humanistika - Sarajevske Sveske
Share Embed Flag
Download ePaper

humanistika - Sarajevske Sveske

humanistika - Sarajevske Sveske humanistika - Sarajevske Sveske

sveske.ba
30.12.2012 Views

pesničkih postjugoslovenskih kultura, koje joj se čine i novim i poznatim. Ulazim kao uljez ne bih li posmatrala, sa sopstvenim stavovima i predrasudama, oformljenim na osnovu bavljenja eksperimentalnom američkom poezijom i zauzimanjem kritičkog stava u odnosu na dominantni tok srpske pesničke kulture u kojoj se oblikuje moj rad. Ako se osvrnem unatrag, pre 1991. godine, mogu, gotovo sa sigurnošću, reći da je poezija i diskurs o poeziji bio najrazvijeniji u Sloveniji. Slovenačka pesnička scena je bila najraznovrsnija, najuticajnija, umetnički najemancipovanija. Jedan od razloga za takvu situaciju bio je taj što su se pojavili značajni kritičari-teoretičari koji su o poeziji znali aktuelno i interesantno pisati. Taras Kermauner, Tine Hribar, Janko Kos i Denis Poniž svakako su bili među najuticanijim. Iz današnje perspektive, čini se da je situacija za poeziju najpovoljnija u Hrvatskoj. Po broju antologija i tekstova koji mapiraju pesničku scenu, hrvatska pesnička kultura prednjači u odnosu na ostale postjugoslovenske kulture. Simptomatičan mi je bio početak “Predgovora” u antologiji Utjeha kaosa, u kojem je antologičar Miroslav Mićanović napisao: “Razgovarajući svojedobno s mlađim pjesnikom iz drugog, nama bliskog jezika i kulture, iznenadio sam se zbog njegova iskrenog ushićenja i uvjerenja da u razgovorima o suvremenom hrvatskom pjesništvu postoji osjećaj preglednosti i usustavljenosti, pripadnosti poetikama i generacijama, standard vrednovanja i čitanja neprekidno nadolazećih pjesničkih glasova.” (Mićanović 2006: 7) Generalno bi se moglo reći da je poslednjih dvadeset i više godina poezija kao umetnost marginalizovana, a njena marginalizacija se dešava u specifičnim društvenim kontekstima. Ako se posmatra savremena pesnička produkcija, čini se da je u Sloveniji, bar po broju izdatih knjiga i luksuznoj opremi, poezija manje više zadržala status važnog kulturnog proizvoda. Pa ipak, manje je pesničkih antologija, manje se o poeziji piše nego što se nekad činilo. U Hrvatskoj kao da se odvija renesansa poezije, što se očituje u broju antologija, i u količini knjiga sakupljenih kritika. Gotovo svi antologičari su se potrudili da u konstrukciji savremene hrvatske poezije aktiviraju različite teorijsko-kritičarske modele. Svako od antologičara (i retkih antologičarki), na drugačiji način kritičarsko-teorijski konstruiše polje savremene hrvatske poezije. U čitanju tekstova o poeziji u postjugoslovenskim kulturama zanimaće me to da li kritičarski diskursi konstruišu kanon kao dominantno modernistički ili antimodernistički. Da li antologije “ulaze u rat”, kreirajući bitno drugačije paralelne, međusobno isključujuće kanone. Da li su takozvane male kulture u stanju da generiraju paralelne kanone, osim kada je u pitanju ženska književnost? Postaviću pitanje koje su diskurzivne granice kanona? Da li je on u dominantnom toku postavljen kao modernistički i koji su problemi ako postoji borba da se kanon emancipuje savremenijim praksama, koje su zasnovane na modernističkoj pesničkoj paradigmi propitivanja jezika? Treba imati na umu još jednu važnu napomenu. Zahvaljujući mogućnostima interneta u smislu stvaranja virtuelnih pesničkih zajednica koje prevazilaze lokalne i regionalne granice i mogu dosegnuti globalnu prepoznatljivost i prisutnost, informacije u pesničkim zajednicama nesmetano kolaju, posebno poslednjih bar 334 | SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33

pet godina. U opticaju je mnoštvo pesničkih modela, koji utiču na lokalnu i na regionalnu pesničku praksu. Budući da je poezija dostupna preko interneta, moguće je slobodnije razvijati pesničke prakse, koje ne zavise isključivo od “čuvara” koji lokalno nadgledaju pesničku produkciju, što utiče da se i najkonzervativnije pesničke prakse menjaju i emancipiraju. S druge strane, usled, rekla bih, tri decenije dominiranja proze, poezija ipak ponovo ulazi u modu, što pokazuje da se interes za nju iz dana u dan povećava. Sve je više ljudi koji je pišu, mnogi pesnici i pesnikinje koji su ‘90-ih odustali od poezije, ponovo joj se vraćaju, itd. Svi ovi činioci govore o tome da se pesničke scene menjaju neverovatnim ubrzanjem, što može stvoriti probleme u recepciji i kritičarkom pokušaju da se scena opiše, sistematizuje, čime se zapravo konstruiše. Pravljenje antologija i reinterpretacija pesničkog polja je projekt važan za konstrukciju novih nacionalnih i državnih identiteta u postjugoslovenskim kulturama. One diskurzivno i ideološki premošćuju jaz između socijalističkih jugoslovenskih poezija i novonastalih kultura u novim uslovima globalizma. Nameću imperativni zahtev za redefinisanjem nacionalnog identiteta u kontekstu novih državnih, političkih i ekonomskih okvira. Mnogi od autora kojima se bavim imaju svest o tome. Slovenačka poezija: pesnička samosvest i poezija kao supstitucija slovenstva Velika većina tekstova objavljenih u antologijama, koji mapiraju slovenačku poeziju od 90-ih godina 20. stoleća poziva se na tekst Dušana Pirjevca “Pitanje poezije”. Činjenica da je Slovenija početkom 90-ih dobila status države, aktuelizirala je ovaj izuzetno važan tekst. Zato bih se najpre osvrnula na njegove osnovne teze. Napad na pesnike eksperimentatore koji se dogodio krajem 60-ih u kontekstu socijalističke Slovenije naveo je Pirjevca, koji je stao u odbranu novih pesnika, da interpretira položaj poezije u slovenačkoj kulturi. Burna reakcija u vidu najgrubljih napada na pesnike, dovela je do zaključka da “nema naroda koji bi u određenom trenutku svoje istorije posvećivao (...) toliko intenzivne pažnje poeziji”. (Pirjevec 63) Po Pirjevcu, temeljna struktura slovenačkog nacionalnog postojanja u potpunosti se formirala u Prešernovo doba, izrazila se u njegovoj poeziji odredivši celokupno buduće postojanje, “što zapravo znači da je, unutar slovenačke istorije, poezija jedina prava, a time i za samo postojanje odlučujuća svest: poezija je, prema tome, jedina samosvest slovenačkog naroda.” (Pirjevec 106) Drugim rečima, od 20. stoleća književnost je bila središte slovenačke kulture, jedini legitimni organ svesti slovenačkog naroda, njegovog samoutemeljenja i legitimiteta. Pirjevec je pisao da su Slovenci bili narod bez države, “narod u zakašnjenju, neistorijski narod”. (Pirjevec 113) Slovenci se upravo poezijom mogu legitimirati kao realna istorijska činjenica, te se može reći da se “u slovenačkoj istoriji i sama poezija utemeljila kao utemeljenje naroda.” (Pirjevec 108) U sklopu umetnosti književnost je najbolja jer je njen medij jezik, a jezik je po sebi, “temeljna nacionalna manifestacija, potvrda i izraz naroda” (Pirjevec 117). Slovence je definisao kao blokirani ili zakočeni pokret: SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33 | 335

pet godina. U opticaju je mnoštvo pesničkih modela, koji utiču na lokalnu i na regionalnu<br />

pesničku praksu. Budući da je poezija dostupna preko interneta, moguće<br />

je slobodnije razvijati pesničke prakse, koje ne zavise isključivo od “čuvara” koji<br />

lokalno nadgledaju pesničku produkciju, što utiče da se i najkonzervativnije pesničke<br />

prakse menjaju i emancipiraju. S druge strane, usled, rekla bih, tri decenije<br />

dominiranja proze, poezija ipak ponovo ulazi u modu, što pokazuje da se interes za<br />

nju iz dana u dan povećava. Sve je više ljudi koji je pišu, mnogi pesnici i pesnikinje<br />

koji su ‘90-ih odustali od poezije, ponovo joj se vraćaju, itd. Svi ovi činioci govore<br />

o tome da se pesničke scene menjaju neverovatnim ubrzanjem, što može stvoriti<br />

probleme u recepciji i kritičarkom pokušaju da se scena opiše, sistematizuje, čime<br />

se zapravo konstruiše.<br />

Pravljenje antologija i reinterpretacija pesničkog polja je projekt važan za konstrukciju<br />

novih nacionalnih i državnih identiteta u postjugoslovenskim kulturama.<br />

One diskurzivno i ideološki premošćuju jaz između socijalističkih jugoslovenskih<br />

poezija i novonastalih kultura u novim uslovima globalizma. Nameću imperativni<br />

zahtev za redefinisanjem nacionalnog identiteta u kontekstu novih državnih, političkih<br />

i ekonomskih okvira. Mnogi od autora kojima se bavim imaju svest o tome.<br />

Slovenačka poezija: pesnička samosvest i poezija<br />

kao supstitucija slovenstva<br />

Velika većina tekstova objavljenih u antologijama, koji mapiraju slovenačku poeziju<br />

od 90-ih godina 20. stoleća poziva se na tekst Dušana Pirjevca “Pitanje poezije”.<br />

Činjenica da je Slovenija početkom 90-ih dobila status države, aktuelizirala<br />

je ovaj izuzetno važan tekst. Zato bih se najpre osvrnula na njegove osnovne teze.<br />

Napad na pesnike eksperimentatore koji se dogodio krajem 60-ih u kontekstu socijalističke<br />

Slovenije naveo je Pirjevca, koji je stao u odbranu novih pesnika, da interpretira<br />

položaj poezije u slovenačkoj kulturi. Burna reakcija u vidu najgrubljih<br />

napada na pesnike, dovela je do zaključka da “nema naroda koji bi u određenom<br />

trenutku svoje istorije posvećivao (...) toliko intenzivne pažnje poeziji”. (Pirjevec<br />

63) Po Pirjevcu, temeljna struktura slovenačkog nacionalnog postojanja u potpunosti<br />

se formirala u Prešernovo doba, izrazila se u njegovoj poeziji odredivši celokupno<br />

buduće postojanje, “što zapravo znači da je, unutar slovenačke istorije,<br />

poezija jedina prava, a time i za samo postojanje odlučujuća svest: poezija je, prema<br />

tome, jedina samosvest slovenačkog naroda.” (Pirjevec 106) Drugim rečima,<br />

od 20. stoleća književnost je bila središte slovenačke kulture, jedini legitimni organ<br />

svesti slovenačkog naroda, njegovog samoutemeljenja i legitimiteta. Pirjevec<br />

je pisao da su Slovenci bili narod bez države, “narod u zakašnjenju, neistorijski<br />

narod”. (Pirjevec 113) Slovenci se upravo poezijom mogu legitimirati kao realna<br />

istorijska činjenica, te se može reći da se “u slovenačkoj istoriji i sama poezija utemeljila<br />

kao utemeljenje naroda.” (Pirjevec 108) U sklopu umetnosti književnost<br />

je najbolja jer je njen medij jezik, a jezik je po sebi, “temeljna nacionalna manifestacija,<br />

potvrda i izraz naroda” (Pirjevec 117). Slovence je definisao kao blokirani<br />

ili zakočeni pokret:<br />

SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33 | 335

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!