humanistika - Sarajevske Sveske

stati onog ‘kupanja’ u nečem bliskom i gotovo domaćem, a ipak ne svojem”, Stanko
Lasić izrazio je zapravo, možda i nehotično, jedan od najvaljanijih argumenata za
postojanje ovakve, savremeno osmišljene južnoslovenske komparatistike, posebno
u svetlu uviđanja da u novonastaloj situaciji “trebat će se... direktno suočiti s onom
golemom i nesimpatičnom zvijeri koja se zove evropska kultura, a koja kao da samo
čeka kako će nas potopiti i zagušiti”. 19 Dodatni, istina “nepotpuno” artikulisan argument
za ovakvo razumevanje pronalazimo u njegovom zapažanju da “uz brigu o
sebi samoj, hrvatska književnost ima još jednu, dodatnu, ne baš malu brigu. To je
srpska književnost u Hrvatskoj”. Pomenuta “nepotpunost” tiče se nedoumice oko
toga da li autor Tri eseja o Evropi i niza drugih zapaženih naslova pod sintagmom
“srpska književnost u Hrvatskoj” podrazumeva nešto “domaće” ili pak “strano”,
budući da deklarativno ističe kako “mjera njezine slobode” jeste “iznad svega, život
u dvojnosti”, a zatim i to da “njezina dvojna pripadnost (pripadnost srpskom narodu
u cjelini, pripadnost Hrvatskoj) jest njezina kob, ali i njezina sreća”, a ovo dolazi
otuda što “u stvaralačkom pogledu srpska književnost u Hrvatskoj ima prednosti
jer izvire iz nemira (iz dvojnosti, dualiteta)”. 20
Osim toga što nagoveštava obrise svojevrsne filozofije kulturnog razvoja, zasnovane
na uverenju da je nacionalno, odnosno državno dvojna ili “dualna” pripadnost
izvor podsticajnog, ali potencijalno i kobnog “nemira”, a to znači i razlog
svojevrsne strukturalne “nestabilnosti”, ovakvo gledište, s druge strane, primenjeno
na obratnu ili neku drugačiju mogućnost (hrvatska književnost u Srbiji, srpska
ili pak hrvatska književnost u Bosni i Hercegovini, bošnjačka književnost u Srbiji,
makedonska književnost u Bugarskoj, bugarska književnost u Makedoniji itd.), implicitno
ukazuje i na razloge pretpostavljene prijemčivosti za ideju ukupnog komparativnog
ogledanja i sameravanja južnoslovenskih literatura u celini. Uz pomenutu
brigu za književnosti suseda u sopstvenom okruženju, moguće interesovanje
u Hrvatskoj i za srpsku književnost izvan Hrvatske, odnosno interesovanje u Srbiji
i za hrvatsku književnost izvan Srbije itd. na najmanje dva načina, naime, doprinosi
potpunijem samorazumevanju ovih kultura. Osim toga što omogućuje načelno neizbežno
“‘kupanje’ u nečem bliskom i gotovo domaćem, a ipak ne svojem”, u prvom
redu zahvaljujući manjoj ili većoj lingvističkoj i kulturnoistorijskoj blizini, ono isto
tako daje priliku i za ono još finije (samo)razumevanje što proizilazi iz civilizovane
brige za delove susednih kulturnih korpusa i identiteta koji participiraju izvan
matice, s “ove” strane stvarnih ili pak zamišljenih granica, čime se zapravo afirmiše
umeće komparacije kao nešto što u prvom redu izvire iz smotrenosti i uljudnosti,
ali i iz samosvesno kontekstualizovane ili perspektivizovane brige za sopstveni kulturni
korpus, takođe, budući da se ovakvim postupanjem, logično, isti odnos podrazumeva
i na neki način projektuje i za njega s “one” strane stvarnih ili zamišljenih
granica, u kulturnom prostoru koji zvanično pripada drugima.
I mada potpisnik knjige Članci, razgovori, pisma, kao što je već naznačeno,
gore navedene primere koristi za nešto drugačije izvedenu argumentaciju, uglav-
19 Članci, razgovori, pisma, 458.
20 Isto, 459.
SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33 | 99