humanistika - Sarajevske Sveske

3. Kada je riječ o albanskoj književnosti u kontekstu tako koncipirane balkanske
komparatistike, vrijedilo bi napomenuti da se radi o specifičnom i veoma interesantnom
“slučaju”, iako ne i o njezinom mogućem “povlaštenom” statusu.
Jednostavno, radi se o polidiskurzivnom i multikulturnom književnom prostoru
(a koja to kultura i književnost nije per definitionem upravo to?), koji je u
svojoj dijahroniji utemeljen na latinskom humanizmu (XV i XVI vijek), katoličkoj
crkvenoj književnosti (XVI i XVII vijek, koja u sebi inkorporira stvaralačke postavke
od medijevalne poetike do religioznog baroka), vizantijskoj crkveno-didaktičkoj
književnosti i književnosti alhamijado (uglavnom XVIII vijek kao mainstream,
pisane arapskim pismom i u okvirima arapsko-osmanskih poetičkih postavki), da
bi zatim uslijedio tipični balkanski politički romantizam (XIX vijek, stvaran u atipičnoj
književnoj geografiji – od južne Italije do Istambula, Bukurešta, Egipta...).
Ako se ovome doda povlašteni status koji je pridavan folklornoj tradiciji i usmenoj
književnoj tradiciji, ne samo u poetičko/estetskom, već i u kontekstu identitetskih
politika i populističkih ideologema i ideologija od romantizma do socrealizma pa,
u nekim diskurznim paradigmama i dan danas, mogu se sagledati analogije, paralelizmi
(iako katkada relativni), pa čak i zajedničke matrice mitopoetičnog i imagološkog
funkcioniranja tog prostora sa ostalim balkanskim književnostima (hrvatskom,
bosanskom, srpskom, crnogorskom, makedonskom, grčkom...). Mogli bi se
ustanoviti čak i gotovo istovjetni modeli heteroimaginativnog i autoimaginativnog
stvaranja predstava o sebi i drugima...
4. Ta potencijalna balkanska 5 komparatistika, koristeći operativne eksplanatorne
postulate intertekstualne komparatistike, diskurzne analize i semiotike kulture,
mogla bi pokušati sa uspostavljanjem književnog eona 6 balkanskih literatura,
ali ne samo u smislu stilsko-formalne osobitosti nekog od razdoblja ili neke/nekih
njenih književnosti, koja bi tako postala univerzalnom, već pre kao operacionalni
modus diskurzivne interakcije – književnog sa ostalim tipovima diskurza (mitološkog,
religijskog, historijskog, etnološkog, ili pak političkog) – interakcije koja stvara
poseban tip diskurzivne etike, ali koja bi istovremeno očitovala operacionalnu
invarijantu i razne varijante u funkcioniranju mehanizama generiranja smislova i
učinaka u kulturi uopće.
Zapravo, moglo bi se pretpostaviti da bi komparativno izučavanje komunikacijskih
situacija, komunikacijskih modela i kulturnih performativnih potencijala
datih književnih diskurza, doprinelo tome da književnosti i kulture Balkana misle,
tj. misle drugačije i sebe i druge.
5 Pridjev balkanski koristim kao tehnički termin, bez mogućih pežorativnih naznaka. U ovom kontekstu,
Balkan i Juoistočna Europa za mene predstavljaju sinonime.
6 Termin književni “eon” koriste u sasvim specifičnom kontekstu Cl. Pichois i A. M. Rousseau u svojoj
knjizi La literature comparee (Librarie Armand Colin, Paris 1967).
SARAJEVSKE SVESKE Nº 32/33 | 181