humanistika - Sarajevske Sveske
humanistika - Sarajevske Sveske humanistika - Sarajevske Sveske
Ženskom književnošću se bavila i Jasna Koteska u tekstu “Makedonska ženska književnost od asimbolike ka feminizmu”. Kada piše o 60-im godinama 20. stoleća, koje su označene prodorom moderne u muškoj lirici, žene su tada bile sasvim retke na pesničkoj sceni. Koteska koristi psihoanalizu u svojoj interpretaciji. Ona izdvaja tri faze u makedonskoj ženskoj književnosti. Prvu fazu naziva bolnom asimboličnošću. koja podrazumeva “bolno progonstvo žena s onu stranu jezika” (Koteska 162). Druga faza je faza iskustva sa telom, “/oslobađanje od bolne asimbolike ili njene dopune, opsesivnog govora u tuđem glasu, u makedonskom ženskom pismu događa se bar dve decenije nakon zapadne seksualne revolucije” (Koteska 165). Treću fazu ona naziva fazom postmodernizma i feminizma, koja se jednim delom odvija u postkomunističkom periodu. Bosansko-hercegovačka poezija: ka politici nade Količina strahote i bezumlja koju su doživeli oni koji su preživeli rat u Bosni i Hercegovini rezultirala je u području kulture nekim izuzetno dragocenim političkim stavovima. Veliki deo današnjih protagonista na toj sceni bio je primoran da duži ili kraći period izbegne iz zemlje, te im se pružila prilika da se obrazuju na najboljim svetskim školama. Primenjivanje tog znanja u kontekstu BIH, treba na ozbiljan način da zaokupi našu pažnju. Usled složene političke situacije u posleratnoj Bosni i Hercegovini, neki od najzanimljivijih protagonista te sredine ponudili su, smatram, najizazovnije odgovore o odnosu politike i kulture, primenivši najaktuelnije teorije. U većini tekstova koje sam čitala dominira stav da se pojam nacionalnog književnog kanona ne može uzeti kao nešto što je samo po sebi podrazumevajuće, a što se u konstrukciji kanona u većini ostalih postjugoslovenskih pesničkih kultura čini. To je zato što su se ostale književnosti i kulture konsolidovale, a to u BiH nije moguće zbog složenog odnosa različitih konstitutivnih entiteta. Ovaj pregled počeću ukazivanjem na dva teksta objavljena u Sarajevskim sveskama, jer daju globalnu kritiku stanja studija književnosti u takozvanim malim kulturama, posebno u BIH, a moglo bi se reći da se ta zapažanja manje ili više mogu primeniti i na još neke postjugoslovenske prostore. Pišući 2005. godine tekst za temat posvećen pitanjima kanona, jedna od najznačajnijih teorijskih figura posleratnog perioda, Nirman Moranjak-Bamburać, iznela je oštru kritiku stanja u BiH. Ona upozorava da zagovornici književne istorije smatraju da je ona jedina legitimna disciplina književnih studija, a da nikada nisu spremni suočiti se sa samom istorijom književnosti kao disciplinom (Moranjak, 60) Dodala bih da su, bar u Srbiji, a čini se i u Bosni i Hercegovini, studije nacionalne književnosti, ali i komparativistika, osnovane kao istorijska disciplina i kao književna kritika, te da studije književnosti nisu bile u stanju da se razviju do književne teorije. Zato je ova teoretičarka pisala da je savremena književna teorija bauk za humanistički antiteorijski orijentisane kritičare (Moranjak, 61). O samom kanonu pisala je, dovodeći ga u vezu sa konstrukcijom nacionalnog identiteta: 354 | SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33
“Kanonizacijom nazivamo društvenu instituciju koja pripisuje određenim tekstovima orijentišuću funkciju i određuje njihov način čitanja. Ona se trajno održava u vremenu, tako što jedan literarni kanon određuje izbor tekstova koji se upisuju u kulturno pamćenje jer stabiliziraju i definiraju identitet neke grupe” (Moranjak, 63) Navodim još jedno važno mesto u njenom tekstu: “’Velike nacije’ imaju novac, moć i vrijeme da ‘demokratski’ (dakle, bratski), pregovaraju oko starih i novih kriterija vrednovanja. ‘Male nacije’ s osvetničkim prezirom vode ratove oko mogućih mjesta samoidentifikacije, sanjajući o svojoj veličini u parametrima ‘velikih nacija’. ‘Male nacije’ nemaju vremena da, poput posljednje konstituirane ‘velike nacije’ u XIX vijeku – Nijemaca, zamišljaju velike projekte nacionalnog obrazovanja. Kako ‘preko noći’ moraju da se modernizuju i tako doista postanu nacije ili bar fingiraju devetnaestovjekovnu konfiguraciju nacije-države, da bi sebi stvorile (samo)osjećanje uključenosti u globalne procese posthistorijskog svijeta (a ovaj, čini se, već gleda u leđa starim formacijama), ‘male nacije’ bivaju prisiljene da prisvajaju raspoloživa znanja u njihovim gotovo formulaičkom obliku. Kako nisu proizvođačice važećeg znanja, ‘male nacije’ pate od kompleksa kako da vlastite strategije pamćenja kulture uguraju u institucionalni kvazieuropski okvir. ‘Velike nacije’ mogu sebi da dozvole da se dobrohotno rugaju normativnom humanizmu prošlosti, dok ‘malim nacijama’ normativni humanizam u prosvjetiteljskom ključu posljednji adut u rukavu…” (Moranjak 68) U tekstu “Nacionalni književni kanon – mjesto moći” Enver Kazaz je ukazao na spregu književno teorijskih pristupa i političkih okvira u socijalizmu, te je objasnio kako je u 90-im godinama 20. veka “na scenu stupio nacionalizam sa svojom totalitarnom ideologijom i predmodernom funkcionalizacijom književnosti.” (Kazaz 124) Zanimljivo je njegovo sledeće zapažanje: “No, socijalistički kanon u BIH pao je nešto ranije, i to zahvaljujući radu unutar same struke. Naime, izdavačka kuća Svijetlost izdala je početkom devedesetih tri antologije nacionalnog pjesništva – bošnjačkog (tada muslimanskog), hrvatskog i srpskog, čiji su autori bili Enes Duraković, Mile Stojić i Stevan Tontić.” (Kazaz, 125) Sličan stav će kasnije izreći i Damir Arsenijević, po kojem su ove antologije pokazale da su njihovi sastavljači ćutke prihvatili etnonacionalističku logiku (Arsenijević: 82). Ove tri antologije nacionalnih poezija BIH po Kazazu su nastale u vreme dominacije socijalističkog književnog kanona, ali i u vreme kada socijalistička ideologija dolazi do svog kraja. One su razorile dominaciju socijalističko-modernističkog imenovanja i kanoniziranja bosanskohercegovačkog književnog kanona kao celine. Razbijanjem tog korpusa u tri nacionalne književnosti (bošnjačku, hrvatsku i srpsku) nagovestile su današnje stanje. Socijalističkom književnom kanonu SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33 | 355
- Page 304 and 305: ZERLINA: Moje srce malko drhti - DO
- Page 306 and 307: Kršćanska tradicija je u mogućno
- Page 308 and 309: govog poimanja života 37 ), simbol
- Page 310 and 311: 310 | SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33
- Page 312 and 313: dva podatka - filmski zaplet i hap
- Page 314 and 315: ja potvrdim njezinu autentičnost.
- Page 316 and 317: VRTNI PATULJCI, CRVENI I PLAVI. Dan
- Page 318 and 319: doveo i preporučio marero zajednic
- Page 320 and 321: OD ANTIKE DO RENESANSE. Dan ranije,
- Page 322 and 323: F2: Parižanke/Parisian Ladies, 201
- Page 324 and 325: F4: Metafora/Metaphor, 2011. ulje n
- Page 326 and 327: F6: Muzej nevinosti/Museum of Innoc
- Page 328 and 329: F8: Mladi konobar i crtež/Young Wa
- Page 330 and 331: F10: Le Chat/Le Chat, 2011. ulje na
- Page 332 and 333: F12: Istanbulska tabla/Istanbul Pla
- Page 334 and 335: pesničkih postjugoslovenskih kultu
- Page 336 and 337: “Narod kao blokirani pokret je ta
- Page 338 and 339: Pišući o periodu od 1960. do 1969
- Page 340 and 341: koliko naslova: “Države i gradov
- Page 342 and 343: Bagićevoj i Vukovićevoj konstrukc
- Page 344 and 345: kritičar i antologičar Miloš Đu
- Page 346 and 347: vencionalan, intimiziran, boemičan
- Page 348 and 349: U pomenutom periodu ističu se pesn
- Page 350 and 351: definisali američki jezički pesni
- Page 352 and 353: pisati da veliki broj ljudi veruje
- Page 356 and 357: kao jedina alternativa ponuđen je
- Page 358 and 359: nistička matrica istrajala je unut
- Page 360 and 361: iopolitički nomus carstava oko nas
- Page 362 and 363: - Jovanović, Borislav (2006). Bibl
- Page 365 and 366: Milorad Belančić O post-totalitar
- Page 367 and 368: domenu konkretnog angažmana. Svaka
- Page 369 and 370: su se i alternativni oblici kritike
- Page 371 and 372: profilisale različite kritičke st
- Page 373 and 374: Marksove socijalne kritike, ona se
- Page 375 and 376: Florence Graham Mahmutćehajićeva
- Page 377 and 378: Duhu i Svjetlosti. Rane predstavlja
- Page 379 and 380: hajćeve duhovne poruke. Knjiga je
- Page 381 and 382: što razuđenijim i jasnijim, pozva
- Page 383 and 384: Krik silovanih žena Za vrijeme ops
- Page 385 and 386: slika za konzumiranje. Stoga, da bi
- Page 387 and 388: unutrašnje praznine; naprotiv, iz
- Page 389 and 390: da se slikom vlada svijetom, gubi u
- Page 391: BALKAN Enver Kazaz Davor Beganović
- Page 394 and 395: U studiji Nadzirati i kažanjavati
- Page 396 and 397: čitave slojeve povijesne zbilje i
- Page 398 and 399: zamijeni ona osvajačka, kad se nam
- Page 400 and 401: historiografijom u kojoj se skrival
- Page 402 and 403: Metanarativ stalnog disokntinuiteta
Ženskom književnošću se bavila i Jasna Koteska u tekstu “Makedonska ženska<br />
književnost od asimbolike ka feminizmu”. Kada piše o 60-im godinama 20. stoleća,<br />
koje su označene prodorom moderne u muškoj lirici, žene su tada bile sasvim retke<br />
na pesničkoj sceni. Koteska koristi psihoanalizu u svojoj interpretaciji. Ona izdvaja<br />
tri faze u makedonskoj ženskoj književnosti. Prvu fazu naziva bolnom asimboličnošću.<br />
koja podrazumeva “bolno progonstvo žena s onu stranu jezika” (Koteska 162).<br />
Druga faza je faza iskustva sa telom, “/oslobađanje od bolne asimbolike ili njene<br />
dopune, opsesivnog govora u tuđem glasu, u makedonskom ženskom pismu događa<br />
se bar dve decenije nakon zapadne seksualne revolucije” (Koteska 165). Treću fazu<br />
ona naziva fazom postmodernizma i feminizma, koja se jednim delom odvija u postkomunističkom<br />
periodu.<br />
Bosansko-hercegovačka poezija: ka politici nade<br />
Količina strahote i bezumlja koju su doživeli oni koji su preživeli rat u Bosni i Hercegovini<br />
rezultirala je u području kulture nekim izuzetno dragocenim političkim<br />
stavovima. Veliki deo današnjih protagonista na toj sceni bio je primoran da duži ili<br />
kraći period izbegne iz zemlje, te im se pružila prilika da se obrazuju na najboljim<br />
svetskim školama. Primenjivanje tog znanja u kontekstu BIH, treba na ozbiljan način<br />
da zaokupi našu pažnju.<br />
Usled složene političke situacije u posleratnoj Bosni i Hercegovini, neki od<br />
najzanimljivijih protagonista te sredine ponudili su, smatram, najizazovnije odgovore<br />
o odnosu politike i kulture, primenivši najaktuelnije teorije. U većini tekstova<br />
koje sam čitala dominira stav da se pojam nacionalnog književnog kanona ne može<br />
uzeti kao nešto što je samo po sebi podrazumevajuće, a što se u konstrukciji kanona<br />
u većini ostalih postjugoslovenskih pesničkih kultura čini. To je zato što su se ostale<br />
književnosti i kulture konsolidovale, a to u BiH nije moguće zbog složenog odnosa<br />
različitih konstitutivnih entiteta.<br />
Ovaj pregled počeću ukazivanjem na dva teksta objavljena u Sarajevskim sveskama,<br />
jer daju globalnu kritiku stanja studija književnosti u takozvanim malim<br />
kulturama, posebno u BIH, a moglo bi se reći da se ta zapažanja manje ili više mogu<br />
primeniti i na još neke postjugoslovenske prostore.<br />
Pišući 2005. godine tekst za temat posvećen pitanjima kanona, jedna od najznačajnijih<br />
teorijskih figura posleratnog perioda, Nirman Moranjak-Bamburać,<br />
iznela je oštru kritiku stanja u BiH. Ona upozorava da zagovornici književne istorije<br />
smatraju da je ona jedina legitimna disciplina književnih studija, a da nikada<br />
nisu spremni suočiti se sa samom istorijom književnosti kao disciplinom (Moranjak,<br />
60) Dodala bih da su, bar u Srbiji, a čini se i u Bosni i Hercegovini, studije<br />
nacionalne književnosti, ali i komparativistika, osnovane kao istorijska disciplina<br />
i kao književna kritika, te da studije književnosti nisu bile u stanju da se razviju do<br />
književne teorije. Zato je ova teoretičarka pisala da je savremena književna teorija<br />
bauk za humanistički antiteorijski orijentisane kritičare (Moranjak, 61). O samom<br />
kanonu pisala je, dovodeći ga u vezu sa konstrukcijom nacionalnog identiteta:<br />
354 | SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33
Change language