humanistika - Sarajevske Sveske

sve to čini jednu interesantnu logičku cjelinu i odjednom ti postaje jasno da nije
nimalo slučajno bilo to što je projekat bio toliko pažljivo organizovan: svaki od ova
tri segmenta ima svoj unaprijed isplanirani cilj – njima se nešto želi postići!
Da krenemo od pitanja motivâ za pokretanje čitavog ovog ogromnog projekta.
Otkud odjednom toliki interes za borbu protiv ksenofobije, za upoznavanje s
Drugim, za afirmaciju tolerancije i to tamo gdje je tolerancija dio svakodnevnog
života bar u toku posljednjih četristo-petsto godina!? Riječ je, naime, o konceptualno
detaljno isplaniranom, logistički potkrijepljenom, finansijski sponzorisanom
interesu, i to upravo od strane onog dijela svijeta koji je notorno poznat po netolerantnosti,
ksenofobičnosti i po totalnom ignorisanju Drugoga – po nacionalnom,
kulturnom i političkom egoizmu, koji je i sâm još odavno promovisao u vlastitu
istorijsku konstantu!? U pitanju je evropocentričnost, markirana, ne samo kao filozofski
koncept, već i kao etički alibi i aksiološka justifikacija spacijalno kolosalne i
temporalno impresivne kolonijalne prakse, prepune nasilja, genocidnosti, denacionalizacije
– u tolikoj mjeri ostvarene, da se nesumnjivo može ubrojiti u najtragičnije
stranice istorije čovječanstva, i baš u tom dijelu svijeta nesumnjivo je locirana
najsnažnija konstanta evropskog duha – ma što to inače značilo. Čak ni jedan Fihte,
sa svojom apsolutnom afirmacijom integriteta pojedinca (ali samo evropskog pojedinca!),
nije mogao odoljeti tvrdnji da evropska civilizacija ima i pravo, i obavezu
da svim sredstvima širi duh slobode – uključujući i istrebljivanje naroda koji bi se
protivili toj misionarskoj ulozi evropskog duha! Ni Hegel, čak ni Marks, Engels, ili
jedan tako suptilan duh kakav je onaj Tejara de Šardena – ni za trenutak nisu dovodili
u pitanje pravo Evrope da se nametne kao univerzalni ideal svijetu u cjelini! Pogledaj
samo deklaraciju o univerzalnim ljudskim pravima! Ko je to sročio? Koliko je
naroda, kultura i civilizacija bilo konsultovano u vezi s osnovnim sadržajima? Dokument
je proizašao iz rada trojice-četvorice filozofa, francuskih prosvetitelja i do
posljednje zapete je elaborisan u saglasnosti s evropocentričnim modelom vrijednosti,
uz kompletno ignorisanje stotina modela karakterističnih za različite antropološke
prakse, istorijskih i civilizacijskih modela, tradicija baziranih na vlastitim
vrjednosnim premisama... Nije sporno to što je jedna takva deklaracija sastavljena
– sporno je što se, bez bilo kakve faktografske potkrijepljenosti, nekritički postulira
njena univerzalnost i otud se deducira njen obavezujući karakter i za narode i za
kulture koje uopšte nisu bile pitane što misle o tome – a da uopšte ni ne spominjemo
to da li je od njih tražena bilo kakva saglasnost! Netolerancija, ksenofobičnost,
ignorisanje Drugog – upravo to su determinante socijalnog praksisa i ideološkog
poezisa čitave istorije Evrope.
Alađozovski: Ovo o čemu govoriš je interesantno i stoga što me neodoljivo
podsjeća na nešto čemu piše i nova zvijezda Univerziteta Kolumbija Gil Anidžar,
koji je dolazio na konferencije i u naše krajeve, tačnije u Skoplje i Beograd. On u
jednoj svoj knjizi pod naslovom Jevrejin, Arapin: o neprijatelju po prvi put pokušava
da filozofski koncipira ideju neprijatelja i pri tom tvrdi da ona u zapadnoj
filozofiji nije bila koncipirana uprkos brojnim manifestacijama neprijateljstava.
Ipak, po njemu, riječ je o svojevrsnom strukturnom odsustvu, o nečemu
SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33 | 49