humanistika - Sarajevske Sveske

ovatno je jedno od najtragičnijih čovjekovih samoosvješćujućih saznanja. Siguran
sam da ne postoji umrli pisac koji se ne bi odrekao svoje najbolje knjige kako bi se
vratio na samo jedan dan života u svoje vlastito tijelo! Ali ako ne može da se zaustavi
promjena, jasno je da je vraćanje za makar i jednu stopu u odnosu na već pređeni
put sasvim i apsolutno nezamislivo! Kao što je, uz svu svoju ogromnu pobožnost,
podvukao i sam Martin Luter: “Nec Deus possite virginem reparare!” (“Čak ni Bog
ne može da učini napravljeno da bude nenapravljeno!”)
Dakle, ne preživljava niko, a najduže preživljavaju oni koji najduže ostaju nepromijenjeni
i odolijevaju iskušenju da se prilagode! To znači – oni koji uspijevaju
da sačuvaju svoj karakter! Lekcija nad lekcijama u tom pogledu su ajkule: one su
ostale neizmjenjene najmanje 400 miliona godina!
Alađozovski: Ja mislim da je u raspravama vrlo važno da se odrede polovi, u
smislu ko je dobar, a ko loš, i ko se u kakvoj poziciji nalazi. Region je u jednom snažnom
procesu modernizacije, u smislu stvaranja nacionalnih država, i u tom smislu
nas trese mit o nacionalnim pričama i o etnički čistim identitetima, kao posljedica
tog procesa. A paradoksalno je da taj proces treba da se završi našom integracijom
u Zapadnu kulturu. Zapadna kultura širi priču o multikulturalizmu i toleranciji,
poštovanju različitosti, a s druge stane baš oni koji su obuzeti procesom modernizacije
jesu oni koji na neki način ne prihvataju ili manje prihvataju i multikulturalizam,
i toleranciju kao koncept. U tom smislu i Grčka, koja pripada Zapadnoj civilizaciji,
jeste jedan vid ostatka ili tamna mrlja te prosvjetiteljske aure koja dolazi sa
Zapada. I nacionalističke sile na Balkanu bliže su Grčkoj poziciji, nego što je Grčka
bliska jednoj evropskoj priči.
Muhić: Uvijek mi je bila zabavna teza da “Grčka pripada Zapadnoj civilizaciji”!
Kako to, po kojim parametrima, prema kojim kriterijumima, na bazi čega!? Odličan
primjer onoga što ja nazivam robovanje konceptualnim navikama, nečega što
je pogubno ne samo za kreativno mišljenje, nego i za demonstriranje zabluda! Kao
geografska odrednica pojam zapad i suprotni pojam istok uobičajeno se određuju
prema meridijanu konvencionalno lociranom u Griniču. Ako se zna da je Grinič u
zapadnom dijelu Londona, to znači, čisto geografski, da veći dio Londona predstavlja
istok, a ne zapad. Razumljivo, kao i praktično 90% onoga što nazivamo Zapadnom
Evropom. Grčka je na krajnjem jugozapadu krajnjeg jugozapadnog poluostrva
Evrope - Balkana! Tako su, cijela Grčka, kao i čitav Balkan, sasvim na istoku,
pa tako ostaje otvoreno pitanje: zašto bi oni trebalo da se smatraju dijelom Zapadne
civilizacije!? Da pretpostavimo da pojam Zapadna civilizacija, ipak, ima primarno
spiritualnu, konkretno religioznu konotaciju. Tako, za razliku od Istočnih religija,
koje su najzastupljenije u Aziji, dakle, na istoku, hrišćanstvo, koje je dominantno u
Evropi, treba da smatramo Zapadnom religijom!? E, ali ni to ne ide, budući da su
hrišćanstvo, judaizam i islam djeca iz istog dvorišta! Iz dvorišta koje, ne samo što se
ne nalazi u istočnom dijelu Evrope, već nije locirano nigdje u Evropi, nego u Aziji!
I tako, umjesto da tvrdimo da Grčka pripada Zapadnoj civilizaciji, faktografski
jedino korektno je da kažemo da Zapadna civilizacija potiče iz jugoistočne Evrope,
konkretno sa prostora Balkana!
SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33 | 55