humanistika - Sarajevske Sveske
humanistika - Sarajevske Sveske humanistika - Sarajevske Sveske
4. Studija slučaja – Ljetopis kreševskog samostana Marijana Bogdanovića kao marginalni glas koji decentrira i dekonstruira metanarativni sistem kulturnopovijesnog pamćenja I osmanofobni i osmanofilni metanarativ prenebregavaju u svojoj metaovjeriteljskoj nakani svaku težnju interpretacije kultunopovijesnog identeta da sagleda mnogostruka lica svakodnevnice u mnogostrukim unutrašnjim identitarnim licima unutrašnje zemlje. Kao izraz epistemološkog utemeljenja povijesti odozgo, ova dva metanarativa naprosto ne vide da se u svakodnevnom kulturnopovijesnom identitetu javljaju disonantni glasovi koji ne dozovoljavaju bilo kakvu monološku predstavu o organskoj cjelovitosti i koherentnosti kulturnopovijesne slike i identiteta osmanske Bosne. Osmanofobni metanarativ u temeljnim dokumentima osmanske vlasti u BiH vidi isključivo imperijalnu strategiju porobljavanja i potčinjavanja, dok osmanofilni u tim istim dokumentima vidi dokaz tolerantnosti imperijalne vlasti. Tako se jedna ista povijesna stvarnost vidi na dva dijametralno suprotna načina. 19 Pogotovo je to slučaj sa čuvenom Ahdnamom,dokumentom kojim je sultan Mehmed II Osvajač garantirao prava franjevačkoj zajednici u BiH. Na drugoj strani, to je slučaj i sa proklamiranom strategijom milet sistema kojom je Osmanska imperija uključivala u svoj pravno-noramtivni poredak neislamske, odnosno neosmanske zajednice/identitete, ali je u praksi njihov identitet marginalizirala ili je, pak, nastojala isključiti ga iz hijerarhjiskog subordinirajućeg poretka identiteta čiji centar i vrh zauzimaju identitarne vrijednosti osmanskosti i islamskosti. Lišen metanarativne osnove, opis hibridnog, policentričnog, dijalektički napetog kulturnopovijesnog identeta osmanske Bosne duž linije mnogostrukih lica u mnogostrukoj slici unutrašnje zemlje, uključuje franjevačku kulturnu liniju na višestruk način. Ona je, kako je više puta naglašavao Ivan Lovrenović, 20 dvostruka margina, ili margina margine. Na jednoj strani ta linija kulture marginalizirana je i pojavljuje se u funkciji marginalnog identiteta u odnosu na religiocentrični poredak osmanskocentrične i islamocentrične hijerarhije identiteta Osmanskog carstva. Na drugoj strani, pak, ona je u odnosu na katoličkocentričnu kulturu svoje epohe ne samo u prostornom smislu periferna, nego je i marginalizirana, budući da se razvija u islamocentričnom prostoru kultura suprotnom katoličkocentričnom hijerhijskom poretku, tj. monocentrično i panhrvatski pojmljenom hrvatskom kulturnom identitetu. Na jednoj strani, ona se vidi kao okcidentalizirajući kulturnopovijesni identitet u orijentalnocentrično pojmljenom kulturnom tijelu osmanskog kulturnog identiteta, a na drugoj strani, iz katoličkocen- 19 Dubravko Lovrenović suočen sa ovim aspketom historiografije u BiH govori o tri naporedne etnički funkcionalizirane historiografije koje na tri načina predstavljaju jednu istu povijesnu realnost. Šire o tome vidi u njegovoj knjizi Povijest est magistra vita, Sarajevo, 2008.. 20 O tome je podrobno pisao Ivan Lovrenović u knjizi Bosnaski Hrvati, esej o agoniji jedne orijenalnoevropske mikro kulture, 406 | SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33
trične perspektive procjenjivanja identiteta sagledava se kao orijentaliziran okcidentalni identitet. 21 Ljetopis kreševskoga samostana Marijana Bodganovića prati vrijeme od 1765. do 1872. godine, a pripada i većoj ljetopisnoj cjelini koja obuhvata period od nešto više od pola stoljeća, precizno od 1765. do 1817. godine, ali nakon 1872. godine ispisuju ga druge autorske ruke. 22 Ovdje autorstvo nije nevažno, mada osnovni princip žanra, neutralnost ličnog uplitanja u predočavanje događaja i izvještajno objektivistički diskurs kronike, isključuje mogućnost autorskog preoblikovanja normativnosti žanra na kojoj počivaju franjevačke kronike. Tu objektivnost zadržava i Marijan Bogdanović, ali on vrlo često zna i iz ličnog, emotivnog i intelektualnog ugla komentirati događaje. A njegovi komentari, s obzirom na funkcije 23 koje je obnašao, nisu nevažni. Kao kustos, odnosno zamjenik provincijala i biskup, fra. Marijan Bogdanović ima daleko šire uvide u poslove zajednice, kontekst 21 Franjevačke kronike, ma koliku slavu stekle, pogotovo s Andrićevim pozivanjem na njih i pogotovu s obzirom na činjenicu da je ovaj veliki pisac, i ne samo on, iz njih crpio osnove svoje filozofije bosanskohercegovačke prošlosti čak teme i motive, pa i dijelove fabula svojih priča i romana, kao da su ostale nedovoljno istražene u bosanskohercegvačkoj, ali i hrvatskoj nauci o književnosti. Većina tekstova o njima, izuzimajući one Ivana Lovrenovića, pogotovo njegova razamatranja o bosanskohrvatskoj kulturi i kronikama kao jednom njenom sloju iz knjige Bosanski Hrvati – esej o agoniji jedne orijentalno-evropske mikro kulture, (Sarajevo, 2010.) su, zapravo, pozitivističko deskriptivni. Slava kronika kao da ne dozvoljava njihovo istraživanje iz perspektive poststrukturalističkog teorijskog konteksta za čiji operativni instrumetarij i teorijska polazišta kao da su one i pisane kao žanr koji iz prirode svoje nefikcionalnosti baca dodatno, neobično, koso svjetlo na sve fikcionalne žanrove, decentrirajući pri tom kanonski poredak, te estetku normu i njenu hijerarhiju u interliterarnoj bosanskohercegovačkoj zajednici. Nefikcionalni žanrovi i njihova pozicioniranost u postmodernom poetičkom kontekstu dodatno su osvijetlili ove kronike, koje kao da svoj daleki odraz imaju u tekstovima savremenih bosanskohercegovačkih pisaca i intelektualaca o zadnjem bosanskom ratu i njihovoj nakani da iz perspektive ratne svakodnevnice i pozicije malog čovjeka i instrumentarija povijesti odzodo opišu ratni pakao i pustoš postapokaliptičnog stanja bosanskohercegovačke tranzicije. Jednom riječju, franjevačke kronike, kao najdragocjeniji nefikcionalni žanr tradicije interliterarne bosanskohercegovačke zajednice naprosto vape za poststrukturalističkim kosim čitanjima koja bi vidjela njihove mnogolike veze sa modernističkim i postmodernim fikcionalnim literarnim žanrovima i na nov način osvijetlila njihovu funkciju u zasnivanju alternativnih, subverzivnih modela kulturnopovijesnog pamćenja i identiteta onim moodelima koji na osnovu naprijed opisanih metanarativa nastoje uspostaviti isključive, koherentne, cjelovito zaokružene monološke i monocentrične koncpete kulturnopovijesnog identiteta. 22 Fra Ignacije Gavran u iscrpnom pozitivističko deskriptivnom predgovoru Ljetopisa kreševskoga samostana, Zagreb 2003. godine daje opasku o autorstvu: “Ako uzmemo da je II. dio pisao fra Anđeo Šunjić, stariji, to ga je on, koji se rodio 1798. ili 1799. , mogao pisati tek između 1823. (tj. nakon što je postao svećenik) i 1832. (kada je postao biskupov tajnik i više nije bio u Kreševu). Okolnost da je tekst pisan Kujundžićevim pravopisom govori također za te godine (ako možda i nije autor fra Anđeo Šunjić), jer su se Kujundžićeva pravila pojavila 1822. a nakon dva desetljeća zamijenila ih u Bosni Gajeva... Što se tiče III. dijela, za koji znamo da ga je pisao fra Anđeo Šunjić, mlađi, mislimo da je pisan koncem šezdesetih godina XIX stoljeća. 23 Fra Marijan Bogdanović između ostalog obavaljao je, kako naglašava fra Ignaicije Gavran u predgovoru Ljetopisu kreševskoga samostana, i najdgovronije dužnosti u franjevačkoj prooviniciji: 1765. godine izabran je za kustosa ili zamjenika provincijala, a 1768. u Stonu je “od stonskog biskupa Petra Budmanija 8. V. 1768. primio biskupsko posvećenje. SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33 | 407
- Page 356 and 357: kao jedina alternativa ponuđen je
- Page 358 and 359: nistička matrica istrajala je unut
- Page 360 and 361: iopolitički nomus carstava oko nas
- Page 362 and 363: - Jovanović, Borislav (2006). Bibl
- Page 365 and 366: Milorad Belančić O post-totalitar
- Page 367 and 368: domenu konkretnog angažmana. Svaka
- Page 369 and 370: su se i alternativni oblici kritike
- Page 371 and 372: profilisale različite kritičke st
- Page 373 and 374: Marksove socijalne kritike, ona se
- Page 375 and 376: Florence Graham Mahmutćehajićeva
- Page 377 and 378: Duhu i Svjetlosti. Rane predstavlja
- Page 379 and 380: hajćeve duhovne poruke. Knjiga je
- Page 381 and 382: što razuđenijim i jasnijim, pozva
- Page 383 and 384: Krik silovanih žena Za vrijeme ops
- Page 385 and 386: slika za konzumiranje. Stoga, da bi
- Page 387 and 388: unutrašnje praznine; naprotiv, iz
- Page 389 and 390: da se slikom vlada svijetom, gubi u
- Page 391: BALKAN Enver Kazaz Davor Beganović
- Page 394 and 395: U studiji Nadzirati i kažanjavati
- Page 396 and 397: čitave slojeve povijesne zbilje i
- Page 398 and 399: zamijeni ona osvajačka, kad se nam
- Page 400 and 401: historiografijom u kojoj se skrival
- Page 402 and 403: Metanarativ stalnog disokntinuiteta
- Page 404 and 405: Mnogostruka unutrašnja lica unutra
- Page 408 and 409: njenog rada, ciljeve, obaveze, sve
- Page 410 and 411: Iz te muke i proističe prva fabula
- Page 412 and 413: u uslovima njegove marginalizacije,
- Page 414 and 415: A potom za isti dokument i pregled
- Page 416 and 417: napetosti i stalnom klizanju svakog
- Page 418 and 419: Kako bih što preciznije istražio
- Page 420 and 421: 2. Spengler u ničijoj zemlji Misli
- Page 422 and 423: kom za vrijeme Drugog svjetskog rat
- Page 424 and 425: zalnog, estetskog, poetskog i onog
- Page 426 and 427: Tamo se, od početka devedesetih, n
- Page 428 and 429: otvorene i prikrivene radikale. Prv
- Page 430 and 431: ka mržnje i netolerancije. Ova ver
- Page 432 and 433: Uvijek su ostali tamo gdje se nalaz
- Page 434 and 435: stova jest ekskulpacija Srba od bil
- Page 436 and 437: se poziva na svoj raniji tekst u ko
- Page 438 and 439: Nije jasno da li autor rabi metafor
- Page 440 and 441: tram tekst Škola kulture pamćenja
- Page 442 and 443: tet. To se pitanje uvijek iznova ra
- Page 444 and 445: Kabinu dijelim s jednim koreanskim
- Page 446 and 447: Pokušavam da se našalim: Beograđ
- Page 448 and 449: provizorno izdate lične isprave u
- Page 450 and 451: ulazim, ne sačekavši obavezno “
- Page 453: MOJ IZBOR Boris A. Novak Vojka Smil
trične perspektive procjenjivanja identiteta sagledava se kao orijentaliziran<br />
okcidentalni identitet. 21<br />
Ljetopis kreševskoga samostana Marijana Bodganovića prati vrijeme od<br />
1765. do 1872. godine, a pripada i većoj ljetopisnoj cjelini koja obuhvata period od<br />
nešto više od pola stoljeća, precizno od 1765. do 1817. godine, ali nakon 1872. godine<br />
ispisuju ga druge autorske ruke. 22 Ovdje autorstvo nije nevažno, mada osnovni<br />
princip žanra, neutralnost ličnog uplitanja u predočavanje događaja i izvještajno<br />
objektivistički diskurs kronike, isključuje mogućnost autorskog preoblikovanja<br />
normativnosti žanra na kojoj počivaju franjevačke kronike. Tu objektivnost zadržava<br />
i Marijan Bogdanović, ali on vrlo često zna i iz ličnog, emotivnog i intelektualnog<br />
ugla komentirati događaje. A njegovi komentari, s obzirom na funkcije 23<br />
koje je obnašao, nisu nevažni. Kao kustos, odnosno zamjenik provincijala i biskup,<br />
fra. Marijan Bogdanović ima daleko šire uvide u poslove zajednice, kontekst<br />
21 Franjevačke kronike, ma koliku slavu stekle, pogotovo s Andrićevim pozivanjem na njih i pogotovu<br />
s obzirom na činjenicu da je ovaj veliki pisac, i ne samo on, iz njih crpio osnove svoje filozofije<br />
bosanskohercegovačke prošlosti čak teme i motive, pa i dijelove fabula svojih priča i romana, kao da<br />
su ostale nedovoljno istražene u bosanskohercegvačkoj, ali i hrvatskoj nauci o književnosti. Većina<br />
tekstova o njima, izuzimajući one Ivana Lovrenovića, pogotovo njegova razamatranja o bosanskohrvatskoj<br />
kulturi i kronikama kao jednom njenom sloju iz knjige Bosanski Hrvati – esej o agoniji jedne<br />
orijentalno-evropske mikro kulture, (Sarajevo, 2010.) su, zapravo, pozitivističko deskriptivni. Slava<br />
kronika kao da ne dozvoljava njihovo istraživanje iz perspektive poststrukturalističkog teorijskog<br />
konteksta za čiji operativni instrumetarij i teorijska polazišta kao da su one i pisane kao žanr koji<br />
iz prirode svoje nefikcionalnosti baca dodatno, neobično, koso svjetlo na sve fikcionalne žanrove,<br />
decentrirajući pri tom kanonski poredak, te estetku normu i njenu hijerarhiju u interliterarnoj<br />
bosanskohercegovačkoj zajednici. Nefikcionalni žanrovi i njihova pozicioniranost u postmodernom<br />
poetičkom kontekstu dodatno su osvijetlili ove kronike, koje kao da svoj daleki odraz imaju u<br />
tekstovima savremenih bosanskohercegovačkih pisaca i intelektualaca o zadnjem bosanskom ratu<br />
i njihovoj nakani da iz perspektive ratne svakodnevnice i pozicije malog čovjeka i instrumentarija<br />
povijesti odzodo opišu ratni pakao i pustoš postapokaliptičnog stanja bosanskohercegovačke tranzicije.<br />
Jednom riječju, franjevačke kronike, kao najdragocjeniji nefikcionalni žanr tradicije interliterarne<br />
bosanskohercegovačke zajednice naprosto vape za poststrukturalističkim kosim čitanjima<br />
koja bi vidjela njihove mnogolike veze sa modernističkim i postmodernim fikcionalnim literarnim<br />
žanrovima i na nov način osvijetlila njihovu funkciju u zasnivanju alternativnih, subverzivnih modela<br />
kulturnopovijesnog pamćenja i identiteta onim moodelima koji na osnovu naprijed opisanih metanarativa<br />
nastoje uspostaviti isključive, koherentne, cjelovito zaokružene monološke i monocentrične<br />
koncpete kulturnopovijesnog identiteta.<br />
22 Fra Ignacije Gavran u iscrpnom pozitivističko deskriptivnom predgovoru Ljetopisa kreševskoga samostana,<br />
Zagreb 2003. godine daje opasku o autorstvu: “Ako uzmemo da je II. dio pisao fra Anđeo<br />
Šunjić, stariji, to ga je on, koji se rodio 1798. ili 1799. , mogao pisati tek između 1823. (tj. nakon što<br />
je postao svećenik) i 1832. (kada je postao biskupov tajnik i više nije bio u Kreševu). Okolnost da je<br />
tekst pisan Kujundžićevim pravopisom govori također za te godine (ako možda i nije autor fra Anđeo<br />
Šunjić), jer su se Kujundžićeva pravila pojavila 1822. a nakon dva desetljeća zamijenila ih u Bosni<br />
Gajeva... Što se tiče III. dijela, za koji znamo da ga je pisao fra Anđeo Šunjić, mlađi, mislimo da je pisan<br />
koncem šezdesetih godina XIX stoljeća.<br />
23 Fra Marijan Bogdanović između ostalog obavaljao je, kako naglašava fra Ignaicije Gavran u predgovoru<br />
Ljetopisu kreševskoga samostana, i najdgovronije dužnosti u franjevačkoj prooviniciji: 1765. godine<br />
izabran je za kustosa ili zamjenika provincijala, a 1768. u Stonu je “od stonskog biskupa Petra<br />
Budmanija 8. V. 1768. primio biskupsko posvećenje.<br />
SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33 | 407
Change language