humanistika - Sarajevske Sveske

Tihomir Brajović
Južnoslovenska
komparatistika:
Luksuz ili naučna
potreba?
Odnosi međusobnog razumevanja južnoslovenskih književnosti u drugoj deceniji
dvadesetprvog veka – makar panoramski i na prvi pogled, čini se kao da posmatramo
sliku u nekom zatamnjenom i u isti mah zakrivljenom ogledalu, a to znači:
obratnu projekciju onoga što je moglo da se sagleda pre ravno sto godina, u drugoj
deceniji dvadesetog veka. Naspram preovlađujućeg entuzijazma zbližavanja i/ili
spajanja nakon dvaju balkanskih ratova i Prvog svetskog rata, odnosno stvaranja
Jugoslavije, vreme posle novih balkanskih ratova, kontinentalnog prekomponovanja
i raspada Jugoslavije takoreći bez izuzetka obeleženo je, naime, deziluzionizmom
udaljavanja i/ili razdvajanja.
“Sad, kad je ujedinjenje izvršeno”, pisao je davne 1919. Pavle Popović, “stvari
će jamačno poći bolje. Književnost će isplivati iz ovog brodoloma mnogo veća no
što je bila. (...) Književnost će dobiti mnogo širu podlogu, pisci mnogo širu pozornicu,
publika mnogo širi interes”. 1 Skoro celo stoleće docnije, i savremeni domicilni
pratioci svih južnoslovenskih književnosti ponaosob takođe gledaju prema “široj
pozornici” i “širem interesu”, samo što ovoga puta po pravilu nemaju u vidu neposredno,
nego kontinentalno i globalno okruženje. Sad, kad je državno-pravno razdvajanje
okončano, srpski, hrvatski, slovenački i drugi južnoslovenski proučavaoci
literature ponovo, drugim rečima, veruju da “stvari će jamačno poći bolje”, ali pri
tome svoje nade i očekivanja mahom polažu dalje od prvog susedstva.
U tom pogledu sasvim je paradigmatičan, reklo bi se, međusobni odnos srpske
i hrvatske književnosti, i s istorijske tačke gledišta presudan za razumevanje
južnoslovenskih literarnih i uopšte kulturnih relacija. Kao svojevrsnu ilustraciju
već skoro dva desetleća važećeg stanja u ovoj oblasti uzimamo pri tom polemički
1 Nav. prema: Pavle Popović, Jugoslovenska književnost,
Četvrto izdanje, Beograd 1927, str. 155–156 passim.
SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33 | 93