowlanych w Poznaniu 2011: superczempionka w grupie 

jałowek i czempionka w grupie jałówek w wieku 16 -18 miesięcy rasy 

holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czarno-białej, córka buhaja ORLIK 

PL005057772966 – JUTA 15 PL005188283092 oraz czempionka 

w grupie jałówek w wieku 16 -18 miesięcy rasy holsztyńsko-fryzyjskiej 

odmiany czerwono-białej – BRYZA 53 PL005265740807 – obie 

wyhodowane w Ośrodku Hodowli Zarodowej w Osięcinach. 

Buhaj ORLIK to już od kilku wycen lider w kategorii pokroju 

w ofercie SHiUZ Bydgoszcz. Przekazuje swoim córkom bardzo dobrze 

zbudowane wymiona o niesamowitym zawieszeniu i położeniu 

oraz wyjątkowo dobrze zbudowane nogi z bardzo mocną racicą. Poprawia 

wszystkie cechy funkcjonalne – płodność, zdrowotność wymienia 

i długowieczność. Tu należy wspomnieć, że ojciec Orlika, kanadyjski 

Outside zdobył ogromną popularność na świecie, po tym 

jak właściciele jego córek przekonali się „na własnej oborze”, że są 

one wyjątkowo spokojne, płodne i co najważniejsze – długo żyją.

Spis treści 

4 Buhaje nowe oraz inne, 

godne polecenia 

Grzegorz Wojtkielewicz 

7 Nowości w naszej 

ofercie 

Monika Skarwecka 

13 Powtarzalność oceny 

wartości hodowlanej 

Grzegorz Wojtkielewicz 

15 OHZ Mścice liderem 

nowoczesnych technologii 

rozrodu bydła 

Andrzej Żebrowski 

18 Genomika – podstawy, 

aktualne osiągnięcia 

i przyszłość. Selekcja 

genomowa w hodowli 

trzody chlewnej 

Agnieszka Korwin- 

-Kossakowska 

22 Ocena wartości użytkowej 

i hodowlanej knurów 

Piotr Garlicki 

27 Kriobank nasienia knura 

w Polsce – potrzeba 

i możliwość utworzenia 

Jerzy Strzeżek 

37 Koniec lata i jesień 

w pasiece = początek 

następnego sezonu 

Łucja Skonieczna 

Wydawca: Stacja Hodowli 

i Unasieniania Zwierząt Sp. z o.o. 

w Bydgoszczy, ul. Zamczysko 9a 

85-868 Bydgoszcz 

tel. 52 328 03 01, fax 328 03 17 

Redakcja: SHiUZ Sp. z o.o. 

w Bydgoszczy Oddział w Olecku 

Al. Zwycięstwa 10, 19-400 Olecko 

tel./fax 87 523 00 06 

Komitet redakcyjny: 

Monika Skarwecka, Marcin Marciniak 

Skład i łamanie: Marcin Marciniak 

Fotografia na okładce: 

Monika Skarwecka 

Wszelkie prawa zastrzeżone. 

Przedruk części lub całości tylko 

za pisemną zgodą wydawcy. 

Nakład: 14 720 egzemplarzy 

ISSN 1508–1192 


Szanowni czytelnicy, 

drodzy rolnicy, 

hodowcy i producenci 

Nadszedł czas jesieni 

i czas, by do Państwa 

rąk oddać nowy numer 

naszego „Informatora” z nadzieją, 

że wzbudzi on Państwa 

zainteresowanie. Tematyka artykułów 

jest urozmaicona, tak 

by każdy z czytelników mógł 

znaleźć coś dla siebie. 

W sierpniu b.r. opublikowana 

została nowa wycena wartości 

hodowlanej buhajów rasy 

holsztyńsko-fryzyjskiej, w „Informatorze” 

nie mogło więc 

zabraknąć artykułu autorstwa 

Grzegorza Wojtkielewicza pt. 

Buhaje nowe oraz inne, godne 

polecenia i prezentacji nowej 

oferty buhajów SHiUZ Sp. 

z o.o. z siedzibą w Bydgoszczy 

mojego autorstwa. Mamy nadzieję, 

że tego typu artykuły 

ułatwiają podjęcie decyzji hodowcom 

i producentom bydła 

mlecznego przy wyborze ojców 

przyszłego pokolenia. 

W artykule Powtarzalność 

oceny wartości hodowlanej 

wspomniany Grzegorz Wojtkielewicz 

starał się rozwiać wątpliwości 

dotyczące pojęcia powtarzalności 

(wiarygodności) 

oceny wartości hodowlanej dla 

cech produkcyjnych. 

Nie zapomnieliśmy również 

o hodowcach i producentach 

trzody chlewnej, dlatego prezentujemy 

trzy artykuły na 

ten temat. Na szczególną uwagę 

zasługuje tekst prof. zw. dr. 

hab. Jerzego Strzeżka z UniwersytetuWarmińsko-Mazurski 

w Olsztynie pt. Kriobank 

nasienia knura w Polsce – potrzeba 

i możliwość utworzenia. 

Czy kriokonserwacja, czyli 

przechowywanie materiału 

biologicznego w ciekłym azocie 

jest technologią pozwalającą 

na zachowanie genetycznie 

uwarunkowanej różnorodności? 

Po co nam Banki DNA? Na 

te pytania starał się odpowiedzieć 

autor tego artykułu. 

Tekst Pana Piotra Garlickiego 

pt. Ocena wartości użytkowej 

i hodowlanej knurów przedstawia 

natomiast zmiany jakie 

pojawiły się w ostatnich latach 

w obszarze metod oceny i szacowania 


knurów, jak również przybliża 

problem dramatycznego spadku 

pogłowia świń w Polsce. 

Dla hodowców pszczół mamy 

kilka rad dotyczących przygotowania 

pasieki do sezonu zimowego 

w artykule Pani Łucji 

Skoniecznej pt. Koniec lata 

i jesień w pasiece = początek 

następnego sezonu. 

Jeszcze raz gorąco zachęcamy 

do lektury wszystkich opublikowanych 

artykułów w nowym 

„Informatorze”. 

dr inż. Monika SKARWECKA 

Dyrektor ds. organizacji hodowli 

i rozrodu zwierząt 

SHiUZ Sp. z o.o. w Bydgoszczy 

3


Buhaje nowe 

oraz inne, godne 

polecenia 

Nowa wycena wartości hodowlanej buhajów oznacza 

zmiany w ofercie Stacji Hodowli i Unasieniania 

Zwierząt Sp. z o.o. z siedzibą w Bydgoszczy. Nasza 

najświeższa oferta jak zawsze uwzględnia najnowsze 

wyniki wyceny rozpłodników oraz jest odpowiedzią 

na zapotrzebowanie hodowców i producentów 

utrzymujących bydło mleczne w Polsce. 

mgr inż. Grzegorz WOJTKIELEWICZ 


Oto kilka ciekawych propozycji 

w ofercie SHiUZ 

Sp. z o.o. z siedzibą 

w Bydgoszczy po wycenie sierpień 

2011. 

JEGIER (PF 119) – najważniejszym 

faktem w charakterystyce 

tego buhaja jest to, że po 

wcześniejszym lekkim spadku 

indeksu PF, w chwili obecnej 

indeks ten wzrósł do poziomu 

119. Indeksy na tym poziomie 

uzyskują topowe buhaje 

zagraniczne, których drogie 

(czytaj – używane na lepsze 

krowy w stadzie) nasienie jest 

stosowane w Polsce. Wpływ na 

wzrost indeksu miały z pewnością 

bardzo dobre, lepsze niż 

szacowane przez system, drugie 

i trzecie laktacje „córek-testówek” 

Jegiera. 

Doszło z pewnością także 

4 

więcej danych na temat długowieczności 

– poprawa tego indeksu 

na plus oznacza, że córki 

Jegiera radzą sobie na tym 

świecie aktualnie wygórowanych 

wymagań produkcyjnych, 

płodnościowych, zdrowotnych 

i wielu innych. 

Co z pokrojem córek tego 

buhaja? Jak wiemy, informacje 

na temat wartości hodowlanej 

dla cech pokroju uzyskujemy 

dzięki pracy tzw. grupy 

G-15. Przypomnę, że grupa ta 

została założona w 1995 roku 

w celu wdrożenia systemu oceny 

liniowej pokroju krów i uzyskania 

wartości hodowlanych 

dla cech pokroju. Członkowie 

grupy byli intensywnie szkoleni 

w kraju, jak i za granicą, a za 

sukces można uznać zaliczenie 

jednego z pracowników grupy 

do pięciu najlepszych klasyfikatorów 

na świecie (TOP 5). 

Selekcjonerzy G-15 opisują 

tylko pierwiastki (krowy 

w pierwszej laktacji) po buhajach 

testowych oraz ich rówieśnice 

po buhajach wycenionych. 

Niestety, stan krów, 

a zwłaszcza ich wymion w drugiej 

i dalszych laktacjach dostrzegają 

już tylko właściciele, 

a także – w niektórych przypadkach 

– pracownicy SHiUZ 

Sp. z o.o. z siedzibą w Bydgoszczy. 

Właśnie od naszych 

pracowników terenowych 

mamy informację, że wymiona 

„Jegierek” w drugiej i trzeciej 

laktacji mają się dobrze, nie 

„urywają się” z przyczyny bardzo 

wysokiej produkcji. A ryzyko 

obniżenia wymienia występowało 

ze względu na niezbyt 

mocne więzadła, jakie przekazywał 

Jegier, podobnie zresztą 

jak jego ojciec, światowej sławy 

O-Man Justice. 

Co z cechami fitness (funkcjonalne)? 

Jeżeli chodzi o płodność, 

to w tym przypadku nie 

należy zrażać się relatywnie 

niskim indeksem ogólnym 

płodności na poziomie 92. 

Z pewnością jest on błędnie 

obliczony przez system, ponieważ 

większość składowych indeksu 

płodności jest na bardzo 

przyzwoitym poziomie. I tak: 

NPj – wskaźnik niepowtarzalności 

unasieniania do 56 dnia 

po pierwszym zabiegu inseminacji 

jałówek jest na poziomie 

93 (to 70% indeksu ogólnego), 

NPk – wskaźnik niepowtarzalności 

unasieniania do 56 dnia 

po pierwszym zabiegu inseminacji 

krów po pierwszym ocieleniu 

– 93 (10% ogólnego), 

PP – długość przestoju poporodowgo, 

czyli od wycielenia 

do pierwszej inseminacji –

111 (10% indeksu ogólnego), 

i OMC – okres międzyciążowy, 

czyli odstęp czasu od pierwszego 

ocielenia do ponownego 

zacielenia – 111 (także 10% 

indeksu ogólnego). Jak widzimy, 

wszystkie składowe indeksu 

płodności są na poziomie 93 

lub wyższym, a indeks ogólny 

płodności wynosi 92. 

O perypetiach z wyliczaniem 

indeksu płodności na podstawie 

wyników dla córek buhajów 

o ustabilizowanych para- 

OJCIEC BUHAJÓW 

metrach w wielu 

populacjach światowych 

pisałem 

w „Informatorze” 

Nr 48/2011. Niestety 

do tej pory 

nikt z instytucji 

odpowiedzialnych 

za postęp hodowlany 

tym tematem 

się nie zajął. 

Zdrowotność 

wymienia na poziomie 

103 ozna- 

Molten PL005124965938 


cza poprawę, czyli obniżenie 

zawartości komórek somatycznych 

w mleku córek. Długowieczność 

wynosząca 116 

oznacza bardzo poważny wpływ 

na wydłużenie życia produkcyjnego 

krów po Jegierze. 

Zarówno zaraz po urodzeniu, 

jak i już w dojrzałym wieku cielęta 

po Jegierze są głębokie, 

szerokie, długie – po prostu 

są wspaniałymi zwierzętami. 

Kolejnym atutem jest fakt, że 

można używać nasienia Jegiera 

do inseminacji jałówek ze 

względu na łatwe porody. 

Po analizie tych wszystkich, 

bardzo pozytywnych danych 

zapadła decyzja – uznajemy 

Jegiera na ojca buhajów. Gratulacje 

dla hodowcy, Stanisława 

Żochowskiego, którego marzeniem 

było dochowanie się 

buhaja o takim statusie. 

MOLTEN (PF 114) – syn holenderskiego 

buhaja Martin. 

Pochodzi ze znanej i szanowanej 

rodziny Veela, z której wycenionych 

buhajów było sporo, 

z najstarszym Jagoszem na 

czele. Matka Moltena ze względu 

na swój wdzięk i dobry fundament 

rodowodowy, została 

włączona do programu oceny 

i selekcji już jako jałówka. 83 

5


córki biorące udział w wycenie 

swego ojca świadczą o niesamowitym 

potencjale produkcji 

mlecznej, z bardzo wysoką 

wydajnością zarówno tłuszczu 

jak i białka. Jak na wnuka 

Mtoto przystało, Molten przekazuje 

swoim córkom zrównoważony 

pokrój oraz idealne 

ustawienie zadu. Ze względu 

na łatwe porody, polecany jest 

do inseminacji jałówek i krów 

słabiej wyrośniętych lub o wąskich, 

nieprawidłowo zbudowanych 

zadach. Dodatkowym 

atutem są idealnej długości 

strzyki oraz poprawa zdrowotności 

wymienia. W chwili obecnej 

poszukiwane są krowy lekkie, 

długowieczne, potrafiące 

radzić sobie w nowoczesnych 

oborach, a takie są właśnie 

córki Moltena. 

JANOWIAK (PF 113) – na 

wycenę tego buhaja pracownicy 

działu hodowli naszej Stacji 

czekali długo. Zaczęło się od 

spotkania z krową Roza po holenderskim 

ojcu Meadow. Rzadko 

spotyka się krowę o takim 

typie – ekstremalnie płaskie, 

szeroko rozstawione, skośnie 

ustawione żebra, skóra cienka 

jak pergamin, delikatna, sucha 

Janowiak PL005128858489 – gwarantuje wysoką produkcję, 

odległy rodowodowo od buhajów wykorzystywanych intensywnie 

w ostatnich latach 

6 

głowa, kapitalnie unaczynione 

wymię. Oczu nie można było 

od niej oderwać i jeszcze długo 

można by opisywać jej wdzięk. 

Poza tym super produkcja, super 

białko, brak komórek somatycznych. 

Komisja uznała, 

że jeżeli uda się pozyskać od 

Rozy buhajka i po jego wycenie 

nie wejdzie on do katalogu, to 

dalsza praca hodowlana utraci 

sens. No i stało się. Po perypetiach 

z zacieleniem Rozy, 

w końcu urodził się syn amerykańskiego 

buhaja Jammer – 

Janowiak. 

Buhajek pomyślnie przeszedł 

badania weterynaryjne, nasienie 

spełniło ostre wymagania 

jakościowe, wszedł do testu 

i efekt mamy bardzo zadowalający. 

Atuty hodowlane Janowiaka 

to ponadprzeciętna produkcja 

córek i bardzo dobry 

pokrój – same zalety. Własnych 

cech długowieczności jeszcze 

nie uzyskał, ale prognozując po 

ojcu (PL - Productive Life +2,8) 

– powinno być dobrze. Ponadto 

Janowiak to buhaj odległy rodowodowo 

– brak tu krwi Bellwooda, 

Jocko Besna, Aerostara 

czy Omana Justice, których 

nasienie było bardzo intensywniewykorzystywane 

w hodowli 

na całym 

świecie. 

Naszym 

zdaniem każdy 

szanujący się 

hodowca bydła 

mlecznego powinienwykorzystać 

zalety, 

jakie przekazuje 

Janowiak 

i użyć jego na- 

sienia do inseminacji 

swoich 

krów. 

FIDES ET (PF 109) – pochodzi 

z zaimportowanego 

z USA do Polski przez SHiUZ 

Sp. z o.o. z siedzibą w Bydgoszczy 

zarodka od matki Bo- 

-Irish Convincer Katilee (Convincer/Bellwood), 

po ojcu 

Finley. Córki Fidesa dają sporo 

mleka, a wyższa wartość 

hodowlana dla kilogramów 

białka niż tłuszczu powinna 

skutkować sporą zawartością 

tego składnika w mleku. Budowa 

córek Fidesa to przede 

wszystkim harmonijność – 

średni kaliber, wręcz idealne 

ustawienie szerokiego zadu. 

Ważną cechą jest także optymalna 

długość strzyków, ponieważ 

ostatnio w całej populacji 

światowej bydła hf strzyki 

uległy skróceniu. 

TOMBAK – rewelacja jeżeli 

chodzi o łatwość wycieleń. 

Na 303 opisane porody wystąpił 

tylko jeden trudny. Dla porównania 

u „kolegów” katalogowych 

jest to liczba 12-14, 

a dochodzi nawet czasami do 

20 trudnych porodów (wtedy 

nie należy takiego buhaja 

używać do inseminacji jałówek). 

BOLIG (PF 109) – spec 

od poprawy produkcji białka 

w mleku. Świadczy o tym podwójna 

wartość hodowlana dla 

kilogramów białka w stosunku 

do kilogramów tłuszczu w wartości 

hodowlanej. W związku 

z tym przeznaczony też dla gospodarstw, 

które zbliżają się do 

limitu kwoty mlecznej. To także 

buhaj mało spokrewniony ze 

swoimi poprzednikami lub rówieśnikami 

– Boliver/Lantz/Notel. 

Przeznaczony do kojarzenia 

z krowami wieloródkami. 

To nie wszystkie nowe buhaje - 

naszą ofertę opisujemy szczegółowo 

na kolejnych stronach. �

Nowości 

w naszej ofercie 

dr inż. Monika SKARWECKA 


Po wycenie 

wartości hodowlanejbuhajów 

rasy holsztyńsko-fryzyjskiej 

odmiany czarno-białej 

i czerwono-białej, 

która w sierpniu b.r. 

dział Olecko 

Zwycięstwa 10, 19-400 została Olecko opublikowa- 

./fax 87 523 00 06, 523 00 07, 523 00 08 

mail: olecko@shiuz.pl 

na na stronie inter- 

cówka Terenowa Olsztyn 

Bydgoska 3, 10-243 Olsztyn 

./fax 89 526 77 17, netowej 535 82 46 Instytutu 

dział Piątnica 

Czarnocka 56, 18-421 Zootechniki Piątnica – Pań- 

./fax 86 216 49 75 

. 86 219 13 60, 219 13 61, 216 69 96 

mail: piatnica@shiuz.pl stwowego Instytutu 

cówka Terenowa Bielsk Podlaski 

Studziwodzka 44, Badawczego 17-100 Bielsk Podlaski z sie- 

./fax 85 730 32 95, fax 85 730 32 96 

mail: bielsk@shiuz.pl dzibą w Krakowie 

dział Zamość 

skie 67, 22-400 Zamość (http://wycena.izoo. 

./fax 84 639 26 55, 639 65 64, 677 63 80 

84 639 68 32 

mail: zamosc@shiuz.pl krakow.pl) opraco- 

cówka Terenowa Białka 

łka 154, 21-300 Radzyń waliśmy Podlaski nowy Ka- 

./fax 83 352 50 21, 352 50 22 

mail: bialka@shiuz.pl 

talog Buhajów Ras 

Mlecznych – wycena 

sierpień 2011. Na 

kartach katalogowych 

prezentujemy 

przedstawicieli takich 

ras jak: polska 

czarno-biała, pol- 

.shiuz.pl skaczerwono-biała, polska czerwona, 

simentalska, montbeliarde, 

jersey, oraz przede 

wszystkim buhaje rasy holsztyńsko-fryzyjskiej 

odmiany 

czarno-białej i czerwono-białej. 

W przypadku wybranych 

buhajów oferujemy nasienie 

seksowane. Nowa oferta buhajów 

jest dostępna w sprzedaży 

od 1 października 2011 roku. 

STACJA HODOWLI I UNASIENIANIA ZWIERZĄT SP. Z O.O. W BYDGOSZCZY 

KATALOG BUHAJÓW RAS MLECZNYCH 

Wycena - sierpień 2011 

W ofercie podstawowej buhajów 


odmiany czarno-białej 

prezentujemy łącznie 33 rozpłodniki, 

z których 9 jest po 

raz pierwszy prezentowanych 

w katalogu, są to buhaje: 

1) BOLIG PL005133804075, 

2) F.F. JUBILAT PL005093242511, 


3) F.F.JULIUSZ PL005115074441, 

4) FIDES PL005099449334, 

5) JANOWIAK PL005128858489, 

6) JUMZ PL005105516463, 

7) JURT PL005141186033, 

8) MOLTEN PL005124965938, 

9) TOMBAK PL005098954129. 

Na szczególną uwagę zasługuje 

buhaj JEGIER ST 

PL005106913698, który od 

kilku sezonów utrzymuje się 

na szczycie rankingu buhajów 

SHiUZ Bydgoszcz, 

a przez Radę Hodowlaną 

działającą przy Stacji został 

po analizie ostatniej 

wyceny wartości hodowlanej 

wybrany na ojca 

buhajów. Szerzej o niektórych 

z ww. buhajów 

mogą Państwo przeczytać 

w artykule głównego 

specjalisty ds. hodowli 

w SHiUZ Sp. z o.o. Grzegorza 

Wojtkielewicza pt. 

Buhaje nowe oraz inne, 

godne polecenia opublikowanym 

na łamach niniejszego 

„Informatora” 

(czytaj str. 4). Prezentowane 

w katalogu buhaje 


odmiany czarno- 

-białej to synowie takich 

buhajów-sław światowej 

genetyki jak: Champion, 

Dawson, Finley, Garter, 

Jammer, Jocko Besn, 

Mainstream, Martin, 

Mtoto, Ostwald, Outside, 

Stormatic, V Eaton, 

Boliver, Monza, Titanic 

oraz Justice. Ta różnorodność 

wśród buhajów zaspokoi gusta 

każdego hodowcy i producenta 

bydła. 

Prezentowana w katalogu 

oferta buhajów rasy holsztyńsko-fryzyjskiejodmiany 

czerwono-białej to przede 

wszystkim efekt współpracy 

7

Buhaje OFERTA SHiUZ PODSTAWOWA Sp. z o.o. w SHiUZ Bydgoszczy SP. Z O.O. rasy W BYDGOSZCZY 

polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czarno-białej po drugiej wycenie szacowanej wartości hodowlanej w 2011 roku 

(buhaje Buhaje SHiUZ uszeregowane Sp. z o.o. w według Bydgoszczy ceny) rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czarno-białej po drugiej wycenie szacowanej wartości hodowlanej w 2011 roku 

(buhaje uszeregowane według ceny) 

8 

Składowe Indeksu PF 

Cena za 1 porcję nasienia 

(netto) 

Wartość hodowlana 

Hodowca 

Powtarzalność 

(wiarygodność) 

Indeks prod. (kg) 

Liczba obór 

Liczba córek 

WH Przeżywalność 

Składowe podindeksu pokroju 

ogólnego 

Indeks PF 

WH komórek somatycznych 

Podindeks płodności 

Podindeks wymienia 

Podindeks nóg i racic 

Podindeks kalibru 

Podindeks ogólny 

pokroju 

Podindeks produkcyjny 

Nazwa 

ojca 

% hf 

Data 

urodzenia 

Numer 

buhaja 

Nazwa 

buhaja 

Lp 

Bi 

(%) 

Bi 

(kg) 

Tł 

(%) 

Tł 

(kg) 

Ml 

(kg) 

Podindeks typu 

i budowy 

1 JEGIER ST PL005106913698 2005-05-24 100 JUSTICE 129 117 122 117 115 108 92 103 119 116 132 99 977 47,3 0,07 32,9 0,00 113,1 0,88 Stanisław Żochowski 80 

2 MOLTEN PL005124965938 2006-05-12 100 MARTIN 126 107 108 108 100 107 91 106 114 b.d. 83 70 964 37,4 -0,03 31,9 -0,01 101,2 0,73 Stanisław Żochowski 58 

3 AULNAY FR1724658564 2005-06-25 100 TITANIC 115 122 110 112 120 117 88 97 112 106 75 54 843 17,7 -0,20 20,1 -0,10 58,0 0,80 Import Francja 55 

4 GINTER PL005082998221 2003-06-13 100 GARTER 113 112 116 120 110 105 110 101 111 93 107 88 1114 17,4 -0,33 17,0 -0,23 51,5 0,89 Krzysztof Banach 50 

5 OMER JUST PL005113712772 2005-10-09 100 JUSTICE 115 110 107 108 112 105 98 108 111 114 107 89 -199 28,4 0,49 15,5 0,29 59,4 0,84 ZRH Cieleśnica 48 

6 ORDER PL005020208372 2001-07-17 100 OUTSIDE 103 122 108 102 129 114 106 106 109 137 763 438 547 3,1 -0,24 3,6 -0,18 10,2 0,97 Stanisław Żochowski 48 

7 JANOWIAK PL005128858489 2006-08-01 100 JAMMER 119 109 109 106 105 108 112 105 113 b.d. 83 64 803 30,4 -0,04 21,7 -0,06 73,8 0,77 Zbigniew Kozłowski 46 

8 JARANIT PL005114777602 2005-07-08 100 JUSTICE 124 97 104 99 110 89 116 99 112 114 115 75 1033 30,2 -0,15 32,0 -0,03 94,2 0,86 Jarosław Myszczyński 45 

9 JUBILER PL005131754709 2006-03-06 99,6 JUSTICE 120 101 116 103 111 92 109 113 112 119 120 84 785 29,8 -0,04 24,1 -0,03 77,9 0,84 OHZ Osięciny Sp. z o.o. 45 

10 MOMENT PL005100912369 2003-12-17 97,4 MONZA 109 120 95 110 121 116 109 102 111 115 129 109 191 23,7 0,20 4,7 -0,02 33,1 0,91 Wojciech Pruszkowski 45 

11 JENOT PL005106912752 2006-02-09 100 JUSTICE 121 101 114 110 97 98 106 106 112 115 86 64 952 26,6 -0,15 27,7 -0,05 82,1 0,79 Stanisław Żochowski 43 

12 OUTSTANDING PL005053304327 2000-12-21 100 JOCKO BESN 121 111 102 104 104 113 93 99 113 140 1955 948 941 13,3 -0,30 33,6 0,02 80,6 0,99 Import USA 41 

13 DRAMON PL005104342643 2004-09-21 98,5 DAWSON 119 99 82 103 99 102 111 100 110 106 130 101 108 27,4 0,29 24,2 0,26 75,7 0,90 Magda Melerowicz-Bos 40 

14 JUMAT ST ET PL005106913094 2005-01-16 100 JUSTICE 119 109 112 102 108 106 105 104 113 118 126 104 697 25,6 -0,04 24,7 0,01 75,1 0,88 Stanisław Żochowski 38 

15 ADMIRABLE FR8066091555 2005-07-16 100 OSTWALD 121 102 106 117 108 94 95 99 110 109 116 89 1040 20,1 -0,27 30,2 -0,06 80,4 0,85 Import Francja 35 

16 MOFIS PL005100908324 2003-12-06 98,4 MTOTO 111 111 99 99 119 105 94 112 109 105 155 133 371 10,4 -0,06 16,0 0,04 42,3 0,92 Wojciech Kowalewski 35 

17 F.F. JULIUSZ PL005115074441 2006-10-11 99,2 JUSTICE 119 108 110 99 109 106 108 102 112 b.d. 87 71 415 29,3 0,15 22,5 0,10 74,4 0,73 GR Dochowo Dairy 33 

18 F.F. JUBILAT PL005093242511 2006-07-23 94 JUSTICE 112 110 94 95 118 106 101 108 110 b.d. 99 75 301 10,8 -0,02 17,4 0,09 45,6 0,77 GR Dochowo Dairy 31 

19 JUKATAN ET PL005117459888 2005-09-28 100 JUSTICE 119 100 111 114 95 99 102 102 109 112 106 81 931 27,5 -0,13 22,6 -0,10 72,6 0,85 Import USA/Krzysztof Pogorzelski 31 

20 JUST ST ET PL005100966676 2004-08-05 100 JUSTICE 112 105 108 103 106 102 109 112 109 110 163 100 574 11,5 -0,15 17,2 -0,03 46,0 0,90 Stanisław Żochowski 30 

21 JETI ET PL005107051061 2005-09-10 100 JUSTICE 112 109 106 96 109 108 104 103 109 b.d. 120 91 -42 16,1 0,23 14,9 0,21 45,9 0,86 Import USA/Grzegorz Grodzki 30 

22 VITONSON FR2141062362 2004-08-27 99,2 V EATON 122 104 104 111 112 96 105 84 111 112 96 71 615 32,9 0,09 26,5 0,07 86,0 0,86 Import Francja 28 

23 TOMBAK PL005098954129 2005-05-22 100 TITANIC 116 112 103 98 120 105 82 100 109 109 80 70 815 23,6 -0,12 18,3 -0,11 60,2 0,82 Hendripol Sp. z o.o. 28 

24 BESZAMEL PL005131755010 2006-03-29 100 BOLIVER 119 110 107 119 104 108 80 100 110 109 99 69 948 21,9 -0,20 25,5 -0,08 72,8 0,80 OHZ Osięciny Sp. z o.o. 26 

25 MIGDAŁ ET PL005131754907 2006-03-21 100 MAGICAL 110 119 109 120 115 113 96 98 110 b.d. 102 72 279 8,3 -0,04 14,8 0,07 37,9 0,81 Import Kanada/OHZ Osięciny Sp. z o.o. 26 

26 TOMOGRAF PL005098954136 2005-05-22 100 TITANIC 114 114 103 104 121 107 93 102 110 109 84 63 849 19,3 -0,19 17,1 -0,13 53,6 0,81 Hendripol Sp. z o.o. 26 

27 MISOTTO PL005100544294 2003-10-04 98,1 MONZA 111 109 101 109 103 110 107 107 109 96 155 107 545 15,4 -0,09 13,9 -0,05 43,3 0,92 Wojciech Kowalewski 26 

28 JURT PL005141186033 2006-04-16 98,5 JUSTICE 115 107 110 96 113 101 111 93 110 b.d. 90 66 733 10,8 -0,23 23,3 -0,02 57,4 0,80 Stanisław Bieńkowski 23 

29 SZAŁAS PL005099143195 2004-09-02 99,6 STORMATIC 112 117 119 117 116 109 88 101 110 108 114 93 679 17,4 -0,13 14,6 -0,10 46,7 0,88 OHZ Osięciny Sp. z o.o. 23 

30 UPSILON FR1454075600 2003-06-14 100 CHAMPION 116 108 117 119 106 101 96 100 110 95 118 96 591 20,5 -0,05 20,2 0,00 60,9 0,89 Import Francja 23 

31 BOLIG PL005133804075 2006-03-31 98,5 BOLIVER 120 107 103 92 105 109 86 91 109 b.d. 92 66 857 16,8 -0,22 30,2 0,01 77,1 0,79 Rolhod Sp. z o.o. 23 

32 JUMZ PL005105516463 2005-12-07 99,2 JUSTICE 113 106 100 107 109 102 110 103 109 115 99 81 739 2,1 -0,34 22,8 -0,03 47,6 0,82 Adam Guzel 23 

33 FIDES ET PL005099449334 2006-06-06 100 FINLEY 115 108 109 112 102 107 93 98 109 b.d. 86 58 772 12,0 -0,24 22,0 -0,05 56,1 0,79 Import USA/HZiNR Polanowice Sp. z o.o. 23 

Wytłuszczone zostały buhaje, które prezentowane są po raz pierwszy w katalogu. Dane udostępnione przez Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy w Krakowie, www.wycena.izoo.krakow.pl

Buhaje MCB Sp. z o.o. w Krasnem i SHiUZ Sp. z o.o. w Bydgoszczy rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czerwono-białej po drugiej wycenie szacowanej wartości 

OFERTA SHiUZ SP. Z O.O. W BYDGOSZCZY 

hodowlanej 

Buhaje SHiUZ 

w 

Sp. 

2011 

z o.o. 

roku 

w Bydgoszczy 

(buhaje uszeregowane 

oraz MCB Sp. z 

według 

o.o. w Krasnem 

ceny) 

rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czerwono-białej po drugiej wycenie szacowanej wartości hodowlanej 

w 2011 roku 




(netto) 


Hodowca 




Liczba obór 

Liczba córek 


Indeks PF 



ogólnego 






pokroju 


Nazwa 

ojca 

% hf 

Data 

urodzenia 

Numer 

buhaja 

Nazwa 

buhaja 

Lp 

Bi 

(%) 

Bi 

(kg) 

Tł 

(%) 

Tł 

(kg) 

Ml 

(kg) 


i budowy 

1 VIKAN FR5645214193 2004-11-20 86 KIAN 115 110 112 98 113 105 98 104 110 113 132 67 265 19,4 0,10 20,1 0,14 59,6 0,88 Import Francja 35 

2 MAKLER PL005047827993 2002-01-27 100 MARIO-RED 114 103 96 105 108 99 112 91 108 97 128 75 706 6,8 -0,27 24,0 0,00 54,8 0,89 OHZ Głogówek Sp. z o.o. 35 

3 KAROTEN PL005107051443 2006-08-20 81 KIAN 113 100 93 89 107 99 95 108 106 b.d. 90 75 71 20,9 0,23 14,4 0,15 49,8 0,75 Grzegorz Grodzki 30 

4 MISTER K. PL005127048126 2006-01-27 91 MISTY 112 102 91 97 106 102 107 95 106 b.d. 93 67 -192 31,8 0,53 8,3 0,20 48,4 0,78 Józef Kontny 30 

5 ASTON FR2931363918 2005-05-05 96 HEIN 55 117 93 93 99 101 91 94 101 106 100 63 45 384 18,1 0,02 23,6 0,13 65,3 0,75 Import Francja 30 

9 VOLESTAR FR2931897257 2004-09-13 97 PERICLES 107 87 99 103 88 87 110 103 100 113 72 42 -287 6,4 0,25 9,5 0,26 25,4 0,82 Import Francja 30 

6 BIBLO FR5653851161 2006-01-25 97 LUDOX 110 111 113 104 118 103 83 92 105 b.d. 103 82 242 14,3 0,05 11,7 0,04 37,7 0,79 Import Francja 27 

7 VALET FR2923746878 2004-01-23 91 KONVOY 97 112 106 106 105 113 104 93 101 97 130 63 -217 -18,3 -0,12 1,9 0,12 -14,5 0,89 Import Francja 23 

8 VIX RED * BE265600508 2004-11-12 100 SEPTEMBER ST 100 107 119 117 112 95 89 90 100 108 113 84 47 -0,8 -0,04 0,0 -0,02 -0,9 0,85 Import Francja 23 

10 MACZO PL005047827894 2001-06-25 89 MARIO-RED 100 94 95 102 97 94 92 117 99 103 98 65 205 -9,0 -0,22 2,7 -0,05 -3,7 0,86 OHZ Głogówek Sp. z o.o. 23 

11 AWANS* PL005111892261 2005-10-24 86 AVANTI-RED 89 97 99 95 100 97 112 91 94 108 106 89 -665 -19,9 0,11 -13,3 0,13 -46,4 0,84 SK Prudnik Sp. z o.o. 21 

* buhaje będące własnością SHiUZ Sp. z o.o. w Bydgoszczy, pozostałe buhaje należą do MCB Sp. z o.o. w Krasnem 

Wytłuszczone zostały buhaje, które prezentowane są po raz pierwszy w katalogu. Dane udostępnione przez Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy w Krakowie, www.wycena.izoo.krakow.pl 


z Małopolskim Centrum Biotechniki 

Sp. z o.o. w Krasnem, z którym 

SHiUZ Sp. z o.o. z siedzibą w Bydgoszczy 

od 2007 roku wspólnie realizuje 

„Program oceny i selekcji 

buhajów rasy holsztyńsko-fryzyjskiej 

odmiany czarno- i czerwono- 

-białej.” Prezentujemy 11 buhajów 

ww. rasy, w tym jednego do tej pory 

nieprezentowanego w katalogu – 

należącego do SHiUZ Sp. z o.o. buhaja 

AWANS PL005111892261. 

Rasa holsztyńsko-fryzyjska to 

wyspecjalizowana rasa mleczna 

wymagająca dobrej jakości paszy 

objętościowej o wysokiej wartości 

pokarmowej. 

Dzięki współpracy SHiUZ Sp. 

z o.o. z francuską firmą Genes 

Diffusion Optimal zainteresowani 

hodowcy nadal mogą nabyć nasienie 

buhajów rasy holsztyńsko- 

-fryzyjskiej odmiany czarno-białej: 

VAUCLUSE FR4240917397 czy DA- 

NILLO NL437185378 (które zostały 

zakwalifikowane jako ojcowie 

buhajów), a także ARIVERA 

FR7814271134 oraz buhaja rasy 

holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany 

czerwono-białej BRAHMS RED 

NL415773144. Dzięki tej współpracy 

możemy Państwu nadal oferować 

w sprzedaży nasienie seksowane 

buhajów JOCK UK612628, 

CONCORD UK621638 oraz 

ROCKO FR2253771662, a także buhajów: 

ROTHENEUF FR5360661767, 

ROYAUME FR3544612438, TASMAN 

FR8538921139, PEINZER BOY 

NL331879452 – nasienie będzie 

dostępne w sprzedaży do wyczerpania 

zapasów. W najbliższym czasie 

Stacja wprowadzi do sprzedaży 

dodatkowo nasienie seksowane 

trzech nowych buhajów rasy holsztyńsko-fryzyjskiej 

odmiany czarno-białej: 

MASTER, MATTERHORN 

i STRIDER. 

W nowym katalogu nadal mogą 

Państwo znaleźć ofertę buhajów 

rasy simentalskiej, polskich jak 

i niemieckich – to efekt współpracy 

Małopolskiego Centrum Biotechniki 

9


Sp. z o.o. w Krasnem z bawarską 

Stacją Unasieniania i Hodowli 

Zwierząt BVN Neustadt. 

Wśród buhajów tej rasy prezentujemy 

trzy nowe buhaje: 

WATNOX DE0938662295, 

WELTMEYER DE0662595696 

oraz WALISER DE0939658119. 

Rasa simentalska ma mniejsze 

wymagania bytowe niż rasa 

holsztyńsko-fryzyjska, bardzo 

dobry skład mleka o niskiej 

liczbie komórek somatycznych, 

dobrą użytkowość mięsną oraz 

zdolności dostosowania i przetrwania 

w trudnych warunkach. 

Nie zapomnieliśmy również 

o wielbicielach rodzimych ras 

zachowawczych, którzy także 

znajdą coś dla siebie w naszej 

nowej ofercie. Zachęcamy do 

kupowania nasienia buhaja WE- 

RMES PL005161384198 rasy 

polskiej czerwonej, a także buhajów 

FELIX PL005135666312, 

GEJZER PL005220751558, 

TRAMP PL005158282087, 

FUNDAMENT PL005220752012 

oraz LINUS PL005220751930 

– przedstawicieli rasy polskiej 

czarno-białej. Bydło ras rodzimych 

charakteryzuje się cechami 

typowymi dla populacji 

autochtonicznych, między innymi 

takimi jak duża odporność 

i zdrowotność, długowieczność, 

a także doskonałe 

przystosowanie to trudnych 

warunków środowiskowych. 

Rasa montbeliarde pochodzi 

z Francji, regionu Franche- 

-Comte. Mleko krów tej rasy 

charakteryzuje się dużą zawartością 

białka i zawartością frakcji 

beta-kappa-kazeiny, dzięki 

czemu doskonale się nadaje do 

produkcji sera. W naszej ofercie 

znajdą Państwo nasienie 

buhajów już znanych, ale nie 

prezentowanych w katalogach 

innych stacji unasienienia czy 

10 

handlarzy nasienia, takich jak: 

1) UROCHER FR3802607647, 

2) PAGANINI FR6331920278, 

3) TRICHOMA FR3802591295, 

4) UCHENY FR5249063102, 

5) UPSALIN FR7045771936, 

6) UTANG FR0103022003, 

7) TRACT FR1631684619, 

8) VIDOR FR0105030896 

(pozyskanych z firmy Coopex 

Montbeliarde), a w najbliższym 

czasie dostępne będzie nasienie 

trzech nowych buhajów: 

SOCRATE JB, ABSOLU JB oraz 

SEXY JB. 

W rasie jersey oprócz znanych 

już Państwu buhajów: 

1) ABE US111334898, 

2) DUKE US113521285, 

3) FREEZE US114118590, 

4) FOREST US112755267, 

5) HARNESS US112644345, 

6) FLORESCENT US110644563, 

7) REDWOOD US112170637, 

8) LENCREST CA102944844, 

9) LANE US112861867, 

SHiUZ Sp. z o.o. wprowadziła 

od 1 października 2011 

roku nasienie nowego buhaja 

– GHENT US67027314. Angielska 

rasa jersey to jedna 

z najmniejszych ras na świecie, 

charakteryzująca się wyjątko- 

Orlik PL005057772966 

wo tłustym mlekiem. 

Stacja Hodowli i Unasieniania 

Zwierząt Sp. z o.o. z siedzibą 

w Bydgoszczy przygotowała 

dla Państwa również ofertę dodatkową 

buhajów rasy holsztyńsko-fryzyjskiej 

odmiany 

czarno-białej. Buhaje te nie 

są prezentowane w katalogu, 

ale ich nasienie jest dostępne 

w sprzedaży od 1 października 

2011 roku: 

1)ISLAND PL005137045047, 

2)ORLIK PL005057772966, 

3)JUMARDEL ST 

PL005106913193, 

4)VIRGINO FR5237442091, 

5)VIRCHOW FR3514051956, 

6)ORWIN PL005137641805, 

7)SUMMER PL005137393568. 

ISLAND – to buhaj, którego 

nasienie nie było do tej 

pory oferowane w sprzedaży 

hodowcom i producentom bydła 

mlecznego. To syn światowej 

sławy buhaja Shottle, międzynarodowego 

ojca buhajów. 

Córki buhaja Island charakteryzują 

się dobrymi cechami pokroju 

oraz potężną produkcją 

mleka +1 116 kg. 

ORLIK – to już znany Państwu 

buhaj, którego nie mogło

Oferta OFERTA dodatkowa 

DODATKOWA SHiUZ SP. Z O.O. W BYDGOSZCZY 

Buhaje SHiUZ Sp. z o.o. w Bydgoszczy rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czarno-białej po drugiej wycenie szacowanej wartości hodowlanej w 2011 roku 




(netto) 





ogólnego 

Hodowca 



Liczba obór 

Liczba córek 

Indeks PF 


Nazwa 

ojca 

% hf 

Data 

urodzenia 

Numer 

buhaja 

Nazwa 

buhaja 

Lp 

Bi 

(%) 

Bi 

(kg) 

Tł 

(%) 

Tł 

(kg) 

Ml 

(kg) 






i budowy 



pokroju 

1 ISLAND* PL005137045047 2006-06-22 96,9 SHOTTLE 110 114 114 112 108 110 103 111 110 b.d. 121 71 1116 13,4 -0,38 12,3 -0,29 37,9 0,82 Sano Sp. z o.o. 70 

2 ORLIK PL005057772966 2001-11-05 99,2 OUTSIDE 101 122 111 108 121 117 104 110 108 145 711 424 125 1,4 -0,05 -0,1 -0,05 1,2 0,96 OHZ Osięciny Sp. z o.o. 43 

3 JUMARDEL ST PL005106913193 2005-03-14 100 JUSTICE 111 116 112 107 114 112 98 109 111 120 103 74 679 5,2 -0,28 17,6 -0,06 40,3 0,86 Stanisław Żochowski 36 

4 VIRGINO* FR5237442091 2004-11-07 100 TITANIC 107 118 109 102 120 113 93 99 108 109 119 75 591 1,9 -0,27 11,3 -0,10 24,5 0,88 Import Francja 30 

5 VIRCHOW* FR3514051956 2004-12-29 100 OFAIT 113 109 107 110 110 105 97 100 108 111 90 75 630 7,6 -0,22 20,4 -0,01 48,4 0,85 Import Francja 28 

6 ORWIN PL005137641805 2006-01-17 100 OURASI 116 111 113 96 111 109 88 80 108 107 119 85 107 15,4 0,14 23,8 0,26 62,9 0,84 SK w Dobrzyniewie Sp. z o.o. 26 

7 SUMMER PL005137393568 2006-11-08 99,2 SAM 106 114 99 105 108 115 109 103 108 b.d. 108 88 358 -0,7 -0,19 10,2 -0,02 19,6 0,77 Adam Guzel 23 

* oferta ważna do wyczerpania zapasów nasienia 

Wytłuszczone zostały buhaje, których nasienie do tej pory nie było oferowane w sprzedaży. Dane udostępnione przez Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy w Krakowie, www.wycena.izoo.krakow.pl 


zabraknąć w ofercie SHiUZ Sp. z o.o. To wybitny 

„pokrojowiec” o czym świadczą wartości 

podindeksów pokrojowych, w tym pokroju 

ogólnego 122, kalibru 111, typu i budowy 

108, nóg i racic 121, wymienia 117. Poprawia 

wszystkie cechy funkcjonalne – płodność, 

zdrowotność wymienia i długowieczność. Córki 

Orlika wygrywają wystawy. Na ostatniej jubileuszowej 

XXV Krajowej Wystawie Zwierząt 

Hodowlanych w Poznaniu 2011 córka JUTA 15 

PL005188283092 wyhodowana w Ośrodku 

Hodowli Zarodowej w Osięcinach została superczempionką. 

Alta 33 PL005172017429, córka buhaja Orlik, hodowca: 

HZiNR Polanowice Sp. z o.o. 

JUMARDEL ST – syn znanego Państwu 

buhaja Justice i krowy Cordel Mary 4. Córki 

Jumardela ST charakteryzują dobrym pokrojem 

(podindeks nóg i racic 114, podindeks 

wymienia 112) oraz dobrą produkcją mleka 

(+679 kg). Jednym z atutów tego buhaja jest 

fakt, że jego potomstwo przychodzi na świat 

bez komplikacji porodowych (łatwe ocielenia). 

Buhaj VIRGINO przyjechał do nas z Francji. 

To syn kanadyjskiego buhaja Titanic, którego 

ojcem był Storm, a pradziadkiem najsłynniejszy 

buhaj kanadyjski przekazujący swym 

córkom wysoką mleczność, a także doskonały 

pokrój – buhaj Starbuck. Córki tego buhaja 

charakteryzują się mocnymi nogami (podindeks 

nóg i racic 120) oraz ładnymi wymionami 

(podindeks wymienia 113). 

VIRCHOW – jedyny syn buhaja Ofait w naszej 

ofercie. „Łatwe ocielenia” to jeden z atutów 

tego buhaja, wskazuje to, że jego potom- 

11


stwo przychodzi na świat bez 

komplikacji porodowych. Córki 

tego buhaja charakteryzują 

produkcją mleka na przyzwoitym 

poziomie oraz harmonijną 

budową. 

ORWIN – syn francuskiego 

buhaja Ourasi. Poprawia nogi 

(podindeks 111), wymię (podindeks 

109). Jego córki są po 

prostu ładne. 

SUMMER – to buhaj, którego 

nasienie nie było do tej pory 

oferowane w sprzedaży hodowcom 

i producentom bydła 

mlecznego. Jedyny syn buhaja 

Sam w naszej ofercie. Przekazuje 

córkom ładne wymiona 

i poprawia nogi. 

W przypadku buhajów: 

ISLAND PL005137045047, 

VIRGINO FR5237442091 

i VIRCHOW FR3514051956 

– nasienie będzie dostępne 

w sprzedaży do wyczerpania 

zapasów. 

Zachęcamy Państwa do zapoznania 

się z nowym, niedawno 

wydanym Katalogiem 

www.shiuz.pl Buhajów Ras Mięsnych 2011. 

Na stronach katalogowych pre- 

12 

zentujemy łącznie 32 buhaje – 

reprezentantów dziewięciu ras 

takich jak: limousine, simentalska, 

charolaise, red angus, 

aberdeen angus, piemontese, 

hereford, blonde d'aquitaine 

oraz belgijska błękitno-biała. 

Wśród znanych już Państwu 

buhajów pojawiło się łącznie 

siedem buhajów do tej pory nie 

prezentowanych w katalogu, tj.: 

Barba 5 PL005193130015, córka buhaja Orwin, hodowca: Antoni Piechociński, Bożejewo 

Stare 

1) NITRON PL005218627049 – 

rasa limousine, 

2) NOREK PL005218626707 – 

rasa limousine, 

3) MAGDAD PL005213573204 – 

rasa simentalska, 

4) NOSAL PL005213573914 – 

rasa simentalska, 

5) NAPAR PL005218998927 – 

rasa charolaise, 

6) MILTON PL005192824113 – 

rasa hereford, 

7) NUGAT PL005211769555 – 

rasa blonde d'aquitaine. 

Na szczególną uwagę zasługuje 

buhaj NUGAT, reprezentant 

rasy blonde d'aquitaine, 

której przedstawicieli dawno 

nie było na stronach naszych 

katalogów. Rasa wywodząca 

się z Francji – to najmłodsza 

z francuskich ras bydła mięsnego. 

Bydło tej rasy jest dużego 

kalibru, dość późno dojrzewające, 

o długim i masywnym 

ciele z głęboką klatką piersiową, 

szerokimi biodrami, mocnymi 

kończynami i doskonale 

umięśnionym zadem. 

Zapraszamy na naszą stronę 

internetową www.shiuz.pl, 

na której znajdą Państwo niezbędne 

wiadomości do prowadzenia 

pracy hodowlanej i kontaktu 

z naszą Stacją. � 

STACJA HODOWLI I UNASIENIANIA ZWIERZĄT SP. Z O.O. W BYDGOSZCZY 

KATALOG BUHAJÓW RAS MIĘSNYCH 2011


oceny wartości 

hodowlanej 

Na ocenę wartości hodowlanej buhaja składają się 

liczne parametry związane z budową i funkcjonalnością 

jego córek, odniesione do średnich wartości 

osiąganych w Polsce, czyli tzw. bazy. Wycena ma postać 

długiej listy liczb, z których jedna pełni bardzo 

szczególną rolę. Jest to „powtarzalność” - wartość zawsze 

mniejsza niż 1, która nie odnosi się do pojedynczej, 

konkretnej cechy córek buhaja, ale która mówi 

nam coś ważnego o całej wycenie, o wszystkich wyliczonych 

parametrach. 

mgr inż. Grzegorz WOJTKIELEWICZ 


Na stronie Instytutu Zootechniki 

– PIB, pod adresem 

http://wycena.izoo. 

krakow.pl, w zakładce „Metody 

oceny”, znajduje się link „Metody 

oceny krajowej”, prowadzący 

do dokumentu (http:// 

wycena.izoo.krakow.pl/doc/ 

metody_oceny_2011_1.pdf), 

w którym szczegółowo opisano 

między innymi metody oceny 

wartości hodowlanej buhajów, 

konstrukcję indeksu PF i podindeksów 

oraz opisano sposób 

obliczania powtarzalności 

oceny. Dla cech produkcyjnych 

przedstawia się to następująco: 

„Powtarzalność oceny war- 

tości hodowlanej dla cech produkcyjnych 

jest szacowana 

na podstawie tzw. ekwiwalentu 

liczby potomstwa krów posiadających 

wydajności, który 

jest też wykorzystywany do 

obliczania dokładności ocen 

pozostałych krewnych. W algorytmie 

uwzględnia się m.in. 

efekty użyte w modelu stosowanym 

w ocenie i liczebność 

podklas dnia doju w stadzie 

(HTD). Korelacja między obliczaną, 

a tzw. dokładną powtarzalnością 

oceny dla buhajów 

jest równa co najmniej 0,98.” 

Dla wielu hodowców, na codzień 

zajętych pracą w gospodarstwie, 

zacytowany tekst 


może być trudny w interpretacji 

i niezrozumiały. Postaram 

się zatem wyjaśnić i przybliżyć 

zagadnienie powtarzalności 

(inaczej wiarygodności lub dokładności) 

oceny wartości hodowlanej. 

Od czego zależy powtarzalność? 

Przedstawię taki przykład: 

W oborach objętych oceną 

znajduje się 20 krów – córek 

buhaja testowego. 

Pierwsze 10 krów ukończyło 

pierwszą laktację i weszło do 

wyceny (np. kwiecień) swego 

ojca. 

Pozostałe 10 pierwiastek 

jeszcze się doi (wejdą do wyceny 

sierpniowej) 

Mamy następującą sytuację 

(przykładowo): 

Wycena kwiecień 

liczba krów: 10 

5 krów dało po 7000 l 


średnia wydajność: 7500 l 

POWTARZALNOŚĆ: 0,30 

Średnia wydajność krów ma 

wpływ na wartość hodowlaną 

ich ojca. 

W kwietniu córki danego buhaja 

doiły średnio 7500 l mleka, 

ale było ich tylko 10. Ich 

wydajność przełożyła się na 

wartość hodowlaną, na przykład 

+600 kg mleka. Z uwagi 

na niewielką liczbę ocenionych 

krów powtarzalność wyniosła 

0,30. 

Wyobraźmy sobie, że do wyceny 

sierpniowej dojdzie kolejnych 

10 krów. Wówczas buhaj 

wyceni się na 20 córkach. Porównajmy 

dwie możliwe, przykładowe 

sytuacje: w przykładzie 

pierwszym córki buhaja 

13


dały średnio 7 750 l mleka; 

w przykładzie drugim córki buhaja 

dały średnio 7 250 l mleka, 

a zatem o wiele mniej. 

W pierwszym przypadku doszło 

dużo krów o wysokich laktacjach, 

co przełożyło się na 

wartość hodowlaną większą 

niż +600 kg mleka, w przykładzie 

nr 2 przybyło krów słabszych 

– przewaga będzie niższa 

niż +600 kg mleka. Ale w obu 

przykładowych wynikach wyceny 

sierpniowej powtarzalność 

(wiarygodność lub dokładność) 

wyceny będzie na takim samym 

poziomie: 0,45, ponieważ jest 

ta sama liczba córek. 

Im większa liczba córek 

tym wyższa wiarygodność 

wyniku. 

14 

przykład nr 1 

wycena sierpień 

Od tej reguły jest pewne odstępstwo 

– przy takiej samej 

liczbie córek dwóch różnych 

buhajów, może wystąpić różna 

wiarygodność wyceny. Postaram 

się wyjaśnić ten mechanizm 

na przykładzie. 

Mogą być 2 buhaje o tej samej 

liczbie córek, a wskaźniki 

wiarygodności są różne. Dzieje 

się tak, gdy w rodowodzie 

pierwszego buhaja jak i jego 

córek występuje dużo znanych 

dla systemu rozpłodników – np. 

Storm, Mtoto, Titanic, Justice, 

Jocko Besne, Bellwood, a w rodowodzie 

drugiego buhaja występują 

nieznane buhaje, np. 

Ofait, Magi- 

przykład nr 2 

wycena sierpień 

liczba krów: 20 liczba krów: 20 





średnia wydajność: 7750 l średnia wydajność: 7250 l 

POWTARZALNOŚĆ: 

0,45 

POWTARZALNOŚĆ: 

0,45 

cal, Ostwald, 

Champion 

(nasienie ich 

w ogóle nie 

było sprowadzane 

do 

Polski i nie 

znajdziemy 

tu ich córek). 

Wtedy 

potrzeba więcej córek do uzyskania 

wiarygodności porównywalnej 

z wynikiem dla buha- 

ja pierwszego. 

Ośrodek Embriotransferu 

O czym mówi powtarzalność? 

Nie można interpretować 

wartości hodowlanej +300 kg 

mleka z powtarzalnością 0,85 

w ten sposób, że 85 krów na 

100 powtórzy wartość +300 

kg mleka, a 15 krów nie powtórzy. 

Gdyby tak było, to 

musielibyśmy znaleźć 85 krów 

o identycznych laktacjach 

w różnych oborach, a jest to 

przecież niemożliwe. 

Innym, niestety nierzadkim, 

błędem jest tłumaczenie 

powtarzalności, np. o wskaźniku 

0,85, w ten sposób, że 85 

zabiegów inseminacji na 

100 wykonanych będzie 

skutecznych i wystąpi 15 powtórek. 

To nie tak! Powtarzalność 

dla cech produkcyjnych nie 

ma żadnego związku ze 

skutecznością zabiegów inseminacji. 

Powtarzalność mówi nam 

o stabilności (wiarygodności) 

wyników wyceny wartości 

hodowlanej. � 

Stacja Hodowli i Unasieniania Zwierząt 

Sp. z o.o. w Bydgoszczy Oddział w Piątnicy 

ul. Czarnocka 56, 18-421 Piątnica 

tel. 86 216 49 75, kom. 602 765 006 

Embriotransfer umożliwia 

uzyskanie nawet 

100 

cieląt od jednej krowy 

w ciągu roku !!!

OHZ Mścice 

liderem 

nowoczesnych 

technologii 

rozrodu bydła 

W celu zapewnienia jak najlepszych warunków rozwoju 

hodowli i osiągania coraz lepszych wyników hodowlanych 

w Polsce tworzono tzw. ośrodki hodowli 

zarodowej. Koszalińskie Przedsiębiorstwo Hodowli 

Zwierząt Zarodowych tworzyło łącznie 17 ośrodków, 

w tym między innymi Ośrodek Hodowli Zarodowej 

Mścice, który funkcjonuje do dnia dzisiejszego. OHZ 

Mścice to obecnie jeden z prekursorów stosowania 

nowoczesnych technologii rozrodu i hodowli bydła, 

a jego prezes mgr inż. Sławomir Kuczyński stawia 

sobie wciąż nowe i ambitne cele do realizacji. 

mgr inż. Andrzej ŻEBROWSKI 

W 

tym roku minęło 45 

lat od kiedy decyzją 

Ministra Rolnictwa 

w byłym województwie 

koszalińskim zostały powołane 

Ośrodki Hodowli Zarodowej 

(OHZ). Do istniejących 

już od 1966 roku OHZ-ów: Zegrze 

i Mścice, dołączono kolejnych 

15 ośrodków, które razem 

utworzyły Koszalińskie Przed- 

siębiorstwo Hodowli Zwierząt 

Zarodowych. 

OHZ Mścice położony jest 

w odległości 5 km od Koszalina 

(i Bałtyku). To właśnie Mścice 

stały się liderem hodowli bydła 

w tym rejonie, a aktualnie 

są prekursorem w stosowaniu 

nowoczesnych technologii 

rozrodu i hodowli bydła, w tym 

transplantacji i wypłukiwania 


zarodków. Przed laty Ośrodek 

obejmował z siedmioma zakładami 

około 4 000 ha i 1 200 

sztuk krów. Mścice przechodziły 

różne koleje losu, ale zawsze 

starały się inwestować w postęp, 

nowoczesność i hodowlę. 

Duże zasługi w rozwoju położył 

dr Paweł Warchoł, dyrektor 

Polskiej Hodowli Zarodowej 

oraz dyrektorzy Ośrodka: Bogdan 

Kołakowski i Ryszard Węgrzynowski. 

Jednak znaczący 

postęp wniósł dopiero mgr inż. 

Sławomir Kuczyński, absolwent 

Akademii Rolniczej w Poznaniu, 

który został Prezesem 

Zarządu OHZ Mścice w roku 

2005. Nowy prezes wprowadził 

„poznański” ład i porządek. 

Po przemianach własnościowych 

i reorganizacjach w sektorze 

rolnictwa, jakie nastąpiły 

w naszym kraju, Ośrodek 

zmniejszył swój stan posiadania. 

Aktualnie OHZ Mścice gospodaruje 

na 1 805 ha użytków 

zielonych, z czego większość to 

łąki torfowe położone w obszarze 

depresji nadmorskiej, które 

wymagają znacznych nakładów 

i sprawnego systemu melioracyjnego 

– stacji pomp i kanałów 

odwadniających. OHZ 

Mścice posiada gleby żyzne, 

głównie w klasach III i II. Dzięki 

bardzo dobrej agrotechnice 

uzyskiwane plony są wysokie, 

choć uzależnione od ilości opadów. 

W niezbyt mokrym roku 

uzyskuje się około 80-90q/ha 

pszenicy i blisko 40q rzepaku. 

Jednak głównym zadaniem 

i celem Ośrodka była i jest hodowla 

bydła mlecznego. Zlikwidowano 

mniejsze obory 

w Dobrym i Mścicach, a zmodernizowano 

i przebudowano 

istniejącą fermę bydła mięsnego 

przystosowując ją do produkcji 

mleka. Dzięki temu utworzo- 

15

Fot. Archiwum Redakcji 


no nowoczesną, dużą oborę 

na 500 krów, w której po obu 

stronach usytuowano zadaszone 

stoły paszowe. Na szczytach 

usytuowano 2 płyty gnojowe ze 

zbiornikami na gnojówkę. Do 

obory dobudowano halę udojową 

typu „Ful” – 2x12 stanowisk 

z systemem zarządzania 

AEIMILK. Dyrekcja OHZ Mścice 

podjęła decyzję o przebudowie 

jednego z budynków na stanowiska 

dla krów zasuszonych. 

Aktualnie wydajność krów 

jest wysoka i stale rośnie, 

a w ostatnim dziesięcioleciu 

przedstawiała się następująco 

– Tabela 1. Tabela obrazuje 

postęp genetyczny w ostatnich 

10 latach, za wyjątkiem 

roku 2009, w którym nastąpiło 

znaczne załamanie produkcji 

będące wynikiem niskiej opłacalności, 

w pozostałych latach 

widać stały postęp w produkcji. 

O wydajności poza żywieniem 

w znacznym stopniu decyduje 

rozród. Ośrodek cały czas ulepsza 

swoją genetykę stada. Bli- 

16 

Tabela 1. Wydajności w OHZ Mścice 

Rok Stan krów – Wydajność Tłuszcz Białko 

obora mleka kg kg % kg % 

2002 383 – Mścice 6 767 313 4,68 215 3,18 

2003 265 – Kazimierz 7 500 339 4,52 245 3,27 

2004 203 – Kazimierz 7 944 335 4,21 264 3,32 

2005 417 – Kazimierz 9 419 381 4,05 317 3,36 

2006 460 - Kazimierz 9 215 364 3,95 314 3,41 

2007 443 – Kazimierz 9 618 404 4,2 319 3,32 

2008 448 – Kazimierz 10 093 410 4,06 333 3,2 

2009 436 – Kazimierz 8 509 341 4,01 285 3,31 

2010 412 – Kazimierz 9 373 358 3,79 318 3,39 

[Źródło: OHZ Mścice] 

sko współpracuje ze SHiUZ Sp. 


oraz jej Oddziałem w Szczecinku. 

Główny hodowca Oddziału 

Szczecinek Ryszard Machnik 

wraz z prezesem OHZ Mścice 

i dyrektorem ds. produkcji Andrzejem 

Wandelem dobierają 

nasienie, typują kandydatki 

na matki buhajów oraz krowy 

do embriotransferu i płukania 

zarodków. Na najlepsze sztuki 

zakupywane jest nasienie 

czołowych buhajów z rankin- 

Krowy i jałówki z OHZ Mścice to zdobywczynie licznych nagród i wyróżnień na wystawach zwierząt 

– Wystawa Hodowlana w Barzkowicach 

gów światowych. Znaczna ilość 

krów kryta jest również nasieniem 

seksowanym – w celu 

produkcji jałówek. Prezes Sławomir 

Kuczyński dąży do tego, 

aby Ośrodek stał się ważnym 

ogniwem w realizacji programów 

rozwoju hodowli nie tylko 

w województwie, ale i w kraju. 

Sam zajmuje się hodowlą, która 

stała się jego pasją i celem. 

Prezes stawia na długowieczność 

krów, wzrost suchej masy 

w mleku oraz nowoczesne 

technologie w rozrodzie 

– nasienie seksowane,embriotransfer 

i płukanie 

zarodków. Ośrodek 

prowadzi centrum 

genetyczne. Rocznie 

w Ośrodku średnio 

wypłukuje się 4-5 

krów lub jałówek, 

od których uzyskuje 

się od 8 do 20 zarodków, 

oprócz tego 

OHZ Mścice otrzymują 

również zarodki 

w ramach umowy 

ze SHiUZ Bydgoszcz. 

Wykorzystanie embriotransferu 

w pracy 

hodowlanej znacz- 

nie przyspiesza 

postęp hodowlany –

Fot. Archiwum Redakcji 

Prezes OHZ Mścice Sławomir Kuczyński otrzymuje medal i gratulacje z rąk ministra rolnictwa 

i rozwoju wsi Marka Sawickiego oraz prezydenta Polskiej Federacji Hodowców Bydła i Producentów 

Mleka Leszka Hądzlika 

jego skuteczność w przypadku 

ośrodka utrzymuje się na poziome 

62%. Uzyskane buhajki hodowlane 

trafiają do SHiUZ Bydgoszcz 

(średnio 4-5), a jałówki 

unasienia się nasieniem ojców 

buhajów. OHZ Mścice posiada 

aktualnie 8 matek buhajów i bierze 

czynny udział w programie 

oceny i selekcji buhajów. Bardzo 

dużym osiągnięciem Ośrodka 

jest uzyskanie czołowych miejsc 

w Okręgu bydgoskim i w województwie 

zachodniopomorskim 

w wydajności mleka od krów rekordzistek. 

W roku 2008 krowy z OHZ 

Mścice uzyskały I i II miejsce 

w wydajności białka i tłuszczu 

w okręgu – były to: Kramme 

21 – 16 160 kg mleka, 

932 kg tłuszczu i 609 kg białka, 

oraz Mimoza o wydajności 

17 440 kg. W roku 2010 uzyskano 

II i III miejsce w okręgu. 

Były to krowy: Kareme – 

17 953 kg mleka i Goplane 35 

– 17 710 kg mleka. 

Są to imponujące wydajności. 

Sukcesy te wymagają 

ścisłej współpracy hodowcy 

ze specjalistami ze SHiUZ Sp. 


oraz z PFHBiPM. 

Krowy unasienia wybitny 

specjalista w swoim fachu – 

inseminator Andrzej Mączkowski. 

Dzięki tej współpracy 

rozród pomimo bardzo wysokiej 

wydajności jest znakomity. 

Skuteczność krycia po 

pierwszym zabiegu wynosi od 

55-60% w zależności od roku, 

a zużycie nasienia na skuteczne 

pokrycie wynosi 1,8-1,9, co 

jest wynikiem bardzo dobrym. 

Wszystkie te osiągnięcia były 

możliwe dzięki nowoczesnemu 

spojrzeniu na hodowlę prezesa 

Sławomira Kuczyńskiego, który 

nie tylko kieruje hodowlą 

Ośrodka, ale dba o jego estetykę 

i ekonomikę. Prezes udziela 

się również społecznie – jest 


członkiem Zarządu 

Polskiej Federacji Hodowców 

Bydła i Producentów 

Mleka oraz 

prezesem Okręgowego 

Związku Hodowli 

Bydła w Koszalinie. 

Zapytałem prezesa 

Kuczyńskiego do czego 

dąży w hodowli – 

„Chcę, by OHZ Mścice 

był wiodący i nowoczesny 

w hodowli bydła, 

by krowy były ekonomiczne, 

a więc długowieczne, 

aby ich mleko 

charakteryzowało się 

dużą zawartością suchej 

masy. Stosuję nasienie 

seksowane, aby 

uzyskiwać głównie jałówki. 

Będę dążyć do 

dalszego wzrostu ilości 

krów do wypłukiwania 

zarodków, które planujemy 

wszczepiać własnym jałówkom 

lub sprzedawać innym hodowcom. 

W polityce hodowlanej marzy 

mi się stabilizacja cen mleka 

oraz powstanie dużego Okręgowego 

Związku Hodowli Bydła 

na całe Pomorze z siedzibą 

w Koszalinie. Liczę, że nowy zarząd 

SHiUZ Sp. z o.o. z siedzibą 

w Bydgoszczy pod przewodnictwem 

prezesa Wiesława Drewnowskiego 

oraz nowy dyrektor 

Oddziału w Szczecinku Andrzej 

Zdanowicz pomogą mi w realizacji 

postawionych celów.” � 

Andrzej Żebrowski jest byłym 

wieloletnim pracownikiem SHiUZ 

Sp. z o.o. w Bydgoszczy Oddziału 

w Szczecinku. 

Redakcja składa serdeczne podziękowania 

za współpracę i zaangażowanie, 

bez którego wiele artykułów 

w naszym piśmie nigdy by 

się nie ukazało. 

17


Genomika 

– podstawy, 

aktualne 

osiągnięcia 

i przyszłość. 

Selekcja 

genomowa 

w hodowli 


Aby osiągnąć szybki postęp hodowlany w produkcji 

zwierzęcej, w tym również produkcji wieprzowiny, 

niezbędne jest zastosowanie nowych, niekonwencjonalnych 

metod pozwalających dokładniej i bez 

zbędnych nakładów szacować wartość hodowlaną 

zwierząt oraz przeprowadzać szybką selekcję. Praktycznym 

tego przejawem jest wykorzystanie wiedzy 

o organizacji (budowie) i polimorfizmie (zmienności) 

genomu. Genom to całość informacji genetycznej 

organizmu zawarta w podstawowym składzie 

chromosomów. 

dr hab. Agnieszka KORWIN-KOSSAKOWSKA 

Instytut Genetyki i Hodowli Zwierząt PAN, Jastrzębiec 

18 

Gwałtowny rozwój genetyki 

molekularnej obserwowany 

w ostatnich 

latach związany jest z pojawieniem 

się nowych technologii 

i narzędzi analitycznych. 

Szczególne miejsce znalazła 

w tym względzie nowa dziedzina 

genetyki – genomika. 

Genomika, nauka pokrewna 

genetyce i ściśle związana 

z bioinformatyką, zajmuje się 

analizą genomu organizmów. 

Pozwoliła ona w ogromnym 

stopniu poszerzyć naszą wiedzę 

na temat różnych procesów 

zachodzących w organizmach 

żywych na ich podstawowym 

poziomie. Najważniejszym elementem 

badań stał się DNA – 

kwas dezoksyrybonukleinowy, 

stanowiący podstawowy budulec 

genomu każdej żywej istoty. 

DNA jest zorganizowany 

w kilkunastu do kilkudziesięciu 

parach chromosomów. U świni 

jest to dokładnie 19 par. 

W ich obrębie występuje około 

100 tysięcy genów. 

Szczególnie istotną właściwością 

DNA jest jego zmienność, 

czyli tzw. polimorfizm 

DNA. Najczęściej zmienność 

ta wynika ze zróżnicowania 

w kodzie genetycznym, który 

tworzony jest poprzez odpowiednią 

sekwencję (kolejność) 

czterech podstawowych 

nukleotydów: A (adeninę), 

C (cytozynę), G (guaninę) i T 

(tyminę), z których DNA jest 

zbudowany. 

Głównym celem genomiki 

jest poznanie sekwencji materiału 

genetycznego oraz mapowanie 

genomu, ale również 

określenie wszelkich zależności 

i interakcji wewnątrz genomu.

Sekwencjonowanie genomu 

Przełomowym momentem 

w historii rozwoju genetyki 

molekularnej stało się powstanie 

programów sekwencjonowania 

genomów. Poza spektakularnym 

sukcesem, jakim 

było poznanie kodu genetycznego 

człowieka, rozszyfrowano 

również genom szympansa, 

myszy, szczura, kury, bydła, 

psa, konia, kota i oposa. Jesienią 

2009 roku zakończono również 

proces sekwencjonowania 

genomu świni (ang. Pig Genome 

Project). Lawrence Schook 

z Uniwersytetu w Illinois wraz 

z rzeszą współpracowników 

z siedmiu różnych amerykańskich 

i europejskich instytucji, 

za sumę około 20 milionów dolarów 

dokonali ogromnej, benedyktyńskiej 

pracy, badając 

różne fragmenty genomu – sekwencje 

kodujące, regulatorowe, 

niekodujace, cDNA i inne. 

Są one deponowane w odpowiednich 

bazach danych, np. 

w Banku Genów (ang. Gene- 

Bank) itp. Jednak mimo zdobycia 

tak ogromnej wiedzy, jaką 

jest poznanie całej sekwencji 

genomu, nadal nie udało się 

posiąść pełnej informacji na temat 

położenia genów, zwłaszcza 

kluczowych dla produkcji 

wieprzowiny, ich oddziaływania 

na cechy fenotypowe i źródeł 

ich zmienności. 

Co to są cechy fenotypowe? 

Cechy fenotypowe to cechy 

zewnętrzne organizmu, 

takie jak wygląd, ale również 

te, które interesują nas w hodowli 

zwierząt, czyli związane 

z ich produkcyjnością. Więk- 

Od prawej: prof. Lawrence B. Schook 

i prof. Jonathan Beever, szfowie projektu 

poznania genomu świni 

szość z nich to tzw. cechy ilościowe, 

a więc takie, których 

ujawnianie jest uwarunkowane 

wieloma genami położonymi 

na różnych chromosomach. 

W większości są to cechy istotne 

w hodowli z ekonomicznego 

punktu widzenia, między innymi 

cechy związane z rozrodem 

loch, mięsnością, otłuszczeniem, 

jakością mięsa. Doskonalenie 

tych cech metodami 

konwencjonalnymi (konwencjonalna 

selekcja) jest mało 

efektywne z powodu kilku podstawowych 

właściwości, którymi 

cechy te się charakteryzują. 

Przede wszystkim jest to ich 

niska odziedziczalność, możliwość 

ich oceny dopiero w późniejszym 

okresie rozwoju (np. 

długowieczność), albo nawet 

dopiero po uboju (np. wydajność 

rzeźna) lub też ujawniają 

się tylko u jednej płci (np. liczebność 

miotu). 

Mapowanie genów 

Jedną z metod poszukiwania 

bazy genetycznej cech ilo- 

Fot. L. Brian Stauffer, Uniwersytet w Illinois 


ściowych, a więc genów odpowiedzialnych 

za ujawnianie się 

danej cechy jest określenie położenia 

specyficznych obszarów 

tzw. QTL (ang. Quantitative 

trait loci) czyli loci (miejsca) 

cech ilościowych na chromosomach. 

W tym celu od połowy 

lat 90-tych XX wieku prowadzone 

są programy mapowania 

genomu. Dzięki świńskim 

mapom genetycznym udało 

się zidentyfikować w genomie 

szereg miejsc odpowiedzialnych 

za ujawnianie się 

cech produkcyjnych. Począwszy 

od pierwszych doniesień na 

ten temat, dotyczących rejonu 

chromosomu 4, odpowiedzialnego 

za odkładanie się tłuszczu 

u świń, które zostały opublikowane 

w 1994 roku przez Andersson 

i współpracowników, 

przez kolejnych 15 lat w około 

100 opublikowanych doniesieniach 

opisanych zostało ponad 

5 000 różnych QTL zidentyfikowanych 

w genomie świni, 

w tym, między innymi 1 285 

związanych z jakością mięsa, 

404 związane z otłuszczeniem 

tuszy, 63 z reprodukcją itd. 

Geny kandydujące 

W dalszej kolejności obszary 

te są badane pod kątem 

poszukiwania w nich konkretnych 

genów o znanym działaniu. 

Jednak jak dotąd poznano 

tą metodą niewielką 

ich ilość. Można tu wymienić 

gen IGF2 (insulinopodobny 

czynnik wzrostowy), mający 

związek z mięsnością oraz 

gen PRKAG3 związany z jakością 

mięsa, a zlokalizowany na 

chromosomie 15. Jeszcze inny 

rejon na chromosomie 2, mający 

wpływ na kruchość mięsa 

jest prawdopodobnie związany 

19


ze zmiennością w genie kalpastatyny 

(CAST). 

Inną metodą wytypowania 

takich konkretnych genów jest 

metoda poszukiwania genów 

kandydujących. Na podstawie 

znajomości procesów fizjologicznych 

i przemian metabolicznych 

kształtujących daną 

cechę możliwe jest wytypowanie 

genów, których produkty 

potencjalnie uczestniczą w tych 

przemianach. W ostatnich latach 

w wielu ośrodkach naukowo-badawczych 

całego świata 

nastąpiło nasilenie badań polegających 

na poszukiwaniu genów 

kandydujących. Firmy komercyjne 

w Europie, a przede 

wszystkim w USA już od lat 

dziewięćdziesiątych ubiegłego 

wieku starają się wdrożyć 

pewną grupę genów do swoich 

programów hodowlanych. 

Przykładem mogą być geny 

związane z otłuszczeniem tuszy 

jak leptyna (LEP), melanokortyna 

(MC4R) czy gen białka 

wiążącego kwasy tłuszczowe 

(HFABP); z jakością mięsa – 

jak gen kwaśnego mięsa RN, 

czy też związane z rozrodem – 

ESR, PRLR, FSHB. Przykładem 

zastosowania w praktyce elementów 

genetyki molekularnej 

jest między innymi monitorowanie 

w genomie świni obecności 

niekorzystnego wariantu 

genu RYR1 (zwanego również 

genem halotanowym lub genem 

wrażliwości na stres). 

Występowanie tego wariantu 

w populacji powodowało znaczne 

straty związane z upadkami 

zwierząt oraz pojawianiem się 

technologicznych wad jakości 

mięsa wieprzowego. Badania 

te stały się elementem programu 

hodowlanego trzody chlewnej 

również w Polsce. 

20 

Mikromacierze 

Obecnie kompleksową metodą 

pozwalającą na analizę 

całego genomu jest technologia 

mikromacierzy DNA. Mikromacierz 

to płytka szklana 

lub plastikowa z naniesionymi 

w regularnych pozycjach mikroskopowej 

wielkości polami 

zawierającymi różniące się 

od siebie sekwencją fragmenty 

DNA. Technikę tę stosuje 

się z powodzeniem do badania 

struktury genów w przypadku 

mikromacierzy SNP, czyli polimorfizmu 

pojedynczego nukleotydu. 

Jest to zjawisko zmienności 

sekwencji DNA, która 

polega na zmianie pojedynczego 

nukleotydu (A, T, C lub G) 

w łańcuchu DNA. Charakterystyczne 

cechy SNP to przede 

wszystkim ich mnogość i równomierne 

rozproszenie w genomie. 

Pojedynczy SNP charakteryzuje 

się stosunkowo małą 

informatywnością, ale zrekompensowane 

jest to ilością analizowanych 

SNP u pojedynczego 

osobnika. Technologia 

mikromacierzy DNA umożliwia 

oznaczanie jednocześnie 

dużej liczby SNP rozmieszczonych 

w genomie. Mikromacierze 

pozwalają na identyfikację 

szeregu wariantów SNP o mierzalnym 

wpływie na zmienność 

cechy fenotypowej. Po wybraniu 

zestawu takich wariantów 

o znanych efektach, możliwe 

jest szacowanie wartości hodowlanej 

zwierzęcia. Podejście 

takie, jeśli okaże się wystarczająco 

wiarygodne, może zrewolucjonizować 

procedurę oceny, 

która tradycyjnie jest prowadzona 

na podstawie informacji 

o użytkowości danego osobnika 

lub potomstwa. W odniesieniu 

do genomu świni w Stanach 

Zjednoczonych jest w tej chwili 

opracowana mikromacierz 

SNP zawierajaca 60 000 markerów 

genetycznych. Stworzenie 

takiej macierzy było 

możliwe dzięki projektowi poznania 

sekwencji genomu świni. 

W Polsce natomiast, korzystając 

z bazy jednonukleotydowych 

polimorfizmów SNP dla 

świń, prof. Stanisław Kamiński 

z Katedry Genetyki Zwierząt 

Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego 

w Olsztynie wraz ze 

współpracownikami, również 

skonstruowali mikromacierz 

SNP dla tego właśnie gatunku 

pod nazwą SNiPORK. Działanie 

to otworzyło możliwość badań 

zmierzających do określenia 

wpływu wybranych SNP na cechy 

użytkowości tucznej i rzeźnej, 

a także cechy jakości mięsa 

wieprzowego. 

Omawiana wcześniej problematyka 

mieściła się w ramach 

tematów związanych z genomiką 

strukturalną. W obecnej 

dekadzie króluje genomika 

funkcjonalna, zajmująca się 

funkcjonowaniem genomów 

przy zastosowaniu nowoczesnych 

metod molekularnych. 

Ta nowa dziedzina wiedzy obejmuje 

zjawiska związane z ekspresją, 

czyli działaniem genów. 

Stosunkowo niedawno wprowadzono 

metodę mikromacierzy 

ekspresyjnych, która pozwala 

na jednoczesne monitorowanie 

działania wielu genów, 

nawet kilkudziesieciu tysięcy 

jednocześnie. Technologia 

ta umożliwia poznanie funkcji 

biologicznych wielu powiązanych 

ze sobą genów, białek 

oraz szlaków metabolicznych, 

co pozwala na bardziej globalne 

badania aktywności komórkowej. 

Na podstawie analizy 

wyników tych badań możliwe

jest wyselekcjonowanie konkretnych 

genów, których funkcja 

w organizmie związana jest 

z kształtowaniem się interesującej 

nas cechy użytkowej. 

Epigenomika 

Przebojem ostatnich lat 

w badaniach molekularnych 

jest z pewnością epigenomika. 

Epigenomika to poznanie 

procesów regulacyjnych w obrębie 

samego genomu, a więc 

poznanie tych elementów, które 

wpływają na ujawnianie się 

działania genów. Okazuje się, 

że istnienie samego genu, czy 

też konkretnego wariantu genu 

nie gwarantuje ujawnienia poziomu 

danej cechy. Istnieje cały 

szereg czynników i modyfikacji, 

którym podlega sekwencja DNA 

stanowiąca trzon genu. 

Strategia na najbliższe 

lata 

Tradycyjna selekcja stosowana 

obecnie opiera się na 

nieznanym genotypie zwierzęcia 

ujawniającym się w postaci 

jego fenotypu, na który wpływ 

ma również środowisko. Szacowanie 


na podstawie danych o zwierzęciu 

i informacji rodzinowych 

odbywa się przy użyciu metody 

statystycznej BLUP (ang. best 

linear unbiesed prediction). Ta 

metoda z powodzeniem sprawdza 

się od około 10 lat. Umożliwia 

ona bardziej precyzyjne 

przewidywanie wartości genetycznej 

cech o niskiej odziedziczalności. 

Tymczasem producenci 

mięsa wieprzowego we 

współpracy z ośrodkami naukowymi, 

korzystając z najnowszych 

osiągnięć genomiki 

pilnie poszukują podłoża ge- 

netycznego interesujących ich 

cech produkcyjnych, tj. genów 

z pożądanym wpływem na cechę, 

bądź pozwalających na 

wczesne ich monitorowanie. 

Dążenie do ich zastosowania 

w selekcji, określanej obecnie 

mianem selekcji genomowej 

jest w tej chwili najpopularniejszym 

tematem w świecie 

hodowli, gdzie selekcja ta uważana 

jest za najważniejsze 

osiągnięcie od czasów wprowadzenia 

szacowania wartości 

hodowlanej. Jest to przełom 

w metodach prac hodowlanych 

i ocenie zwierząt przyspieszający 

postęp hodowlany. W ślad 

za tym, w najbliższym czasie 

zostaną stworzone nowe programy 

hodowlane w oparciu 

właśnie o selekcję genomową. 

W niektórych krajach jak np. 

USA, Kanada, Francja, Holan- 


dia zostało to już zapoczątkowane. 

Cel na najbliższe lata to osiąganie 

maksymalnego postępu 

hodowlanego przy pomocy istniejących 

metody szacowania 

wartości hodowlanej, ale również 

wykorzystanie potencjału 

genetycznego poprzez udoskonalenie 

i stosowanie technik 

molekularnych. Planuje się 

również ostrożne wprowadzenie 

nowych biotechnik, tj. terapii 

genowej, klonowania, 

różnego rodzaju manipulacji 

na zarodkach. Zależy to oczywiście 

od wielu obiektywnych 

czynników, do których należą 

koszty i potencjał nowych technologii, 

ich konkurencyjność 

w stosunku do metod konwencjonalnych. 

Nie bez znaczenia 

jest tu też opinia społeczeństwa. 

� 

Ocena i selekcja trzody chlewnej 

stan obecny 

Genotyp 

zwierzęcia 

przyszłość 

Genotyp 

zwierzęcia 

Geny lub 

markery 

Fenotyp 

zwierzęcia 

Środowisko 

Fenotyp 

zwierzęcia 

Dane 

z testowania 

genów 

Oszacowana 

wartość 

hodowlana 

Fenotyp 

krewnych 

Oszacowana 

wartość 

hodowlana 

SELEKCJA 

S 

E 

L 

E 

K 

C 

J 

A 

21


Ocena wartości 

użytkowej 

i hodowlanej 

knurów 

Podczas ostatniego szkolenia, które odbyło się 

w Olecku w dniach 23-25 sierpnia br., zainspirowany 

wypowiedziami jego uczestników, doszedłem do 

wniosku, że należy przybliżyć Czytelniczkom i Czytelnikom 

„Informatora” obecnie stosowane metody 

szacowania wartości hodowlanej knurów. Zwłaszcza 

że od ostatniej publikacji na ten temat minęło prawie 

10 lat, a w tym czasie sporo się zmieniło. Zmiany 

dotyczą z jednej strony metod oceny i szacowania 

wartości hodowlanej, z drugiej strony dramatycznego 

spadku pogłowia świń w Polsce i całego szeroko 

pojętego rynku wieprzowiny. 

mgr inż. Piotr GARLICKI 


Według GUS w końcu 

marca 2011 roku pogłowie 


wynosiło 13 100,2 tys. 

sztuk i było o 877,6 tys. sztuk 

(o 6,3%) niższe od stanu notowanego 

w analogicznym okresie 

2010 roku. Stado loch na 

chów zmniejszyło się w porównaniu 

z marcem 2010 roku 

o 215,3 tys. sztuk (o 15,6%) 

i spadło do poziomu 1 168,2 

tys. sztuk. Wykres 1 prezentu- 

22 

je, jak to wyglądało w ostatnich 

pięciu latach. 

Spadek pogłowia loch osiągnął 

różną skalę w poszczególnych 

rejonach Polski. 

W 2005 roku w rejonie działania 

SHiUZ Sp. z o.o. z siedzibą 

w Bydgoszcz (SHiUZ Bydgoszcz) 

znajdowało się 36,6% 

loch, obecnie jest 38,9%, spadek 

pogłowia loch w tych latach 

w Polsce wyniósł 31,3%, 

w rejonie działalności SHiUZ 

Bydgoszcz zaś 26,9%. Rejony 

o dużych tradycjach trzodziarskich 

nieco mniej nerwowo reagują 

na wahania koniunktury 

niż te, gdzie podstawę stanowią 

gospodarstwa z 2-4 lochami. 

Wykres 2 obrazuje spadek 

pogłowia loch w Polsce i w rejonie 

SHiUZ Bydgoszcz w latach 

2005-2010, kolejny wykres (3) 

przedstawia ilości loch w tych 

samych latach w poszczególnych 

województwach położonych 

w rejonie działania SHiUZ 

Sp. z o.o. z siedzibą w Bydgoszczy. 

Tyle tytułem wstępu, przejdźmy 

zatem do oceny wartości 

użytkowej i hodowlanej świń. 

Ocena prowadzona jest w stadach 

hodowlanych – produkujących 

loszki hodowlane 

i w stadach zarodowych – produkujących 

loszki i knurki hodowlane, 

czyli w tak zwanej 

populacji aktywnej. Zgodnie 

z ogólną tendencją, populacja 

aktywna również maleje i jej 

spadek w ciągu ostatniego dziesięciolecia 

wyniósł ok. 55%. 

W rejonie działania SHiUZ Bydgoszcz 

krzywa spadku pogłowia 

przebiega nieco łagodniej, 

w 2001 roku w naszym rejonie 

znajdowało się 47% populacji 

aktywnej, w 2010 roku 57%. 

Według stanu z dnia 

31.12.2010 roku populacja aktywna 

w Polsce liczy 14 750 

loch. Strukturę rasową przedstawia 

wykres nr 5. 

W hodowli tradycyjnie dominuje 

rasa pbz, stanowiąca 46% 

populacji aktywnej, łącznie lochy 

ras matecznych (pbz i wbp) 

stanowią 84% wszystkich loch 

objętych oceną. Warto zwrócić 

uwagę na praktyczne wyparcie 

z hodowli rasy hampshire, której 

lochy stanowią obecnie zaledwie 

0,5% populacji aktyw-

Wykres 1. Pogłowie trzody chlewnej, w tym loch na chów w latach 2005-2011 

[Źródło: Główny Urząd Statystyczny] 

nej. 

Obecnie stosuje się trzy metody 

oceny wartości użytkowej 

i hodowlanej, są to: 

1. Ocena przyżyciowa – fermowa, 

2. Ocena stacyjna, 

3. Ocena metodą BLUP AM. 

Ocenia przyżyciowa 

Ocenia przyżyciowa, obejmująca 

cechy tuczne i rzeźne, 

prowadzona jest w Polsce 

od 1973 roku. Wówczas oceną 

objęte były wyłącznie knurki, 

a podmiotem prowadzącym 

ocenę był Instytut Zootechniki-Państwowy 

Instytut Badawczy 

z siedzibą w Krakowie 

(IZ-PIB w Krakowie). Od 

1995 roku oceną objęto również 

loszki, za ocenę odpowiedzialna 

była Centralna Stacja 

Hodowli Zwierząt (CSHZ), a od 

2003 roku – Polski Związek Hodowców 

i Producentów Trzody 

Chlewnej „POLSUS”. Obecnie 

oceną objęto wszystkie zwierzęta 

w stadach hodowlanych. 

Ocenę knurków przeprowadza 

się w wieku 

150-210 dni, polega ona 

na zważeniu zwierzęcia 

i dokonania pomiarów 

grubości słoniny w określonych 

punktach przy 

użyciu ultradźwiękowego 

urządzenia „Piglog 105”. 

Pomiar grubości słoniny 

w dwóch punktach: 

• P 2 – za ostatnim żebrem 

(na granicy kręgów 

piersiowych i lędźwiowych) 

3 cm od linii 

środkowej grzbietu; 

• P 4 – za ostatnim żebrem 

(na granicy kręgów 

piersiowych i lędźwiowych) 

8 cm od linii 

środkowej grzbietu. 

Wysokość „oka” polędwicy: 

P 4 M – pomiar dokonywany 

jest w punkcie P 4 

równocześnie z pomiarem 

grubości słoniny. 

W oparciu o dokonane 

pomiary obliczany jest: 

przyrost dzienny standaryzowany 

na 180 dzień 

życia, jako cecha użytkowości 

tucznej oraz procentowa 

zawartość mięsa 

w tuszy (mięsność) 

oszacowana na podstawie pomiarów 

grubości słoniny i wysokości 

„oka” polędwicy (P 2 , P 4 

i P 4 M) standaryzowana na 110 


Wykres 2. Pogłowie loch w latach 2005-2010 

[Źródło: opracowanie własne] 

Wykres 3. Pogłowie loch w województwach 

w rejonie SHiUZ Bydgoszcz w latach 2005-2011 


Wykres 4. Populacja aktywna loch w latach 

2000-2010 


Wykres 5. Struktura rasowa loch w populacji 

aktywnej w 2010 roku 


kg wagi, a następnie standaryzowana 

na 180 dzień życia, 

jako cecha użytkowości rzeźnej. 

Dla rasy pietrain stosu- 

23


je się odrębne równanie dla 

szacowania mięsności. Jednocześnie 

oblicza się indeks selekcyjny 

– odrębnie dla ras 

matecznych i ojcowskich. Konieczność 

standaryzacji pomiarów 

wynika z faktu, że zwierzęta 

są poddane ocenie w różnym 

wieku i wadze. 

Równania do wyliczania indeksu 

dla ras matecznych: 

IMK = 0,1556X 1 +3,1023X 2 – 

179,4935 

IML = 0,1556X 1 +3,1023X 2 – 

167,8359 

Równania do wyliczania indeksu 

dla ras ojcowskich: 

IOK = 0,1364X 1 +4,7820X 2 – 

275,5944 

IOL = 0,1364X 1 +4,7820X 2 – 

268,0839 

gdzie: 

X 1 – przyrost dzienny standaryzowany, 

X 2 – procentowa zawartość mięsa 

w tuszy. 

Uzyskane wyniki są wpisywane 

do zaświadczenia hodowlanego 

knurka, jest to wpis do 

księgi – dla knurków czystorasowych, 

lub wpis do rejestru – 

dla mieszańców międzyrasowych. 

Wyniki te służą też do 

szacowania wartości hodowlanej 

metodą BLUP AM. 

24 

Ocena stacyjna 

Ocena stacyjna prowadzona 

jest w Polsce od 1967 roku, 

odbywa się w jednej z czterech 

stacji kontroli użytkowości rzeźnej 

trzody chlewnej (SKURTCh), 

dysponujących łącznie 1 600 

indywidualnymi stanowiskami. 

Są to stacje zlokalizowane 

w Chorzelowie, Mełnie, Pawłowicach 

i Rososze. Z uwagi na 

spadek liczebności populacji 

aktywnej stacje są wykorzystywane 

w niewielkim stopniu i IZ- 

-PIB w Krakowie rozważa zamknięcie 

jednej z nich. Jednak 

nadal ocena wartości tucznej 

i rzeźnej knura na potomstwie 

lub rodzeństwie w SKURTCh pozostaje 

bardzo cenną wskazówką 

selekcyjną. 

Oceną stacyjną mogą być 

objęte zwierzęta z chlewni zarodowych 

wszystkich ras, dla 

których prowadzone są księgi. 

Z każdego miotu, który chce 

się ocenić, wybiera się dwie 

zdrowe i normalnie rozwinięte 

loszki, o masie ciała zbliżonej 

do średniej masy rodzeństwa. 

Zaleca się przyjmowanie do 

stacji prosiąt nie starszych niż 

10 tygodni, o masie ciała 17-22 

kg. Od dnia przybycia do stacji 

aż do zakończenia oceny zwierzęta 

są żywione taką samą, 

drobno granulowaną mieszanką. 

Tucz podzielony jest na dwa 

okresy: wstępny i właściwy. 

Tucz właściwy obejmuje okres 

od 25 do 100 kg masy ciała. 

W tym okresie zwierzęta są żywione 

do woli z automatów. Po 

uzyskaniu masy 100 kg tuczniki 

są ubijane. Ocenę rzeźną 

przeprowadza się na prawej 

półtuszy schłodzonej przez 24 

godziny do temperatury 2 -4°C. 

Celem dokonania oceny przeprowadza 

się szereg pomiarów 

liniowych oraz wykonywana 

jest częściowa dysekcja, 

dla określenia masy niektórych 

wyrębów oraz zawartości 

w nich mięsa. Określana jest 

również jakość mięsa. 

Ostatecznym wynikiem oceny 

prowadzonej w stacjach 

SKURTCh jest indeks selekcyjny 

wyliczany dla każdej sztuki, 

która ukończyła ocenę. W indeksie 

selekcyjnym uwzględnia 

się następujące cechy: 

X 1 – przyrost dzienny w zakresie 

od 25 do 100 kg masy ciała, 

X 2 – średnią grubość słoniny 

z 5 pomiarów, 

X 3 – powierzchnię „oka” polędwicy, 

X 4 – masę szynki bez słoniny 

i skóry. 

Indeks oblicza się według 

wzoru: 

I = 0,325(X 1 –X S1 )–24,6(X 2 –X S2 ) 

+2,362(X 3 –X S3 )+22,371(X 4 – 

X S4 ) 

wartości X S to średnie z pomiarów 

dokonanych w stacji w ciągu 

ostatnich dwóch lat. 

Indeks selekcyjny jest tak 

skonstruowany, że może 

przyjmować wartości dodatnie 

lub ujemne, w zależności 

od tego, czy rezultaty uzyskane 

przez kontrolowane osobniki 

są wyższe lub niższe od 

średniej z ostatnich dwóch lat 

stacji. Indeks o wartości powyżej 

25 plasuje ocenianą sztukę 

w I klasie selekcyjnej. 

Gdy po jednym knurze przekontroluje 

się co najmniej 

8 sztuk potomstwa, otrzymuje 

on indeks selekcyjny – indeks 

oceny knura na potomstwie. 

Warunkiem jest, aby kontrolę 

wymienionych 8 sztuk potomstwa 

ukończyć w ciągu jednego 

roku. 

Oblicza się również indeks 

kojarzenia, jest to średnia z indeksów 

dwóch loszek z tego 

samego miotu, biorących 

udział w tuczu testowym. Indeks 

kojarzenia jest wykorzystywany 

do oceny rodzeństwa. 

W stosunku do knura, którego 

2 siostry wyceniono w stacji, 

wyliczony indeks kojarzenia to 

inaczej indeks oceny knura na 

rodzeństwie. 

Ocena metodą BLUP 

Szacowanie wartości hodowlanej 

świń metodą BLUP AM

(model zwierzęcia) wprowadzono 

w Polsce w 1999 roku. 

Obliczeń dokonuje IZ-PIB 

w Krakowie. Metoda BLUP AM 

uwzględnia czynniki środowiskowe 

i informacje o wszystkich 

krewnych ocenianej sztuki, 

co pozwala na szacowanie 

wartości genetycznej z dużą 

dokładnością i sporządzenie 

listy rankingowej (lista jest 

publikowana w miesięczniku 

„Trzoda Chlewna”). 

Poniżej przedstawiam zalety 

tej metody szacowania wartości 

hodowlanej, przedstawione 

na szkoleniu w Olecku w marcu 

2008 roku przez dr Grzegorza 

Żaka z IZ-PIB w Krakowie. 


świń metodą BLUP AM: 

• pozwala rozdzielić genetyczne 

i niegenetyczne wpływy 

na cechy użytkowe, co 

umożliwia hodowcom ocenę 

genetycznych i środowiskowych 

zmian zachodzących 

w czasie, 

• pozwala na wykorzystanie 

danych o użytkowości 

wszystkich znanych krewnych 

ocenianego osobnika, 

przez co zwiększa się dokładność 

oceny jego wartości genetycznej; 

im większa liczba 

informacji o krewnych, tym 

dokładniejsza ocena wartości 

hodowlanej, 

• umożliwia porównanie pod 

względem wartości genetycznej 

zwierząt testowanych 

w różnych warunkach 

środowiskowych, w różnym 

czasie i z różnych stad jeżeli 

między zwierzętami w obrębie 

stad i zwierzętami z różnych 

stad, istnieją powiązania 

genetyczne, 

• daje możliwość pomiaru aktualnego 

tempa postępu genetycznego, 

• pozwala na porównywanie 

pod względem wartości hodowlanej 

zwierząt posiadających 

różną liczbę informacji, 

np. lochę po czwartym 

miocie z lochą, która urodziła 

2 mioty, bądź też z loszką 

pierwiastką, 

• pozwala przeprowadzić porównanie 

zwierząt, które 

podlegały różnej intensywności 

wstępnej selekcji. 

Dla loch i knurów indeks 

BLUP wylicza się w odniesieniu 

do średniej wszystkich ocenianych 

zwierząt z ostatniego pół 

roku (krocząca baza) – indeks 

przeliczany jest obecnie raz 

w tygodniu. Indeks BLUP podaje 

się jako odchylenie standardowe. 


metodą BLUP odbywa się 

dla: 

H(PD) – indeks dla przyrostów 

dziennych, 

H(PM) – indeks dla procentu 

mięsa, 

H(IN) – indeks dla indeksu selekcyjnego. 

Spore wahania indeksu 

H(IN), zdarzające się zmiany 

z wartości dodatniej na ujemną 

i odwrotnie, budzą moje wątpliwości 

co do jego przydatności 

w praktyce hodowlanej. 

Zupełnie inne odczucia budzi 

we mnie wprowadzony w 2008 

roku indeks BLUP ZWH – Zbiorcza 

Wartość Hodowlana, ale 

Fot. Piotr Garlicki 


o tym za chwilę. 

Od 2004 roku objęto szacowaniem 

metodą BLUP wartości 

hodowlanej dla cechy użytkowości 

rozpłodowej loch. Wartość 

hodowlaną szacuje się dla 

loch ras matecznych na podstawie 

dwóch cech: 

• liczby prosiąt żywo urodzonych, 

• liczby prosiąt odchowanych 

do 21 dnia. 

Do ustalenia rankingu loch, 

brany jest pod uwagę indeks 

drugiej cechy. 

W 2008 roku rozpoczęto 

szacowanie Zbiorczej Wartości 

Hodowlanej metodą BLUP. 

Indeks BLUP ZWH wyliczany 

jest dla młodych knurków i loszek, 

po ocenie przyżyciowej, 

jednorazowo, tzn. nie podlega 

przeliczeniom i aktualizacji. 

Indeks BLUP ZWH obliczany 

jest odrębnie dla ras matecznych 

i ojcowskich, a jego wartość 

podaje się jako odchylenie 

standardowe plus wartość 

10, stąd wartości indeksu nigdy 

nie są ujemne. Indeks obliczany 

jest dla cech rzeźnych, 

tucznych i rozpłodowych. 

Jak wynika z przedstawionych 

wykresów 6 i 7 różna jest 

waga cech tucznych i rzeźnych 

oraz rozpłodowych zależnie od 

rasy. Dla ras matecznych dominują 

cechy rozrodcze, stanowiące 

łącznie 60% wartości 

indeksu, dla ras ojcowskich cechy 

rzeźne i tuczne dominują 

w indeksie i stanowią 70% jego 

wartości. Indeks BLUP ZWH, 

obok wyników oceny przyżyciowej 

stanowi bardzo cenne 

narzędzie, pomocne w wyborze 

knurów przeznaczonych do 

inseminacji. 

Na koniec chciałbym przedstawić 

jakie parametry oceny 

przyżyciowej i BLUP mają 

25


knury stacjonujące w SHiUZ 

Bydgoszcz na tle przeciętnych 

wyników oceny uzyskanych 

w Polsce w ubiegłym roku. Knury 

pochodzą z najlepszych stad 

zarodowych w Polsce, spełniających 

najwyższe wymagania 

pod względem zdrowotnym 

i hodowlanym, oraz z importu 

i firm hybrydowych takich jak 

PIC, Hypor i Penarlan. Aktualnie 

(31.07.2011 roku) posiadamy 

342 własne knury oraz 

74 knury użyczone. Wykres 

8 przedstawia strukturę rasową 

knurów stanowiących własność 

SHiUZ Bydgoszcz (bez 

użyczonych). 

Jak widać dominują trzy grupy 

knurów: knury ras matecznych 

pbz i wbp, stanowiące łącznie 

ponad 63% naszego stada 

i knury mieszańcowe – 30%. 

Reszta, ok. 7%, to knury ras 

ojcowskich i hybrydowe. Taka 

a nie inna struktura rasowa posiadanych 

knurów jest odpowiedzią 

na zapotrzebowania na nasienie 

określonych ras i linii ze 

strony naszych klientów. 

Przedstawione wykresy 9-12 

zawierają porównanie przeciętnych 

parametrów hodowlanych 

naszych knurów ze średnimi 

parametrami wszystkich knurów 

hodowlanych ocenionych 

w ubiegłym roku w Polsce. Generalnie 

wszystkie parametry 

knurów SHiUZ Bydgoszcz 

znacznie przewyższają przeciętne 

uzyskane w polskiej hodowli 

w 2010 roku. Jedynie 

w przypadku knurów rasy pietrain 

nasze knury mają średnią 

mięsność nieco niższą od 

przeciętnej krajowej, knury te 

za to charakteryzują się bardzo 

wysokimi przyrostami dziennymi, 

a te dwie cechy są ujemnie 

skorelowane. Tempo wzrostu 

jest zaś cechą, do której 

26 

Wykres 6. Składowe modelu BLUP ZWH 

dla ras matecznych 


Wykres 7. Składowe modelu BLUP ZWH 

dla ras ojcowskich 


Wykres 8. Struktura rasowa knurów 

SHiUZ Bydgoszcz 


producenci trzody przywiązują 

obecnie większą wagę niż do 

mięsności. Przyczyna jest prosta: 

mięsność osiągnęła satysfakcjonujący 

poziom i nie trzeba 

jej dalej podnosić. 

Wszystkie parametry oceny 

użytkowości rzeźnej, tucznej 

i rozpłodowej, indeksy selekcyjne, 

SKURTCh i BLUP znajdziemy 

w dokumentach hodowlanych 

knura. � 

Wykres 9. Porównanie średniego przyrostu 

dziennego knurów z oferty SHiUZ 

ze średnimi wynikami w Polsce [g] 


Wykres 10. Porównanie średniej mięsności 

knurów z oferty SHiUZ ze średnimi 

wynikami w Polsce [%] 


Wykres 11. Porównanie średniego indeksu 

selekcyjnego knurów z oferty 

SHiUZ ze średnimi wynikami w Polsce 


Wykres 12. Porównanie średniego indeksu 

BLUP ZWH knurów z oferty SHiUZ 

ze średnimi wynikami w Polsce [%] 

[Źródło: opracowanie własne]

Kriobank 

nasienia knura 

w Polsce – 

potrzeba 

i możliwość 

utworzenia 

Kriokonserwacja, czyli przechowywanie materiału 

biologicznego w ciekłym azocie jest technologią 

pozwalającą na zachowanie genetycznie uwarunkowanej 

różnorodności. Aktualnie technologia ta związana 

jest z przechowywaniem nasienia, zarodków, 

oocytów, komórek somatycznych, a ostatnio DNA 

i surowicy krwi. Postęp w kriobiologii jest niewątpliwie 

podstawą wzrostu skuteczności, bezpieczeństwa 

i rozwoju kriobanków. Zamrażanie, przechowywanie 

i praktyczne wykorzystanie materiału biologicznego 

dotyczy nie tylko nasienia różnych gatunków zwierząt, 

ale również innych systemów komórkowych 

jako potencjalnego źródła genów. Kriokonserwacja 

nasienia knura nie jest metodą standardowo stosowaną 

w rozrodzie świń. Mimo trudności wynikających 

ze specyficznych cech nasienia tego gatunku 

zwierząt opracowano procedurę mrożenia nasienia 

knura w ciekłym azocie. 

prof. zw. dr hab. Jerzy STRZEŻEK 

Wydział Bioinżynierii Zwierząt, Katedra Biochemii i Biotechnologii Zwierząt 

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie 


Kriokonserwacja nasienia 

jest dominującą technologią, 

bowiem zarówno 

sposoby kolekcjonowania 

jak i zamrażanie nasienia są 

technikami rutynowo stosowanymi 

już dla wielu gatunków 

zwierząt. Kriobanki nasienia to 

podstawowe źródło materiału 

biologicznego dla lokalnego 

(in-situ) sterowania hodowlą 

lub przechowywania materiału 

biologicznego o unikalnych 

cechach genetycznych, które 

może być niezbędne w perspektywicznych 

programach 

selekcyjnych. Plemniki były 

pierwszymi komórkami ssaków, 

które z pełnym sukcesem 

zamrożono i rozmrożono. 

Dokonany postęp badań 

kriogenicznych dotyczy przede 

wszystkim określenia wpływu 

niskich temperatur na struktury 

komórkowe. Stwierdzono 

między innymi, że stopień 

zaburzeń struktur komórkowych 

oraz ich funkcji zależny 

jest od szybkości ruchu cząsteczek 

wody, stopnia dehydratacji 

komórek oraz tworzenia 

wewnątrzkomórkowych kryształów 

lodu, co z kolei uwarunkowane 

jest zbyt szybkim tempem 

schładzania. W przypadku 

nasienia oznaczało to, że w czasie 

obniżania jego temperatury 

poniżej 0°C płynne środowisko 

zewnątrzkomórkowe (plazma 

nasienia) podlega procesowi 

nukleacji i krystalizacji, co powoduje 

tworzenie się kryształów 

lodu oraz zagęszczanie 

występujących tam składników 

chemicznych. Plemniki poddawane 

są natomiast osmotycznie 

uwarunkowanej dehydratacji, 

której tempo zależne 

jest od szybkości schładzania 

oraz przepuszczalności plazmolemy 

wobec wody. Pozna- 

27


wane mechanizmy zmian kriogenicznych 

nasienia stanowiły 

podstawę opracowywania specyficznych 

procedur zamrażania-rozmrażania 

nasienia różnych 

gatunków zwierząt. Co 

więcej, opracowano również 

procedury zamrażania plemników 

z najądrzy z możliwością 

ich wykorzystania do zapłodnienia 

in-vitro (IVF). 

Szczególne miejsce w opracowywanych 

procedurach kriokonserwacji 

nasienia zajmują 

rozcieńczalniki, które powinny 

spełniać odpowiednie wymogi. 

Należą do nich: 

• Zdolność do utrzymywania 

odpowiedniego ciśnienia 

osmotycznego (zbliżonego 

do fizjologicznego) poprzez 

obecność w składzie jonowych 

lub niejonowych komponentów. 

• Obecność specyficznych krioprotektorów 

zdolnych do penetracji 

błon plazmatycznych 

plemników. 

• Obecność specjalnych komponentów 

organicznych zawierających 

lipidy i białka, 

których zadaniem jest ochrona 

plemników przed udarem 

chłodowym, uszkodzeniami 

chłodowymi lub kriouszkodzeniami. 

• Obecność substancji hamujących 

rozwój bakterii, zwykle 

antybiotyków. 

• Obecność substratów energetycznychwykorzystywanych 

w różnych warunkach 

metabolizmu plemników. 

• Zdolność do buforowania środowiska 

w określonym zakresie 

pH. 

Należy nadmienić, że tworzone 

nowe technologie mrożenia 

nasienia różnych gatunków 

zwierząt zakładają wprowadzanie 

oryginalnych rozwiązań 

28 

w składach rozcieńczalników. 

Dla przykładu, w celu przeciwdziałania 

zmianom peroksydacyjnym 

lipidów błonowych 

plemników, rozcieńczalniki zasilane 

są komponentami antyoksydacyjnymi 

(L-glutation, 

L-askorbinian, L-cysteina, alfa- 

-tokoferol). Równolegle z postępem 

technologii kriokonserwacji 

nasienia wprowadzane 

są nowe rozwiązania technik 

zabiegu inseminacyjnego poprzez 

specjalne konstrukcje kateterów 

(np. kateter do pozaszyjkowej 

– domacicznej – lub 

głębokodomacicznej inseminacji 

loch). Dotyczy to również 

aspektów poznawczych związanych 

z transportem plemników 

w żeńskim układzie płciowym. 

Towarzysząca temu procesowi 

fagocytoza plemników występuje 

u różnych gatunków zwierząt. 

W przypadku świń stwierdzono, 

że już w kilka godzin po 

zabiegu inseminacyjnym liczba 

żywotnych plemników w układzie 

płciowym lochy może ulec 

redukcji. Zjawisko to może być 

ograniczone przez odpowiedni 

skład rozcieńczalnika. Ma to 

szczególne znaczenie w przypadku 

stosowania kriokonserwowanego 

nasienia. Aktualnie 

tworzone są nowe technologie 

mrożenia nasienia różnych gatunków 

zwierząt, które podlegają 

ciągłej weryfikacji w warunkach 

produkcyjnych. Obok 

rutynowo stosowanych procedur 

mrożenia nasienia buhaja, 

które gwarantują wysoką 

wartość biologiczną prób składowanych 

w kriobanku stale 

doskonalone są procedury 

kriokonserwacji nasienia knura, 

tryka, królika, ptaków, ryb 

i niektórych gatunków zwierząt 

nieudomowionych. Szczególne 

zainteresowania ośrodków 

naukowo-badawczych dotyczą 

opracowania wysokosprawnej 


nasienia knura, która stanowić 

może gwarancję inicjacji 

organizacji kriobanku nasienia. 

Dokonany w ostatnich latach 

istotny postęp w tym zakresie 

związany był z uzyskaniem rezultatów 

kompleksowych badań 

dotyczących charakterystyki 

biologicznej nasienia 

knura. Wybrane elementy tych 

rezultatów, uzyskanych również 

w ośrodku olsztyńskim, 

stanowiły podstawę opracowania 

technologii mrożenia nasienia 

knura. 

Gatunkowe cechy biologiczne 

nasienia knura 

Szereg informacji dotyczących 

omawianego zagadnienia 

przedstawiono w podręczniku 

pt. „Biologia rozrodu zwierząt”, 

tom II „Biologiczne uwarunkowania 

wartości rozrodowej 

samca” (Wyd. UWM w Olsztynie, 

2007, rozdz. 6, strony 

159 -201). Dlatego w sposób 

syntetyczny zasygnalizowane 

będą zasadnicze problemy 

związane z kriokonserwacją 

nasienia knura. 

Gatunkowo specyficzne cechy 

nasienia knura powodowały, 

że opracowanie kompleksowej 

technologii konserwacji 

nasienia było wyjątkowo utrudnione. 

Bezpośrednią przyczyną 

tych trudności jest: 

• specyficzny skład biochemiczny 

plazmolemy plemników 

knura, 

• oryginalna kompozycja wydzielin 

dodatkowych gruczołów 

płciowych, które obok 

spełniania istotnych funkcji 

fizjologicznych ograniczają 

postęp technologii kriokon-

serwacji nasienia knura. 

Plazmolema plemników knura, 

w porównaniu do innych 

gatunków zwierząt charakteryzuje 

się wysoką zawartością 

białek strukturalnych oraz niską 

wartością stosunku ilościowego 

cholesterol/fosfolipidy. 

Natomiast w strukturach fosfolipidów 

błonowych występują 

znaczne ilości kwasów tłuszczowych 

wielonienasyconych, które 

nadają plazmolemie większą 

płynność sprzyjającą procesom 

peroksydacji i tworzenia toksycznych 

dla plemników rodników 

hydroksylowych. Rodniki 

hydroksylowe charakteryzują 

się olbrzymią chemiczną reaktywnością, 

co prowadzi do 

zakłócenia procesów biochemicznych 

przejawiających się 

między innymi zmianami przepuszczalności 

błony i „wycieku” 

struktur enzymatycznych 

uczestniczących w procesie zapłodnienia. 

Charakterystyczna 

struktura plazmolemy plemników 

knura utrudnia tzw. fazowe 

przejście lipidów w czasie 

oziębiania, co sprzyja udarom 

chłodowym. W praktyce laboratoryjnej 

zjawisko to obser- 

wować można, kiedy plemniki 

knura po ejakulacji są zbyt 

szybko oziębiane do temperatury 

poniżej +15°C. Przejawem 

udaru chłodowego jest 

spadek ruchliwości i przeżywalności 

plemników oraz zmiany 

w strukturze fosfolipidów błony 

plazmatycznej. Struktura biochemiczna 

plazmolemy plemników 

knura stanowi złożony 

problem technologiczny związany 

ze stosowaniem glicerolu 

jako krioprotektora. Nasze badania 

kriobiochemiczne wykazały, 

że krótkotrwały kontakt 

plemników knura z glicerolem 

powoduje gwałtowne zmiany 

przepuszczalności plazmolemy, 

co przejawia się intensywnym 

„wyciekiem” do środowiska 

zewnątrzkomórkowego 

enzymów akrosomu i wstawki. 

Plemniki knura charakteryzują 

się wyjątkowo szybkim 

tempem pochłaniania glicerolu 

z rozcieńczalnika. Zjawisko 

to charakteryzuje zmienność 

osobnicza, jak i między 

ejakulatami, co stanowić może 

główną przyczynę różnic obserwowanych 

w zakresie zmian 

kriogenicznych plazmolemy. 


Należy podkreślić, że na szybkość 

penetracji glicerolu wpływa 

koncentracja plemników 

w próbie poddawanej ekwilibracji 

i zamrażaniu, bowiem 

przy wysokich koncentracjach 

plemników penetracja krioprotektora 

wydaje się być spowolniona. 

Biorąc to pod uwagę 

można stwierdzić, że stężenie 

glicerolu oraz czas ekwilibracji 

są zasadniczymi czynnikami 

regulującymi proces dehydratacji 

i rehydratacji plemników 

knura poddawanych technologii 

zamrażania. 

Jednym z klasycznych komponentów 

rozcieńczalników do 

kriokonserwacji nasienia różnych 

gatunków zwierząt jest 

żółtko jaja kurzego. Działanie 

osłaniające frakcji żółtkowych 

wobec plazmolemy następuje 

poprzez utrzymanie odpowiedniego 

ciśnienia osmotycznego, 

redukcję uszkodzeń błonowych 

powodowanych przez 

wolne rodniki tlenowe oraz 

międzycząsteczkowe oddziaływanie 

między białkami plazmy 

nasienia i lipoproteinami 

żółtka jaja. Należy podkreślić, 

że plemniki knura w porówna- 

Stacje Unasieniania Loch 


oferują nasienie knurów czystorasowych 

i mieszańców 

Stacja Hodowli i Unasieniania Zwierząt 

Sp. z o.o. w Bydgoszczy 

Stacja Unasieniania Loch w Sławęcinku 

Oddział w Olecku 

Stacja Unasieniania Loch w Olecku 

Oddział w Piątnicy 

Stacja Unasieniania Loch w Porosłach 

Oddział w Szczecinku 

Stacja Unasieniania Loch w Świątkach 

Stacja Unasieniania Loch w Pętkowicach 

Oddział w Zamościu 

Stacja Unasieniana Loch w Białce 

29


niu do innych gatunków zwierząt 

charakteryzują się dużym 

powinowactwem do frakcji fosfolipidowych 

żółtka jaja kurzego. 

Zwłaszcza frakcja fosfatydyloseryny 

żółtka wykazuje 

dobre właściwości osłaniające 

plemniki knura przed udarem 

chłodowym. Nie mniej, zjawisko 

szczególnej wrażliwości 

plemników na udar chłodowy, 

obok wymienionych uprzednio 

aspektów, związane jest z występowaniem 

w plazmie nasienia 

specyficznych białek – cynkoprotein 

odpowiedzialnych za 

precypitację lipoprotein żółtkowych. 

Źródłem omawianych 

białek są gruczoły pęcherzykowe 

knura, które jednocześnie 

odpowiadają za sekrecję jonów 

cynkowych. Jony cynkowe wykazują 

silne powinowactwo do 

struktur plazmolemy plemników 

knura. Zwłaszcza w temperaturze 

+4°C plemniki knura 

wiążą 2-3 krotnie więcej jonów 

cynkowych aniżeli w temperaturze 

pokojowej. Zjawisko to 

jest sprzężone ze zmianami 

struktury i wzrostem przepuszczalności 

błony dla enzymów 

plemnikowych uczestniczących 

w procesie zapłodnienia. Inkubacja 

plemników knura w temperaturze 

+4°C w obecności 

żółtka jaja kurzego obniża 

o prawie 80% wiązanie jonów 

cynkowych przez receptory plazmolemy. 

Wskazywać to może, 

że żółtko jaja kurzego jest dobrze 

wiązane na plazmolemie 

plemników knura. O ile jednak 

w przypadku plemników buhaja 

zjawisko to przebiega w sposób 

jednoznaczny to odnośnie 

knura funkcjonuje w plazmie 

nasienia gatunkowo specyficzne 

białko precypitujące żółtko 

jaja kurzego. Zespół nasz izolował 

i opisał właściwości biolo- 

30 

giczne białka, którego 

właściwości 

zależne są od jonów 

cynkowych. 

Spełnia ono w nasieniu 

knura wiele 

istotnych funkcji. 

Między innymi 

uczestniczy w mechanizmiekontrolującym 

aparat 

ruchu plemników 

oraz posiada właściwościantybakteryjne, 

zwłaszcza 

wobec bakterii Gram-dodatnich. 

Zasygnalizowane funkcje fizjologiczne 

białka zależnego od 

jonów cynkowych wskazują nie 

tylko na rolę samych jonów cynkowych 

w mechanizmach regulacyjnych 

metabolizm plemnikowy, 

ale zarazem podkreślają 

znaczenie pełnego składu plazmy 

nasienia dla zabezpieczenia 

odpowiedniej kompozycji 

i wartości biologicznej plemników. 

Podkreśla to zarazem 

rolę rodzaju frakcji ejakulatu 

knura (gęsta frakcja czy odpowiednia 

pula objętościowa), 

która powinna być poddana 

procedurze technologii mrożenia. 

Istotnym jest też okres 

tzw. „hartowania plemników”, 

polegający na czasowo zależnej 

ich inkubacji w temperaturze 

pokojowej w obecności odpowiedniej 

puli objętościowej 

ejakulatu. Prezentowane różne 

aspekty specyficzności gatunkowej 

nasienia knura zadecydowały 

o podjęciu oryginalnych 

rozwiązań technologicznych, 

które pozwolą na ograniczenie 

stosowania pełnego żółtka jaja 

kurzego w składzie rozcieńczalnika 

dla nasienia knura. 

W badaniach laboratoryjnych 

Zespołu wykazano, że zwłasz- 

Lipoproteiny żółtka jaja strusia afrykańskiego okazały 

się doskonałym składnikiem rozcieńczalnika Kortowo-3, 

używanym w kriokonserwacji nasienia knura. Zdjęcie 

przedstawia żółtko jaja strusiego (OEY) i kurzego (HEY) 

cza frakcja lipoprotein izolowana 

z żółtka jaja strusia afrykańskiego 

(LPFo), ze względu na 

gatunkowo specyficzny skład 

lipidowy (między innymi obecność 

fosfatydyloseryny) oraz 

odpowiedni stosunek ilościowy 

kwasów tłuszczowych nasyconych 

do nienasyconych może 

być wykorzystana w składzie 

rozcieńczalnika Kortowo-3 (K3). 

Co więcej frakcja LPFo może 

być poddana liofilizacji, co gwarantuje 

nie tylko ograniczenie/ 

wyrugowanie zagrożeń bakteryjnych, 

ale również pozwala 

na długookresowe przechowywanie 

jej w stanie suchym (forma 

sypka). Procedura izolacji 

i sposób zastosowania LPFo 

zostały zgłoszone do Urzędu 

Patentowego RP (nr P388664) 

pod nazwą: „Preparat do konserwacji 

nasienia zwierząt, 

zwłaszcza knura”. Liofilizowany 

preparat LPFo daje szerokie 

możliwości konserwacji nasienia 

knura w różnych przedziałach 

temperaturowych przy 

ograniczonym zagrożeniu sanitarno-epidemiologicznym.Wynika 

to z szeregu korzystnych 

zjawisk związanych z obecnością 

LPFo w rozcieńczalniku K3. 

Między innymi stwierdza się silne 

wiązanie lipoprotein prepa- 

Fot. Archiwum Autora

Tabela 1. Rezultaty unasieniań loch dawkami inseminacyjnymi opartymi na rozcieńczalniku 

Kortowo-3(K3)-LPFo uzyskiwane w różnych gospodarstwach rolnych 

Gospodarstwo 

rolne 

Liczba loch inseminowanych 

i reinseminowanych 

ratu w regionie główki i wstawki 

plemników, co przyczynia się 

do lepszej integralności plazmolemy 

i sprawności metabolicznej 

plemników podczas 

konserwacji nasienia. Ponadto 

LPFo posiada właściwości hamowania 

procesu peroksydacji 

lipidów plazmolemy plemników 

oraz w odróżnieniu do pełnego 

żółtka jaja kurzego lipoproteiny 

preparatu nie podlegają 

precypitacji przez specyficzne 

cynk-zależne białka plazmy nasienia 

knura. Preparat LPFo korzystnie 

wpływa na metabolizm 

energetyczny plemników przechowywanych 

w temperaturze 

+5°C i +16°C oraz wykazuje 

działanie ograniczające zmiany 

struktury DNA podczas konserwacji 

nasienia knura w różnych 

temperaturach. 

Prezentowane właściwości 

biologiczne preparatu LPFo 

stanowiły zasadniczą przesłankę 

do pilotowego wdrożenia do 

inseminacji loch nowego typu 

rozcieńczalnika nasienia knura 

wzbogaconego 5-procentowym 

dodatkiem liofilizowanego 

preparatu LPFo. W ramach 

współpracy naukowo-technicznej 

z Fermą Zarodową Trzody 

Chlewnej „Grab” w Grabowie 

Wskaźnik wyproszeń 

(%) 

Średnia liczba 

prosiąt żywo 

urodzonych 

w miocie 

A 5 80,0 9,5 

B 4 100,0 10,5 

C 2 100,0 9,5 

D 4 50,0 11,0 

E 15 80,0 11,1 

F 6 50,0 10,6 

G 9 78,8 12,0 

RAZEM 


45 76,9 10,6 

oraz Stacją Hodowli i Unasieniania 

Zwierząt Sp. z o.o. 

z siedzibą w Bydgoszczy przeprowadzono 

ocenę wartości 

biologicznej nasienia knura 

przechowywanego w temperaturze 

+16°C lub +5°C. Dla 

przykładu, eksperyment przeprowadzony 

w Stacji Unasieniania 

Loch w Sławęcinku (przy 

współpracy Pani mgr inż. Danuty 

Dudzisz i Pana mgr inż. Mariusza 

Wykrzykowskiego) polegał 

na udostępnieniu rolnikom 

porcji inseminacyjnych opartych 

na rozcieńczalniku Kortowo-3(K3)-LPFo 

z możliwością 

użycia zmiennych temperatur 

konserwacji nasienia knura tj. 

w temperaturze +16°C (termoboks 

– laboratorium SUL) 

oraz w temperaturze +5°C (lodówka 

– gospodarstwo rolne, 

ferma). Taki sposób postępowania 

nie wymagał posiadania 

przez rolnika specjalnego 

termoboksu lub zakupu kolejnej 

dawki nasienia dla reinseminacji 

loch. Oznaczało to, że 

rolnicy wykonywali zabiegi inseminacyjne 

i reinseminacyjne 

nasieniem konserwowanym 

w zmiennych temperaturach. 

W tabeli 1. przedstawiono rezultaty 

unasieniań loch uzy- 


skiwane w różnych gospodarstwach 

rolnych. 

Uzyskane rezultaty stanowiły 

jednoznaczne potwierdzenie 

uniwersalności badanego układu 

biologicznego rozcieńczalnika 

K3-LPFo, który mógł być 

również wykorzystany w procedurze 

kriokonserwacji nasienia 

knura. Jednocześnie 

stwierdzony fakt braku silnej 

reakcji precypitacji preparatu 

LPFo przez systemy białkowe 

plazmy nasienia knura stanowił 

zasadniczą przesłankę do 

zwrócenia szczególnej uwagi 

na rolę obecności określonej 

puli objętościowej ejakulatu 

knura podlegającej mrożeniu. 

Dynamiczny rozwój w ostatnich 

latach proteomiki (nauka 

o strukturach białek produkowanych 

przez dany organizm) 

pozwolił na identyfikację 

w plazmie nasienia knura 

wielu specyficznych białek, 

syntetyzowanych głównie 

w gruczołach pęcherzykowych 

i najądrzach. W grupie 

tzw. białek płodnościowych, 

rodzina spermadhezyn pełni 

ważne funkcje regulacyjne 

w przebiegu procesu kapacytacji 

plemników i reakcji ich 

wiązania z osłoną przejrzystą 

jaja (zona pellucida). 

Interesującym jest, że procesy 

fosforylacji-defosforylacji 

reszt tyrozylowych białek plemników 

odgrywają istotną rolę 

w utrzymaniu wysokiej zdolności 

zapładniającej plemników. 

Funkcję kontrolną wobec tych 

procesów pełnią fosfatazy kwaśne, 

których źródłem są również 

gruczoły pęcherzykowe 

i najądrza. Stąd obecność obu 

form molekularnych fosfatazy 

kwaśnej spełnia istotną rolę 

wobec omawianych procesów. 

Należy nadmienić, że prepa- 

31


rat LPFo wykazuje właściwości 

hamujące wobec spontanicznej, 

niekontrolowanej fosforylacji 

reszt tyrozylowych białek 

plemnikowych. Stosowanie 

więc do kriokonserwacji tylko 

frakcji plemnikowej ejakulatu 

(frakcja gęsta) lub ograniczenie 

czasowe kontaktu plemników 

z odpowiednią pulą białek 

plazmowych może przyczyniać 

się do obniżenia jakości plemników 

po kriokonserwacji. 

Przedstawiony w sposób 

wybiórczy stan wiedzy dotyczącej 

specyficzności nasienia 

knura podkreśla jego różnorodne 

a zarazem oryginalne 

właściwości biologiczne, które 

wymagały uwzględnienia 

w procedurze technologii zamrażania-rozmrażanianasienia 

knura metodą „kortowską”. 

„Kortowska” metoda mrożenia 

nasienia knura – aspekty 

technologiczne i biologiczne 

Opracowanie kompleksowej 


nasienia knura dokonane 

zostało przez Zespół pracowników 

Katedry Biochemii i Biotechnologii 

Zwierząt Uniwersytetu 

Warmińsko-Mazurskiego 

w Olsztynie przy współpracy 

pracowników Stacji Hodowli 

i Unasieniania Zwierząt Sp. 


oraz Fermy Zarodowej Trzody 

Chlewnej w Grabowie k. Lubawy. 

Realizacja zadań badawczych 

była możliwa w ramach 

projektu badawczego rozwojowego 

Narodowego Centrum Badań 

i Rozwoju (NR 12001404). 

Zadania dotyczyły opracowania 

postępowania technologicznego 

z uwzględnie- 

32 

Mrożenie nasienia prowadzone jest 

w sterowanej komputerowo zamrażarce 

przy zastosowaniu programu opracowanego 

specjalnie dla metody „kortowskiej” 

niem poszczególnych etapów 

zamrażania, wyboru sposobu 

konfekcjonowania nasienia 

oraz techniki jego rozmrażania 

i przeprowadzania zabiegu inseminacyjnego 

loch nasieniem 

mrożonym. Podstawą opracowania 

technologii była metoda, 

która po raz pierwszy została 

zaprezentowana w roku 

1985 jako „Kortowska metoda 

zamrażania nasienia knura”, 

co zostało opublikowane 

w czasopiśmie „Medycyna Weterynaryjna”, 

1985, Nr 6, strony 

349 -353. 

W rezultacie prowadzonych 

w ramach projektu rozwojowego 

badań podstawowych wprowadzono 

do zmodyfikowanej 

procedury kriokonserwacji nasienia 

knura następujące rozwiązania: 

1. Uwzględniono rolę substancji 

białkowych plazmy nasienia 

w mechanizmach ich inte- 

Fot. Archiwum Autora 

rakcji zarówno z receptorami 

plazmolemy, jak i organicznymi 

składnikami rozcieńczalnika. 

Stąd w procedurze 

mrożenia używana jest 

określona objętość ejakulatu 

knura (120 ml) zamiast stosowanej 

w innych technologiach 

frakcji gęstej ejakulatu. 

2. Do składu rozcieńczalnika 

Kortowo-3 (zawierającego 

cytrynian sodowy, wersenian 

disodowy, octan potasu 

i fruktozę) wprowadzono, 

zamiast pełnego żółtka jaja 

kurzego, oryginalną, rozpuszczalną 

w wodzie frakcję 

niskocząsteczkowych lipoprotein 

izolowanych z żółtka 

jaja strusia afrykańskiego. 

Jak już sygnalizowano 

uprzednio preparat LPFo stanowi 

przedmiot zgłoszenia 

patentowego. Stwierdzono 

ponadto, że 5-procentowy 

dodatek LPFo do rozcieńczalnika 

K3 przed zamrażaniem 

próby nasienia jest optymalny 

dla zabezpieczenia struktur 

plemnikowych przed 

udarem chłodowym i udarem 

osmotycznym. 

3. Mimo że lipoproteiny preparatu 

LPFo nie podlegają reakcji 

precypitacji przez specyficzne 

substancje białkowe 

plazmy nasienia (białka zależne 

od jonów cynkowych) 

bezpośrednio po pobraniu 

określonej objętości ejakulatu 

wprowadzono etap dializy 

nasienia, którego zadaniem 

jest pełna neutralizacja 

zjawiska specyficznej precypitacji 

komponentów żółtkowych. 

Proces dializy powoduje 

usunięcie z ejakulatu 

wolnych jonów cynkowych, 

które zwykle po związaniu 

z białkami plazmowymi po-

Główne etapy mrożenia 

nasienia knura metodą 

„kortowską” 

Pobranie ejakulatu (120 ml) 

Inkubacja ejakulatu w temperaturze 

pokojowej (1 h) 

Dializa próby nasienia wobec 

rozcieńczalnika Kortowo 3 

(rozcieńczalnik A, 

5 h, temperatura pokojowa) 

Wirowanie 

(10 min, 800xg) 

Rozrzedzenie do odpowiedniej 

koncentracji plemników 

(rozcieńczalnik B) 

Schładzanie 

(+5°C, 3h) 

Glicerolizacja nasienia 

(rozcieńczalnik C) 

Pakowanie nasienia w tuby 

aluminiowe (10 ml) 

Zamrażanie do -180°C 

Przechowywanie prób w kontenerze 

z ciekłym azotem 

(-196°C) 

Rozmrażanie nasienia 

Źródło: opracowanie własne 

wodują zjawisko precypitacji 

w temperaturze poniżej 

10°C. 

4. Uwzględniając potrzebę 

uproszczenia sposobu konfekcjonowania 

określonej 

objętości nasienia przed jego 

zamrażaniem zastosowano 

tuby aluminiowe używane 

w przemyśle farmaceutycznym 

(POLFA S.A.). Zamrażana 

objętość nasienia, z reguły 

uzyskana z dwóch tub, 

stanowi pojedynczą dawkę 

inseminacyjną. Omawiany 

sposób konfekcjonowania 

w tubie aluminiowej pozwala 

na wyraźne i trwałe jej 

oznakowanie, z jednoczesną 

sprawną identyfikacją nasienia 

przeznaczonego do zabiegu 

inseminacyjnego. 

Metoda „kortowska” została 

dostosowana do cech biologicznych 

nasienia ras krajowych 

knurów. Obok klasycznego laboratorium 

oceny nasienia 

etap bezpośredniego zamrażania 

wymaga zastosowania zamrażarki 

sterowanej komputerowo 

(Ice Cube 1810 SYLAB, 

prod. Austria) zaś w celu magazynowaniakriokonserwowanych 

prób nasienia niezbędne 

są kontenery z szeroką szyjką. 

Główne etapy procedury przedstawiono 

na schemacie obok. 

Obejmuje ona: 

1. Pobranie określonej objętości 

ejakulatu (120 ml). 

2. Dializę próby nasienia wobec 

rozcieńczalnika Kortowo-3 

(rozcieńczalnik A). 

3. Zagęszczanie prób poprzez 

wirowanie, a następnie rozrzedzenie 

do odpowiedniej 

koncentracji plemników przy 

zastosowaniu rozcieńczalnika 

zawierającego preparat 

LPFo rozpuszczony w 11-procentowym 

roztworze laktozy 


(rozcieńczalnik B). 

4. Schładzanie prób do temperatury 

5°C (etap 3 godz. 

ekwilibracji). 

5. Glicerolizacja nasienia z zastosowaniem 

tzw. „rozcieńczalnika 

glicerolowego” (rozcieńczalnik 

C). 

6. Natychmiastowe konfekcjonowanie 

nasienia w tuby aluminiowe 

(obj. 10 ml) wcześniej 

wyprofilowane na 

specjalnej matrycy, a następnie 

wysterylizowane w temperaturze 

160°C przez okres 

2 godz. 

7. Zamrażanie prób nasienia 

w tubach przy użyciu zamrażarki 

komputerowo sterowanej 

z zastosowaniem specjalnego 

programu mrożenia. 

8. Magazynowanie tub w kontenerach 

z ciekłym azotem. 

Szczegółowy opis poszczególnych 

etapów procedury 

zamrażania nasienia przedstawiono 

w instrukcji pt. Technologia 

mrożenia nasienia knura 

metodą „kortowską” oraz 

sposób jego użycia w praktyce 

inseminacyjnej, która jest dostępna 

po przesłaniu specjalnego 

zamówienia na adres e- 

-mail: strzezek@uwm.edu.pl. 

Praktyczną przydatność 

opracowanej technologii mrożenia 

nasienia knura, zwłaszcza 

w celu utworzenia, a następnie 

rozwoju kriobanku, określa 

fakt, że dwa pierwsze z prezentowanych 

etapów procedury 

mogą być realizowane bezpośrednio 

przez laboratorium, 

przy którym stacjonuje knur 

lub knury, których nasienie ma 

być kriokonserwowane. W tym 

celu, zachowując wszystkie 

wymogi sanitarno-higieniczne 

do plastikowej buteleczki z podziałką, 

umieszczonej w zbiorniczku 

z ciepła wodą (temp. 

33


35-38°C), kontrolując przebieg 

ejakulacji, należy pobrać 

frakcję 120 ml. Uzyskaną frakcję 

objętościową ejakulatu inkubować 

1 godz. w temperaturze 

pokojowej w celu obniżenia 

temperatury nasienia, a zarazem 

umożliwienia „opłaszczenia” 

plemników substancjami 

białkowymi plazmy nasienia. 

W okresie inkubacji nasienia 

należy przeprowadzić analizę 

jego jakości obejmującą mikroskopową 

ocenę ruchliwości 

i koncentracji plemników (wymagane 

zastosowanie komory 

„Burkera”), stopnia nasilenia 

zjawiska aglutynacji plemników 

oraz ich zmian morfologicznych. 

Kryterium kwalifikacyjnym 

porcji ejakulatu do kriokonserwacji 

jest występowanie co najmniej 

70% ruchliwych plemników, 

zaś odsetek plemników 

morfologicznie zmienionych nie 

może przekraczać 15% (dyskwalifikować 

należy próbę nasienia 

zawierającą ponad 5% 

plemników z proksymalną lub 

dystalną kroplą protoplazmy). 

Spełnienie omawianych kryteriów 

jakościowych ejakulatu 

stanowi przesłankę do podjęcia 

etapu dializy. Jak już wcześniej 

sygnalizowano wprowadzenie 

do procedury metody 

dializy nasienia pozwala na redukcję 

stężeń niekorzystnych 

dla plemników substancji peptydowych 

oraz wolnych jonów 

nieorganicznych, w tym jonów 

cynkowych. Proces dializy 

ogranicza zmiany kriogeniczne/ 

kriobiochemiczne plemników, 

co przejawia się ich lepszą ruchliwością 

po rozmrożeniu, stabilnością 

plazmolemy i funkcjonalnością 

mitochondriów. 

Pozwala ponadto na zastosowanie 

kryterium kwalifikujące- 

34 

go knury produkujące ejakulaty 

o dobrej przydatności do 


metodą „kortowską”. Sposób 

prowadzenia dializy umożliwia 

jej zainicjowanie bezpośrednio 

w laboratorium przekazującym 

próbę ejakulatu do kriokonserwacji, 

a następnie jej kontynuację 

w czasie transportu (do 

5 godz.) do laboratorium kriogenicznego, 

które przeprowadzi 

procedurę mrożenia nasienia. 

Pobraną porcję objętościową 

ejakulatu (120 ml) po okresie 

1 godz. inkubacji w temperaturze 

pokojowej, umieszcza 

się w specjalnym worku dializacyjnym 

(wcześniej przygotowanym) 

o przepuszczalności 

dla cząsteczek o m.cz. 12-14 

kDa, a następnie odpowiednio 

zakleszczając końce worka 

umieszcza się go w zlewce 

o pojemności 3 000 ml, wypełnioną 

odpowiednią objętością 

rozcieńczalnika Kortowo-3. Objętość 

rozcieńczalnika winna 

odpowiadać stosunkowi 1 część 

nasienia (tzn. 120 ml) : 10 części 

rozcieńczalnika. Dializowana 

próba nasienia (po ewentualnym 

transporcie z terenu) poddawana 

jest kolejnym etapom 

procedury obejmującej: 

• zagęszczenie prób nasienia 

przez ich odpowiednie odwirowanie, 

• rozrzedzenie osadu plemników 

rozcieńczalnikiem B 

(11% roztwór laktozy z dodatkiem 

5% preparatu LPFo), 

• schładzanie prób (ekwilibracja) 

3 godz. w temperaturze 

5°C. 

Ważnym elementem tego 

etapu jest skorygowanie ostatecznej 

koncentracji plemników 

w próbie. Wynosić ona 

powinna 750 mln (750x10 6 ) 

plemników żywych w 1 ml przy 

końcowym stężeniu LPFo wynoszącym 

5%. 

Etapami zamykającymi postępowanie 

laboratoryjne jest 

glicerolizacja, konfekcjonowanie 

nasienia w tuby aluminiowe 

i zamrożenie nasienia. Stężenie 

glicerolu oraz czas jego kontaktu 

z plemnikami są zasadniczymi 

czynnikami regulującymi 

proces dehydratacji i rehydratacji 

plemników knura poddawanych 

technologii zamrażania. 

W „kortowskiej” metodzie 

mrożenia jego końcowe stężenie 

w rozcieńczalniku laktoza- 

-LPFo wynosi 3%, zaś czas kontaktu 

skrócony jest do minimum 

związanego z wypełnieniem 

nasieniem tub aluminiowych, 

a następnie ich zamrożeniu. Na 

omawianym etapie niezbędne 

jest rygorystyczne przestrzeganie 

temperatury rozcieńczalnika, 

która winna wynosić 5°C. Po 

glicerolizacji nasienia końcowa 

koncentracja plemników winna 

wynosić 500 mln (500x10 6 ) 

w 1 ml. 

Mrożenie nasienia prowadzone 

jest w sterowanej komputerowo 

zamrażarce przy zastosowaniu 

opracowanego 

specjalnie dla metody „kortowskiej” 

programu. Po osiągnięciu 

w komorze zamrażarki 

temperatury mrożenia wynoszącej 

-160°C, tuby z próbami 

zamrożonego nasienia przenoszone 

są do kontenerów z ciekłym 

azotem. Kriokonserwowane 

nasienie knurów należy 

przechowywać w kontenerach 

o pojemności co najmniej 

30 -50 litrów i średnicy wlewu 

8-10 cm. 

Unasienianie loch nasieniem 

knura według metody „kortowskiej” 

prowadzone jest przez 

zastosowanie dwóch etapów 

przebiegu zabiegu insemina-

cyjnego: 

1. Przedinseminacyjny wlew 

do układu płciowego lochy 

określonej objętości roztworu 

zawierającego substancję 

mobilizującą ruchliwość 

plemników i stymulującą 

skurcz macicy (tzw. „mobilizer”), 

którą stanowi 0,15% 

roztwór kofeiny. 

2. Pozaszyjkowa inseminacja 

loch próbą nasienia rozmrożonego. 

Prezentowany przebieg zabiegu 

inseminacyjnego może 

być dokonany jedynie przy 

wykorzystaniu specjalnego katetera 

inseminacyjnego z wewnętrzną 

wkładką (kaniulą) 

o długości 72 cm i średnicy 

3,5 mm. W pilotowym wdrożeniu 

inseminacji loch nasieniem 

kriokonserwowanym wg metody 

„kortowskiej” zastosowano 

kateter SOFT@QUICK catheter/cannula 

(Import Vet. S.A., 

Hiszpania). 

Technika zabiegu inseminacyjnego 

obejmuje następujące 

etapy: 

Rozmrożanie dozy nasienia kriokonserwowanego 

w tubach. Na zdjęciu widzimy 

moment odcięcia jednego z rogów 

tuby 

Fot. Archiwum Autora 

1. Rozmrożenie 

odpowiedniej 

dozy nasienia 

kriokonserwowanego 

w tubach. 

Czas rozmrożenia 

tuby 

(po szybkim 

odcięciu jednego 

z jej rogów) 

w temperaturze 

60°C wynosi 

60 sek. (1 

min.). 

2. Preinseminacyjny 

wlew do 

układu płciowego 

lochy 

roztworu tzw. 

„mobilizera” 

przy użyciu katetera inseminacyjnego 

(bez wkładki). 

3. Po skompletowaniu katetera 

przez wprowadzenie wewnętrznej 

wkładki dokonać 

wlewu dozy inseminacyjnej 

z uwzględnieniem wolnej 

techniki infuzji dawki nasienia 

do układu płciowego lochy. 

Uwzględniając koncentrację 

plemników w rozmrożonej tubie 

nasienia ostateczna doza 

inseminacyjna zawierać powinna 

2 mld (2x10 9 ) plemników 

ruchliwych w końcowej objętości 

80-100 ml rozcieńczalnika. 

Wysoką efektywność biologiczną 

inseminacji loch nasieniem 

kriokonserwowanym knura 

uzyskać można po 2-krotnym 

unasienianiu loch. 

Prezentowana, w sposób 

syntetyczny, technologia mrożenia 

nasienia knura metodą 

„kortowską”, uzupełniona wysoko 

specjalistycznymi analizami 

laboratoryjnymi, pozwala 

jednocześnie na selekcję osobników 

produkujących ejakulaty 

o dobrej przydatności do 

mrożenia (ang. good freezers) 

Romrażanie nasienia w tubie w łaźni wodnej 


oraz o przydatności ograniczonej 

(ang. poor freezers). 

Opracowanie kompleksowej 


knura metodą „kortowską”, stanowiącej 

główny problem badawczy 

projektu rozwojowego 

Narodowego Centrum Badań 

i Rozwoju było możliwe dzięki 

podpisaniu umowy o współpracy 

naukowo-technicznej ze 

Stacją Hodowli i Unasieniania 

Zwierząt Sp. z o.o. z siedzibą 

w Bydgoszczy oraz niezwykłemu 

zaangażowaniu pracowników 

3 Stacji Unasieniania 

Loch: w Olecku, Pętkowicach 

i Sławęcinku. 

Uwzględniając dwa okresy 

sezonów roku (wiosna-lato; 

jesień-zima) zamrożono 117 

ejakulatów (redukując ich objętość 

w czasie pobierania do 

120 ml) pobranych od 25 knurów 

różnych ras. Uzyskano 313 

porcji kriokonserwowanego 

nasienia konfekcjonowanego 

w 10 ml tubach aluminiowych 

(POLFA S.A.), które zmagazynowano 

w dwóch kontenerach 

stanowiących pierwszą formę 

35 

Fot. Archiwum Autora


Lokalizacja katetera SOFT&QUICK w układzie płciowym 

lochy. 1 - rogi macicy, 2 - trzon macicy, 3 - szyjka 

macicy, 4 - kateter inseminacyjny ze spiralą, 5 - wewnętrzna 

wkładka katetera (kaniula), 6 - końcówka 

wkładki (kaniuli) 

organizacyjną Kriobanku Nasienia 

Knura. 

Wykorzystując różne wyznaczniki 

molekularnej oceny 

jakości kriokonserwowanych 

plemników wyodrębniono grupę 

13 knurów, których plemniki 

charakteryzowały się zdecydowanie 

ograniczonymi zmianami 

kriobiochemicznymi. 

Wartość biologiczną prób 

kriokonserwowanego nasienia 

przeprowadzono dzięki 

współpracy z drugim partnerem 

reprezentującym produkcję 

– Fermą Zarodową Trzody 

Chlewnej „Grab” w Grabowie, 

będącą pod kontrolą Polskiego 

Związku Hodowców Trzody 

Chlewnej „POLSUS”. Do unasieniania 

32 loch (rasy wbp 

i pbz) użyto próby kriokonserwowanego 

nasienia, którego 

dawcami było 13 knurów, 

36 

Fot. SOFT & QUICK 

zakwalifikowanych 

do grupy osobników 

produkujących nasienie 

o dobrej przydatności 

do kriokonserwacji. 

Uzyskano 

wskaźnik prośności 

77,7% oraz wskaźnik 

efektywności 

rozrodu loch oproszonych 

– 11,35 prosiąt 

żywych w miocie. 

Nie stwierdzono 

naruszenia relacji 

ilościowych dotyczących 

płci prosiąt. 

Interesującym jest, 

że z 2 miotów prosiąt 

uzyskanych po 

inseminacji loch nasieniemkriokonserwowanym 

i przechowywanym 

w ciekłym 

azocie ponad 6 miesięcy,wyselekcjonowano 

2 knurki, które 

po okresie odchowu 

w warunkach wymienionej 

Fermy oraz kontroli zoo-weterynaryjnej 

są użytkowane 

rozpłodowo jako dawcy ejakulatów 

wykorzystywanych 

w fermowej inseminacji loch 

– szerzej można o tym przeczytać 

w „Przeglądzie Hodowlanym”, 

Nr 1/2011, strony 16- 

19. Stanowi to jednoznaczny 

dowód wysokiej przydatności 

opracowanej technologii 

mrożenia nasienia knura. Należy 

nadmienić, że pozostałe 

próby zamrożonego nasienia 

knura tworzą pierwszy w Polsce 

Bank Mrożonego Nasienia 

Knura (KRIOBANK), który 

niewątpliwie jest tylko formą 

pilotażowego rozwiązania 

problemu zachowania różnorodności 

genetycznej w obrębie 

tego gatunku zwierząt. 

Główne cele tworzenia 

Kriobanku Nasienia Knura 

(KNK) w Polsce 

Utworzenie kriobanku uwarunkowane 

jest niewątpliwie 

strategią hodowli zwierząt 

w kraju, dostępnością materiału 

genetycznego i środkami finansowymi. 

Nie mniej zasadnicza 

przesłanka funkcjonowania 

kriobanku związana jest z podstawowym 

celami hodowlanymi 

dla danego gatunku zwierząt. 

Generalnie zakłada się, że 

przed inicjacją organizacji kriobanku 

nasienia należy rozważyć 

następujące problemy: 

Ö zainteresowanie organizacji 

hodowlanych inicjatywą 

utworzenia kriobanku, 

Ö dostosowanie procedury zamrażania-rozmrażanianasienia 

knura do możliwości 

wyposażenia aparaturowego 

i odpowiedniego przeszkolenia 

specjalistycznej kadry, 

Ö sprawność zabezpieczenia 

sanitarnego kriobanku i składowanych 

prób materiału 

genetycznego, 

Ö sposób konfekcjonowania 

prób mrożonego nasienia 

z uwzględnieniem techniki 

zabiegu inseminacyjnego, 

Ö wybór metody identyfikacji 

prób nasienia w kriobanku, 

Ö aprobata dla proponowanej 

kompleksowej technologii 

kriokonserwacji nasienia. 

Przedstawione różne aspekty 

technologiczne mrożenia nasienia 

metodą „kortowską” oraz 

uzyskana efektywność biologiczna 

zabiegów inseminacyjnychzamrożonym-rozmrożonym 

nasieniem wskazują, że 

omawiana metoda stanowić 

może sprawdzoną ofertę dla 

dalszego doskonalenia hodowli 

trzody chlewnej w Polsce. �

Koniec lata 

i jesień 

w pasiece 

= początek 

następnego 

sezonu 

Okres po miodobraniu u schyłku lata jest dla pszczelarza 

okresem wymagającym dużego zaangażowania. 

Nie może on wtedy „odpuścić” i pracować z mniejszą 

intensywnością, chociaż odczuwa już skutki sezonu. 

Można powiedzieć, że ostatnie miodobranie kończy 

sezon w pasiece i jest jednocześnie początkiem następnego 

sezonu, a efekty osiągnięte wiosną są wynikiem 

poczynań jesienią. 

mgr inż. Łucja SKONIECZNA 


Prawidłowe przygotowanie 

rodzin do zimy wymaga 

spełnienia kilku istotnych 

warunków. Jednym z nich jest 

uzyskanie odpowiedniej liczby 

młodych pszczół w odpowiedniej 

kondycji, zdolnych do 

przetrwania zimy. Najlepiej zimują 

pszczoły wygryzające się 

z plastrów na przełomie sierpnia 

i września. Ze względu na 

to, że rozwój pszczoły robot- 

nicy trwa 3 tygodnie (21 dni 

od złożenia jaja do wygryzienia 

się dorosłej pszczoły) należy 

się do tego przygotować. 

Już od połowy lipca musimy 

dysponować dobrze czerwiącymi 

matkami. Matki czerwiące 

słabiej lub nieregularnie nie 

są w stanie zapewnić odpowiedniej 

siły rodziny pszczelej 

na zimę, dlatego powinny być 

wycofane a rodziny połączo- 


ne. Co prawda zmniejsza się 

w tym momencie liczba rodzin, 

ale jesteśmy sobie w stanie to 

zrekompensować robiąc w następnym 

roku odkład, zamiast 

ratować słabsze rodziny kosztem 

silniejszych często z mizernym 

skutkiem, nie mówiąc 

już o dodatkowym nakładzie 

pracy. 

W tym okresie intensywnego 

czerwienia matek powinniśmy 

zapewnić matce odpowiednią 

ilość miejsca do czerwienia, 

czyli plastrów odpowiedniej 

jakości (niezbyt ciemnych, 

prawidłowo odbudowanych). 

Unikamy wkładania do gniazda 

plastrów starych, ciemnych 

i nieregularnie odbudowanych. 

Następnym elementem mającym 

wpływ na efekty zimowania 

ma pokarm. Zapewnienie 

w tym okresie odpowiedniej 

jego ilości i to zarówno węglowodanowego, 

jak i białkowego. 

Tzw. „żelazny zapas” pokarmu 

cukrowego powinien wynosić 

około 5-7 kg na rodzinę, natomiast 

pokarmu białkowego 

(pierzgi i świeżego pyłku) powinno 

być 2 ramki wypełnione 

co najmniej w 1/3. W przeciwnym 

razie matki zaczną ograniczać 

składanie jaj. Jeśli dysponujemy 

rodzinami z nadmiarem 

pierzgi, to możemy wyrównać 

zapasy tego pokarmu w rodzinach 

z jego niedoborem przenosząc 

do tych rodzin plastry 

z gotowym pokarmem białkowym. 

Łatwiej jest uzupełnić 

zapas węglowodanów niż białka. 

Ponadto rodzina pszczela 

powinna mieć w tym okresie 

niewielki dopływ pokarmu. Jeśli 

w tym okresie brak jest pożytku, 

powinniśmy podkarmiać 

pszczoły niewielkimi dawkami 

syropu, dającymi złudzenie 

wziątku. Wtedy rozwój rodzin 

37


jest optymalny. Jeśli pożytek 

w tym okresie jest zbyt obfity 

i ramki w gnieździe są zalane, 

a matki nie mają miejsca 

do składania jaj, należy zapełnione 

ramki umieścić na skraju 

gniazda lub wycofać do miodni, 

a na ich miejsce wstawić puste, 

dając matkom możliwość czerwienia. 

Począwszy od połowy sierpnia 

intensywne czerwienie 

matek jest już niepożądane. 

Powinny one ograniczać 

czerwienie aż do 

zaprzestania składania 

jaj w pierwszej 

dekadzie września. 

W pasiekach, gdzie 

nie występują późne 

pożytki możemy 

przystąpić do podkarmiania 

pszczół na 

zimę. W tym okresie 

układamy gniazda 

na zimę. Wielkość 

gniazda nie powinna 

być zbyt duża. Np. 

w ulu warszawskim 

poszerzonym powinna 

liczyć 6, a w naprawdę 

silnych rodzinach 

7 ramek, 

podobnie w ulu typu dadant. 

W ulu wielkopolskim pszczelarze 

zimują rodziny zwykle 

na 10-12 ramkach w jednym 

lub w dwóch korpusach. Dzięki 

temu pokarm już po skończonym 

karmieniu nie jest rozrzucony 

na zbyt dużej liczbie 

ramek, a ramki zawierają wystarczającą 

jego ilość. Pszczelarze 

stosują różne sposoby 

podkarmiania zimowego. Należy 

jednak pamiętać o tym, 

żeby w tym okresie karmić 

pszczoły możliwie dużymi dawkami 

gęstszego syropu. Chodzi 

o szybkie zalanie gniazda 

z jednoczesnym ograniczeniem 

38 

matki w czerwieniu oraz mniejszy 

wysiłek pszczół przy odparowywaniu 

syropu. 

Zastosowanie specjalnym 

pasz – syropów glukozowo- 

-fruktozowych, popularnie nazywanych 

„inwertem” jest jednym 

z najlepszych sposobów 

podkarmiania pszczół z tego 

względu, że jest to pokarm nie 

wymagający od pszczół przerabiania 

go, w związku z tym 

„oszczędza” on pszczoły. Po- 

Wiaderko z paszą Apifood wstawiamy wprost do ula – jeszcze 

nigdy podkarmianie pszczół nie było tak proste! 

Sprzedaż paszy Apifood prowadzą pasieki SHiUZ Sp. o.o. 

w Olecku i Parzniewie 

nadto skraca czas podkarmiania, 

a także oszczędza siły 

pszczelarza. Nie trzeba przygotowywać 

syropu. Jednym 

z produktów tego typu jest Apifood. 

Wykorzystanie tych pasz 

jest szczególnie przydatne 

w pasiekach wykorzystujących 

późne pożytki, takie jak spadź, 

wrzos, a ostatnio także nawłoć. 

Jest jeszcze jeden czynnik 

decydujący o powodzeniu zimowania 

– walka z Varroa destruktor. 

Niestety walka z Varroa 

jest coraz trudniejsza ze 

względu na jej wzrastającą lekooporność. 

Jeszcze tylko kilka uwag do- 

tyczących stosowania leków 

przeciwko warozie. Przy stosowaniu 

środków dymnych z amitrazą 

np. Apiwarolu AS, należy 

w rodzinach z czerwiem zastosować 

4 krotne odymianie co 

4 dni. 

Jeśli używamy pasków np. 

Biowar 500 konieczne jest ich 

rozmieszczenie w rodzinie tam, 

gdzie pszczoły najwięcej się 

przemieszczają i mają szansę 

się o nie „otrzeć” – czyli w pobliżu 

plastrów z czerwiem 

odkrytym, a nie 

przy końcach gniazda. 

Pamiętajmy na- 

Fot. Grzegorz Szewczyk 

tomiast o wyciągnięciu 

tych pasków po 

8 tygodniach i nie 

zostawiajmy ich na 

zimę, bo jest to jeden 

z czynników uodparniających 

Varroa na 

zastosowany środek. 

Natomiast przy 

stosowaniu kwasów 

(mrówkowego lub 

szczawiowego) należy 

kontrolować szybkość 

ich parowania. 

Zbyt wolne parowanie 

powoduje małą 

skuteczność zastosowanego 

środka, a zbyt szybkie – zwiększoną 

śmiertelność pszczół. 

Zbyt późna walka z warozą lub 

popełnianie błędów w jej trakcie 

skutkuje z reguły znacznym 

osłabieniem rodzin lub wręcz 

ich spadkiem w czasie zimowli. 

Podsumowując, jeśli dysponujemy 

dobrymi matkami, uda 

nam się uzyskać odpowiednią 

ilość pszczół, dobrze ułożymy 

gniazdo z wystarczającą 

ilością pokarmu i w znacznym 

stopniu uda się ograniczyć liczbę 

Varroa destruktor, to możemy 

uznać początek następnego 

sezonu za udany. �


Kursy inseminacji w SHiUZ 

Sp. z o.o. w Bydgoszczy 

Mamy przyjemność poinformować Państwa, 

że podobnie jak w latach ubiegłych w sezonie 

jesienno-zimowym 2011/12 Centrum 

Szkoleń w Oddziale w Olecku organizuje kursy inseminacji 

krów i loch. 

Kursy są prowadzone przez wyspecjalizowany zespół 

doświadczonych pracowników Stacji w oparciu 

o program zatwierdzony przez Ministerstwo Rolnictwa 

i Rozwoju Wsi. 

Posiadamy zaplecze umożliwiające zapewnienie 

noclegów i wyżywienia wszystkim uczestnikom kursów 

w miejscu szkolenia. 

Zapraszamy zainteresowanych do zgłaszania się 

do Oddziałów SHiUZ – dane kontaktowe i inne informacje 

znajdują się na stronie www.shiuz.pl. 

39

pobierz Informator (pdf - 6,3 MB) - Shiuz.com

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?