humanistika - Sarajevske Sveske

Drugi tekst Borislava Jovanovića o kojem će biti reči predgovor je antologiji
Biblion, objavljen pod naslovom “O autopoetičnosti je riječ (ili izlazak iz zajedničke
pjesme)”. I ovde se radi o programski nedvosmisleno artikulisanom tekstu. Imajući
svest o tome da je, kako sam kaže, crnogorska književnost imala mnoge književnoistorijske
hendikepe on piše:
“Skoro cijelo jedno stoljeće crnogorska književnost nijesu ni okrznule neke
od fundamentalnih književnih revolucija. Upravo za toliki period nijesmo
imali ni jedno relevatno književno djelo. Zaobišli su nas simbolizam, impresionizam
(osim u slikarstvu), ekspresionizam i druge književne škole i
pokreti. Primjera radi: između posljednje Njegoševe knjige Lažni car Šćepan
Mali (1851) i prvog modernog književnog teksta Mrtve rukavice (1927)
Rista Ratkovića prošlo je osamdeset godina.” (Jovanović 2006: 11)
Jovanović smatra da je suviše dugo u crnogorskoj paradigmi dominirao epski
narativ i realistički diskurs (Jovanović 2006: 11). Promenu do koje je došlo u crnogorskoj
poeziji Jovanović definiše terminima intematizacija i razmetaforizacija.
Prvi termin, intematizacija znači prelaz sa “velikih, lokalnih i patetično obojenih
tema” na tematiziranje intelektualnog i artističkog konteksta. Uz primedbu da
su danas na pesničkoj sceni “i postmoderna i gusle”, on ističe postmoderno bavljenje
mikrolirskim, i piše “istorijske suze zamijenjene su mitskim i metafizičkim
stanjem sopstvenog iskustva” (Jovanović 2006: 15). Objašnjavajući pojam razmetaforizacija
Jovanović konstatuje da je u velikom delu crnogorske poezije previše
praznih i konvencionalnih metafora. Nasuprot tome, pesma je “eruditski označena
i ojezičena naracija” (Jovanović: 2006: 16) Jovanović objašnjava:
“Sve naše teorije bile su pamtivječno epske. Epske su bile ne samo naše
teorije poezije (književnosti) već i teorija života, teorija smrti, teorija
države, teorija budućnosti. Epska nam je bila i teorija melanholije. Oslobađanje
od epskih teorija je odvajanje od (pod)mitljivih monogenih slika
svijeta. U poeziji se to prelomilo kroz vapaj za elitnim, hijeratskim pismom
umjesto pučkog, odnosno, demotskog.” (Jovanović 2006: 17-18)
Na kraju on poredi slične iskorake u istočnoevropskoj poeziji, pominjući poljsku,
rumunsku i makedosnku, u odnosu na koje se iskorak u crnogorskoj poeziji
dogodio sa kašnjenjem.
U tekstu “CG poezija CG poetesa” Jovan Nikolaidis takođe ističe arhaičnost
crnogorske poezije i, kao i Jovanović, ukazuje na savremeni rez u odnosu na tradiciju
i ističe vezu sa evropskim kontekstom. Rez se ogleda u odbacivanju većeg dela
pesničke kulture, koja se opisuje na sledeći način:
“No valja pomenuti da je ta lirika, od pedesetih naovamo, krivo nazvana
crnogorski modernizam (krivo, jer je crnogorska poezija sveg tog vremena
bila zapravo samo apologetska i epigonska sljedbenica odlične srpske
lirike i odocnio odjek ruskih simbolista i proleterskih pjesnika, kao i francuske
moderne), ipak dala nekoliko valjanih poeta.” (Nikolaidis 182).
SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33 | 347