humanistika - Sarajevske Sveske

ne franjevačke zajednice postaje i metanarativni sistem vladajućeg monološkog i
monocentričnog modela kulturne povijesti, bez obzira na svoju osmanofobnu ili
osmanofilnu metanarativnu utemeljenost. Ovaj ljetopis otkriva mnogostruke načine
hibridiziranja jednog manjinskog, graničnog identiteta pokazujući da se homibabnski
shvaćen limes ne zasniva samo u prostornoj osi kulture i identiteta, već se
on pruža i duž vremena. Isto tako se proces hibridizacije svakve vrste osmanskobosanskog
identiteta ne zbiva samo u prostoru, već traje u vremenu.
A hibridizacija je, zaparavo, ključni pojam kojim je moguće opisivati procese
identitarnog oblikovanja u osmanskoj Bosni. Hibridizacijom je moguće deskribirati
policentrični, dijalektički napet, poliloški utemeljen identitet osmanske Bosne
kao unutrašnje drugosti i prefirije Osmanske imperije u odnosu na njen imperijalni
identitarni centar utemeljn na ideologijskim imperijalnim vrijednostima osmanskosti
i islamskosti. Njome je, nadalje, moguće označiti i stanje uključenosti u imperijalni
poredak identiteta franjevačke zajednice, čije je kršaćanstvo uključeno
po osnovu proklamirane ideologije, ali je po po osnovu svakodnevnog provođenja
pravne prakse i funkcioniranja vlasti neprestano izloženo procesima diskriminacije,
marginalizacije i potpunog identiranog isključivanja. Hibridizacijom je moguće
tumačiti i dvostrukost u identitetu te zajednice, njenu verziju prakse ostvarivanja
identiteta unutar imperijalne osmanskosti, pri čemu se taj idenitet pokorava imperatoru,
ali se neprestano samopoima i kao osmanska kršćanskost, pa potom i kao
dio šire pojmljenog evropskog kršćanskog identiteta. Njom je moguće i opisivati
identitarnu imperijalnu strategiju koja franjevačku zajednicu u odnosu na Imperiju
poima kao unutrašnji Simbol Vanjskog Neprijatelja, kao što se pomoću nje može
opisivati i stanje drugih zajednica u odnosu na taj imperijalni centar. Tako se npr.
hibridizira identitet muslimanske zajednice u osmanskoj Bosni. I to ne samo u odnosu
na njegovu povijesnu dimenziju, i ne isključivo zbog njegove raspolućenostii
na pučki, svakodnevni, niski i visoki, elitni, religocentrični sloj kulture. Nego i
zbog procesa isključivanja tog identiteta iz vrijednosti osmanskosti, koja ga u zbog
njegovog bosanskog identiteta isključuje iz sebe, kao što ga zarad identitarne vrijednosti
islamskosti uključuje u imperijalni identitarni centar i daje mu povlašten
položaj u osmanskoj Bosni kao periferiji, pa unutrašnjoj Drugosti za osmanskosti
Carstva.
Na sličan način kao franjevačka, pozicionira se i ortodoksna religijska zajednica
u relaciji prema ideološkim narativima imperijalnog simboličkog centra. I ona po
principu potčinjavanja identitarnim kategorijama osmanskosti i islamskosti, te gradnje
svog identiteta postaje hibrid kao i franjevačka, odnosno kršćanska zajednica.
Ako je hibridizacija ključni proces igre razlika među identitetima koji ulaze u
poredak milet sistema, onda je ona i ključni pojam kojim se može opisivati vremenska
vertikala tih identiteta i proces akultarcije u njoj, naravno shvaćen na način suvremene
antropologije. 30
Hibridizacija je nemoguća bez dijalogičnosti i polilogičnosti u komunikaciji
među identitetima, kao što je na drugoj strani nemoguća bez svijesti o dijalektičkoj
30 O tom procesu šire vidjeti u. Kristijan Đordano, Ogledi o intrekulturnom dijalogu, Beograd.
SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33 | 415