humanistika - Sarajevske Sveske

Bagićevoj i Vukovićevoj konstrukciji kanona savremene hrvatske poezije suprotstaviće
se dvojica autora iz Rijeke, pesnik i kritičar Sanjin Sorel i pesnik, kritičar
i urednik VBZa, Ervin Jahić. Ovde ću konstruisati stvarni ili potencijalni antagonizam
koji se odvija na relaciji Zagreb – Rijeka, centar i periferija ili između dva
zagrebačka centra moći, časopisa Quorum i izdavačke kuće VBZ, čiji je Jahić urednik.
Dok se centriranost modernističke paradigme u hrvatskoj pesničkoj kulturi
u mnogim tekstovima podrazumeva, Sorel posebno naglašava tu činjenicu (Sorel
177). Važno je kako se Sorel i Jahić određuju prema arhaizaciji pesničkog polja poezije
‘90-ih. Pišući o reakcijama na rat koje se očituju u poeziji, koju naziva “ratnim
pismom”, Sorel objašnjava da će to “ratno pismo” otvoriti “prostor više ili manje
retrogradnim nacionalnim tendencijama koje će Baštinu, odnosno Tradiciju, nastojati,
a značajnijim dijelom i uspjeti, ideologizirati i više no što je već sama njome
obilježena.” (Sorel 116) Jahić oštro kritikuje poeziju ‘90-ih, nastalu promenom
društveno-političke paradigme, koja se po njegovim rečima izvitoperuje “u monologičnost
nacionalno-mitskog koncepta, koji afirmira tradicijske modele kulture u
službi konstituiranja novoga nacionalnog identiteta, nacionalne kulture, nacionalne
države”. (Jahić 27) Takva poezija, ističe on, zaboravlja evropski identitet hrvatske
poezije i “zadrto” insistira na njegovim etničkim korenima, postavljajući u prvi
plan kolektivizam na štetu simbola urbane kulture, koja početkom ‘90-ih uzmiče
pod naletom folklornih i reideologiziranih koncepata.
U Sorelovom opisu, složenost hrvatske poezije od ‘90-ih pokazuje se u reakcijama
na rat, u urbanom karakteru tretiranih opusa, u uvođenju religije kao značajne
teme (pre svega katoličanstva ali ono se javlja u urbanim poetikama). Sorel
ističe i važnost pitanja roda, ukazujući na znatno prisustvo pesnikinja u poeziji od
1991. U mnogim delovima teksta modernitet se konstruiše kao odnos tradicije i
savremenosti. Postavljajući u središte svog interesovanja “poeziju iskustva jezika
devedesetih”, Sorel ovaj pojam uvodi kao univerzalno-stilsku kategoriju, a ne kao
istorijsku formaciju. Poezija iskustva jezika se jednim delom objašnjava posredstvom
analize sadržaja. Ističući važnost ove paradigme u kontekstu hrvatske poezije
u smislu usredsređenosti na jezik i njegovo propitivanje, kao argument on navodi
razuđenost jezika na teritoriji Republike Hrvatske: štokavski je uspostavljen kao
dominantan, te on stoga govori o “kolonizatorskoj naravi štokavskog idioma unutar
hrvatske kulture” (Sorel 213) u odnosu na kajkavski i čakavski idiom. U kontekstu
srpske kulture, treba naglasiti da je pesnički eksperiment bio uspostavljen kao
značajan u AP Vojvodini kao multikulutralnom i multijezičkom prostoru.
Ervin Jahić kritikuje narativni model stvarnosnog pesništva, njegov kolokvijalni
iskaz i nemetaforični jezik, koji podnose buku i bes vulgarizama, skarednosti,
neimaginativnih rečeničkih nizova. Po Jahiću, u stvarnosnoj poeziji “/n/emetaforičan
iskaz i gotovo novinarski jezik, narativnost, govorna fraza, fabularnost,
apoteoza događaja, opsesija trenutačnim i vidljivim, empirizam te hipertrofirana
vlastitost kao lirska tema” (Jahić 28) konstitutivni su elementi većeg dela mlađih
pesnika. Jahićev, ali i Sorelov model diskurzivno se postavlja nasuprot modela
stvarnosnog pesništva, koji su uspostavili Bagić i Vuković. S druge strane, poslednja
u nizu objavljenih antologija Drugom stranom – Antologija suvremene hrvatske
342 | SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33