humanistika - Sarajevske Sveske
Share Embed Flag
Download ePaper

humanistika - Sarajevske Sveske

humanistika - Sarajevske Sveske humanistika - Sarajevske Sveske

sveske.ba
30.12.2012 Views

Bagićevoj i Vukovićevoj konstrukciji kanona savremene hrvatske poezije suprotstaviće se dvojica autora iz Rijeke, pesnik i kritičar Sanjin Sorel i pesnik, kritičar i urednik VBZa, Ervin Jahić. Ovde ću konstruisati stvarni ili potencijalni antagonizam koji se odvija na relaciji Zagreb – Rijeka, centar i periferija ili između dva zagrebačka centra moći, časopisa Quorum i izdavačke kuće VBZ, čiji je Jahić urednik. Dok se centriranost modernističke paradigme u hrvatskoj pesničkoj kulturi u mnogim tekstovima podrazumeva, Sorel posebno naglašava tu činjenicu (Sorel 177). Važno je kako se Sorel i Jahić određuju prema arhaizaciji pesničkog polja poezije ‘90-ih. Pišući o reakcijama na rat koje se očituju u poeziji, koju naziva “ratnim pismom”, Sorel objašnjava da će to “ratno pismo” otvoriti “prostor više ili manje retrogradnim nacionalnim tendencijama koje će Baštinu, odnosno Tradiciju, nastojati, a značajnijim dijelom i uspjeti, ideologizirati i više no što je već sama njome obilježena.” (Sorel 116) Jahić oštro kritikuje poeziju ‘90-ih, nastalu promenom društveno-političke paradigme, koja se po njegovim rečima izvitoperuje “u monologičnost nacionalno-mitskog koncepta, koji afirmira tradicijske modele kulture u službi konstituiranja novoga nacionalnog identiteta, nacionalne kulture, nacionalne države”. (Jahić 27) Takva poezija, ističe on, zaboravlja evropski identitet hrvatske poezije i “zadrto” insistira na njegovim etničkim korenima, postavljajući u prvi plan kolektivizam na štetu simbola urbane kulture, koja početkom ‘90-ih uzmiče pod naletom folklornih i reideologiziranih koncepata. U Sorelovom opisu, složenost hrvatske poezije od ‘90-ih pokazuje se u reakcijama na rat, u urbanom karakteru tretiranih opusa, u uvođenju religije kao značajne teme (pre svega katoličanstva ali ono se javlja u urbanim poetikama). Sorel ističe i važnost pitanja roda, ukazujući na znatno prisustvo pesnikinja u poeziji od 1991. U mnogim delovima teksta modernitet se konstruiše kao odnos tradicije i savremenosti. Postavljajući u središte svog interesovanja “poeziju iskustva jezika devedesetih”, Sorel ovaj pojam uvodi kao univerzalno-stilsku kategoriju, a ne kao istorijsku formaciju. Poezija iskustva jezika se jednim delom objašnjava posredstvom analize sadržaja. Ističući važnost ove paradigme u kontekstu hrvatske poezije u smislu usredsređenosti na jezik i njegovo propitivanje, kao argument on navodi razuđenost jezika na teritoriji Republike Hrvatske: štokavski je uspostavljen kao dominantan, te on stoga govori o “kolonizatorskoj naravi štokavskog idioma unutar hrvatske kulture” (Sorel 213) u odnosu na kajkavski i čakavski idiom. U kontekstu srpske kulture, treba naglasiti da je pesnički eksperiment bio uspostavljen kao značajan u AP Vojvodini kao multikulutralnom i multijezičkom prostoru. Ervin Jahić kritikuje narativni model stvarnosnog pesništva, njegov kolokvijalni iskaz i nemetaforični jezik, koji podnose buku i bes vulgarizama, skarednosti, neimaginativnih rečeničkih nizova. Po Jahiću, u stvarnosnoj poeziji “/n/emetaforičan iskaz i gotovo novinarski jezik, narativnost, govorna fraza, fabularnost, apoteoza događaja, opsesija trenutačnim i vidljivim, empirizam te hipertrofirana vlastitost kao lirska tema” (Jahić 28) konstitutivni su elementi većeg dela mlađih pesnika. Jahićev, ali i Sorelov model diskurzivno se postavlja nasuprot modela stvarnosnog pesništva, koji su uspostavili Bagić i Vuković. S druge strane, poslednja u nizu objavljenih antologija Drugom stranom – Antologija suvremene hrvatske 342 | SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33

“stvarnosne” poezije, koju je uredio pesnik i prevodilac Damir Šodan, konstruiše dominantni tok hrvatske poezije u smislu stvarnosnog pesništva, uvrstivši u nju i poeziju Ervina Jahića. U obimnoj Jahićevoj studiji “Od rušenja do zidanja ( jedan mogući pogled na hrvatsko pjesništvo od 1989. do 2009.)”, posebno bih istakla poglavlje “Rasuti identiteti”, jer ono pokazuje mehanizam građenja nacionalnog kanona hrvatske poezije. Dominacija modernističke poezije dozvoljava da se u taj model inkorporiraju drugi modeli, koji bi možda narušili “čistotu” modernističke paradigme, što se ne dešava, jer ta paradigma u ovom modelu, mada dozvoljava prisustvo onoga što ću nazvati “stranim telima”, ipak tim stranim telima oduzima bitna svojstva jer ih saobražava sopstvenoj dominanti. Tako će Jahić na nekim primerima dozvoliti širenje modernističkog kanona u različitim pravcima: u mitsko-episkom pesništvu Petra Gudelja, u postmodernističkoj paradigmi Ivana Rogića Nehajeva, konfesionalnoj poeziji Enesa Kiševića, ženskosti identiteta u pesmama Sonje Manojlović, realitetu jezika Branka Maleša, koji je uspostavljao “totalitarizam označitelja”, mekom lirizmu unutar iskustva jezika Seada Begovića, preispitivanju semantičkih veza Anke Žagar, konkretizmu Branka Čegeca, ili poeziji Arsena Dedića, pa sve do rukopisa koje označava nazivom ratno pismo, itd. Kada su u pitanju pesnikinje, treba istaći da je 2004. izašla antologija ženske poezije, Petnaest hodočasnica, koju je uredila pesnikinja, kritičarka, naučnica Tea Benčić Rimay. Naredne godine objavila je još jednu antologiju pod naslovom I bude šuma – Mala studija o poeziji žena, u kojoj je pisala studije o 15 autorki, od Dore Pfanove do Ane Brnardić, i načinila izbor iz njihove poezije. Kada se posmatraju antologije hrvatske poezije, može se dobiti utisak da su u njih uključeni manje više isti pesnici i pesnikinje. Ovde ću se poslužiti rečima Miroslava Mićanovića, koji je u “Uvodu” u antologiju Utjeha kaosa pisao da “Izbori, pregledi i antologije zaposjedaju javni prostor (kulture) i u trenutku zatvaraju sliku poezije koja traje, koja se događa i obnavlja sa svakom novom knjigom.” (Mićanović 8) Mićanović ističe da se novim pristupima, u saglasju sa novim teorijama i znanjima poezija ponovno vrednuje, njena “tamna mjesta” se osvetljavaju i ona se u celini rekontekstualizuje. (Mićanović 9-10) Dakle, kada čitamo kritičare koji pišu o poeziji i kada se suočavamo sa razlikama u interpretaciji, moramo imati na umu da se dinamika polja poezije u sadejstvu prakse i kritičko-teorijskih interpretativnih modela menja sinhronijski i dijahronijski velikom brzinom. Da sami autori i autorke u kratkom vremenskom periodu manje ili više, ali svakako mnogo brže nego ikada ranije, menjaju strategije pisanja ili sinhrono upošljavaju različite pesničke modele koji su globalno uspostavljeni kao dominantni u savremenoj svetskoj poeziji, a raznovrsni teorijsko-kritičarski korpusi nam omogućavaju da kanon na različite načine uređujemo i konstruišemo. Gledano sa strane, dobija se utisak da hrvatska pesnička kultura lako podrži i u kanon uključuju nove autore i autorke. Ona je integrativna i po tome što u njenom kanonu mogu postojati pesnici i pesnikinje koji pripadaju još nekoj, konkretno, bosanskohercegovačkoj, pesničkoj kulturi (kao primer može se navesti Jozefina Dautbegović). Ona ima i sposobnost proširivanja kanona koju je aktivirao pesnik, SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33 | 343

“stvarnosne” poezije, koju je uredio pesnik i prevodilac Damir Šodan, konstruiše<br />

dominantni tok hrvatske poezije u smislu stvarnosnog pesništva, uvrstivši u nju i<br />

poeziju Ervina Jahića.<br />

U obimnoj Jahićevoj studiji “Od rušenja do zidanja ( jedan mogući pogled na<br />

hrvatsko pjesništvo od 1989. do 2009.)”, posebno bih istakla poglavlje “Rasuti identiteti”,<br />

jer ono pokazuje mehanizam građenja nacionalnog kanona hrvatske poezije.<br />

Dominacija modernističke poezije dozvoljava da se u taj model inkorporiraju<br />

drugi modeli, koji bi možda narušili “čistotu” modernističke paradigme, što se ne<br />

dešava, jer ta paradigma u ovom modelu, mada dozvoljava prisustvo onoga što ću<br />

nazvati “stranim telima”, ipak tim stranim telima oduzima bitna svojstva jer ih saobražava<br />

sopstvenoj dominanti. Tako će Jahić na nekim primerima dozvoliti širenje<br />

modernističkog kanona u različitim pravcima: u mitsko-episkom pesništvu Petra<br />

Gudelja, u postmodernističkoj paradigmi Ivana Rogića Nehajeva, konfesionalnoj<br />

poeziji Enesa Kiševića, ženskosti identiteta u pesmama Sonje Manojlović, realitetu<br />

jezika Branka Maleša, koji je uspostavljao “totalitarizam označitelja”, mekom lirizmu<br />

unutar iskustva jezika Seada Begovića, preispitivanju semantičkih veza Anke<br />

Žagar, konkretizmu Branka Čegeca, ili poeziji Arsena Dedića, pa sve do rukopisa<br />

koje označava nazivom ratno pismo, itd.<br />

Kada su u pitanju pesnikinje, treba istaći da je 2004. izašla antologija ženske<br />

poezije, Petnaest hodočasnica, koju je uredila pesnikinja, kritičarka, naučnica Tea<br />

Benčić Rimay. Naredne godine objavila je još jednu antologiju pod naslovom I bude<br />

šuma – Mala studija o poeziji žena, u kojoj je pisala studije o 15 autorki, od Dore<br />

Pfanove do Ane Brnardić, i načinila izbor iz njihove poezije.<br />

Kada se posmatraju antologije hrvatske poezije, može se dobiti utisak da su u<br />

njih uključeni manje više isti pesnici i pesnikinje. Ovde ću se poslužiti rečima Miroslava<br />

Mićanovića, koji je u “Uvodu” u antologiju Utjeha kaosa pisao da “Izbori,<br />

pregledi i antologije zaposjedaju javni prostor (kulture) i u trenutku zatvaraju sliku<br />

poezije koja traje, koja se događa i obnavlja sa svakom novom knjigom.” (Mićanović<br />

8) Mićanović ističe da se novim pristupima, u saglasju sa novim teorijama i znanjima<br />

poezija ponovno vrednuje, njena “tamna mjesta” se osvetljavaju i ona se u<br />

celini rekontekstualizuje. (Mićanović 9-10) Dakle, kada čitamo kritičare koji pišu o<br />

poeziji i kada se suočavamo sa razlikama u interpretaciji, moramo imati na umu da<br />

se dinamika polja poezije u sadejstvu prakse i kritičko-teorijskih interpretativnih<br />

modela menja sinhronijski i dijahronijski velikom brzinom. Da sami autori i autorke<br />

u kratkom vremenskom periodu manje ili više, ali svakako mnogo brže nego<br />

ikada ranije, menjaju strategije pisanja ili sinhrono upošljavaju različite pesničke<br />

modele koji su globalno uspostavljeni kao dominantni u savremenoj svetskoj poeziji,<br />

a raznovrsni teorijsko-kritičarski korpusi nam omogućavaju da kanon na različite<br />

načine uređujemo i konstruišemo.<br />

Gledano sa strane, dobija se utisak da hrvatska pesnička kultura lako podrži<br />

i u kanon uključuju nove autore i autorke. Ona je integrativna i po tome što u njenom<br />

kanonu mogu postojati pesnici i pesnikinje koji pripadaju još nekoj, konkretno,<br />

bosanskohercegovačkoj, pesničkoj kulturi (kao primer može se navesti Jozefina<br />

Dautbegović). Ona ima i sposobnost proširivanja kanona koju je aktivirao pesnik,<br />

SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33 | 343

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!